Franja

concōrde agg.

1. soglasen, enodušen

2. skladen

concorde skladen, soglasen, složen

concors -cordis, abl. sg. -cordī, n pl. -cordia -ium, adv. concorditer (cum in cor)

1. (o bitjih in njihovi duši) enodušen, enovoljen, složen, edin; abs.: duo concordes anima moriemur in una O., c. Parcae, animae V., concordibus animis iuncti L., concordissimi fratres Ci., aeternum diem serere concorditer Enn. ap. Char., concorditer exigere annos O., concordius bellum gerere L., concordissime vivere cum aliquo Ci.; s cum: ne secum ipse quidem concors L.; z dat.: sibi concors Sen. ph., concors mihi coniux T.; enalaga: Lucan., Pers., Sil., c. pax O., amicitiā et caritate concordi se complecti Ci., sueti frena iugo concordia ferre V. složno nositi, censura c. L., non modo commune, sed concors etiam regnum duobus regibus fuit L. ne le skupno, ampak tudi složno.

2. (o stvareh) soglasen, skladen, ubran: concentus ex dissimillimarum vocum moderatione concors efficitur Ci., concordi dixere sono O.

concurrent¹ [kənkʌ́rənt] pridevnik (concurrently prislov) (with)
hkraten; sodelujoč, soglasen, skladen
matematika stekajoč se, konvergenten

concurrently with skupaj, hkrati s

conforme skladen, enakoličen, soglasen, ustrezen, primeren; istoličen, istoveten; konformen

conforme a la opinión (de) biti s kom istega mnenja
declararse conforme con pristati na (kaj)
estar conforme con la muestra ustrezati vzorcu
¡conforme! soglašam!

congruent [kɔ́ŋgruənt] pridevnik (congruently prislov)
primeren (with)
skladen, soglasen; dosleden

congruō -ere -gruī (—) (prim. ruō)

1. steči (stekati) se, sniti se, shajati se, sesta(ja)ti se: guttae in vas aquae converruntur et ibi inter se congruunt Vitr., ut vicesimo anno ad metam eandem solis, unde orsi essent, dies congruerent L., Zenon congruere iudicat stellas et radios inter se committere Sen. ph.; o osebah: arcem nata petit, quo iam manus horrida matrum congruerat Val. Fl.

2. pren.
a) hkrati (obenem) primeriti se, pripetiti se, zgoditi se, nastopiti (nastopati), časovno uje(ma)ti se, strinjati se, znajti se: Q., Suet., quoi tam subito tot congruerint commoda Ter. ki me je hkrati doletelo toliko …; brezos.: forte congruerat, ut Clodii Macri et Fontei Capitonis caedes nuntiarentur T. se je bilo obenem znašlo; večinoma s praep.: tempus … ad id ipsum congruere L.; (Siculi ceterique Graeci) suos dies mensesque congruere volunt cum solis lunaeque ratione Ci.
b) po bistvu skladati se, strinjati se, ujemati se, zlagati se, prikladen (primeren) biti: Ter., Q., Plin. iun., sensus nostri ut in pace semper, sic etiam in bello congruebant Ci., de re una solum dissident, de ceteris mirifice congruunt Ci., congruere artes honestas T.; s praep.: pars legis, quae cum iudicio senatus congruebat Ci., cum virtute c. semper Ci., si aliquem nacti sumus, cuius cum moribus et natura congruamus Ci., cum … dicta cum factis congruerent L.; illi inter se congruunt concorditer Pl., ut re nos inter nos congruere sentiant Ter., nulla parte corporis inter se non congruenti Varr., in quo scelere … multae causae … inter se congruere videntur Ci., quod sermo inter omnes congruebat L., initia inter se et exitus congruant Sen. ph.; omnium in unum congruerunt sententiae L. so vsa na eno merila, Bruttii congruentes in eum morem L. ki se ujemajo v tem običaju; z dat.: non omni causae nec auditori neque personae neque tempori congruere orationis unum genus Ci. ne pristoji, animi corporis doloribus congruentes Ci. sočutne, oratio ita scripta, ut deorum videretur congruere sententiae N., ubi responsa haruspicum … tacitae religioni congruerunt L., cuius abditis adhuc vitiis per avaritiam … mire congruebat T.; brezos.: Canidius timidius decessit quam professioni ei … congruebat Vell. — Od tod adj. pt. pr. congruēns -entis, adv. congruenter,

