Franja

prae-calvus 3 (prae in calvus) zelo plešast: statura fuit iusta, capite praecalvo, oculis caeruleis, adunco naso Suet. (o cesarju Galbi).

prae-cautus 3 (praecavēre) zelo previden: praecautus vero ille est rex, qui … Aug.

prae-celer -is -e (prae in celer) zelo hiter: praeceleri fugā Plin., praeceleri vi Plin., viri praeceleres cursu Stat.

prae-celsus 3 (prae in celsus) zelo visok: una in praecelsa consedit rupe Celaeno, infelix, vates, rumpitque hanc pectore vocem V., cetera munita erat praecelsis muris aut abruptis montibus Plin., Marsasque nives et frigora ducens Marcia, praecelsis quarum vaga molibus unda crescit Stat., in his Alpibus Cottiis, quarum initium a Segusione est oppido, praecelsum erigitur iugum Amm., mittor ad praecelsas rupes exinde longe distantes Amm., perfugarum indicio didicit multorum opes illuc translatas servari ut in munimentis praecelsis et fidis Amm., Athos in Macedonia mons ille praecelsus navibus quondam Medicis pervius Amm.; metaf. prevzvišen: iamque piam lux alta domum praecelsaque toto intravit Fortuna gradu? Stat., ad nemorosam quandam venerat (sc. qui cum superioris Indiae secreta fidentius penetraret) solitudinem, cuius tranquillis silentiis praecelsa Brachmanorum ingenia potiuntur Amm.

prae-clārus 3 (prae in clārus)

1. zelo svetel, presvetel, zelo bleščeč, zelo jasen, prejasen: lux, sol Lucr., iaspis Iuv.; occ. (pre)lep, (pre)krasen: arma Cu., facies S., vultus Lucr., res H. lepo imetje, situs (sc. urbis) ex omni aditu praeclarus ad adspectum Ci., cum tam praeclaram urbem cepisset, hanc pulchritudinem delere noluit Ci.; subst.
a) praeclāra -ōrum, n dragocenosti, dragotine, dragotinje: is quem iste et audierat multa se cum praeclara habere et suspicabatur Ci.
b) praeclārum -ī, n (sc. dictum) krasen izrek: praeclarum igitur illud Platonis Ci.

2. metaf.
a) imeniten, znamenit: et ea quae eximia plerisque et praeclara videntur parva ducere Ci., praeclarum dicendi genus Ci.
b) zelo znan, (pre)slaven, sloveč: pugna Ci., patientia famis Ci., stirps deorum V.; occ. razvpit, zloglasen, razslut, slaboglasen: qui nunc sceleribus suis ferox atque praeclarus est S.; iron.: praeclarum nescio quid adepti sunt Ci.
c) sijajen, izboren, izvrsten, odličen, zelo dober: Plin. idr., indoles Ci., praeclarissimum facinus N., praeclarum hoc quoque Thrasybuli N. slavno dejanje, slavni podvig; z abl.: gens bello praeclara V.; z in z abl.: multi in philosophiā praeclari Ci.; z gen.: eloquentiae praeclarus T. sloveč v govorništvu = sloveč govornik; praeclarum est z ACI zelo častno je: Ci. ep. — Adv. praeclārē

1. prav (zelo) jasno, (zelo) razločno: agere, explicare, intellegere Ci.

2. sijajno, krasno, izbrano, izborno, izvrstno, odlično: gerere negotium, meminisse, dicere Ci., pugna in tabulis picta praeclare Ci., facere Ci. =
a) dobro storiti (delati) komu, pomagati: Plin.
b) kaj izvrstnega storiti (napraviti): simulacrum praeclare factum ex marmore Ci., p. facta N. preslavna dela, se nihil nisi praeclarissime fecisse Ci. le preslavna dela.

prae-clueō -ēre (prae in cluēre) zelo sloveti, zelo slaven biti: praecluens potestas Prud. — Soobl. prae-cluō -ere: vos, qui ex ubertate terrae praecluatis Iul. Val.

prae-cluis -e (prae in cluis iz cluēre) zelo slaven, zelo sloveč, preslaven: quocirca officio decentiore paret praecluibus libens profatis Arcas in thalamos venire iussus M., si qua examinationem virginum prorogaret auctoritas, ipsa quoque tam praecluis eruditionis asserta cognoscere M., verum sequens heroum praeclui enituit admiratione conventus M.

prae-colō (-ere) -coluī -cultum (prae in colere)

1. prej obdelati (metaf.): animi habitus ad virtutem quasi praeculti et praeparati rectis studiis et artibus Ci.

