Franja

ἱκ-νέομαι [fut. ἵξομαι, aor. ἱκόμην, cj. ἵκωμαι, pf. ἷγμαι; ep. ion. praes. ind. ἱκνεύμεσθα, 3 pl. ion. ἱκοίατο, pt. ἱκνεύμενοι, ion. pf. 3 pl. ἵκαται, plpf. ἵκατο] 1. a) prihajam, dospem τί, τινά, εἴς τινα h komu v hišo, χεῖρας pridem komu v roke, εἰς χεῖρας spopadem se s kom, εἰς λόγους pogovarjam se s kom, začnem s kom pogovor, μετὰ κλέος grem, stremim za slavo; μετὰ πατρὸς ἀκουήν grem, da izvem kaj o očetu: ἀμφί μ' ἵκετ' ἀυτή okrog mene se je razlegal krik; b) dosegam kaj ποσὶν οὖδας; pren. γήραος οὐδόν, γῆρας, ἥβην, ἠῶ doživim; ὀστέον priderem, vderem do kosti; τέλος μύθων končam govor; ὀλέθρου πείρατα zabredem v zanke (mrežo) pogube; c) zadene me, polasti, loti se me kaj λιμός, πένθος, ποθή; d) vračam se, prihajam domov οἴκαδε, δῶμα, ὑπότροπος; abs. Od. 11.104. 2. prihajam h komu kot prosilec za varstvo, ponižno prosim. 3. impers. gre, spodobi se, pristoja komu; posebno pt. praes.: primeren, spodoben, pristojen, prikladen; μᾶλλον τοῦ ἱκνευμένου preveč, čez mero, več kakor se spodobi.

ῑ̔μείρω in med. (ἵμερος) [aor. med. ἱμειράμην, pass. z act. pom. ἱμέρθην] ep. ion. poet. hrepenim, koprnim po, želim, toži se mi po τινός, τί, inf.

ἵ-να I. adv. kraja: 1. kjer, kod, koder, kam(or); ἵν' εἶ κακοῦ v kaki nesreči, ἵν' ἕσταμεν χρείας v razmerah, v katerih smo, v teh (sedanjih) razmerah; ὁρᾷς ἵν' ἥκεις vidiš, kam si prišel, ἅλις ἵν' ἐξήκεις δακρύων dosti si se naplakal; časovno: kadar, v čem, pri čem. 2. tam. II. veznik: 1. (finalno) da, da bi (s cj. za glavnimi, z opt. za hist. časi ali optativom, tudi z ind. hist. časa, če izraža možnost ali neistinitost); eliptično: ἵνα τί (sc. γένηται) zakaj? čemu? ἵνα τί ταῦτα λέγεις čemu to govoriš? 2. a) NT s cj. za adi. ἄξιος, ἱκανός (tako) da; b) NT = imp. ἵνα ἐλθὼν ἐπιθῇς αὐτῇ τὰς χεῖρας (glagol pred ἵνα manjka) pridi in položi nanjo roke, ἡ γυνὴ ἵνα φοβῆται τὸν ἄνδρα žena pa se boj moža NT.

