avārus 3, adv. -ē (predklas. avāriter: Pl., Ca. et Quadr. ap. Non.) (aveō1)
1. lakomen, denarja lakomen, pohlepen, skop: agricola V., homo avarus et furax Ci., minime avara coniux Ci., avarus erat? immo etiam semper liberalissimus munificentissimusque fuit! Ci., avariores magistratus Ci., homo avarissime..., redde bona sodalis filio Ci., nihil avare, nihil iniuste esse faciendum Ci., ubi multa avare facta videbitis Ci. z dobičkaželjnim namenom, iz dobičkaželjnosti, multa crudeliter avareque facere N. mnogo grozovitosti storiti iz lakomnost, quo crudelius avariusque in Graecia bellatum L., neglegenter se et avare agentes Eutr.; enalaga: avarus animus O., factum Ci., manus O., Cu., fraus H. skopuška, spes H. brezmerna, litus V. kjer prebivajo lakomniki, adulationes Plin. iun. Od tod subst.
a) avārus -ī, m lakomnik, lakomnež, skopuh, stiskač: quantum discordet parcus avaro H., semper avarus eget H., pro avaro parcum vocemus Q., dives avarus Sen. ph.; v komp.: si quis avarior vivit H. večji skopuh; v pl.: avari... verae laudis gustatum non habent Ci.
b) avārae -ārum, f lakomne deklice: Tib.
2. pren. pohlepen česa, poželjiv, nenasiten: Acheron V., mare H., venter H. lačen, ignis Pr., fata O., avarius exigere opus quam pensiones Col. pazljiveje gledati na..., horas suas avarissime servare Sen. ph. zelo skopariti s svojimi urami; pesn. in poklas. z objektnim gen.: animus laudis avarus H., Grai praeter laudem nullius avari H., pecuniae alienae non appetens, suae parcus, publicae avarus T., milites caedis avari Cl.: z ab (glede na...): avarissimus ab istis prodigiis Sen. ph.
Zadetki iskanja
- avidus 3, adv. -ē, redko in neklas. aviditer (aveō1)
1. poželevajoč česa, željan česa, poželjiv, pohlepen česa, na kaj, po čem, za čim, hlepeč po čem, hlastajoč za čim, pohoten: omnes avidi spectant ad carceris oras Enn., aures avidae Ci., O., amplexus, cor, pectus O., amor Cat., spiritus H., fas atque nefas exiguo fine libidinum (parum) discernunt avidi H., avida spes regni Cu., oculi Plin., sitis Mart.; adv.: avide prandere H., edere O., cibo se replere Petr., avide haurire humorem Cu., esurire Plin., bibere Suet., avidius vino ciboque corpus onerare L., avidius vesci Suet., aviditer merum ventri ingurgitare Ap., avide affigere corpus Lucr., avide credere aliquid L., avidissime credere aliquid Plin. ali alicui Plin. iun., avide exspectare nuntium Enn. ap. Varr. ali alicuius litteras, epistulam ab aliquo Ci. ep., avidissime exspectare aliquid Ci., avide liquid appetere, expetere Ci., avide arripere Graecas litteras Ci., avidius se in voluptates mergere L., monumenta avide perlustrare Cu. z velikim zanimanjem, avidius intueri aliquem Cu.; z objektnim gen.: avidus cibi Ter., vini L., divitiarum S., pecuniae Cu., aeris Gell., uvarum Fr. pohlepen po grozdju, laudis Ci. hvale željan, gloriae Cu. slavohlepen, avidior gloriae Ci. ep. ali avidissimus gloriae Ci., avidus pugnae V. bojaželjen, belli L., O., belli gerundi S., avidior caedis O., avidissimus humani sanguinis Sen. ph., avidus humani cruoris Amm., cognoscendi regem Cu., tam virorum quam feminarum Sen. ph. pohoten tako do moških, kakor do žensk, novarum rerum S. novotarij (prevrata) željan, novae libertatis L., futuri H., sermonum T. zgovoren, besedljiv, fluit tempus et avidissimos sui deserit Sen. ph. ki po njem najbolj hlepijo, ki so najbolj lakomni nanj; objektni gen. se nadomešča s prepozicionalnimi izrazi: gens... ingenii avidi ad pugnam L. po svojem značaju bojaželjen, avidus ad mercedem Aug., aliquantum ad rem est avidior Ter. kar drhti po pomnožitvi svojega imetja, avida in novas res ingenia L. prevrata željni, avidae in direptiones manus L. ropanja željne, in instrumenta eius avidi Sen. ph., in omne fas nefasque avidi T., avidus in pecuniis locupletium Ci.; pesn. in poklas. z inf.: Plin., Amm., avidi coniungere dextras V., avidi committere pugnam O., Chaos innumeros avidum confundere mundos Lucan.
