Franja

ὅ-ποι adv. (kor. k ποῖ) 1. kam, kamor, ὅποι ἄν, ὅποι ποτέ kamor (že) koli; μέχρι ὅποι dokod, kako daleč, ὅποι προσωτάτω kolikor mogoče daleč. 2. včasih = kje, ἔχεις διδάξαι δή μ' ὅποι καθέσταμεν (= ὅποι ἐλθόντες νῦν ἐσμέν) ali mi veš povedati, kje sva se ustavila? οὐκ οἶσθ', ὅποι γῆς οὐδ' ὅποι γνώμης φέρει ne veš, kje si in kaj misliš. 3. = ὅπως kako, τοὺς σοὺς ὅποι θεοὶ πόνους κατοικτιοῦσιν οὐκ ἐχω μαθεῖν kako se bodo bogovi usmilili tvojih nadlog, ne umem.

παρ-έρχομαι d. m. (gl. ἔρχομαι) πάρ-ειμι (gl. εἶμι) 1. grem (pridem, korakam, tečem, peljem se, jadram, plovem, letim) mimo česa, hodim (vozim se) ob τινά, τί, παρά τι, κῦμα, σύνθημα παρῄει geslo je šlo od moža do moža. 2. o času: potečem, minem χρόνος, καῦμα, ὁ παρελθὼν χρόνος prešli čas, τὰ παρελθόντα preteklost, prošlost (= ὁ παρεληλυθὼς χρόνος), πόνος trud, ki smo ga prestali, παρελθοῦσαι ὁδοί pota, katera si prehodil. 3. pren. a) pretečem, prehitim ἐπειγόμενος, prekosim τινὰ ποσίν, ὄλβῳ, ἐν δόλοισιν, τὰς διαβολάς odvrnem; b) pridem iz česa, uidem, uide mi kaj παρέρχεταί τί τινα, τοῦτο μικροῦ με παρῆλθεν εἰπεῖν skoraj bi bil pozabil to povedati; c) varam, prekanim ἐπεὶ οὐ παρελεύσεαι; d) grem mimo koga (česa), puščam vnemar κρίσιν, ἀγάπην NT, prelomim, prestopim νόμον, ἐντολήν NT; ne omenim, izpustim ἑταῖρον. 4. a) pridem kam, pristopim εἴσω τινός, δόμους, εἴς τι; vderem εἴσω Πυλῶν, βίᾳ εἰς οἰκίαν; b) grem skozi kaj, odrinem, prepotujem τί; c) nastopim (kot govornik) οἱ παριόντες, εἰς τὸ μέσον; d) pren. pridem do česa εἰς δυναστείαν.

παρ-ίημι (gl. ἵημι) I. act. in pass. 1. doli spuščam, παρείθη μήρινθος ποτὶ γαῖαν nit je padla na zemljo; naslonim πλευρόθεν πλευρὰν παρεὶς ἔκειτο tesno se oklenivši matere; pren. odpenjam, popustim, utrudim, slabim (-iti), τὸ κέαρ omehčam; pass. zleknem se poleg koga, utrudim se, παρειμέναι utrujene, zleknjene. 2. a) mimo puščam κλύδων' ἔφιππον; puščam noter (v kaj) εἰς, ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα, εἰς τὴν ἀκρόπολιν; pren. μὴ παριῶμεν εἰς τὴν ψυχήν, ὡς ne prepuščajmo se misli, da; b) o času: pustim, da poteče, mine, ἕνδεκα ἡμέρας παρέντες μετὰ τὴν ἐξέλασιν enajst dni po odhodu; c) zamudim, zanemarjam καιρόν, ne brigam se za kaj τινός, ne omenjam τὰ αὐτῶν πλέω, pozabim θεσμῶν οὐδέν, izpustim οὐδὲν ἔθνος, zamolčim ἔπος. 3. a) dovolim, dopustim, prepustim, τοῖς βροτοῖς σαυτοῦ ὄνειδος ne daj ljudem povoda, da te sramote, z inf. ναυαρχέειν τινί prepuščam poveljevanje na morju, παρῆκεν ὥστε φράσαι; μὴ παρῇς τὸ μὴ οὐ φράσαι ne obotavljaj se povedati; b) ἐμαυτόν τινι zaupam se komu, obupam nad seboj. II. med. 1. prosim koga česa τοῦτο ὑμῶν παρίεμαι, οὐκ ἂν παρείμην nikomur ne bom prigovarjal. 2. priznam παριέμεσθα κακῶς φρονεῖν.

