Franja

ἄνω¹ (gl. ἀνά, ἄνα) adv. 1. krajevno a) pri glagolih premikanja: gori, navzgor, od obale v deželo, ἡ ἄνω ὁδός pot v notranjost dežele, vzhod, ἡ τύχη ἄνω φέρεται sreča je mila; b) pri glagolih mirovanja, subst. in v zvezi s spolnikom: zgoraj, na vrhu, v notranjosti dežele; τὰ ἄνω gornji deli, vrhovi, višave, nebo; οἱ ἄνω τόποι notranja dežela NT; ἕως ἄνω do vrha, αἴρω ὀφθαλμοὺς ἄνω dvignem oči kvišku NT; ὁ ἄνω gornji; ἄνω βλέπω živim še, οἱ ἄνω oni, ki še žive, ὁ ἄνω βασιλεύς perzijski kralj; οἱ ἄνω θεοί nebeški bogovi; NT ἡ ἄνω κλῆσις nebeški poklic; severno, vzhodno, ὅσσον Λέσβος ἄνω ἐέργει kar L. na severu omejuje; ἡ ἄνω Ἀσίη gorenja Azija. 2. časovno: prej,. 3. z gen.: nad. 4. v zvezi ἄνω κάτω ποιεῖν, τιθέναι zmešati, preobrniti. – comp. ἀνωτέρω bolj zgoraj, više nad. – sup. ἀνώτατα, -τάτω najviše, οἱ ἀνωτάτω najvišji.

Ἀριοβαρζάνης, ὁ perzijski satrap v Frigiji.

Δαρεῖος, ὁ perzijski kralj Darej a) Histaspesov sin (512-485); b) Darej II. Ohos (424-405).

Καμβῡ́σης, ου, ὁ, ion. εω 1. oče Kira Starejšega. 2. sin Kira Starejšega, perzijski kralj.

καυνάκης, ου, ὁ perzijski kožuh (iz kož miši in podlasic).

μαγο-φόνια, τά (φόνος) ion. umor magov, perzijski praznik.

Μαρδόνιος, ὁ perzijski poveljnik, ki je padel pri Platajah l. 479. pr. Kr.

μέγας, μεγάλη μέγα [Et. μείζων iz μέγjων, kor. meg'h, lat. magnus iz m°g'-nó-s, got. mikils, srvn. michil (prim. Velesovo, nem. Michelstätten = Veleselo). – gen. μεγάλου, ης, ου; acc. μέγαν, μεγάλην, μέγα, pl. μεγάλοι, αι, α, comp. μείζων 2, ion. μέζων, NT μειζότερος, sup. μέγιστος]velik 1. odrastel, visok, vitek, dolg, debel, širok, prostoren πόλις. 2. močen, silen ἄνεμος, mogočen, glasen βοή, μέγας βασιλεύς veliki (perzijski) kralj, βασιλεῖς Atrida, θεαί Demetra in Perzefona; ἐπὶ μέγα ἰσχύος ἔρχομαι dospem do velike moči. 3. važen, slaven ὄνομα, lep κόσμος; o osebah: odličen, ugleden, slaven, imeniten; predrzen λόγος, silovit, hudoben, prevelik, pretiran. 4. zveze: μέγα λέγω (pre)drzno govorim, baham se, φρονέω ponašam se, sem ponosen, predrzno mislim; ποιοῦμαι zelo cenim (čislam), προτείνω μεγάλα mnogo obetam, μέγα δύναμαι sem mogočen (ugleden), μέγα φθέγγομαι, φωνέω glasno govorim. 5. subst.: οἱ μεγάλοι odličnjaki, velikaši, τὰ μεγάλα, τὰ μέγιστα glavne stvari, najsvetejše pravice, največje dobro, glavne dolžnosti, največje nevarnosti; ὃ in τὸ μέγιστον kar je najglavnejše ali najvažnejše. 6. adv. μέγα, μεγάλα, comp. μεῖζον, sup. τὰ μέγιστα zelo, silno, vrlo, glasno, μέγα ὑπάρχει (ἐστί) τι εἴς τι zelo važno je, veliko pripomore kaj k čemu; μεγάλως, μεγαλωστί, comp. μειζόνως, ion. μεζόνως in μεῖζον, sup. μέγιστον velikansko, silno, mnogo; μέγας μεγαλωστί kakor je dolg in širok, zleknjen.