1. ujemajoč se s čim, s kom, prikladen, primeren: oratio verbis discrepans, sententiis congruens Ci., haec duo pro congruentibus sumere tam vehementer repugnantia Ci., saturas motu congruenti peragebant L., ad aliquid apte congruenterque dicere Ci., congruenter numeros dividere Lact.; s praep.: congruens cum ea disciplina, quam colebat Ci., cum illis re congruentes, genere docendi differentes Ci.; ex prodigiis congruens ars Acc. fr.; z dat.: orationĭ vita admodum congruens Ci., actiones virtutibus congruentes Ci., mors minime congruens vitae Suet., quid congruentius deo? Lact., congruenter naturae convenienterque vivere Ci.; congruens est (videtur) z inf. primerno je (se zdi), umestno je (se zdi): congruens crediderim recensere videtur primordia eius (urbis) aperire T.; v istem pomenu tudi z ACI: Plin. iun. ali z ut: Gell., Ulp. (Dig.); tako tudi congruentius videtur z inf.: Cod. I. in congruentissimum est z ACI: Tert. Subst. congruentia -ium, n kar se ujema, ujemajoče se stvari: congruentia ad consulem referre L.; z dat.: congruentia his disserere T. Adv. v komp. congruentius: Fr., Min., v superl. congruentissimē: Eccl.

2. sam s seboj ujemajoč se, skladen, soglasen, someren, enoličen: is concentus ex dissimillimarum vocum moderatione concors tamen efficitur et congruens Ci., congruens (soglasno) clamor a Romanis, … dissonae illis voces L., vox congruentissima Ap., exta laeta et congruentia T.; o osebi: ceteris membris usque ad imos pedes aequalis et c. Suet. somerne in skladne rasti.

congruous [kɔ́ŋgruəs] pridevnik (congruously prislov) (to, with)
soglasen, skladen, primeren, ustrezen

congruus 3 (congruere)

1. ujemajoč se s kom, s čim, skladen, primeren; abs.: sententia Serv., colloquium Vulg., tempora Cl., latitudo Cael.; s cum: cum illa sane congruost (nekateri: congruit) sermo tibi Pl. gotovo se znaš z njo prav lepo zabavati; z abl.: nuptiae iure civili congruae Ap.; z dat.: Ap., Pap. (Dig.), Vulg., Cael., liberorum amor naturae congruus est Ap., quid tam congruum fidei Romanae quam … Ulp. (Dig.); subst. neutr. pl.: congrua mundo Cl., aetati congrua Lamp., polliciti victui congrua militibus Amm. Adv. congruē skladno: Paul., M., Cod. Th.

2. soglasen: congruo cunctae multitudinis consensu Ap.

consensuale agg. pravo soglasen:
separazione consensuale soglasna ločitev

consentaneous [k:cnsentéinjəs] pridevnik (consentaneously prislov) (to, with s)
soglasen, enodušen