2. occ. abs.
a) (denarja) lakomen, skop: hospes Pl., pater Ter., iudex Varr. fr., divitias conduplicant avidi Lucr., avidi heres, nautae H., gens avidissima Cu., avidi mores Pl., ingenium Pl., S., animus gratus, non appetens, non avidus Ci.; enalaga: manus avidae heredis H., servorum manus subitis avidae T.; pesn.: avida manus mortis Tib.; subst. avidus -ī, m skopuh, stiskač: considera,... quis quem fraudasse dicatur?... liberalis avidum Ci.
b) ješč, požrešen, nenasiten, nezmeren: pascuntur oves avidaeque iuvencae V., avida porca, avidi aegri, convivae H., avido dente convellere dapes O., avidi morsus O. hlastni; o zvereh (z)grabljiv, popadljiv, krvoločen: lupus, canes, leones O., tigris Lucan.; pren.: Charybdis O. ali mare Lucr., H., flammae O., ignis H., O., morbus Lucr. po žrtvah lakomna bolezen.
c) strasten, hud, divji: duces S. fr. ali Volcanus H. ali legiones T. bojaželjni -e, rex avidior quam patientior fuit O., libido Varr. fr., libidines Ci., cursus V. divji, nagel.
3. met. obsežen, obširen: pars, complexus Lucr. - cupidus 3, adv. -ē (cupere)
1. željan česa (v dobrem in slabem pomenu), strastno želeč, poželjiv, pohlepen česa, na kaj, za čim, hlepeč po čem, strasten, hlasten, (pre)nagel, silen, goreč, vnet; abs.: consul non cupidus Ci., potestis igitur cupidos moderatis anteferre? Ci., ut omnium cupidissimorum insaniam expleret Ci., cupidum … vires deficiunt H., quae si cum sociis stultus cupidusque bibisset H. hlastno, sublimis cupidusque H. in nagel, strasten, accessi et cupidus Phenei sub moenia duxi V. rade volje, siquoi quid cupido optantique obtigit umquam insperanti Cat., cupide amare aliquem Pl., c. accipere Ter. hlastno, praedium ne cupide emas Ca., illum cupide ad praetorem … accucurrisse Ci. poželjivo, ut ne cupide quid agerent, ne appetenter Ci., hoc si cupidius factum existimas, Caesari tribuas Ci. iz pretirane radovednosti, cupidissime proficisci Ci., cupide (cupidissime) appetere aliquid Ci., C., cupidissime aliquid petere C., cupide Auct. b. Afr. ali cupidius aliquem insequi C., cupidius instare C. prestrastno, presilno, cupide elaborare, ut … N., cupide spectare aliquid Cat., cupide arripere calicem ali apprehendere alicuius dextram Val. Max., cupidissime legere alicuius libros Sen. ph.; cupide = v slast, rad, rade volje: ego vero c. et libenter mentiar tuā causā Ci. ep., c. parēre, haec audire Iust., cupidissime facere aliqid ali domum ad se recipere aliquem C.; enalaga: equorum vis cupida Lucr., cupidae manus H., O., c. livor Pr. strastna, haustus, profectio Val. Max., avaritia Mart.; z objektnim gen.: c. auri Pl., auri et argenti Cu., pecuniae, artificii, laudis, vitae Ci., liberûm Ci. ali liberorum Q. otrók si želeč, novarum rerum Ci. ali rerum novarum C. novotarij, prevrata željan, contentionis cupidiores quam veritatis Ci. ki jim je več do prepira kakor do resnice, c. huius coniugii N. želeč (si) zakona z njo, nec salutis quam fidei