μεθ-ίημι [fut. μεθήσω, aor. μεθῆκα, cj. μεθῶ itd.; ep. pr. ind. 2 in 3 sg. μεθιεῖς, -εῖ, cj. μεθιῇσι, inf. μεθιέμεν(αι); impf. μεθίεις, μεθίει, 3 pl. μέθιεν ali μεθίεν; aor. μεθέηκα, cj. μεθείω, inf. μεθέμεν; ion. μετίημι, impf. 3 sg. μετίει, fut μετήσομαι s pas. pom.; pf. pass. μεμετιμένος] I. act. in pass. 1. trans. a) popuščam, izpuščam, opraščam (kar je napeto, zvezano, privezano, kar držim ali imam v rokah) τινά, τὴν παῖδα χεροῖν izpustim iz rok, δεξιάν izpustim roko, μέθες με χεῖρα izpusti mojo roko; pustim, da pade (teče), κρήδεμνον ἐς τὸν ποταμόν vržem v morje, πολλὰ τῶν δακρύων prelivam solze; κῆρ ἄχεος oprostim srce žalosti, olajšam srcu žalost, ψυχήν izdihnem dušo, umrem, Περσίδα γλῶσσαν govorim perzijski, λόγον izustim besedo, govorim; βλαστόν poganjam, klijem:; b) (od)pošiljam, mečem, spravljam kam, γυναῖκα pošiljam od sebe, odslavljam, μέθες τόδ' ἄγγος postavi na stran, ἐχθρὰ τοῖς ἐχθροῖσι pošljem sovražnikom; βέλος, παλτά, ἰόν izstrelim, streljam; toda αἰχμάς τινι odložim (v znak pokorščine) sulice; c) opuščam, χόλον τινί, τινός jezo proti komu, μέγαν χόλον καρδίας izpustim iz srca = neham se srditi v srcu, γνώμην opustim misel, στόλον opustim pohod, ἀρχήν odložim, odpovem se; φροντίδας opustim, izženem skrbi, τὸ κόσμιον ne gledam na dostojnost, τὰ παρεόντα ἀγαθά zanemarjam, zametavam; z inf. τὰ δέοντα πράττειν opuščam potrebna opravila; d) odpuščam ἁμαρτάδας, φόρον; e) zapuščam εἴ με μεθείη ῥῖγος, puščam na cedilu τινά, μή σεμεθείω; f) prepuščam, izročam τινὶ νίκην, στέμματ' ἀνέμοις, ὅπλα τινί, Sof. Fil. 973 dam nazaj; θοὸν εἰρεσίας ζυγὸν ναΐ hitro veslam z ladjo; g) dovoljujem, dopuščam μεθεῖσά μοι λέγειν, μέθες τὴν παῖδ' νυμφεύειν pusti, da se omoži; μέθες ἐμὲ ἐπὶ τὴν θήρην dovoli mi, da grem na lov, μὴ μεθίει τοὺς ἄνδρας ne dovoli jim oditi, μέθες ἐμὲ ἰέναι pusti me, da grem. 2. intr. popuščam, odneham, odlašam, obotavljam se, odstopam od πολέμου, κλαύσας neham jokati, tudi z inf. in pt.; τινός pustim na cedilu; χόλοιο neham se srditi nad kom, μεθῆκε βίῃ zapustila ga je, opešala mu je moč. II. med. 1. puščam od sebe, osvobodim se, rešim se česa. 2. = act. μέθεσθε δ' ἤδη odnehajta že (enkrat), pustita me vendar.