cōnsentiō -īre -sēnsī -sēnsum

1. enakih misli biti, istega mnenja biti, skladati se, strinjati se, ujemati se: puro pioque duello quaerendas (sc. res) censeo, itaque consentio consciscoque Formula vetus ap. L. pritrjujem, privoljujem, animi consentientes Ci., populo Romano consentiente Ci. ali concordi et consentiente collegā Suet. v soglasju z, proinde consentite Plin. iun. sklenite soglasno; oseba s cum: consentite cum bonis Ci., cum his (oratoribus) philosophi consentiunt Q.; z dat.: Q., hic si sibi ipsi consentiat Ci. če si je dosleden; pren.: consentire suis studiis H. ujemati se; stvar z abl.: re consentientes vocabulis differebant Ci., qui naturā consentit Ci.; z de: Aug., qui de communi salute consentimus Ci., neque tamen Aristippus cum Cyrenaicis de ipsa voluptate consentiens Ci.; tudi brezos.: de prioribus consentitur T.; redk. z ad: non solum homines, sed etiam deos immortales ad rem publicam conservandam arbitror consensisse Ci.; z in in acc.: Q., G., extemplo … consensum in omnem formam luctus est L., equites in Aridaeum regem consentiunt Iust. glasujejo enodušno za kralja Aridija; z in in abl.: Sen. ph., Q., Suet., in qua (causa) … omnes ordines unā consentiunt Ci., cum omni provincia consentire in odio Cassii Auct. b. Afr.; z adversus: Front., in uno adversus patrum voluntatem consensisse L., adversus maleficium omne consensimus Sen. ph.

2. (z obj.) sporazume(va)ti se glede česa, zediniti (zedinjati) se v čem, strinjati se v čem, soglasno skleniti (sklepati) kaj; s pronominalnim obj.: idem socios consensisse omnes L.; potem z nominalnim obj.: c. bellum L.; pass.: bellum erat consensum L., consensa in posterum diem contio L.; z inf.: si consenserint possessores non vendere, quid futurum est? Ci., referre consensimus T., non, qui acervos turis dat concremandos igni, numina consentiendus est colere Arn. se mora imeti za pristojnega; z ACI: Q., hunc unum plurimae consentiunt gentes populi primarium fuisse virum Elogium ap. Ci., omnes mortales una mente consentiunt omnia arma … contra illam pestem esse capienda Ci., id (v tem) consensisse de Colatino plurimas gentes arbitramur, primarium populi fuisse Ci., omnium fluminum maximum esse Nilum consentitur Gell. soglasno mnenje je; s finalnim stavkom: senatus … censuit consensit conscivit, ut bellum cum Priscis Latinis fieret L.

3. occ. (v slabem pomenu) dogovoriti (dogovarjati) se, sporazume(va)ti se s kom, zaroto naplesti (napletati), delati, kovati, zarotiti se; abs.: cum … cognovit … consentire omnem citeriorem provinciam C., qui coierit … convenerit … consenserit Ci., adversus consentientīs nec regem quemquam satis validum nec tyrannum fore L.; s praep.: si Gallia cum Germanis consentiret C., cum Demade de urbe tradenda Antipatro consenserat N., c. belli faciendi causā Ci., ad prodendam Hannibali urbem Romam L., in Philippi necem Cu., adversus patrem suum cum amicis Val. Max., pro Romanis tota Italia consensit Eutr.; z inf.: cum … confiterentur … se urbem inflammare, … delere rem publicam consensisse Ci.; s finalnim stavkom: consensisse Gaditanos principes cum tribunis..., ut Gallonium ex oppido expellerent C., consenserant autem, ut … nec ager ullus divideretur..., nec ulli … gleba ulla agri adsignaretur L., deferuntur … consensisse Pallas ac Burrus, ut Cornelius Sulla … ad imperium vocaretur T.