ἴσος 3, ep. ἶσος [Et. pri Hom.: ἶσος (iz ϝῖσος) iz ϝιτσ-ϝος od εἶδος], fem. ep. ἐίση, comp. ἰσαίτερος 1. enak, sličen, podoben, isti (po številu, moči, velikosti, kakovosti, vrednosti, dostojanstvu itd.), δαίς skupen obed, ἀσπὶς πάντοσ' ἐίση ki na vseh straneh enako pokriva telo, priležen, primeren; νῆες somerno zgrajen (ki se enako zibljejo); ἴσος τὸ πλάτος καὶ τὸ μῆκος ravnotako debel (širok) kakor dolg, ἴσον ἄγω τινά τινι smatram koga za enakega komu; σοὶ δ' ἶσον γέρας tvojemu enako darilo; ἴσον ἐστίν prav je, pravično je; odgovarja mu često οἷος, ὅσος, ὡς, ὥσπερ, καί = kakor, ἴσον φρονῶ καὶ σύ isto mislim kot ti. 2. pravičen ἀνήρ, nepristranski, ravnopraven, primeren, pristojen, φρένες zdrava pamet, δίκαι ἴσαι καὶ ὅμοιαι popolnoma enake pravice. 3. subst. a) ἡ ἴση (μοῖρα) enak del(ež), enako pravo, ἴσην ἔτεισεν enako je bil kaznovan, μετέχω τῆς ἴσης καὶ ὁμοίας deležen sem enake pravice in postave; ἐπὶ τῇ ἴσῃ καὶ ὁμοίᾳ s popopolnoma enakimi (istimi) pravicami; b) τὸ ἴσον, τὰ ἴσα enakost, enak del(ež), enake pravice, enakomernost, ravnotežje, enakopravnost, ravnopravnost (οὐ δέ ποτ') ἶσα (ἔσσεται) nadomestilo; συμμαχίαν ἐπὶ τοῖς ἴσοις καὶ ὁμοίοις εἶναι da imata obe stranki enake pravice, ἴσον φρονέω τινί enakega mišljenja sem s kom, ἴσον νέμω izkazujem enako čast; τὰ ἴσα νέμω (τὸ ἴσον nepristranost) sem nepristranski, ἴσων τυγχάνω imam (dobim) enak del. 4. s predlogi: a) ἀπὸ τῆς ἴσης enako; b) εἰς τὸ ἴσον καθιστάμενοι ἐμάχεσθε borili ste se v enakem položaju (t. j. na odprtem polju), εἰς τὸ ἴσον ἀφικνέομαί τινι τῇ ἱππικῇ dospem v jahanju ravno tja, doidem koga v jahanju; εἰς τὸ ἴσον ἡμῖν καταβαίνει nekdo pride v ravnino in na enaka tla kakor mi; c) ἐν ἴσῳ enako, v enaki črti, z istim korakom, ἐν ἴσῳ εἰμί τινι enak sem komu, ἐν ἴσῳ καί istotako kakor; d) ἐξ ἴσου, ἐκ τοῦ ἴσου na enak način; ἐξ ἴσου εἰμί sem v enakem položaju, ἐξ ἴσου νέμω sem nepristranski, μάχομαι ἐξ ἴσου bojujem se v enakih razmerah (neodločeno, aequo Marte); e) ἐπὶ ἶσα μάχη τέτατο je bila enako napeta = neodločena, ἐπ' ἴσης enako, ἐπ' ἴσου enakomerno, κατὰ ἶσα τανύω μάχην ohranim v ravnotežju, pustim boj neodločen. 5. adv. a) n. sg. ἴσον, ἴσα enako, ravno tako kakor, enakomerno; b) ἴσως α.) enako, pravično; β.) morda, najbrž, nekako, seveda, naravski; γ.) pri števnikih: približno, okoli, pri.

ἰσοφαρίζω (ἰσο-φόρος) ep. merim, kosam se s kom, dosegam koga v čem τινί τι.

ἰσόω (ῑ Hom., ῐ at., ἴσος) 1. act. izenačujem τί τινι. 2. med. in pass. enak sem komu, dosegam koga.