2. prenagljeno častiti, prehitro se ogre(va)ti za kaj, prehitro se posvetiti (posvečati) čemu: nova et ancipitia praecolere T. — Od tod adj. pt. pf. praecultus 3 zelo okrašen: Aug., tum donis sacro praeculta auro Stat., genus eloquentiae praecultum Q.

prae-crassus 3 (prae in crassus) zelo (izjemno) debel: suberi minima arbor, glans pessima, rara, cortex tantum in fructu, praecrassus ac renascens atque etiam in denos pedes undique explanatus Plin.

prae-cupidus 3 (prae in cupidus) zelo žêljen (želján), zelo velik prijatelj (ljubitelj) česa: notatus est et ut pretiosae supellectilis Corinthiorumque praecupidus et aleae indulgens Suet.; adv. praecupidē zelo hlastno (željno, naglo): P. F.

prae-dēnsus 3 (prae in dēnsus) zelo gost: praedensis acervatur granis Plin., farrago ex recrementis farris praedensa seritur Plin., vomerum plura genera: culter vocatur inflexus praedensam, priusquam proscindatur terram secans futurisque sulcis vestigia praescribens incisuris Plin.

prae-difficilis -e (prae in difficilis) zelo težaven, zelo têžek (težák): praedifficilia penes homines Tert.

prae-dīrus 3 (prae in dīrus) zelo (nadvse) grozen (strašen), pregrozen, prestrašen: tunc erat spectare cum gemitu facta dictu visuque praedira Amm.

prae-dīves -itis (prae in dīves) zelo bogat: P. F., Aus., Cl., Sp. Maelius ex equestri ordine, ut illis temporibus praedives L., praedivites alii, alii quos fortuna non aequarent L., admodum inops pecuniae Philippus, Perseus contra praedives bellare cum Romanis coepit L., continentiae suae beneficio sine pecunia praedives (sc. Fabricius Luscinus) Val. Max., illi etiam praedivites, qui ab aratro arcessebantur, ut consules fierent Val. Max., sicut in homine praedivite famem timente incidit Cels., iussuque Neronis Longinum et magnos Senecae praedivitis hortos claudit Iuv., spado Thessalicus praedives Plin., ab Aeficio Calvino equite Romano praedivite Suet., in gratiam Quirini consularis praedivitis et orbi Suet., in tectis, praedivitis urbe Latini V., cum etiam tum praedives et praepotens supremis suis consuleret T., incessit totumque tulit praedivite cornu autumnum O. dodobra napolnjen.

prae-dulcis -e (prae in dulcis)

1. zelo sladek, presladek: mel, sapor Plin.; subst. praedulcia -ium, n presladke jedi: philyra coci et polline nimium salem cibis eximunt; praedulcium fastidium sal temperat Plin., aliena vero stomacho sunt omnia tepida, omnia salsa, omnia iurulenta, omnia praedulcia … Cels.

2. metaf.
a) zelo (nadvse) prijeten, zelo (nadvse) mil, zelo (nadvse) vabljiv, preprijeten, premil: decus V., eloquium Plin., nec rupe quod atra Tyrrhenae volucres (= Sirenes) nautis praedulce (acc. n. nam. adv.) minantur Stat., nomen Val. Fl., malum (sc. luxuries) Cl., canendi suavitas Ambr.
b) (o govoru) presladek: perdulce illud genus Q., solebat dulces sententias dicere, frequentius tamen praedulces et infractas Sen. rh.; subst. praedulcia -ium, n sladkobesednost, (pretirana) osladnost, preosladnost: κακόζηλον, id est mala adfectatio, per omne dicendi genus peccat: nam et tumida et pusilla et praedulcia et abundantia et arcessita et exultantia sub idem nomen cadunt Q.

prae-dūrō -āre -āvī -ātum (prae in dūrāre)

1. trans. zelo (močno) (u)trditi, zelo strditi (strj(ev)ati), zelo (močno) utrditi (utrjevati): est etiam non ingrati saporis muria praeduratus (sc. caseus) Col., aliqui murra adiecta et cupresso praeduratum (sc. sucum pomi) in vaso sole torrebant Plin., teneras plantas Prud.; metaf. otrditi: collum pectoris Prud.

2. intr. pt. pr. prae-dūrāns -antis zelo trajen (vzdržljiv, utrjen, môčen, močán): praedurantes costae Cypr.

prae-dūrus 3 (prae in dūrus)

1. zelo trd: faba Plin., radices Plin., caput Q., Plin., corium T.

2. metaf.
a) zelo utrjen, zelo močan (močen), zelo krepak (krepek): Suet., corpora V., homo praedurus viribus V., tempora O., aetas (naspr. tenera) Col.
b) zelo (nadvse) trd, zelo (nadvse) težek (težak), zelo (nadvse) težaven: labor Val. Fl.
c) nesramen: os, verba Q.
d) zelo grob, zelo surov: cum alter praedurus, alter mansuetus esset Ambr.

prae-fēcundus 3 (prae in fēcundus) zelo rodoviten: omnia autem celerius senescunt praefecunda Plin.

prae-ferōx -ōcis (prae in ferōx) zelo divji, objesten, buren, besen, silovit, silen, ljut: animus L., ni praeferoces legatos Gallisque magis quam Romanis similes habuisset L., gentes, nationes T., gnarus praeferocem et insidiis magis opportunum T., post ubi videt Montanum praeferocem ingenio paratumque in res novas T., quem Mithridatis Magni filium ac tunc occasione temporum bellantem iamque multiplici successu praeferocem Suet., ut Lucas boves olim resumpto praeferoces proelio fugit iuventus Romula? Aus.

prae-fertilis -e (prae in fertilis) zelo rodoviten: Eccl., germen Prud.