πελάζω (πέλας) πελάω, vzpor. obl. πλάθω poet. πίλναμαι ep. [fut. πελάσω in πελῶ, aor. ἐπέλασα, pass.pf. πέπλημαι, aor. ἐπελάσθην in ἐπλάθην, med. aor. ἐπελασάμην; ep. aor. (ἐ) πέλασσα, cj. 1 pl. πελάσσομεν, aor. 1 med. opt. 3 pl. πελασαίατο, 3 sg. πλῆτο, aor. pass. 3 pl. πέλασθεν] 1. trans. bližam, približujem, primikam τινά τινι, ἱστὸν ἱστοδόκῃ spustim (postavim) jambor v jambornico, Τρῶας νηυσί pustim, da se Trojanci približajo ladjam, στῆθος θαλάσσῃ uležem se s prsi na morje (da plavam), τινὰ ἐς νῆσον ženem (tiram) na otok (k otoku), ἐν σπήεσσι κτήματα spravim v votline, ὀδύνῃσι peham (spravljam) v bolečine, τινὰ χθονί (οὔδει) mečem (podiram, polagam) na tla; ἔπος ἐρέω ἀδάμαντι πελάσσας(sc. αὐτό) hočem povedati besedo, ki je trda (neizpremenljiva) kakor jeklo. 2. intr. in pass. bližam se, približujem se τινί, τινός, (ἔς) τι; prihajam h komu, pridružujem se, družim se ὅμοιον ὁμοίῳ, χθονί spustim se (padem, zgrudim se) na zemljo.

πλήν 1. praep. z gen. razen, διαρπάσαι ἐπέτρεψε πλὴν ἀνδραπόδων dovolil je ugrabiti vse razen sužnjev; gl. ἐπιτρέπω in ὑπέγγυος. 2. adv. razen, izvzemši, samo, le; a) v zvezi s posameznimi besedami in za nikalnicami: οὐκ ἆρ' Ἀχαιοῖς ἄνδρες εἰσὶ πλὴν ὅδε ali nimajo torej Ahajci mož razen tega? ἀλλ' οὐ κάτοιδα πλὴν ἐπὶ σμικρὸν φράσαι toda ne vem natančno, razen kar morem na kratko povedati; pogosto stoji za πᾶς, πάντες, ἄλλος in sl: πάντ' ἐκπορίζει πλὴν τὸ μὴ νοσεῖν ἐμέ vse da, le tega ne, da bi bolan ne bil, πάντων ἐρήμους πλὴν ὅσον τὸ σὸν μέρος izvzemši to, kar jima ti daš, νικᾶν πανταχοῦ πλὴν εἰς σέ samo pri tebi ne, ὁρῶ γὰρ ἡμᾶς οὐδὲν ὄντας ἄλλο πλὴν εἴδωλα vidim, da nismo drugega kot prazne sence, πλὴν εἷς τις razen enega, ἀλλ' ἔστι, πλὴν σοί samo pri tebi ne; b) uvaja cele stavke: α.) razen da, samo (da), πλὴν τοὺς φεύγοντας οὐ κατῆγον razen da izgnancev niso poklicali nazaj; β.) toda, pa vendar; πλὴν ὑπ' οὐδενὸς ἐκινήθη toda nobena stvar ga ni vznemirila Plut. Per. 34; c) v zvezi s členicami: πλὴν ἤ, πλὴν εἰ razen ἄδηλον παντὶ πλὴν εἰ τῷ θεῷ; πλὴν ὅτι razen (samo) da πλήν γε δὴ ὅτι φάρμακον πιὼν ἀποθάνοι; πλὴν ὅσον, πλὴν ὅσον Ἕλληνες ἔχουσι izvzemši kraje, kjer stanujejo Heleni, πολλοὺς ἀπέκτεινε πλὴν ὅσον ἐκ τριῶν νεῶν izvzemši moštvo treh ladij.

