Franja

ἀμφι-λᾰφής 2 (λαβείν) obsežen, širokovejen, mogočen, velikanski, silen.

ἄ-φατος 2 (φημί) ion. poet. neizrečen, nedopoveden, zelo velik, neštet, ogromen, mogočen, grozen, strašen.

δεινός 3 kogar se je treba bati 1. a) častitljiv, vzvišen, spoštovan; b) strašen, grozen, grozovit, (na)gnusen, nevaren, δεινόν ἐστιν prehudo je, preveč je; τὸ δεινόν strah, groza, nezgoda, nesreča, nevarnost, sila; δεινὸν γίγνεται, μή nevarnost preti, bati se je, da; οὐ δεινόν ἐστι, μή ni se bati, da; οὐδὲν δεινοὶ ἔσονται, μὴ βοηθέωσιν ni se treba bati, da ne bi pomagali; δεινὸν ποιοῦμαί τι zamerim, jezim se, čudim se; δεινὸν ἡγοῦμαί τι smatram za nesrečo; δεινόν τι πάσχω trpim kaj strašnega. 2. izreden, čudovit a) silen, mogočen, izvrsten, δεινόν τι κάλλος čudovita lepota; δεινότατος σαυτοῦ ἦσθα samega sebe si daleč prekosil; b) spreten, vešč, sposoben z inf., χρῆσθαι, δεινὸς λέγειν spreten govornik, δεινός τι v čem; c) nezaslišan, strahovit. – adv. δεινῶς strašno, zelo, izredno, δεινῶς φέρω = aegre fero, težko prenašam, ἔχω sem v groznih razmerah.

δυνατός 3 (adi. verb. od δύναμαι) 1. act. zmožen a) močan, krepak, čvrst, jak, τινί na (v) čem, δυνατὸς γίγνομαι, εἰμί morem; b) sposoben, spreten, pripraven, vešč, izveden z inf.; c) mogočen, vpliven, ugleden, plemenit; οἱ δυνατοί boljarji, plemenitniki, lat. optimates; χρήμασιν δυνατός premožen. 2. pass. mogoč, močen, δυνατόν ἐστι z inf. ali aee. c. inf., εἰς, κατὰ τὸ δυνατόν, ἐκ τῶν δυνατῶν, ἀπὸ τοῦ δυνατοῦ po možnosti, po močeh; ὡς (ᾗ, ὅσον) δυνατόν s sup. kolikor je mogoče, kar; ὁδὸς δυνατὴ πορεύεσθαι hoden, zložen. – τὸ δυνατόν možnost, moč, τὰ δυνατά kar je mogoče, kar se da izvršiti. – adv. δυνατῶς zelo, močno, δυνατῶς ἔχει možno, mogoče je, sme se.

ἐπι-κρατής 2 (κράτος) zmagovit, mogočen, ἐπικρατέστερος τῇ μάχῃ γίγνομαι zmagujem v bitki. – adv. ἐπικρατέως s silo, siloma, presilno.

ἐρι-σθενής 2 (σθένος) ep. (vele)silen, (zelo) močen, mogočen.

εὐ-μαρής 2 [Et. iz εὐ + μάρη roka] poet. 1. ki se lahko izvrši, lahek, udoben. 2. ki lahko izvrši, (vse)mogočen θεός.

εὐρυ-βίης, ὁ, dor. -ίας (βία) veleoblasten, zelo mogočen.

εὐρυ-σθενής 2 (σθένος) ep. poet. širnooblasten, silen, zelo mogočen.

ἱκανός 3 [Et. od ἵκω] 1. zadosten, dovolj(en), zadosti velik, močen, obilen, ἱκανοί dovolj ljudi, zadostno število, NT τὸ ἱκανὸν ποιῶ zadostim, ustrežem, τὸ ἱκανὸν λαμβάνω dobim zadoščenje, zadosti se mi, ἱκανόν dosti dolgo, ἐξ ἱκανοῦ že davno, πλέον, πόρρω τοῦ ἱκανοῦ več kakor dovolj, preveč, črez mero. 2. sposoben, spreten, primeren, pripraven, zmožen, pooblaščen, vreden NT. 3. precej(šnji), imeniten, ugleden, silen, zanesljiv, znamenit, mogočen, ἱκανός εἰμι morem. – adv. ἱκανῶς dovolj, zadosti; ἔχω ἱκανῶς imam zadosti, zadostujem, sem lahko zadovoljen, τοῦ βάθους sem dovolj globok; πρός τινα kos sem komu.

ἰσχῡρός 3 1. močen, krepek, čvrst, trden, trajen, trpežen, utrjen, τὰ ἰσχυρά utrjeni kraji. 2. silen, mogočen, odločen, strog, hud; ῥεύματα hudourniki; τὸ ἰσχυρόν moč, κατὰ τὸ ἰσχυρόν z orožjem v roki. – adv. -ῶς močno, zelo, hudo, skrbno.