erat cupidior N. in ni mu bilo toliko do življenja kakor … , litterarum cupidissimus fuit N. zelo se je zanimal za znanosti, bil je velik prijatelj znanosti, cupidus imperii C. oblastiželjen, magno pecoris numero, cuius sunt cupidissimi barbari, potiuntur C. ki je barbarom največ do nje, c. litterarum Cels. učenjak, qui cupidiores eius subtilitatis erunt Vitr. ki se bodo bolj zanimali za tako umetničenje, cupidus mortis H. smrti si želeč, pacis H. miroljuben, cupidi litium et rixae animi H. pravdarski in prepirljivi, c. gloriae Val. Max. slavohlepen, ultionis Val. Max. maščevalen, potentiae Vell., avicularum cupidissimus Fr.; z gen. gerundii ali gerundivi: c. redeundi domum, eius videndi Ter., c. bellandi, pugnandi C., bellorum gerendorum, civitatis retinendae Ci., cupidissimus rei publicae conservandae Ci. ki mu je bila vroča želja ohraniti državo, cupidus imperandi Vell. oblastiželjen, laedendi Q., male dicendi Q. opravljiv, ulteriora audiendi Plin. iun.; pesn. z inf.: mortemque timens cupidusque moriri O., tuas cupidi conponere laudes Tib., cupidus falsis attingere gaudia palmis Pr., privatae cupidus me reddere vitae Lucan.; z in in abl.: quis enim est tam cupidus in perspicienda cognoscendaque rerum natura, ut … Ci.
2. occ.
a) po ljubezni koprneč, ljubeč, zaljubljen: numquam amor quemquam nisi cupidum hominem postulat Pl., neu me cupidum eo impulisset, quod mihi principium est mali Ter., animus alicuius cupidus Ter., c. mens, c. maritus, amans Cat., cupidi amantes O., a iuvene et cupido credatur reddita virgo? O., cupidi ad ripas arma relicta dei Tib., pateat cupidis semper aperta domus Tib.; enalaga: hunc simulac cupido conspexit lumine virgo Cat., invenit Eurydicen cupidisque amplectitur ulnis O. jo objame hrepeneče.
b) (denarja) lakomen, pogolten, samopašen, sebičen: homo castus ac non cupidus Ci., homo non cupidus neque appetens Ci., propter multitudinem cupidorum hominum Ci., paulo cupidior publicanus Ci., cupidi milites Q., naturā cupidissimus Suet.; z in in abl.: qui in illa re turpis aut cupidus aut petulans fuerit Ci.; enalaga: hoc consilium tam cupidum, tam audax Ci.
c) strastno privržen komu α) (v dobrem pomenu) vdan, naklonjen komu, navdušen za koga, nad kom; z objektnim gen.: illi mei tam cupidi Ci., tales viros, tam cupidos sui … , crudelissime perire voluit? Ci., homo nostri cupidissimus Ci. β) (v slabem pomenu), pristran(ski), strankarski; večinoma abs.: cupidis testibus iudex non credere debet Ci., tum enim forsitan improbis nimis cupidus videretur, si, qua de re iudex fuisset, testis esset Ci., tamen is cupidior esse videatur, quam sapientem iudicem esse aequum est Ci., fautor cupidior Ci., orator, sive apud infestos sive apud cupidos sive apud invidentes … dicendum habuerit, tenebit venas animorum T., quid cupide a senatu, quid temere fiebat, cum … ? Ci., ob aliquod emolumentum cupidius aliquid dicere Ci., cupide condemnare aliquem Suet.