ἵστημι [Et. kor. sthā, iz σι-στη-μι, lat. sisto, sto (iz sthājō), slov. stojim, stati (iz stojati). – Obl. impf. ἵστην, fut. στήσω, aor. 1 ἔστησα, pass. praes. ἵσταμαι, impf. ἱστάμην, aor. ἐστάθην, fut. σταθήσομαι, adi. verb. στατός, στατέον; med. fut. στήσομαι, aor. ἐστησάμην, aor. 2 act. ἔστην, pf. ἕστηκα, plpf. εἱστήκειν in εἱστήκη, fut. 3 ἑστήξω, v pf. tudi krajše oblike ἕστᾰτον, ἕστᾰμευ, ἕστατε, ἕστᾰσι, plpf. ἕστᾰσαν, cj. ἑστῶ, opt. ἑσταίην, inf. ἑστάναι, pt. ἑστώς, -ῶσα, -ός, -ῶτος, -ώσης – ep. impf. act. iter. ἵστασκε, aor. 1 act. 3 pl. ἔστασαν, aor. 2, 1 sg. στῆν, 3 sg. iter. στάσκεν, 3 pl. ἔστᾰν, στᾰ́ν; cj. 2 sg. στήῃς, 3 sg. στήῃ, 1 pl. στήομεν, στέωμεν, στείομεν, 2 pl. στήετε, 3 pl. στέωσι, στήωσι, στείωσι, inf. στήμεναι, pf. ind. 2 pl. ἕστητε, imp. ἕστᾰθι, inf. ἑστάμεν(αι), pt. gen. ἑστᾰότος in ἑστεῶτος – ion. pr. act. 3 sg. ἱστᾷ, 3 pl. ἱστέασι, pass. 3 pl. ἱστέαται; impf. 3 pl. ἱστέατο, aor. 2 act. cj. στέωμεν, στέωσι, pf. 3 pl. κατεστάαται – poet. pr. imper. in impf. 2 sg. ἵστω]. I. act. 1. trans. (praes., impf., fut., aor. 1) a) postavljam τρόπαιον, τεῖχος, ἔγχος πρὸς κίονα; ἀγχί τινος postavljam, priženem blizu koga, uredim, postavim v bojni red στίχας, vzdignem λόγχας, naredim, postavim za kaj τύραννον, ὕπαρχον, σὲ κύριον τῶν τέκνων vrnem ti tvoje otroke; νόμον potrdim, utrdim NT, δικαιοσύνην uveljavim NT; b) storim, da se kaj vzdigne κῦμα, napravljam νεφέλας, vzdigujem κόνιν, začenjam, povzročam, vnemam ἔριν; μῆνιν (raz)jezim se, βοήν zaženem krik, χορούς prirejam ples, παννυχίδα obhajam nočno slovesnost, κτερίσματα prinašam žrtve, φυλόπιδα, μάχην začenjam, ὀρθὸν κρᾶτ' držim glavo pokoncu, οὖς vlečem na uho, τρίχας lasje mi vstajajo, se mi ježe; pass. ἀγορὴ ἵσταταί σφι skupščino imajo; c) ustavljam, zadržujem, oviram ἵππον, λαόν; ἡμιόνους, μύλην; πρόσωπον σπουδαίως zgrbančim čelo, naredim resen obraz, ὄμματα ἔστησεν oči so mu osteklenele, stemnilo se mu je pred očmi; νῆας izkrcam, zasidram; στῆσόν με ustavi me; d) tehtam, odtehtam, odmerim; pren. ἁμαρτίαν vštejem v greh. 2. intr. (aor. 2, pf., plpf., fut. 3) a) postavim se (kam), ustavim se, stopim, pristopim; pf. postavil sem se, stojim, ἐς ἀρχήν zasedel sem prestol α.) stopim, postavim se komu nasproti τινὶ πρόμαχος, κατά τινος, πρός τινα; β.) sem, bivam v gotovem stanju (= εἶναι) ποῦ τύχης, ἐς ὀρθόν sem srečen, ἵν' ἕσταμεν χρείας ker smo v tako žalostnem stanju, ἐπὶ παντί τῳ χρείας ἵσταμένῳ vselej, kadar mu pride kakšna potreba, τὰ νῦν ἑστῶτ' οἰκτρὰ ἡμῖν sedanje razmere so za nas (pre)žalostne; γ.) vstanem βάθρων, dvignem se κῦμα, nastopim, začenjam se φύλοπις, μάχη, μείς, ἱστάμενος μήν začetek meseca (= prvih devet dni meseca), ἔαρος ἱσταμένου v začetku pomladi: Λεωνίδῃ ἑστάναι Leonidi na čast stati pokoncu, πρὸς αἰσχρὰ πράγματα bavim se s slabimi dejanji (vdajam se), τρίχες ὀρθαὶ ἔσταν lasje so stali pokoncu, so se ježili, κρημνοὶ ἕστασαν so moleli, štrleli kvišku; δ.) ustavim se, vzdržim naskok, ἐμποδών τινι sem komu na poti, oviram koga; b) obstanem, stojim pri miru, mirujem, δοῦυρα ἐν γαίῃ obtiče v zemlji; s pt. neham; τινί, ἔν τινι držim se česa, vztrajam pri čem. II. med. postavljam sebi (zase) τρόπαιου, začenjam (zase) πόλεμον, μάχην; urejam, uvajam, dajem ἤθεα καὶ νόμους.

