Franja

per-imbēcillus 3 (per in imbēcillus) zelo slab, zelo šibek: qui propter cupiditatem saepe in pascendo, si radicem prenderunt, quam educere velint e terra, abrumpunt (sc. anseres) collum: perimbecillum (po nekaterih izdajah perinbecillum) enim id, ut caput molle Varr., quod quidem est natum perimbecillum est Ci. ep.

per-imō (per-emō) -ere -ēmī -ēmptum (per in emere) „docela odvzeti“

1. uničiti (uničevati), (po)biti (pobijati), razde(ja)ti, pogubiti (pogubljati), razde(ja)ti, (po)rušiti, (raz)trgati, (iz)ru(va)ti: sensum, simulacra Ci., perimit ac delet Ci., Troia perempta V., corpus pallore et macie peremptum L. propadlo telo, pestis (= sagitta) perimens corpus L., luna perempta est Ci. poet. je potemnela, je izginila.

2. usmrtiti (usmrčevati), (u)moriti, ubi(ja)ti, pobi(ja)ti: Ci., O., T., Mart., Val. Max., Aug. idr., teneros volucres matremque Ci., ipsum comitesque peremi O., Pallante perempto V., una caede tot p. V., referebatur de libertis Afrani Dextri consulis, incertum sua an suorum manu, scelere an conceptum ex equo abortu Plin., aliquem inopiā ac tabe longā T., non enim iudicio domini, sed scelere perimuntur Plin. iun., obsequio perempti Plin. iun., bestiam ancipiti novaculā Ap., iaculis plurimas feras Amm.

3. metaf. preprečiti (preprečevati), spodnesti (spodnašati), (s)kaziti, narediti (delati) skazo, (z)motiti: reditum, consilium Ci., si ludi ab laetitia ad metum traducti, si non intermissi sed perempti atque sublati sunt Ci., si causam publicam mea mors interemisset Ci., sententiam Plin.

Opomba: Soobl. peremō: Ca. ap. Fest., Ap., Plin.

per-inde, adv. „prav odtod“ = prav tako, enako: Ci. idr.; večinoma s komparativnimi členicami: p. atque ipse sentio Ci., p. hoc valet … tamquam … aliquis … dicat L. prav toliko, kakor da bi … , p. erit, ut acceperis Ci., p. ac si conclusa sint Ci. prav tako, kakor da je … , perinde stultissimum regem in luctu capillum sibi evellere, quasi calvitio maeror levaretur Ci., p. quam T., Suet., haud p. quam T. ne tako kot … , temveč … , p. et. T., p. utcumque Ci., p. prout Plin. iun., Q. po tem kakor; z izpuščenim komparativnim stavkom, ki ga lahko v mislih dostavimo: si p. cetera processissent (sc. atque priora) L., crure sinistro non p. valebat (sc. ac dextro) Suet., ne mortuo quidem p. affectus est (sc. ut oportebat) Suet., nec p. moti sunt L. prav nič (nič kaj) posebej, non Pyrrhum p. metuendum fuisse T.

per-infīrmus 3 zelo slab(oten), zelo šibek (šibak): sunt enim levia et perinfirma, quae dicebantur a te Ci., id enim ex viribus hominis colligendum est: et si is (sc. homo) perinfirmus est, potest satis esse quinquagies; si robustior, potest ducenties Cels.

per-insīgnis -e (per in insīgnis) zelo viden, zelo očiten: an corporis pravitates, si erunt perinsignes, habebunt aliquid offensionis, animi deformitas non habebit? Ci.

per-inungō -ere (per in inungere) dodobra (povsem, čez in čez) (na)mazati ali premaz(ov)ati: tonsas recentes eodem die perungunt vino et oleo, non nemo admixta cera alba et adipe suilla; et si ea tecta solet esse, quam habuit pellem intectam, eam intrinsecus eadem re perinungunt et tegunt rursus Varr.

periodus (perihodos: Fest. ) -ī, f (gr. περίοδος)

1. véliki stavek, vélika poved, perióda (= ambitus, circumitus, comprehensio, circumscriptio, continuatio, constructio, structura verborum ali orationis): Q., Plin. iun.; v gr.: comprensio et ambitus ille verborum, si sic περίοδον appellari placet Ci. (Brutus 162), in toto … circumitu illo orationis, quem Graeci περίοδον, nos tum ambitum, tum circumitum, tum comprehensionem aut continuationem aut circumscriptionem dicimus Ci. (Orator 204).

