Franja

tŕpko adv. amaramente

tŕpko prisl., те́рпко присл.

acremente avv. trpko; ostro; pikro

bleu [blö] masculin modrina, sinjina, modra barva; modrilo; moder madež; modrica, črnavka; trpko, slabo rdeče vino; (modra) delovna obleka; familier rekrut, vojak novinec

bleu de travail modra delovna obleka
bleu d'Auvergne kravji sir
bleu de Prusse železni cianid
petit bleu pnevmatična zalepka, brzojavka
poisson masculin au bleu v začinjeni vinski juhi kuhana riba
initier les bleus aux habitudes du lycée uvesti dijake novince v gimnazijske navade
passer au bleu (figuré) goljufivo izginiti (zlasti vsota denarja)
le caissier a fait passer au bleu plusieurs millions blagajnik je poneveril več milijonov
passer du linge au bleu modriti perilo
tirant sur le bleu ki vleče na modro (barvo), z modrim navdihom, modrikast
voir tout en bleu vse v rožni luči videti
n'y voir que du bleu ne točno vedeti, kaj se dogaja

exasperō -āre -āvī -ātum

I.

1. medic. docela hrapavo, hripavo, prisadno storiti, v pass. ohrapeti, ohripeti: cutem, oculum, palpebras Cels., fauces Cels., Plin. iun., rasae fauces vocem exasperant Q., faucium vitio exasperatur vox Q., arteria exasperata Plin. ohriplo grlo.

2. tla hrapava narediti (delati): moles frequentibus exasperata saxis Sen. rh., frontem regionis silvae exasperant Mel.; occ. z reliefom (o)krasiti: innumeris aegida signis exasperare Cl.

— II. pren.

1. morje vzburka(va)ti, razburka(va)ti: Amm., exasperato fluctibus mari L. ob nemirnem (valovitem) morju, fretum … saeva ventorum rabies motis exasperat undis O., auster, qui Siculum pelagus exasperet Sen. ph.

2. narediti kaj rezko, trpko: (vinum) … acore exasperatur Macr.; pren.: exasperare amicitiae dulcedinem Aug.

3.
a) podivjačiti, le v pass. = podivjati, osuroveti: tot malis durati exasperatique L.
b) razdražiti (razdraževati), ogorčiti (ogorčevati), razsrditi (razsrjevati): animum, Ligures L., (Clito) nihil remittente magis exasperabatur Cu., exasperare maiorem partem civitatis Val. Max., canes Ap.
c) α) (po)slabšati medic.: morbum Cels., tussim Plin., luctando ulcera sanescentia exasperantur Cels. β) opisujoč v nič devati, hudo opiso(ov)ati: rem Q., facinus Ap.

— III. hrapavost odvzeti čemu = (o)brusiti kaj: saxo exasperare ensem Sil.

те́рпко присл., tŕpko prisl.

disasprire v. tr. (pres. disasprisco) agr. odvzeti vinu trpkost, narediti vino manj trpko

manzanilla ženski spol rastlinstvo kamilica; kamiličen čaj; močno trpko andaluzijsko vino

asper -era -erum, adv. -ē, star. (Naev. ap. Non., Pl. ap. Prisc.) asperiter (prim. lat. spernere, āspernārī)