ἰσχῡ́ω sem močen, krepek, čvrst, mogočen, premorem, veljam kaj; imam vpliv pri kom, sem vpliven παρά τινι.

ἴφθῑμος 3 in 2 ep. močen, mogočen, hraber, junaški, vrl, odličen.

καρτερός 3, ep. tudi κρατερός (κράτος) 1. o osebah: a) močen, čvrst, mogočen, silen, ὑμεῖς καρτεροὶ ἀεί vi ste vedno vladarji; b) hraber, srčen, pogumen, okruten; c) vztrajen πρὸς πάντα, stanoviten, trdovraten πρὸς τὸ ἀπιστεῖν. 2. o stvareh: a) močen, čvrst, trden, δεσμός, τεῖχος, φάλαγγες, χωρίον, τὰ καρτερά utrjeni kraji, trdnjave; b) silen, silovit, hud ὅρκος, ἕλκος, μάχη, βίη, ἀνάγκη, mogočen, trd μῦθος, strasten ἔρις, μένος, καρτερὰ ἔργα sila, nasilje; τὸ καρτερόν sila, nasilje, τόλμης εἶμι πρὸς τὸ καρτερόν v svoji drznosti hočem iti do skrajne sile, κατὰ τὸ καρτερόν s silo, z orožjem v roki, τὰ καρτερώτατα (kar je) največje, najmogočnejše. – adv. καρτερῶς in κρατερῶς silno, krepko, junaško ἀγορεύω, ἑστάναι čvrsto stati, ἔχεο drži se junaško.

κραταιός 3 (κράτος) ep. poet. močen, silen, krepek, mogočen.

κρατέω (κράτος) 1. abs. imam moč ali oblast, sem močen ali mogočen, gospodujem, vladam, zapovedujem, zmagam, sem (postanem, ostanem) zmagovalec; ὁ κρατῶν (in pl.) zmagovalec, vladar, γνώμῃ zmagam s svojim mnenjem, moje mnenje obvelja, τῇ μάχῃ, πολιορκίᾳ zmagam v bitki; ὁ μὴ πειθόμενος κρατεῖ kdor ne veruje, ima prav (t. j. njegovo mnenje obvelja); posebno o uredbah, nazorih itd.: obdržim se, ohranim se, ostanem v veljavi τὰ ἐπιγιγνόμενα, τὰ νόμιμα ἐκράτησεν so se obdržale, ohranile, λόγος κρατεῖ govori se, δόξα πολλὴ κρατεῖ splošno mnenje je. 2. v zvezi s skloni: a) z dat. sem mogočen, sem prvi, vladam nad (med) νεκύεσσι, ἀνδράσι καὶ θεοῖσι; b) z gen. α.) sem močnejši, mogočnejši kakor, prekosim koga, ὁ λόγος τοῦ ἔργου ἐκράτει govorica je bila močnejša nego resnica; β.) imam oblast, gospodujem, vladam nad kom γλώσσης, γῆς, πάντων Ἀργείων, ἑνὸς κρατῶ λόγου le to hočem povedati, ὡς αὑτοῦ κρατῶν kakor sam svoj gospod, ἀνάγκη τούτων κρατεῖ sila mi to ukazuje, τὸ κρατοῦν τῆς πόλεως državna oblast; γ.) premagam, zmagam, osvojim si, polastim se τῶν νεκρῶν, τῆς γῆς, ἐμοῦ κρατοῦσι polastijo se me, βλέποντος užugam, ὅπλων vzamem (v svojo oblast), prejmem, ὄλβου priborim si; NT τῆς χειρός primem za roko, τῆς προθέσεως dosežem namen, ὁμολογίας držim se vere; κρατήσας μεγάλων χρημάτων lastnik mnogo denarja; c) z acc. α.) premagam, obvladam, užugam; pass. premaga, obvlada me kdo (kaj) κρατούμενος ὑφ' ἡδονῶν, οἱ κρατούμενοι premaganci, podložniki; β.) imam v posesti, posedujem, obdržim τὸ σὸν θάκημα; γ.) zgrabim, ujamem, popadem; izpolnjujem παράδοσιν NT; branim κέρατα ὄρους; držim se κεφαλήν, διδαχήν, λόγον πρὸς ἐμαυτόν ohranim v sebi, molčim, ἁμαρτίας zadržim (opp. ἀφίημι odpustim), ὀφθαλμούς oviram NT.

κρατύς, ὁ ep. = κρατερός (samo nom.) močen, krepek, silen, mogočen.

