zaznáven (-vna -o) adj.
1. percettivo, di percezione:
meje zaznavne sposobnosti limiti della capacità di percepire
2. percettibile, sensibile, avvertibile:
komaj zaznaven smehljaj un sorriso appena avvertibile
3. (precejšen) notevole:
zaznavne razlike v pogledih una notevole differenza di vedute
comprehēnsibilis -e (comprehendere)
1. (o)prijemljiv: corpus Lact.; subst. neutr.: constare ex comprehensibili et incomprehensibili Tert.
2. pren. zaznaven, doumljiv: natura non c. Ci., Cels., tenuia foramina nec oculis comprehensibilia Sen. ph.; z dat.: vestra … scientia nulli hominum c. Aug., vix ullis comprehensibiles causae Arn.
cōnspiciō -ere -spexī -spectum (cum in speciō -ere)
I. trans.
1. (skupno) opaziti (opažati), pogledati, zagledati, gledati, videti, v pass. (splošno, od vseh skupaj) opaziti (opažati) se, gledan biti, videti se; occ. videti se moči, videti se dati, viden biti: c. nostros equites C., quem cum omnes conspicerent propter novitatem ornatus N. ko so vsi vanj oči uprli, Demetrium ut pacis auctorem cum ingenti favore conspiciebant L., locum insidiis (prostor, primeren za …) conspeximus ipsi V., si forte virum quem conspexere, silent V., infestis omnium oculis conspici Ci., quoquo tempore conspectus erat Ci. se je bil pokazal, lucus, qui ex insula conspiciebatur N., super tabernaculum, unde ab omnibus conspici posset, imago Solis … fulgebat Cu.; pren.: ut conspiciatis eum mentibus, quem oculis non potestis Ci.; occ. v pass. = v oči biti (bijem), na očeh biti (sem), pozornost zbuditi (zbujati): Corn., Vell., Q., vehi per urbem, conspici velle Ci., supellex modica, non multa, ut in neutram partem conspici posset N., sic (ali se) quisque … conspici, dum tale facinus faceret, properabat S., vestitus nihil inter aequales excellens; arma atque equi conspiciebantur L., quid te ut regium iuvenem conspici sinis? L., maxime conspectus ipse est curru equis albis iuncto urbem invectus L., quorum conspicitur nitidis fundata pecunia villis H., tu formosissimus alto conspiceris caelo O., ne quid faciat, quod conspici et derideri possit Augustus ap. Suet.
2. (o posamezniku) zagledati, zapaziti, opaziti, zaznati, videti: quas (aedes) quotiescumque conspicio, fleo Pl., procul conspexit armatos Ci., quando te in iure conspicio Ci., quos cum Ariovistus conspexisset C.; pren.: si illud signum solis ortum et forum curiamque conspiceret Ci., cum bene notum porticus Agrippae et via te conspexerit Appi H. — Skladi: z ACI: colones, qui ab decumana porta nostros victores flumen transisse conspexerant C., conspexit terrā centum procumbere tauros Cat.; pogosteje kot izraz neposrednega čutnega zaznavanja s predikatnim acc. participii: ne eundem paulo post spoliatum omni dignitate conspiciat Ci., quam (imaginem patris) paucis ante diebus laureatam … conspexit Ci., hostes superatos c. Ci., hostes …, ubi ex litore aliquos singulares ex navi egredientes conspexerant C., postquam … naves suas oppletas conspexerunt serpentibus N., multi (Hannibalem) saepe militari sagulo opertum humi iacentem inter custodias … conspexerunt L., ut me conspexit venientem V., adrasum aliquem c. H.; v pass. s predikatnim nom. participii ali adiectivi: cum … iam omnia fere superiora loca multitudine armatorum completa conspicerentur C., quamvis non alius flectere equum sciens aeque conspicitur H., terribilior niger conspicitur (canis) Col.; v pass. tudi z grškim dat.: quae mihi (= a me) tunc primum, tunc est conspecta supremum O.
3. pren.
a) z duševnimi očmi opaziti (opažati), zapaziti, zazna(va)ti: nullus error talis in (pri) L. Aemilio Paulo conspectus est Val. Max.
b) uvide(va)ti, doume(va)ti, razume(va)ti, pojmiti: quantum ego nunc corde conspicio meo Pl., satis in rem quae sint meam ego conspicio mihi Pl.