I. v pravem pomenu negladek, hrapav, raskav, oster, gruden (grudnat), grapast, neraven (naspr. lēvis, lenis): saxa Enn. ap. Ci., Pac. fr., Lucr., O., saxetum Ci., rupes S., lapis O., loca Ci., C., S., H., O., silva densa et aspera Ci., colles C., Q., montes S., solum L., terra Plin., aditus Cu., os Cu. deroč tok pri ustju, ripae Cu., undae Enn. ap. Macr. razburkano valovje, mare L. ali maria V. viharno -a (prim.: asperior quovis aequore frater erat O.), glacies V., lingua V., O. grapast, vnet, ora squamosis aspera linguis Lucan., arteria (sapnik) Ci., Cels., manus Mart., nummus Suet. nekovan; s supin.: asper attactu Varr., lingua aspera tactu Lucr.; subst. asperum -ī, n hrapavina, hrapavost, grapavost: per aspera (saxorum) Cu. po hrapavini skalovja = po hrapavem skalovju, per aspera erepo Sen. ph. po klečeh, per aspera et devia Suet. po grapastih krajih in neuglajenih poteh, aspera et confragosa Q., Plin., in aspero accipere Sen. ph. v nekovanem denarju, aspera maris T. viharji; pren.
a) rubus, sentes V. bodeče, silva V. gozd bodičastega plevela, capilli H. ali barba Tib. ščetinasti -a, asperiora frena L. bolj grobo, mucro Lucan. ostro, fauces Plin. kosmato, tussis Mart. praskav.
b) (o umetninah) negladek, neraven na površju = reliefno izdelan, vrezan, cizeliran: cymbia... aspera signis V., signis exstantibus asper crater ali inaurato crater asper acantho O., asp. pocula Pr., asperum signis ebur Sen. tr., asp. balteus Val. Fl., aspera pondera caelati auri Sil.

II. pren.

1. o stvareh in snoveh, ki mehansko delujejo na človekova čutila, oster (naspr. lenis)
a) oster, mrzel, hud, neprijeten, neugoden: hiems S., O., asperrimae hiemis initio Vell., caelum asperum Iust. ostro podnebje (prim.: quis porro,... Germaniam peteret,... asperam caelo T. deželo ostrega podnebja), asp. nubila Lucr.; subst. neutr.: asperrimo hiemis T. v najhujšem zimskem času.
b) za voh ali okus oster, hud, rezek, trpek: haec (brassica) est aspera Ca., victus Pl. hrana, vinum Ter. trpko, allium asperi saporis, asper sapor maris, piper asperrimum, acetum quam asperrimum, herba asperrimi gustus, radix odoris asperi Plin.; subst. neutr.: quid iudicant sensus? dulce amarum, lene asperum Ci.
c) za sluh oster, raskav, grob, trd: plura (vocum) genera, lene, asperum,... Ci., aspera mutata est in lenem... littera O. (R se je spremenil v L: Remuria — Lemuria), vox Q., consonantes, vocales asperiores Q., spiritus asper Prisc. krepki pridih; ret. (o govoru) hrapav, neuglajen, nepravilen (naspr. lēvis): aspera, tristis, horrida oratio Ci., compositio praefracta et aspera Sen. ph., compositio dura et aspera Q., non aspere (loqui) Ci.