4. (o neživih subj.) skladati se, strinjati se, ujemati se, zlagati se; abs.: ratio nostra consentit, pugnat oratio Ci., utrumque nostrum incredibili modo consentit astrum H.; s cum: Enn. ap. Ci., Cels., Q., Dig., vestrae sententiae cum populi Romani voluntatibus consentiant Ci., cum vultus Domitii cum oratione non consentiret C.; z inter se: Q., quod inter se omnes partes (corporis) cum quodam lepore consentiunt Ci.; z dat.: his principiis reliqua consentiebant Ci., si personis, si temporibus, si locis ea, quae narrabuntur, consentient Ci., an lex sibi ipsa consentiat Q. — Od tod adj. pt. pr. cōnsentiēns -ēntis ujemajoč se, skladen, soglasen, enoglasen: incredibiliter consentiens populi Romani universi voluntas Ci., cuius de laudibus omnium esset fama consentiens Ci., pars orbis, quae coniunctum aliquid habeat aut consentiens Ci., clamore consentienti pugnam poscunt L., consentiente voce reliquam partem retulerunt Suet. Adv. cōnsentienter ujemaje se, skladno; z dat.: Boet.

consenziēnte agg. soglasen, ki pristaja:
consenzienti le parti si è proceduto alla spartizione dei beni ker sta bili strani soglasni, so imetje razdelili

consilient [kənsíliənt] pridevnik (consiliently prislov)
hkraten, skladen, soglasen

consonant¹ [kɔ́nsənənt] pridevnik (consonantly prislov) (with)
soglasen, ubran, skladen, harmoničen; združljiv

cōnsono agg. soglasen, skladen; ustrezajoč:
tenore di vita consono alla posizione življenjski standard v skladu s položajem

cónsono soglasen

cōnsonō -āre -sonuī (—)

I.

1. hkrati (obenem) oglasiti (oglašati) se, (za)doneti, (za)zveneti, (za)brneti, razlegati se: apes consonant vehementer Varr., consonuere cornicines funebri strepitu Pert. trobilci so zatrobili pogrebno koračnico, cum ex pulpito omne tibiarum genus organorumque consonuit, fit concentus ex dissonis Sen. ph., doces me, quo modo inter se acutae ac graves consonent Sen. ph., consonante clamore nominatim Quinctium orare L. prosijo enoglasno kričé. Od tod ret. o govoru = ujemati se: initia et clausulae inter se consonant Q.; o besedah = preglašati: extremis syllabis c. Q.

2. odmevati, odjekniti: tubae utrimque canunt contra: consonat terra Pl., tum plausu fremituque virûm studiisque faventum consonat omne nemus V., consonat assensu populi precibusque faventum regia O., consonuisse ululatibus theatrum T., consonantesque (loci), quos appellant συνηχοῦντας Vitr. —

II. pren. s čim ujemati se, skladati se, zlagati se; z dat.: hoc enim contractui bonae fidei consonat Dig., aequalitas ac tenor vitae per omnia consonans sibi Sen. ph.; s praep.: si opus ad hanc vocem consonet Sen. ph., fac potius, quo modo animus secum meus consonet nec consilia mea discrepent Sen. ph., sibi in faciendis ac non faciendis c. Q.; abs.: numeri universitas (skupna vsota) consonat Aug. — Od tod adj. pt. pr. cōnsonāns -antis

1. soglasen, skladen, gram. subst. cōnsonāns -antis, f (sc. littera, zato fem.) soglasnik, konzonant: Q. idr. slovničarji.

2. pren. ujemajoč se, skladen, primeren: non semper consonans est per omnia referri iusiurandum Dig.; adv.: consonantissime ad harmoniam composita Vitr.

cōnsonus 3, adv. -ē

1. soglasen, sozvočen, enoglasen: Boet., clangor O. enoglasen klic, fila lyrae O. ubrano zveneče, vox Sil., Vulg., consone clamitare Ap.

2. pren. soglasen = ujemajoč se, skladen, prikladen, pristojen, primeren: credo Platonem vix putasse satis consonum fore, … Ci., totius orbis consono ore celebrari Ap., fila telae consona Cl.; subst. neutr. pl.: secernis consona regno Cl.

cōnstō -āre -stitī -stātūrus

I.