II. redk. intr. (po)gledati kaj, kam, (svoje) oči obrniti kam, (svoj) pogled upreti kam: quid nunc supina susum in caelum (ali susum caelum) conspicis? Pl., inter eas regiones, quā oculi conspiciant Varr., numquam in tabernam conspexerat Petr. = nikoli ni bil obiskal krčme. — Od tod
I. adj. pt. pf. cōnspectus 3
1. viden, očiten, zaznaven: tumulus hosti conspectus, conspecti inter se, agmina ex pluribus collibus inter se satis conspecta L.
2. očividen = v oči bijoč, očiten, pozornost zbujajoč, ugleden, vznesen, odličen, izvrsten, znamenit: Pallas … pictis conspectus in armis V., conspectus elatusque supra modum hominis privati L., patris avique fama conspectum eum faciebat L. mu je dajala ugled, plebs turbā conspectior quam dignitate L., Galatea platano conspectior altā O.; o abstr.: c. iuventus O., conspecta mors eius fuit L., ne in ipsa urbe conspectior mors foret T., supplicium conspectius eo, quod … L. —
II. gerundivum cōnspiciendus 3 vreden, da se vidi, ogleda vreden, znaten, znamenit, odličen, izvrsten: opus vel in hac magnificentia urbis conspiciendum L., c. templa, formā conspiciendus Hyas, in neutrum conspiciendus eques, mater … inter Dictaeos conspicienda greges O., totus et argento contextus, totus et auro, insideat celeri conspiciendus equo Tib.
kenntlich spoznaven; zaznaven; kenntlich machen označiti, označevati (als kot) ; sich kenntlich machen dati znak o svoji navzočnosti; sich kenntlich machen durch postati opazen z, biti izstopajoč po
perceptibilis -e (percipere)
1. zaznaven, zaznaten, (raz)umljiv, doumljiv: species corporum sive visu sive alio quolibet sensu perceptibiles Aug., opinio Cass., animo semper imitabilis et perceptibilis prima natura est Boet.
2. deležen česa, udeležen pri čem: Boet.
percettibile agg. zaznaven, zaznaten, dojemljiv; občuten, opazen
sensíbil -ă (-i, -e) adj.
1. občutljiv; senzibilen
2. občuten, zaznaven
3. občuten, precejšen
sensibile
A) agg.
1. občuten, zaznaven (s čutili):
mondo sensibile zaznavni svet
2. ekst. opazen; precejšen:
nel malato è visibile un sensibile miglioramento pri bolniku je opazno precejšnje izboljšanje
3. občutljiv; senzibilen (tudi pren.):
essere sensibile al fascino femminile biti občutljiv za ženske čare
4. foto občutljiv
B) m čutni svet
sēnsibilis -e (sentīre)
1. pass. čuten, občuten, zaznaven: vox ... sensibilis auditu (= auditui) VITR., quicumque voluptatem in summo ponunt, sensibile indicant bonum SEN. PH.; subst. sēnsibilia -ium, n (ob)čutne (zaznavne stvari) stvari, (ob)čutno, zaznavno, (ob)čutni svet, zaznavni svet (naspr. īnsēnsibilia): PS.-AP.; adv. sēnsībiliter (naspr. intellegibiliter): ECCL., sensibiliter commovere deos nidore ARN.
2. act. občutljiv = čut (občutek, občutje, zaznavo) imajoč, senzibílen (naspr. brūtus): alterum sensibile est, alterum caret sensu LACT., simulacrum sensibile et intellegens LACT.; subst. sēnsibile -is, n (naspr. brutum): LACT.
sēnsilis -e (sentīre) (ob)čuten, zaznaven (naspr. insensilis): ex insensilibus ne credas sensile gigni? LUCR., non ex omnibus omnino, quaecumque creant res sensilia, extemplo me gigni dicere sensus, sed magni referre ea primum quantula constent, sensile quae faciunt LUCR., ex sensilibus qui sensile posse creari constituunt LUCR.