2. v duševnem oziru
a) (o značaju) oster, osoren, okruten, grob, surov, neolikan, kljubovalen, uporen, silovit, divji, neprijazen (naspr. lenis, mitis, placidus et quietus): amica aspera et praecox Luc. fr., homo asper et durus Ci., aspera mea natura Ci., Fimbria (orator) asper, maledicus Ci., ne qua in re asperior aut inhumanior videare Ci., Gaetuli... asperi incultique S., in rudo ac rudibus cuivis satis asper Luc. kljubovalen, monitoribus (dat.) asper H. uporen, cladibus asper O. ogorčen zaradi..., patres vestros asperrimos illos... legatos tamen... Tarentum misisse L., asperrimi ad condicionem pacis L., (Carthago) studiis asperrima belli V. vsa divja od samega vojskovanja, gens laboribus et bellis aspera Iust., aspera Iuno V. ogorčena, razsrjena, Pholoë H. nedostopna, aspera est illi Venus Tib. mu ni mila, virgo (sc. Diana) Sen. tr. divja, rebusque veni non asper egenis V. ne nasproten borni gostiji = zadovoljen z borno gostijo, anguis asper siti V. razdražena, lupus dulcedine sanguinis asper O., bos aspera cornu V. preteča, asper tactu leo H. razdražen ob dotiku, (equus) asper frena pati Stat. razdražen, ker mora trpeti..., aspere (asperius, asperrime) loqui, aspere accusare, non consuevi homines appellare asperius nisi lacessitus Ci., aspere accipere aliquid T.; occ. trd(osrčen), krut, strog, čemeren: (Stoici) horridiores evadunt, asperiores, duriores et oratione et moribus Ci., doctrina... asperior et durior Ci., venatus asper victu V., Cato asperi animi fuit, sed rigidae innocentiae L., alter vestitus aspere Ci. preprosto.
b) (o stvareh in razmerah) hud, težaven, neugoden, neprijeten, kočljiv, žalosten: dolor (est) motus asper in corpore Ci., negotium S. hud, res ipsa aspera est S. je kočljiva, huda, mala res, spes multo asperior S. precej bolj žalostno upanje, res asperae S. težavne naloge, dubias atque asperas res tolerare S., hanc viam asperam atque arduam esse nego Ci., periculosa atque aspera tempora Ci., asperrima belli civilis pericula Ci., aspera fata, odia V., asperius opinione S. težavnejše, kakor bi si kdo mislil; subst. aspera -ōrum, n zoprnosti, težave, stiske, nevarnosti, nadloge, nezgode: L., maiora et magis aspera aggredi S., aspera multa perferre H., aspera multa alicui debere Pr.; pren. α) divji, hud: aspera Martis pugna V., asperrimum bellum S. β) trd, oster, strog, krut: sententia L., censura Vell., actio, lex Q., custodia T., censorium nomen asperius videbatur Ci., leges et iudicia graviora et asperiora Ci., aspere tractare aliquem Ci., nihil placet aspere agi L. nič krutega ukreniti, asperrime saevire in aliquem Vell., asperrime pati aliquid Sen. ph. γ) zajedljiv, zbadljiv, piker, grob, žaljiv: verba O., eius voluntatem asperioribus facetiis perstrinxit Ci., publicanorum in Scaevolam aspere dicta Ci., aspere scribere in aliquem S., asperius scribere de aliquo Ci. ep., O. — Kot nom. propr. Asper, Asperī (redkeje Asprī), m Asper, rim. priimek: L. Trebonius tribunus plebis infestus patribus...; insectandisque patribus, unde Aspero etiam iuditum est cognomen, tribunatum gessit L., Sulpicius Asper T. Sulpicij Asper.

Opomba: Sinkop. obl. aspris sentibus V. (Aen. II., 379), aspro Pall.

jerez moški spol šeri, vrsta vina

jerez dulce (seco) sladko (trpko) vino šeri

seco suh, posušen, osušen, uvel; mršav; brezdeževen; hladen, redkobeseden; brez pritiklin, brez dodatkov; trpek

seco de carnes mršav, suh
fruta seca posušeno sadje
un paraje seco pusta pokrajina
ramas secas dračje, suhljad
tiempo seco suša
verdad seca gola resnica
vino seco trpko vino
a secas samo, le, zgolj; naravnost
en seco na kopnem; nenadoma
dar (ali varar) en seco (mor) nasesti
dejar a uno seco ubiti koga z enim udarcem
¡seca está la obra! (pop) prosim za napitnino
parar(se) en seco nenadoma (se) ustaviti
poner en seco osušiti
quedar seco (pop) nenadoma umreti

tŕpek (-pka -o) adj.

1. aspro, acre, agro:
trpek vonj odore, profumo aspro
trpko grozdje uva agra

2. pren. amaro, agro:
trpek spomin ricordo amaro
trpko doživetje esperienza amara

vino moški spol vino

vino abocado pol sladko vino
vino aguado, vino bautizado z vodo mešano, krščeno vino
vino añejo staro, uležano v.
vino artificial umetno v.
vino caliente kuhano v.
vino clarete svetlo rdeče v.
vino corriente, vino común namizno v.
vino (de) champaña šampanjec
vino de dos hojas dve leti staro vino
vino dulce sladko vino
vino espumoso peneče se v.
vino de lágrima samotok
vino medicamentoso, vino medicinal zdravilno v.
vino mezclado rezano (mešano) v.
vino moro nekrščeno v.
vino del país domače v.
vino de postre desertno v.
vino seco trpko v.
vino tinto rdeče v.
espíritu de vino vinski cvet
vicio de vino pijanstvo, pijančevanje
adulterar el vino ponarediti vino
bautizar (ali cristianar), aguar el vino vino krstiti, z vodo mešati
tomarse del vino opi(jani)ti se, nalesti se ga