č) adv. cupidē strastno = častihlepno, častilakomno: nihil agere cupere Ci. ep. auri Pl., auri et argenti Cu., pecuniae, artificii, laudis, vitae Ci., liberûm Ci. ali liberorum Q. otrók si želeč, novarum rerum Ci. ali rerum novarum C. novotarij, prevrata željan, contentionis cupidiores quam veritatis Ci. ki jim je več do prepira kakor do resnice, c. huius coniugii N. želeč (si) zakona z njo, nec salutis quam fidei erat cupidior N. in ni mu bilo toliko do življenja kakor … , litterarum cupidissimus fuit N. zelo se je zanimal za znanosti, bil je velik prijatelj znanosti, cupidus imperii C. oblastiželjen, magno pecoris numero, cuius sunt cupidissimi barbari, potiuntur C. ki je barbarom največ do nje, c. litterarum Cels. učenjak, qui cupidiores eius subtilitatis erunt Vitr. ki se bodo bolj zanimali za tako umetničenje, cupidus mortis H. smrti si želeč, pacis H. miroljuben, cupidi litium et rixae animi H. pravdarski in prepirljivi, c. gloriae Val. Max. slavohlepen, ultionis Val. Max. maščevalen, potentiae Vell., avicularum cupidissimus Fr.; z gen. gerundii ali gerundivi: c. redeundi domum, eius videndi Ter., c. bellandi, pugnandi C., bellorum gerendorum, civitatis retinendae Ci., cupidissimus rei publicae conservandae Ci. ki mu je bila vroča želja ohraniti državo, cupidus imperandi Vell. oblastiželjen, laedendi Q., male dicendi Q. opravljiv, ulteriora audiendi Plin. iun.; pesn. z inf.: mortemque timens cupidusque moriri O., tuas cupidi conponere laudes Tib., cupidus falsis attingere gaudia palmis Pr., privatae cupidus me reddere vitae Lucan.; z in in abl.: quis enim est tam cupidus in perspicienda cognoscendaque rerum natura, ut … Ci.
2. occ.
a) po ljubezni koprneč, ljubeč, zaljubljen: numquam amor quemquam nisi cupidum hominem postulat Pl., neu me cupidum eo impulisset, quod mihi principium est mali Ter., animus alicuius cupidus Ter., c. mens, c. maritus, amans Cat., cupidi amantes O., a iuvene et cupido credatur reddita virgo? O., cupidi ad ripas arma relicta dei Tib., pateat cupidis semper aperta domus Tib.; enalaga: hunc simulac cupido conspexit lumine virgo Cat., invenit Eurydicen cupidisque amplectitur ulnis O. jo objame hrepeneče.
b) (denarja) lakomen, pogolten, samopašen, sebičen: homo castus ac non cupidus Ci., homo non cupidus neque appetens Ci., propter multitudinem cupidorum hominum Ci., paulo cupidior publicanus Ci., cupidi milites Q., naturā cupidissimus Suet.; z in in abl.: qui in illa re turpis aut cupidus aut petulans fuerit Ci.; enalaga: hoc consilium tam cupidum, tam audax Ci.
c) strastno privržen komu α) (v dobrem pomenu) vdan, naklonjen komu, navdušen za koga, nad kom; z objektnim gen.: illi mei tam cupidi Ci., tales viros, tam cupidos sui … , crudelissime perire voluit? Ci., homo nostri cupidissimus Ci. β) (v slabem pomenu), pristran(ski), strankarski; večinoma abs.: cupidis testibus iudex non credere debet Ci., tum enim forsitan improbis nimis cupidus videretur, si, qua de re iudex fuisset, testis esset Ci., tamen is cupidior esse videatur, quam sapientem iudicem esse aequum est Ci., fautor cupidior Ci., orator, sive apud infestos sive apud cupidos sive apud invidentes … dicendum habuerit, tenebit venas animorum T., quid cupide a senatu, quid temere fiebat, cum … ? Ci., ob aliquod emolumentum cupidius aliquid dicere Ci., cupide condemnare aliquem Suet.