ῥητός 3 (adi. verb. k εἴρω 1) 1. izrečen, izgovorjen, povedan, dogovorjen, domenjen, določen, ἐπὶ ῥητοῖς pod določenimi pogoji. – adv. ῥητῶς izrečno NT. 2. kar se sme povedati, izrekljiv.

τέλος¹, ους, τό [Et. iz qweles- iz kor. qwel, vrteti; prv. pomen: zvršitev, višek = konec; sor. τέλλω] 1. a) konec, meja, izid, sklep, konec življenja, smrt, τέλος ἔχω po meni je NT, mrtev sem, ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος začetek in konec NT, εἰς τέλος τοῦ ζῆν ἀφικνέομαι dospem na rob življenja, πρὸς τέλος γόων ἀφικνέομαι neham tarnati, τέλος γίγνεται τῇ ἡμέρᾳ dan se bliža (nagiba) h koncu, ἡ θυσία τέλος εἶχεν daritev je bila končana; μύθων konec govora, οὐ τέλος ἵκεο μύθων nisi še vsega povedal (kar bi moral povedati); b) (določen) rok χρόνου, μισθοῖο čas plačila; c) cilj, namen, smoter; τῆς πίστεως namen vere NT, τέλος (χαριέστερον) početje, dejanje; θανάτοιο τέλος = θάνατος, slično γάμοιο, νόστοιο τέλος = γάμος, νόστος; d) adv. τέλος, τὸ τέλος končno, naposled, nazadnje, slednjič, εἰς τέλος naposled, do konca NT, διὰ τέλους neprestano, popolnoma. 2. a) do-, izvršitev, uresničenje, izpolnitev, odločitev, τέλος ἔχει τι izpolnjuje se kaj, ἐν ἐμοὶ τέλος γίγνεται v mojih rokah je odločitev, τούτου τέλος ἐν θεῷ ἐστίν o tem odločuje bog; τέλος τίθημι καλῶς srečno dokončam, τόσσον τέλος ἔχον do tod (tako daleč) so bili narejeni, τέλος μάχης γίγνεται bitka se konča, ἐς τέλος ἔρχομαί τινος dospem do konca, končam (μανίας rešim se blaznosti), τέλος ἐπιτίθημί τινι končam kaj, ὃ πᾶσι τοῖς προτέροις ἐπέθηκεν τέλος s čimer je vsa prejšnja dejanja prekosil, τέλος γίγνεται ἐπ' ἀρῇσιν kletve se izpolnijo; τέλος ποιοῦμαί τινος dovršim kaj; b) uspeh ὁδοῦ, zmaga πολέμοιο, posledica τῶν γενομένων, δίδωμι ἀγαθὸν τέλος podelim uspeh, ἶσον τείνω πολέμου τέλος postavim izid vojne od obeh enako daleč, podelim (obema) enako bojno srečo. 3. vrh(unec), višek, poglavitna stvar, τῶν παίδων popoln razvitek, popolnost, vzor, τοῦ τέλους ἅπτομαι dosežem vzor, αἱ ἐν τέλει γυναῖκες zakonske (omožene) žene; τέλος λαμβάνω dozorim (o žitu), ἥβης τέλος mladostna moč, moška zrelost. 4. (državna) služba, čast, dostojanstvo, oblast, moč, πρὶν τέλος τι τούτων ἔχει predno bi postali pogoji pravnomočni, τέλος ἔχω imam oblast, εἰς τέλος καθίσταμαι, ἐν τέλει γίγνομαι nastopim službo; pos. τὰ τέλη (ἔχοντες), οἱ ἐν τέλει ὄντες višje oblasti, gosposka, vlada, oblastniki, uradniki, vojni svet, οἱ μάλιστα ἐν τέλει najvišji uradniki. 5. a) davek, carina, mitnina NT; b) stroški, izdatki, τοῖς οἰκείοις (ἰδίοις) τέλεσσι na lastne stroške, τέλη λύειν (= λυσιτελεῖν) koristiti τινί; c) (obljubljeno) darilo, daritev, nagrada, ἔγκαρπα sadni darovi, πάγχαλκα τέλη bojna oprava sovražnika, ki se mora Zevsu darovati. 6. pl. posvečenje, posvetitev, svete skrivnosti (misteriji), verska slavnost, praznik, νυμφικά svečano venčanje.