ἱστορέω in med. (ἵστωρ) 1. a) poizvedujem po, vprašujem, izprašujem, preiskujem τινά, τί; b) spoznam, izvem, vem τί, ἀκοῇ. 2. pripovedujem, (s)poročam, omenjam τὸν παῖδα. 3. želim koga spoznati, obiščem koga NT.

καθαίρω [fut. καθαρῶ, aor. ἐκάθηρα (ἐκάθᾱρα), ep. κάθηρα, pass. pf. κεκάθαρμαι, inf. κεκαθάρθαι, aor. ἐκαθάρθην] I. act. in pass. 1. čistim, umivam, perem, spiram kaj s koga τινά τι, snažim, osvobodim, otrebim γαῖαν, πολλά (zemljo, grdob); πρόσωπα κάλλει preobrazim z lepoto, krasim, (o)lepšam. 2. v verskem smislu: čistim θεείῳ δέπας (čašo s kajenjem in žvepljanjem); spravim, očistim, oprostim koga greha, krivde τινά τινος; pass. καθαρθείς τὸν φόνον. II. med. očistim se (sebi).

καθ-ανύω (gl. κατ-ανύω) poet. dovršim, (do)končam, prehodim ὁδόν, δρόμον, dospem kam εἴς τι.

καθ-ηγέομαι d. m., ion. κατ-ηγέομαι 1. hodim spredaj, sem vodnik, vodim k čemu, kažem (pot) τινὶ (ὁδόν), ἐπί τι, εἴς τι, Ὕβλωνος καθηγησαμένου pod vodstvom; pren. začenjam s čim, napravim uvod λόγου, s pt. τὸν νόμον τιθείς prvi dam (uvedem) zakon. 2. poučujem, učim koga, dajem navodilo za kaj, napotim koga τί, τινί τινος.

καθ-ήκω, ion. κατ-ήκω 1. a) doli pridem, grem v boj; b) segam, grem, razprostiram se, raztezam se ἐπί, εἴς τι, πρός τινα τόπον, iztekam se, izhajam ἀπὸ τοῦ ὄρους. 2. pridem do česa, nastopim, nastanem χρόνος, τὰ καθήκοντα (πράγματα) kar se je dogodilo, nastale (sedanje) razmere. 3. impers. καθήκει μοι (z inf.) pristoji mi, primerno je zame, moja dolžnost je οὐ καθήκει ni prav NT, πλείω τοῦ καθήκοντος χρόνου dalje nego se spodobi; τὸ καθῆκον (in pl.) kar pristoja, dolžnost, τὰ μὴ καθήκοντα kar se ne spodobi NT.

καθ-ηλόω pribijam τὶ πρός τι.

καθ-ιδρύω 1. act. ep. velim usesti se, posadim koga, naselim ἔς τι; pustim, da kdo počiva τινά. 2. pass. naselim se, nastanim se. 3. med. postavim, posvetim βρέτας.

καθ-ίζω [impf. ἐκάθιζον in καθῖζον, fut. καθιῶ, aor. ἐκάθισα, καθῖσα, ep. κάθισα, pt. καθίσσας; ion. κατίζω, aor. κάτισα, intr. καθίζομαι, fut. καθιζήσομαι, poet. aor. καθίσατο] 1. trans. a) velim usesti se, mirno sedeti, posadim (na prestol), naredim za kralja τινὰ εἰς τὸν θρόνον, postavim, namestim φύλακας, χωρίς postavljam, odvedem v stran; b) prirejam, sklicujem shode ἀγοράς; postavljam, utaborim, razvrščam, ustavljam στράτευμα; c) pripravljam koga do česa κλαίειν, κλαίοντά τινα v jok. 2. intr. in med. usedem se, sedim, utaborim se, ustavim se kje ἐπί τι; sesedem se, zgrudim se ἐπὶ τὰ ἰσχία; οἱ ἄλλοι καθίζουσιν ἐπὶ τὸν βωμὸν ἱκέται se usedejo kot pribežniki na oltar.