č) adv. cupidē strastno = častihlepno, častilakomno: nihil agere cupere Ci. ep. - hiulcus 3, adv. -ē (preko *hiulus iz hiāre)
I. zevajoč, od suše pokajoč, razpokan: Prud., Cl., hiulca siti arva V., h. Aegyptos Stat., h. vulnus Sid. —
II. klas. le metaf.
1. o govoru zevajoč, pretrgan, nevezan, neskladen, zaradi mnogih zevov nelep: voces Ci., verborum concursus Ci., hiulce loqui Ci.; kot subst. hiulca -ōrum, n: Q. ali hiulcae -ārum, f: M. zevajoče besede.
2. hlasten, pohlepen, lakomen: gens Pl.
3. ki cepi: fulmen Stat. vse razdirajoča, uničujoča. - praedātor -ōris, m (praedārī)
1. plenilec, ropar, razbojnik, predátor: gens praedatorum Ci., praedatores direptoresque Ci., vexatores ac praedatores Ci., exercitus praedator ex sociis S. pleneč pri zaveznikih (na ozemlju zaveznikov, zaveznike), ales praedator Iovis O. roparski.
2. occ. lovec, uplenitelj, uplenjevalec, pobijalec: aprorum O., equus praedatoris Stat.; metaf. préžar, prežáč, oprezovalec, préžavec (prežávec) na koga (kaj), za kom (čim): corporis Petr.
3. metaf. koristoljuben, koristoloven, dobičkaželjen, lakomen, grabežljiv: praedator cupit immensos obsidere campos, ut multo innumeram iugere pascat ovem Tib. - rapāx -ācis (rapere)
1. grabeč, deroč, hiter, neustavljiv, nezadržen, nezadržljiv, neudržen, neudržljiv: unda Enn., ventus, ignis, Scylla O., fluvius V., Lucr.; z gen.: chryselectrum rapacissimum ignium Plin. vnetljiv; od tod kot vzdevek 21. legije Rapax T. „hitra“, „neustavljiva“, „nepremagljiva“; tudi njeni vojaki Rapācēs (rapācēs) -ium, m: T.; metaf. zmožen prisvojiti si kaj: nihil est appetentius similium sui nec rapacius quam natura Ci., unde ista rapacia virtutis ingenia vel ex se fertilia Sen. ph., nostri omnium utilitatium et virtutum rapacissimi Plin.
2. grabežljiv, ropaželjen, roparski, (z)grabljiv, razbojen, pohlepen, lakomen, požrešen
a) α) o osebah: Ci. idr., Cinara H. ali domina Tib. denarja lakomna. β) o živalih: lupus H., ungues hominibus lati, rapacibus (zveri) unci Plin.
b) o pooseb. stvareh: mors Tib., Mars Pr., Orcus H. - sordidus 3, adv. -ē (sordēs)
1. umazan, (o)nečeden, (o)nesnažen, onečejen: vestis Enn. ap. Non., L. idr., tunica Iust., sordidior toga Mart., sordidus amictus V., mappa H., sordida lana O., catena (naspr. aurea) Sen. ph., sordidum flammae trepidant rotantes … fumum H. črn, autumnus calcatis sordidus uvis O., sordida rura V., sordido in loco sedere Val. Max. na stranišču, sordida terga suis O. črna = prekajena ((po)vojena) svinjska gnjat, prekajeno svinjsko stegno, inter istas vorsarier servolicolas sordidas Pl., duces non indecoro pulvere sordidi H., puer sordidissimus dentibus Petr., per plateas tractus est sordidissime Lamp.; enalaga: sordidi nati H. revno oblečeni otroci; occ. v žalno (žalovalno) obleko oblečen, v žalni (žalovalni) obleki (prim. sordēs in sordidātus): squalore sordidus Ci.