μετά [Et. nem. mit (stvn. miti), iz με- (idevr. me-dhi, gl. μέσος) + obrazilo τα] I. adv. 1. vmes, med njimi, v sredi (njih). 2. a) čas. potem, pozneje; b) kraj. vzadi, zadaj. II. praep. 1. z gen. a) v sredi, med λέξο μετ' ἄλλων, μετὰ δμώων πῖνε, κεῖμαι μετὰ θηρῶν, κεῖμαι μετά τινος ležim poleg koga, διάγω μετὰ τῶν θεῶν, οἰκέω μετά τινος sem s kom oženjen, μετὰ νεκρῶν med mrtvimi (v kraljestvu mrtvih); b) s, z, v družbi (zvezi) s kom μάχομαι, παραβοηθέω, πολεμέω, κινδυνεύω, συμπράττω μετά τινος, γίγνομαι μετά τινος stopim na čigavo stran, zvežem se s kom, εἰμὶ μετά τινος sem na čigavi strani, pomagam mu; μάχομαι μετὰ Βοιωτῶν zvezan z Bojočani; νεῖκος τίθεμαι μετά τινος poravnam prepir s čigavo pomočjo; pomni μάστιγι μετὰ κέντρων = μάστιγι καὶ κέντροις, Δημοσθένης μετὰ τῶν ξυστρατήγων (= καὶ οἱ ξ). σπένδονται, στέγη μετὰ πυρός streha z ognjem, μετὰ θεῶν z božjo pomočjo, μὴ θεῶν μέτα = θεῶν μὴ βουλομένων, μετὰ σοῦ s tvojo pomočjo, οἱ μετά τινος tisti, ki so s kom, tovariši, spremljevalci, pristaši, vojaki, οἱ μετ' Ἀριαίου A. in njegovi vojaki; c) vzročno naznanja sredstvo, način ali spremno okoliščino: s, z, po, pri, μετὰ τοῦ σώματος γνῶναι po telesu (= s telesom), μετὰ τοῦ νόμου διακινδυνεύω borim se na strani postave, μετὰ πολλῶν δακρύων s solzami v očeh, οὐκ οἴκτου μέτα brez tarnanja, μετὰ δέους s strahom, μετ' ἀληθείας resnično, μετ' ἀδικίας krivično, μετ' οἴνου pri vinu, μετ' ἀνακωχῆς med premirjem, μετὰ καιροῦ po razmerah, μετὰ ῥυθμοῦ v taktu, μετὰ τοῦ γυμνάζειν pri borjenju, μετὰ δώρων s podkupovanjem, μετ' ἀδείας zagotovivši pomiloščenje, μεθ' ὁτουοῦν τρόπου na katerikoli način, μετὰ πολλῆς φαντασίας z velikim sijajem NT, μετὰ παρατηρήσεως vidno, očitno NT, γενόμενος μετὰ τοῦ ξυνετοῦ καὶ δυνατός postal je ne samo preudaren, ampak tudi mogočen, μετὰ σωφροσύνης τε καὶ αἰδοῦς pametno in skromno (zmerno). 2. z dat. ep. poet. = ἐν, med, pred, pod, v družbi s kom, μετὰ χερσὶν ἔχω držim v rokah, μετ' Ἀχαιοῖσιν, μετὰ πρώτοισι, μετὰ πνοιῇσ' ἀνέμοιο obenem s pišem vetra, hitro kakor veter, μετὰ φρεσίν v srcu, μετ' ἄλγεσιν v bolečinah; μετὰ κύμασιν pod valovi, μετὰ τοῖσιν ἐλέχθην njim sem bil pridružen, ἀρχὸν δὲ μετ' ἀμφοτέροισιν ὄπασσα obema oddelkoma sem dodal vodnika, πύματον ἔδομαι μετὰ οἷς ἑτάροισιν za njegovimi tovariši. 3. z acc. a) kraj. α.) na vprašanje kam izraža smer premikanja: v sredo (med), med, k: μετ' αὐτοὺς ἦλθε stopil je med nje, φεύγω μετὰ νέας k ladjam, ἔρχομαι μετά τινα prihajam h komu, napadam koga = ὁρμάομαι μετά τινα, μετὰ χεῖρας ἔχω držim kaj v rokah, bavim se s čim, εἶμι μεθ' ὅμιλον, ἐλαύνω μετὰ νῆας k ladjam (v tabor), ἀΐσσω μετὰ χῆνας v sredo med gosi, βάλλω μετ' ἔριδας zapletem v prepire, βαίνω μετά τινα napadem koga; β.) izraža nasledovanje v prostoru: za, po, ἕπομαι μετά τινα grem za kom, sledim komu, μεθ' Ἕκτορα za H., μετ' ἴχνια βαῖνε θεοῖο šel je po stopinjah boginje, ἔσχατοι μετὰ Κύνητας οἰκέουσι za K.; b) časovno: po (lat. post), μετ' ἐμέ po moji smrti, μεθ' ἡμέραν po dnevu, ko je napočil dan, μετὰ μικρόν kmalu, μετὰ τοῦτο (ταῦτα) nato, potem, αἱ μετὰ τὸν Μῆδον σπονδαί po perzijski vojni, μετὰ Πάτροκλον θανόντα po Patroklovi smrti; preneseno izraža α.) namen: po, μετὰ πατρὸς ἀκουήν po poročilo o očetu, da bi kaj izvedel o očetu, πλέων μετὰ χαλκόν po medovino, θωρήσσοντο μετὰ πόλεμον oboroževali so se za vojno, ἔρχομαι μεθ' ὕδωρ po vodo; β.) red ali stopnjo: za, poleg, κάλλιστος ἀνὴρ μετ' ἀμύμονα Πηλείωνα, ἀριστῆες μετ' Ἀχιλλέα, πρώτῳ μετ' ἐμέ; γ.) po, vsled; μετὰ σὸν καὶ ἐμὸν κῆρ po tvoji in moji volji (želji), μετὰ κλέος ἵκετ' Ἀχαιῶν vsled slave Ahajcev.