víno vin moški spol

belo vino vin blanc
dišavno vino vin aromatisé
domače vino vin de pays (ali du cru, de terroir), petit vin
krščeno vino vin baptisé (ali coupé)
kuhano vino vin chaud
lahko vino vin léger
lansko, staro vino vin vieux
mašno vino vin de messe
namizno vino vin de table
navadno vino vin ordinaire (ali courant)
(po)narejeno vino vin sophistiqué (ali frelaté)
novo vino vin nouveau
palmovo vino vin de palme
peneče se vino vin mousseux (ali champagnisé)
rdeče, črno vino vin rouge
rdečkasto vino vin rosé
svetlo rdeče vino vin clairet
rezano vino vin de coupage
sladko vino vin doux (ali sucré)
težko vino vin lourd (ali fort, capiteux, corsé, qui a du corps), gros vin
trpko vino vin sec
vino v karafi, trebušasti steklenici vin en carafe
vino v steklenici vin en bouteille (ali bouché)
železn(at)o vino vin ferrugineux
karta vin (v restavraciji) carte ženski spol des vins
ohladiti belo vino frapper le vin blanc
temperirati rdeče vino chambrer le vin rouge
dobro prenašati vino tenir (ali supporter) le vin
vino mi gre v glavo le vin me fait tourner la tête
vino utopi vse skrbi le bon vin réjouit le cœur de l'homme

víno vino m

belo vino vino blanco
desertno vino v. de postre, v. fino
dišavno vino v. aromático
domače vino v. del país
krščeno vino v. bautizado
kuhano vino v. caliente
lahko vino v. ligero
lansko, staro vino v. añejo
mašno vino v. de misa
mešano, rezano vino v. mezclado
namizno vino v. de mesa
fino namizno vino v. generoso
naravno vino v. natural, v. de origen
novo vino v. nuevo, v. de la última cosecha
narejeno, umetno vino v. artificial
nekrščeno vino v. moro
peneče se vino v. espumoso
rdeče vino v. tinto
polsladko vino v. abocado
sladko vino v. dulce
samotok (vino) v. de lágrima
svetlo rdeče vino v. clarete
vino iz soda v. en pipas
vino v steklenicah v. embotellado
trpko vino v. seco
zdravilno medicinal, v. medicamentoso
železnato vino v. ferruginoso
težko vino v. fuerte
karta (cenik) vin carta f (ali lista f) de vinos
krstiti, z vodo mešati vino bautizar (ali cristianar), aguar el vino
biti v rožicah od vina fam tener el vino alegre
nalesti se vina tomarse del vino

wine [wáin]

1. samostalnik
vino; vinu podobna pijača (iz raznega sadja in alkohola)
medicina raztopina kakega zdravila v vinu; vinsko rdeča barva
figurativno študentovski sestanek pri vinu po večerji
figurativno pijanost

Adam's wine šaljivo voda
new wine in old bottles figurativno mlado vino rado prekipi
spirit of wine špirit, alkohol
tears of strong wine kapljice, ki se naredijo na notranji strani kozarca, napolnjenega do polovice s kakim težkim vinom (npr. porto ipd.)
sweet (dry) wine sladko (trpko) vino
sparkling (ali gassy) wine peneče se vino
current wine ribezljevo vino
over the walnuts and the wine pri poobedku, po kosilu
good wine needs no bush figurativno dobro blago se samo hvali, ne potrebuje reklame
to be in wine biti vinjen, pijan

2. prehodni glagol
oskrbeti, pogostiti z vinom
neprehodni glagol
piti vino