2. metaf.
a) umazan, nizkoten, podel, skop, lakomen, grabežljiv, pohlepen (naspr. praelautus): sordidi putandi, qui mercantur a mercatoribus Ci., ita sordidus, ut se non umquam servo melius vestiret H., nec leves somnos … cupido sordidus aufert H., caelum fatigas sordido periurio Cu., sordidus aedilis Suet. podli edil (= ki je za denar ravnal zoper svoje dolžnosti), nimis illum sordide dixisse Ci., sordide gerere proconsulatum Plin. iun., ne quid sordide facerent Suet.
b) umazan, zaničljiv, zaničevanja vreden, nizkoten, podel, zavržen, sramoten, pokvarjen, neplemenit (= neplemenitega mišljenja), nedostojen, nemoralen: iste omnium turpissimus et sordidissimus Ci. ep., multo homo sordidissimus Ci., cum quibus comparari sordidum sit Ci., pecuniam praeferre amicitiae sordidum existimant Ci., sordidum ad famam committere, ut accusator nominere Ci., illiberales et sordidi quaestus Ci., sordidum adulterium L., lucrum, nomen Q., virtus repulsae nescia sordidae H., sordide dicere Ci. ali sordide contionari Ci. ep. ali sordide declamare Suet. ali victum sordide invenisse Gell. nedostojno.
c) nizek, nizkega stanu (rodu, izvora, pokolenja), neplemenit (po stanu, rodu), prostaški, reven, zaničevan, neznaten: homo Ci., L., reus Ci. ep., oratores sordidiores, artes sordidiores Ci., ut quisque sordidissimus videbitur Ci. čim nižji se bo kdo zdel ljudem, vita contempta ac sordida Ci., nihil humile, nihil sordidum accepimus Ci., homo sordido loco natus L., loco non humili solum, sed etiam sordido ortus L., sordidum genus Agathoclis, sordidum et obscurum Macedonum nomen Iust., a sordidis initiis ad summa crevere Iust., pars sordidissima familiae Petr., sordida verba Q., Gell. prostaške, loquitur laute et minime sordide Pl., quo sordidius et abiectius nati sunt T. - in-avārus 3 ne skop, ne lakomen: Cass.
- pōsci-nummius 3 (poscere in nummus) denar zahtevajoč, lakomen denarja, grabežljiv, grabljiv: oscula Ap.
- Labros -ī, m (gr. λάβρος požrešen, lakomen, pohlepen) Lábros = Požrešnež, samogovoreče ime psa: O.
- parcus 3, adv. -ē (parcere)
1. varčen, štedljiv, stiskaški, stiskav, skop (naspr. magnificus, elegans): pater Ci., colonus parcissimus Ci., parcissimum hominem vocamus pusilli animi et contracti Sen. ph.; z gen.: pecuniae Suet., aceti H., donandi parca iuventus H., parce frumentum metiri C., parce vivere Ci.
2. meton. majhen, pičel, skop, ne obilen, redek: lucerna Pr. z malo olja, sal V., lintea parca vento dare O. le redko, optima mors, parcā quae venit apta die Pr. v kratkem času, somnus parcior Iust., parcius dicerem Ci., parcius quatiunt fenestras H. redkeje.
3. metaf. vzdržujoč se, vzdržen, zmeren v čem, prizanesljiv: verba O. prizanesljive, rahle, merito parcior ira meo O. prizanesljivejša, kot sem zaslužil, p. in largiendā civitate Ci., in laudando Plin. iun., p. in cibum Iust., erga tribuendas dignitates Amm.; z gen.: vini Suet., pecuniae Iust. lakomen po denarju (na denar), moderatus et civium sanguinis parcus T., parcior somni Iust., parcissimus honorum Traianus in Plin. iun. prav brez pohlepa po časteh; z inf.: Sil., parce gaudere oportet Ph., parcius obicere alicui V.
/ 1
Število zadetkov: 11