κῡ́ριος 3 in 2 (κῦρος) 1. adi. a) o stvareh: ki ima popolno ali dejansko veljavo, pravomočen, veljaven δίκαι, določen, dogovorjen, napovedan ἡμέρα, pristojen, spodoben τάφος; b) o osebah: ki ima pravico, popolno oblast ali moč nad čim, močen, mogočen, vpliven, gospodujoč, upravičen, κύριός εἰμί τινος imam pravico (moč, oblast), morem, imam v oblasti, οὐκ ἔσεσθε κύριοι καταλῦσαι ne bodete mogli, κύριός εἰμι τῆς καταλύσεως odločitev o miru je v mojih rokah, κύριόν σε ἵστημι τῶν τέκνων vrnem ti otroke, κύριος καθίσταμαι imam oblast, vladam, smem. 2. subst. ὁ κύριος gospod(ar), vladar, Gospod ali Kristus, mož, soprog; ἡ κυρία razpolaganje τινός, gospodarica, gospa, redna narodna skupščina; τὸ κύριον zakonita oblast, odredba; pl. zakoni τῆς γῆς, vlada; τὰ κυριώτατα najglavnejše, glavni stan (kjer stanuje poveljnik). 3. adv. κυρίως veljavno, natančno, po pravici.

μέγας, μεγάλη μέγα [Et. μείζων iz μέγjων, kor. meg'h, lat. magnus iz m°g'-nó-s, got. mikils, srvn. michil (prim. Velesovo, nem. Michelstätten = Veleselo). – gen. μεγάλου, ης, ου; acc. μέγαν, μεγάλην, μέγα, pl. μεγάλοι, αι, α, comp. μείζων 2, ion. μέζων, NT μειζότερος, sup. μέγιστος]velik 1. odrastel, visok, vitek, dolg, debel, širok, prostoren πόλις. 2. močen, silen ἄνεμος, mogočen, glasen βοή, μέγας βασιλεύς veliki (perzijski) kralj, βασιλεῖς Atrida, θεαί Demetra in Perzefona; ἐπὶ μέγα ἰσχύος ἔρχομαι dospem do velike moči. 3. važen, slaven ὄνομα, lep κόσμος; o osebah: odličen, ugleden, slaven, imeniten; predrzen λόγος, silovit, hudoben, prevelik, pretiran. 4. zveze: μέγα λέγω (pre)drzno govorim, baham se, φρονέω ponašam se, sem ponosen, predrzno mislim; ποιοῦμαι zelo cenim (čislam), προτείνω μεγάλα mnogo obetam, μέγα δύναμαι sem mogočen (ugleden), μέγα φθέγγομαι, φωνέω glasno govorim. 5. subst.: οἱ μεγάλοι odličnjaki, velikaši, τὰ μεγάλα, τὰ μέγιστα glavne stvari, najsvetejše pravice, največje dobro, glavne dolžnosti, največje nevarnosti; ὃ in τὸ μέγιστον kar je najglavnejše ali najvažnejše. 6. adv. μέγα, μεγάλα, comp. μεῖζον, sup. τὰ μέγιστα zelo, silno, vrlo, glasno, μέγα ὑπάρχει (ἐστί) τι εἴς τι zelo važno je, veliko pripomore kaj k čemu; μεγάλως, μεγαλωστί, comp. μειζόνως, ion. μεζόνως in μεῖζον, sup. μέγιστον velikansko, silno, mnogo; μέγας μεγαλωστί kakor je dolg in širok, zleknjen.