καθ-ίημι, ion. κατ-ίημι [gl. ἵημι; fut. καθήσω, ep. aor. καθέηκα, 1 pl. κάθεμεν, ion. 3 sg. praes. κατίει] 1. trans. a) doli spuščam, pošiljam, doli mečem, οἶνον λαυκανίης spuščam vino doli po grlu, ἱστία snamem, spustim doli, ἀγκύρας spuščam v morje, usidram se, ἵππον ἐν δίναις potapljam v valove; τί τινος pomakam, vtikam v kaj; b) δόρατα εἰς προσβολήν spuščam, nastavljam (za napad), τείχη ἐς θάλασσαν zgradim, postavim zidovje doli do morja; c) φυγάδας pošiljam domov, dovoljujem, da se vrnejo v domovino, ἅρματα pošiljam v (tekmovalni boj), πεῖραν izkušam; d) κώπας spuščam doli (da ustavim ladjo), σκέλη pustim, da vise, κόμας pustim, da padajo lasje po ramah, Evr. If. T. 52: pustim (storim), da lasje rastejo; e) γόνυ εἰς γῆν upogibam koleno. 2. intr. in med. doli se spuščam, hitim doli, sem namenjen, odpravim se kam ἐπί τινα.

καθ-ικνέομαι d. m. [fut. καθίξομαι, aor. καθικόμην] ep. poet. doli pridem, dospem kam, pridem nad koga, zadenem koga πένθος τινά, τί, τινός, θυμὸν ἐνιπῇ zadenem, ganem.