Μηδία, ἡ Medija, Μηδίας τεἰχος medijski zid (zgrajen od babilonskih kraljev od Evfrata do Tigrisa za obrambo proti Medijcem); Μῆδοι, οἱ Medijci, tudi = Perzijani; Μηδικός 3 medijski, perzijski, ἡ Μηδική (γῆ) Medija.

Μίθρης, ου, ὁ perzijski solnčni bog.

Ξέρξης, ου, ὁ Darejev sin, perzijski kralj (485 – 465 pr. Kr.).

ὀρχέομαι d. m. [Et. podaljš. kor. ergh-, iz kor. er, gl. ὄρνυμι. – Obl. fut. ὀρχήσομαι, aor. ὠρχησάμην, ion. impf. 3 pl. ὠρχεῦντο] skačem, plešem, τὸ Περσικόν(sc. ὄρχημα) na perzijski način.

Πέρσης, ου, ὁ Perzijec; fem. Περσίς, ίδος, ἡ Perzijanka, Περσίς, ἡ (sc. γῆ) Perzija; adi. Περσικός 3, τὸ Περσικόν perzijski ples.

περσίζω vedem (obnašam) se kakor P., posnemam P., govorim perzijski jezik.

Σαγάρτιοι, οἱ perzijski narod v Iranu.

σίγλος, ὁ sekel, staro ime za perzijski srebrnjak = 1,20 K.

Τισ(σ)αφέρνης, ους, ὁ (acc. η + ην) perzijski namestnik v Joniji in Kariji.

φοινῑκιστής, οῦ, ὁ kdor nosi škrlatno obleko, dvorni perzijski uradnik (dostojanstvenik), ki je smel nositi škrlatno obleko.