2. zaporedje štirih velikih grških iger (pítijske, ístmijske, nemêjske in olímpijske): perihodos dicitur et in carmine lyrico pars quaedam et in soluta oratione verbis circumscribta sententia; et in gymnicis certaminibus perihodon vicisse dicitur, qui Pythia, Isthmia, Nemea, Olympia vicit, a circumitu eorum spectaculorum Fest.

peristasis -is, acc. -im, f (gr. περίστασις) predmet, téma govora, peristáza: dic ergo, si me amas, peristasim declamationis tuae Petr.

per-lateō -ēre -uī (per in latēre) ostati vedno skrit (prikrit, neopazen, neopažen): quis Danaen nosset, si semper clusa fuisset inque sua turri perlatuisset anus? O.

per-liquidus 3 (per in liquidus) zelo tekoč, zelo čist, zelo bister: utique si quod descendit, est perliquidum, aut albidum, aut pallidum, aut spumans Cels.

per-litō -āre -āvī -ātum (per in litāre) daritev opraviti (opravljati) z ugodnimi znamenji (ob ugodnih znamenjih), žrtvovati pod ugodnimi znamenji: si eae res divinae factae recteque perlitatae essent Valerius Antias ap. Gell., id cum ad senatum rettulisset, bove perlitare iussus L., libellus etiam Caesari datus eodem die, nec perlitare centum victimis potuerat Fl., qui (sc. alter consul) se, quod caput iocineri defuisset, tribus bubus perlitasse negavit L.; impers.: ea omnia sacrificia laeta fuerunt, primisque hostiis perlitatum est L. so žrtvovali, diu non perlitatum tenuerat dictatorem L., ceteris dis perlitatum ferunt; Saluti Petillium perlitasse negant L.

per-longinquus 3 (per in longinquus) zelo dolgotrajen: si dum vivas tibi bene facias, tam pol id quidem esse haud perlonginquom Pl. (Bacch. 1194).

per-longus 3 (per in longus)

1. zelo dolg: intervallum Ci., via Ci. ep., rhabdos autem generis eiusdem ad virgae rigorem perlongum colorata nubecula dicitur Ap.

2. zelo dolg(otrajen): nunc si opperiri vis adventum Charmidi, perlongumst Pl.; adv. perlongē zelo daleč: perlongest; sed tanto ocius properemus: muta vestem Ter.

per-madēscō -ere -maduī (per in madescere)

1. (na)močiti se, (na)vlažiti se, ovlažiti se, posta(ja)ti vlažen: nonnumquam etiam, cum faenum cecidimus, imber oppressit; quod si permaduit, inutile est udum movere Col., cum terra pluviis permaduisset Col., ex eo tempore autumni, quo terra imbribus permaduerit Col., cum tota nocte permaduerit (sc. cythisum) Col., effuso permaduisse croco? Mart., festive credis te, Calliodore, iocari et solum multo permaduisse sale Mart., bovis caede Prud.

2. metaf. posta(ja)ti mlahav, omlahniti, pomehkužiti se: quod eo magis faciendum est, quod deliciis permaduimus et omnia dura ac difficilia iudicamus Sen. ph., fugite delicias, fugite enervantem felicitatem, qua animi permadescunt Sen. ph.

per-maneō -ere -mānsī -mānsum (per in manēre)

1. osta(ja)ti, vztrajati: Auct. b. Afr. idr., Seleucus, in orā maritimā permanens, aliis terrori erat aliis praesidio L., in eo loco p., eodem loco p., in disciplinā p., in armis p. C., in acie p. Hirt., quae mecum seros permansit in annos O., diutissime impuberes permanserunt C. neoženjeni, neporočeni.