1.
a) skupaj stati: constant, conserunt sermones inter sese Pl.; (o vojakih) ustaviti se, obstati, stati: multitudinem procul hostium constare viderunt Sis. ap. Non.
b) (o vodi) stati: in fossis sicubi aqua constat aut aliquid aquae obstat, id emittere oportet Ca.

2. pren. (posledica) stati (ker stojita posodici na tehtnici v enaki višini), veljati, vedno z določilom cene, večinoma z abl. pretii (včasih poleg dat. personae, v sl. acc. personae pri glagolu stati): Pl., Suet., unae quadrigae Romae constiterunt sestertiis quadringentis milibus Varr., si SH VI milibus D tibi constarent ea Ci., centenis milibus sibi constare servos Sen. ph., fructus …, qui quam minimo inpendio constaturus esset Plin., magno tibi constat Plin. iun., constatura fuit Megalensis purpura centum milibus Mart.; pren.: edocet, quanto detrimento et quot virorum fortium morte necesse sit constare victoriam C., ubi concipiunt, quantis sit cladibus urbi constatura fides superūm Lucan., hac mercede Fides constet delapsa per auras Sil., pretiosa odia et constantia magno O., parvo constat fames, magno fastidium Sen. Ph.; redk. z gen. pretii: Plin., Stat., (ambulatiuncula) prope dimidio minoris constabit isto loco Ci. ep., interrogare, quanti funus et pompa constet Suet., quanti subsellia constant Iuv.; pren.: ne pluris remedium quam periculum constet Sen. ph., quanti mihi constitit, ne malus filius viderer Ps.-Q., tanti constat, ut sis disertissimus Plin. iun.; z adv.: c. carius Luc. ap. Non., Sen. ph., carissime Sen. ph., vilissime Col., gratis Sen. ph., Aug., imperia quolibet pretio constant bene Sen. tr.; pren.: cave, ne gratis hic tibi constet amor O.; posamič s super in acc.: cuius (fori) area super sestertium milies constitit Suet.

3.
a) obstajati, biti; lat. pr. se da včasih sloveniti tudi s pf. glag. nastati, nastopiti: antiquissimi fere sunt, quorum quidem scripta constent, Pericles atque Alcibiades Ci., si ipsa mens constare potest vacans corpore Ci., unde omnis rerum nunc constet summa creata Lucr., severa silentia noctis undique cum constent Lucr.
b) sestavljen biti, sestajati iz česa, stati, biti v čem, iz česa: ex spiritu atque anhelitu nebula constat Pl., in eo (homine), qui ex animo constet et corpore caduco Ci., ea tanta est urbs, ut ex quattuor urbibus maximis constare dicatur Ci., quo factum est, ut Atheniensium muri ex sacellis sepulcrisque constarent N., Romana acies distinctior, ex pluribus partibus constans L., simplex (ius) e dulci constat olivo H.; o abstr.: eloquentia constat ex verbis et ex sententiis Ci., quattuor partibus constat argumentatio Ci.; redk. (le pri Lucr.) z de: semper partus duplici de semine constat Lucr.; pogosteje s samim abl.: Lucr., Q., non vides, quam multorum vocibus chorus constet? Sen. ph., quidquid auro argentoque constaret Suet., agri … constant campis, vineis, silvis Plin. iun.; occ. sestati iz česa = stati na čem, sloneti na čem, opirati se na kaj, odvisen biti od česa; z ex: quae scientia tota ex rebus fictis commenticiisque constaret Ci., virtus, quae constat ex hominibus tuendis Ci., ex spiritu vigor constat Cu. prihaja; z in in abl.: omnis eius pecuniae reditus constabat in Epiroticis et urbanis possessionibus N., monuit eius diei victoriam in earum cohortium virtute constare C., omnium ordinum partes (vedenje) in misericordia constitisse C.; s samim abl.: domūs amoenitas non aedificio, sed silvā (na gaju) constabat N., exiguo tempore magnoque casu totius exercitus salus constitit C.