всеуслышание n
во в. сказать javno povedati

выцеживать, выцедить izcejati, izcediti; iztočiti; počasi (po)piti;
выцедить pren. lj. počasi, nerad povedati

играть igrati (se); zabavati se; (pren.) hitro se premikati, tekati; peniti se; premetavati se (riba); svetlikati se, prelivati se;
и. в карты kvartati;
вино играет vino se peni;
ветер играет листьями veter se poigrava z listjem;
он играет на моих нервах gre mi na živce;
драгоценные камни играют dragi kamni se leskečejo;
и. на скрипке igrati na violino;
и. глазами pomigovati, koketirati;
и. словами

1. delati dovtipe;

2. metati pesek v oči;
и. в загадки ne povedati vsega do konca; namigovati;
и. в молчанку molčati, ne odgovarjati;
и. на руку кому iti komu na roko;
кровь играет kri vre

короб m krošnja, koš, oprtnik; karoserija;
наговорить с три короба zelo mnogo povedati

подноготная f največja skrivnost;
рассказать всю подноготную povedati podrobno vse do zadnjega

потолок m strop;
взять с потолка izsesati iz prsta, tjavdan kaj povedati;
плевать в потолок pohajkovati;
достигнуть потолка doseči največjo višino (letalo)

правда¹ f resnica; pravica;
ваша п. vi imate prav;
это п. to je res;
правду сказать po pravici rečeno?; res?, ali ne?;
не правда ли? kajneda?;
по правде говоря če povem po resnici;
всеми правдами и неправдами z vsemi sredstvi;
что правда, то правда kar je res, je res;
резать правду odkrito povedati (v obraz);
твоя правда prav imaš;
правда - матка правда (lj.) gola resnica

пройтись sprehoditi se;
п. на чей счёт (по адресу кого) kaj slabega povedati o kom

прочитывать, прочитать in (gov.) прочесть preb(i)rati;
прочитать zdeklamirati; predavati, povedati

рубить sekati, cepiti (drva); delati iz lesa, tesati;
р. правду (с плечи) povedati resnico v obraz

секрет m

1. skrivnost; (voj.) skrita opazovalnica, straža;
сказать по секрету povedati zaupno;
секрет Полишинеля javna tajnost;

2. izloček

сердце n srce;
порок сердца srčna napaka;
положи руку на с. povedati popolnoma odkrito;
не лежит с. к чему ni po volji;
брать за с. ganiti;
сорвать с. на ком ohladiti si jezo nad kom;
у него с. на меня jezen je name;
сказать в сердцах (с сердцем) reči v jezi;
у него с. отошло jeza se mu je skadila;
у меня с. щемит skrbi me;
быть по сердцу ugajati, všeč biti;
у меня отлегло от сердца kamen se mi je odvalil;
сказать скрепя с. s krvavečim srcem, nerad povedati

тёплый topel; (pren.) prisrčen;
тёплая компания prijateljska družba; sumljiva druščina;
сказать пару тёплых слов кому povedati nekaj krepkih komu, ozmerjati koga;
тёплое местечко mastna službica