καθ-ίστημι [trans. fut. καταστήσω, aor. κατέστησα, pass. aor. κατεστάθην, fut. κατασταθήσομαι, adi. verb. καταστατέον; med. fut. καταστήσομαι, aor. κατεστησάμην; intr. καθίσταμαι, fut. καταστήσομαι, aor. κατέστην, pf. καθέστηκα, pl. καθέσταμεν, plpf. καθε(ι)στήκειν, pl. καθέστασαν; fut. 3 καθεστήξω; ion.: κατίστημι, pf. κατέστηκα, 3 pl. κατεστέασι, pt. κατεστεώς, plpf. 3 sg. κατεστήκεε, impf. 3 pl. κατιστέατο, pf. pass. 3 pl. κατεστέαται] I. trans. 1. act. a) doli postavim, posadim, postavim na kaj, pripeljem, spravim kam τινά, τί, εἰς Ἰωνίαν, ἐπὶ τὰ ὅρια, πρὸς τὴν οἰκίαν spravim domov, νῆα usidram, Πύλονδε pripeljem v Pil, εἰς κρίσιν, εἰς δίκην, εἰς ἀγῶνα postavim, pokličem pred sodnike, pozovem na odgovor, zatožim, ἐμαυτὸν εἰς κρίσιν pridem pred sodišče, φάλαγγα postavim v bojni red, εἰς τὸ φανερόν τινα spravim v javnost, proslavim, σκοπούς razpostavim ogleduhe, εἰς τοὺς ἀρχικούς prištevam med, ποῖ δεῖ καθιστάναι πόδα kam naj postavim nogo; pass. εἰς ἑκάτερα τὰ ἰσχυρότατα καθίσταμαι dosežem v obeh ozirih najvišjo stopnjo; b) postavljam, nameščam, narejam, volim koga za kaj τινὰ ὕπαρχον, τύραννον, βασιλέα; ψευδῆ γ' ἐμαυτὸν οὐ καταστήσω πόλει nočem stati pred mestom kot lažnik; postavljam nad koga (kaj) ἐπὶ πολλῶν, ἐπὶ πᾶσι NT; nastavljam τινά; τὴν εὐλογίαν φανεράν po-, razjasnim, razbistrim, ἐντιμότερόν τινα bolj častim; pass. κυβερνᾶν κατεστάθη postavljen je bil za krmarja, ἀρχιερεὺς εἰς θυσίας καθίσταται je postavljen, da daruje daritve NT; c) pri-, spravljam v kak položaj, pripravljam v kakšno stanje, εἰς φόβον, ἀπορίαν pripravljam v strah, v zadrego, ἐν ἀκινδύνῳ spravljam v varnost, zavarujem, εἰς ἐρημίαν φίλων pripravim ob vse prijatelje, τινὰ κλαίοντα spravim v jok, τινὰ φεύγειν spravim v beg, κατέστησαν ἐς ἀλκὴν μηδένα τρέπεσθαι so povzročili, da se ni nihče postavil v bran; pass. ἁμαρτωλοὶ κατεστάθησαν postali so grešniki NT. 2. med. postavljam sebi, svoje stvari, odredim, uredim sebi v prid, izberem, izvolim si τύραννον, ἄρχοντας, τὴν ζόην ἀπό τινος preživim se s čim. II. intr. 1. postavljam se kam, pridem v, stopim na kaj, pred koga, nastopim kot govornik ἐπὶ τὸ πλῆθος, καταστάντες ἐπὶ τοὺς ἄρχοντας ko so prišli pred gosposko, εἰς τάξιν postavim se v bojni red; pf. stojim, sem postavljen, obstojim, φυλακὴ καθειστήκει je bila postavljena; καθίσταμαι ἔκ τινος sestojim iz česa. 2. dospem, pridem kam ἐς Ῥήγιον, εἰς τὴν βασιλείαν zasedem prestol, εἰς τὴν βουλείαν dosežem dostojanstvo svetovalca, εἰς οὖρον pridem pod ugoden veter; pridem v kako stanje, ἐν τῷ ἀσφαλεῖ v varnost, ἐν κινδύνῳ sem v nevarnosti, ἐν δείματι loteva se me strah, ἔμφρων pridem k zavesti (pameti), εἰς φυγήν spustim se v beg, εἰς τὸ δέον pridem v red (na pravi tir), εἰς μάχην spustim se v bitko, začnem bitko, εἰς λόγους pridem v (začnem) pogovor, καθίσταταί τι εἰς ἄμεινον nekaj se obrača na bolje, καταστάντων εὖ τῶν πραγμάτων ako se njim položaj izboljša, ako se njih razmere dobro urede, θυμός τινι κατέστη nekdo je okreval, ἐπί τινι καθίσταμαι pretim komu. 3. a) trdno stojim, ustanovim se εἴ που κατασταίη; b) umirim se, poležem se θόρυβος; c) pogosto = εἶναι: ἔνθα μὴ καθεστήκη δέος kjer ni nobenega strahu, ἄπαρνος καθίσταμαι tajim, φονεύς, ἐραστὴς καθίσταμαι sem morilec, ljubitelj, φύλαξ πιστὴ κατέστης postala (bila) si zvesta čuvarica; d) pf. sem, nahajam se (v kakem stanju), ὅποι καθέσταμεν kam sva prišla in kje sva se ustavila; τίνι τρόπῳ καθέστατε kaj vas je prignalo sem? pt. pf. καθεστηκώς ali καθεστώς ki čvrsto stoji, obstoječ, veljaven, običajen; οἱ καθεστῶτες νόμοι obstoječi (veljavni) zakoni, ἡ καθεστηκυῖα ἡλικία moška doba, ἀεὶ καθεστῶτος ker je vedno veljavno to načelo, ker je običajno; τὰ καθεστῶτα obstoječe (sedanje) razmere, μάντις τῶν καθεστώτων prorok (namenjene) usode.

καθ-οράω, ion. κατ-οράω in med. (tudi v tmezi) [fut. κατόψομαι, aor. κατεῖδον] 1. doli gledam, zrem na kaj ἐκ, ἀπό τινος, τινά, τί. 2. (iz daljave) gledam, opazujem, motrim; (od daleč) opazim, zagledam, vidim τινά, τί. 3. uvidim, spoznam.

καθ-υφίημι 1. act. izpuščam, popuščam, izdajam, prezrem. 2. med. za-, prepuščam kaj komu, zanemarjam τὶ τῶν πραγμάτων; odstopam od česa, vdam se τινί.