II.

1. trdno stati, obsta(ja)ti, ne premakniti se, ne premikati se, nepremičen biti: priusquam totis viribus fulta constaret hostium acies L., postquam nullo loco constabat acies L. je povsod omahoval, nec pugna illis constare nec fuga explicari … potuit L. niso mogli niti vztrajati v boju niti …; pren. ostajati v kakem položaju, nespremenjen osta(ja)ti, v dobrem položaju osta(ja)ti: Auct. b. Afr., Val. Max., Plin. iun., ut usque ad alterum R litterae constarent integrae Ci., uti numerus legionum constare videretur C., adeo perturbavit ea vox regem, ut non color, non vultus ei constaret L. da je spreminjal barvo in obraz, non animus nobis, non color constat L. izgubljamo zavest in prebledevamo, constitit in nulla qui fuit ante (prejšnja) color O., Vitruvio nec sana constare mens L. Vitruvij je izgubil zavest, animo sententia constat V. sklep ostane nespremenjen, neomajen, utrimque constitit fides L., unius legionis eam seditionem (esse), ceteris exercitibus constare fidem T., postquam cuncta videt caelo constare sereno V. da ostaja vse v starem redu, neque suppletis constabat flamma lucernis Pr.; si spatia temporum, si personarum dignitates, consiliorum rationes, locorum opportunitates constabunt Corn. če se bo prav pazilo na …; occ. (poslovno) (o računu) v redu biti, ujemati se: (auri) ratio constat Ci., quibus ratio impensarum constaret Suet.; pogosto pren.: eam condicionem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur T., mirum est, quam singulis diebus in urbe ratio constet aut constare videatur Plin. iun., scietis constare nobis silentii nostri rationem Plin. iun. da imam dovolj vzroka za molk, mihi et tentandi aliquid et quiescendi illo auctore ratio constabit Plin. iun. prav gotovo se bom te stvari lotil ali ne lotil; z in in abl.: in te vero facile ratio (sc. liberalitati) constabit, etiamsi modum excesserit Val. Max. pri tebi ima (darežljivost) pametno osnovo, četudi …

2. trdno stati, ujemati se, zlagati se: constat idem omnibus sermo L. vsi trdijo isto, considerabit, constetne oratio aut cum re aut ipsa secum Ci., contrariam sententiam aut nullam esse … aut non constare cum superioribus et inferioribus sententiis Corn.; od tod pogosto sibi constare ali alicui rei c. zlagati se sam s seboj ali s kako stvarjo = dosleden si osta(ja)ti, dosleden biti pri čem, v čem: reliqui sibi constiterunt Ci., qui in rebus contrariis parum sibi constent Ci., ut constare in vitae perpetuitate possimus nobismet ipsis nec in ullo officio claudicare Ci., (iudices) in Oppianico sibi constare … debuerunt Ci., me constare mihi scis H., c. sibi et rei iudicatae Ci., c. humanitati suae Ci. ep., sic fit, ut aut constent sibi (testes) aut … Q.; brez dat. personae: qua in sententia si constare voluissent Ci. ep.