μετά [Et. nem. mit (stvn. miti), iz με- (idevr. me-dhi, gl. μέσος) + obrazilo τα] I. adv. 1. vmes, med njimi, v sredi (njih). 2. a) čas. potem, pozneje; b) kraj. vzadi, zadaj. II. praep. 1. z gen. a) v sredi, med λέξο μετ' ἄλλων, μετὰ δμώων πῖνε, κεῖμαι μετὰ θηρῶν, κεῖμαι μετά τινος ležim poleg koga, διάγω μετὰ τῶν θεῶν, οἰκέω μετά τινος sem s kom oženjen, μετὰ νεκρῶν med mrtvimi (v kraljestvu mrtvih); b) s, z, v družbi (zvezi) s kom μάχομαι, παραβοηθέω, πολεμέω, κινδυνεύω, συμπράττω μετά τινος, γίγνομαι μετά τινος stopim na čigavo stran, zvežem se s kom, εἰμὶ μετά τινος sem na čigavi strani, pomagam mu; μάχομαι μετὰ Βοιωτῶν zvezan z Bojočani; νεῖκος τίθεμαι μετά τινος poravnam prepir s čigavo pomočjo; pomni μάστιγι μετὰ κέντρων = μάστιγι καὶ κέντροις, Δημοσθένης μετὰ τῶν ξυστρατήγων (= καὶ οἱ ξ). σπένδονται, στέγη μετὰ πυρός streha z ognjem, μετὰ θεῶν z božjo pomočjo, μὴ θεῶν μέτα = θεῶν μὴ βουλομένων, μετὰ σοῦ s tvojo pomočjo, οἱ μετά τινος tisti, ki so s kom, tovariši, spremljevalci, pristaši, vojaki, οἱ μετ' Ἀριαίου A. in njegovi vojaki; c) vzročno naznanja sredstvo, način ali spremno okoliščino: s, z, po, pri, μετὰ τοῦ σώματος γνῶναι po telesu (= s telesom), μετὰ τοῦ νόμου διακινδυνεύω borim se na strani postave, μετὰ πολλῶν δακρύων s solzami v očeh, οὐκ οἴκτου μέτα brez tarnanja, μετὰ δέους s strahom, μετ' ἀληθείας resnično, μετ' ἀδικίας krivično, μετ' οἴνου pri vinu, μετ' ἀνακωχῆς med premirjem, μετὰ καιροῦ po razmerah, μετὰ ῥυθμοῦ v taktu, μετὰ τοῦ γυμνάζειν pri borjenju, μετὰ δώρων s podkupovanjem, μετ' ἀδείας zagotovivši pomiloščenje, μεθ' ὁτουοῦν τρόπου na katerikoli način, μετὰ πολλῆς φαντασίας z velikim sijajem NT, μετὰ παρατηρήσεως vidno, očitno NT, γενόμενος μετὰ τοῦ ξυνετοῦ καὶ δυνατός postal je ne samo preudaren, ampak tudi mogočen, μετὰ σωφροσύνης τε καὶ αἰδοῦς pametno in skromno (zmerno). 2. z dat. ep. poet. = ἐν, med, pred, pod, v družbi s kom, μετὰ χερσὶν ἔχω držim v rokah, μετ' Ἀχαιοῖσιν, μετὰ πρώτοισι, μετὰ πνοιῇσ' ἀνέμοιο obenem s pišem vetra, hitro kakor veter, μετὰ φρεσίν v srcu, μετ' ἄλγεσιν v bolečinah; μετὰ κύμασιν pod valovi, μετὰ τοῖσιν ἐλέχθην njim sem bil pridružen, ἀρχὸν δὲ μετ' ἀμφοτέροισιν ὄπασσα obema oddelkoma sem dodal vodnika, πύματον ἔδομαι μετὰ οἷς ἑτάροισιν za njegovimi tovariši. 3. z acc. a) kraj. α.) na vprašanje kam izraža smer premikanja: v sredo (med), med, k: μετ' αὐτοὺς ἦλθε stopil je med nje, φεύγω μετὰ νέας k ladjam, ἔρχομαι μετά τινα prihajam h komu, napadam koga = ὁρμάομαι μετά τινα, μετὰ χεῖρας ἔχω držim kaj v rokah, bavim se s čim, εἶμι μεθ' ὅμιλον, ἐλαύνω μετὰ νῆας k ladjam (v tabor), ἀΐσσω μετὰ χῆνας v sredo med gosi, βάλλω μετ' ἔριδας zapletem v prepire, βαίνω μετά τινα napadem koga; β.) izraža nasledovanje v prostoru: za, po, ἕπομαι μετά τινα grem za kom, sledim komu, μεθ' Ἕκτορα za H., μετ' ἴχνια βαῖνε θεοῖο šel je po stopinjah boginje, ἔσχατοι μετὰ Κύνητας οἰκέουσι za K.; b) časovno: po (lat. post), μετ' ἐμέ po moji smrti, μεθ' ἡμέραν po dnevu, ko je napočil dan, μετὰ μικρόν kmalu, μετὰ τοῦτο (ταῦτα) nato, potem, αἱ μετὰ τὸν Μῆδον σπονδαί po perzijski vojni, μετὰ Πάτροκλον θανόντα po Patroklovi smrti; preneseno izraža α.) namen: po, μετὰ πατρὸς ἀκουήν po poročilo o očetu, da bi kaj izvedel o očetu, πλέων μετὰ χαλκόν po medovino, θωρήσσοντο μετὰ πόλεμον oboroževali so se za vojno, ἔρχομαι μεθ' ὕδωρ po vodo; β.) red ali stopnjo: za, poleg, κάλλιστος ἀνὴρ μετ' ἀμύμονα Πηλείωνα, ἀριστῆες μετ' Ἀχιλλέα, πρώτῳ μετ' ἐμέ; γ.) po, vsled; μετὰ σὸν καὶ ἐμὸν κῆρ po tvoji in moji volji (želji), μετὰ κλέος ἵκετ' Ἀχαιῶν vsled slave Ahajcev.