2. osta(ja)ti, (ob)držati se, vzdržati, ohraniti (ohranjati) se, trajati, obsta(ja)ti: Ter., O. idr., igitur amicitia Masinissae bona atque honesta nobis permansit S., et Athenis iam ab illo primo rege Cecrope, ut aiunt, permansit hoc ius terra humandi Ci., Persae etiam cerā circumlitos condunt, ut quam maxime permaneant diuturna corpora Ci., cuius (sc. populi Romani) usque ad nostram memoriam nomen invictum in navalibus pugnis permanserit Ci., caro illa insolubilis et permanens in aeternum Lact.

3. osta(ja)ti, vztrajati pri čem, v čem, držati se česa, ne odstopiti (odstopati) od česa: in proposito susceptoque consilio Ci., in suā pristinā sententiā Ci., in officio C., in fide L.; z gen.: si una indepravata virtus est et sola permanet tenoris sui Sen. ph.

per-manō -āre -āvī -ātum (per in manāre)

1. skozi (s)teči: in saxis … permanat aquarum liquidus humor Lucr.; metaf. prodreti (prodirati), šiniti skozi kaj: permanat frigus ad ossa Lucr., anima per membra Lucr., calor argentum Lucr.

2. kam odteči (odtekati), izteči (iztekati), izli(va)ti se, razli(va)ti se, izcediti (izcejati) se: sucus is quo alimur permanat ad iecur Ci., in omnes partes Ci. razteči (raztekati) se.

3. metaf. prodreti (prodirati), seči (segati) do kam, doseči (dosegati) koga, kaj: Pythagorae autem doctrina cum longe lateque flueret, permanavisse mihi videtur in hanc civitatem Ci., p. ad aures alicuius Ci. ali ad aliquem Ter. priti komu na uho, ex quo si qua macula concepta est, non modo elui non potest, verum usque eo permanat ad animum Ci. seže globoko v srce, is usque in pectus permanavit, permadefecit cor meum Pl., minutis conclusiunculis nec ad sensus permanantibus effici volunt Ci. nerazumljiv, nèuméven, neu permanet palam haec nostra fallacia Pl. razvedeti se. Od tod adv. pt. pr. permānanter skozi tekoč(e), pronicajoč(e): usque adeo permananter vis pervalet eius Lucr.

per-meō -āre -āvī -ātum (per in meāre)

1.
a) prehoditi (prehajati), (pre)potovati: tot maria ac terras O.
b) (o rekah) teči skozi: Plin.

2. dohajati, prileteti (prilet(av)ati), dospe(va)ti, prodreti (prodirati) kam, do koga (česa), doseči (dosegati) koga, kaj: saxa et sagittae in hostes permeabant T., (o rekah) in nostrum mare Mel.; impers.: iter, quo ab usque Pontico mari in Galliam permeatur Aur.

3. neprestano (kar naprej) hoditi: offenduntur (sc. anates) si non sunt libera spatia quae permeent Col.

per-mīlitō -āre (per in mīlitāre) doslužiti kot vojak, dokončati vojaško službo: Icti., si tribunus in cohortibus praetoriis permilitaverit Ulp. (Dig.).

permīxtim, adv. (permīscēre) pomešano, zmešano: Prud., Paul. Nol., Iustin. Inst., si genera ipsa rerum ponuntur neque permixtim cum partibus implicantur Ci., quandam silvam atque materiam universam ante permixtim et confuse exponere omnium argumentationum Ci., numeros et modos et partes argumentandi confuse et permixtim dispersimus Ci.

per-modicus 3, adv. -ē (per in modicus) zelo skromen (skromne mere), zelo zmeren, zelo majhen, majc(k)en, majčken, precej neznaten, precej nepomemben: locus, res familiaris Suet., Col., ut illa ipsa permodica, si mensae prandioque superessent, quamvis alteri convivio reponerentur Aur., dos Ulp. (Dig.).