3. dognano biti, gotovo biti, znano biti (večinoma brezos.); abs.: Nympho, antequam plane constitit, condemnatur Ci., quid porro quaerendum est? factumne sit? at constat Ci.; s praep.: cum de Magio constet Ci. ep., de facto constat, de animo (o namenu) quaeri potest Q., ut constabat inter eos Ci.; večinoma z ACI: quem vi fugatum esse constat Ci., constat inter omnes legem Muciam perniciosam fuisse Ci., constat inter omnes, … nihil eo fuisse excellentius N., cum inter augures constet imparem numerum esse debere L., inter Hasdrubalem … et Magonem constabat beneficiis Scipionis occupatos omnium animos … esse L. Hasdrubal in Magon sta se popolnoma ujemala v mišljenju, da …, mihi multa agitanti constabat paucorum civium egregiam virtutem cuncta patravisse S., quod omnibus constabat hiemari in Gallia oportere C. ker so vsi vedeli; z odvisnim vprašanjem: mihi plane non satis constat, utrum sit melius Ci., cur … a Fidenis afuissent, parum constabat L., neque satis constabat animis, … laudarent vituperarentne … L., nec satis certum apud animum constare poterat, utrum … an … L., probarentne tantum flagitium, an decretum consulis subvorterent, parum constabat (sc. patribus) S.; redk. osebno: quod nihil nobis constat C., quae cum constent Ci.; z NCI: quae constant esse peccata Ci., quae praeiudicia de eo facta esse constarent Ci.; occ. alicui constat za trdno se je kdo odločil; z inf.: mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre Antonius ap. Ci.; z odvisnim vprašanjem: neque satis Bruto vel tribunis militum constabat, quid agerent C. se še niso bili odločili, še niso prav vedeli. — Od tod adj. pt. pr. cōnstāns -antis, adv. cōnstanter

1. trdno stoječ, trden, stalen, stanoviten, miren: constanti vultu graduque L. z mirnim obrazom in trdnim korakom, constanti vultu potionem veneni … accepit Val. Max., constantissimo vultu … inquit Val. Max., mellis constantior est natura Lucr., cuius in indomito constantior inguine nervus H.; pren.: constans iam aetas Ci. zrela (moška) doba, aetate nondum constanti Suet., pax c. L. stalen, nepretrgan, aequaliter constanterque ingrediens oratio Ci.

2. stalen, stanoviten = nespremenljiv, vztrajen: omnia, quae cursus certos et constantes habent Ci., stellarum conveniens constansque conversio Ci., constantissimus motus lunae Ci., nihil (mundo) ornatius aspectu motuque constantius Ci., constanter in suo manere statu Ci., stellae eosdem cursus constantissime servantes paribus inter se motibus Ci., constantius sese res humanae haberent S. bi imele več obstanka; tudi o volji in dejanju: voluntas Ci., ratio (naklep) Ci., constans et moderata vitae ratio Ci., c. animus, mens Ci., familiae gravis et constans disciplina Ci., fides H., Val. Max. neomajna, pietas O., utinam (ventus) constans contra mea vela fuisset! O., iudicium c. erga amicum Val. Max., ut eorum (sociorum) animi ad imperium Romanum tuendum constantiores essent Val. Max.; constanter et non trepide pugnare C., aequabilius et constantius provinciae regerentur T., constantissime diligere Ci., ardentius et constantius aliquam amare, constantissime retinere amicitias Suet.

3. enakomeren, sorazmeren, ujemajoč se, skladen, soglasen, dosleden, ubran: oratio, vox Ci., fama Ci., L., Suet., huius anni parum constans memoria est L., c. opinio Suet., constanter sibi dicere Ci. dosledno, constanter omnes nuntiaverunt manus cogi C.; subst. neutr. pl.: plurimum intererit, … incredibilia dixerit an inter se constantia Q.

4. (o osebah) stanoviten, nezbegan, vztrajen, dosleden, značajen: homo, amicus Ci., inimicus N. trdovraten, testis Q., senatus numquam fuit gravior, constantior Ci., virum optimum et constantissimum vi depellunt Ci., civis in rebus optimis constantissimus Ci., quanto constantior isdem in vitiis H., c. adversus metus T., ad retinendas amicitias constantissimus Aur.; z gen.: fidei constans T. stanoviten v zvestobi; constanter et sedate dolorem ferre Ci. moško in mirno, constanter acta Ci. možata predavanja, constanter exordiri carmen T. — Kot nom. propr. Cōnstāns -antis, m Konstant; poseb. znan je Flavius Iulius Constans Flavij Julij Konstant, tretji sin Konstantina Velikega: Aur., Eutr.