Franja

φοβέω (φόβος, φέβομαι) [fut. φοβήσω, aor. ἐφόβησα, ep. φόβησα; pass. pr. pt. φοβεύμενος, impf. 3 pl. φοβέοντο, plpf. 3 pl. πεφοβήατο, aor. 3 pl. (ἐ) φόβηθεν; ion. pr. 2 sg. φοβέαι, imp. 2 sg. φοβέο in φοβεῦ] I. act. prepodim, spodim, zapodim v beg, preženem; plašim, strašim koga τινά. II. pass. 1. dam se prepoditi, zapodijo me v beg, preplašen bežim pred kom τινά, ὑπό τινος. 2. a) dam se preplašiti, strašim se, plašim se, bojim se, sem v strahu, ὑπό τινι pred kom, τινά, τί koga, česa, περί τινος, ἀμφί τινι za koga, εἰς, πρός τι z ozirom na kaj, tudi ὅπως μή, z inf. pomišljam se, ne upam se; b) častim, spoštujem, οἱ φοβούμενοι τὸν θεόν izpreobrnjenci NT.

φοινίσσω [fut. φοινίξω, pt. aor. pass. φοινιχθείς] (po)rdečim τί τινι; μάστιγι φοινιχθείς do krvi bičan νῶτα.

φοιτάς, άδος, ἡ poet. okrog blodeč, ki se širi νόσος; besen, ki blazno hiti εἴς τι.

φοίτησις, εως, ἡ pogostno prihajanje, zahajanje εἴς τι.

φράζω [fut. φράσω, aor. ἔφρασα, pf. πέφρακα, pass. pf. πέφρασμαι (act.), aor. ἐφράσθην (act.) ep. aor. 1 φράσα, 2 redupl. (ἐ) πέφραδον, inf. πεφραδέμεν in πεφραδέειν, pass. praes. imper. φράζεο, -ευ, impf. iter. φραζέσκετο, med. fut. φράσ(σ)ομαι, aor. ἐφρασ(σ)άμην, cj. φράσσομαι] I. act. 1. naznanim, (po)kažem τὴν ὁδόν, διὰ μαντικῆς, dam znamenje χειρί, označim, razlagam τὰ Πώλου μουσεῖα, raz-, pojasnim, odkrijem τινί τι. 2. a) povem, naznanim, poročam ἃ λέγει, νίκης τὸ μέγεθος; b) svetujem, zapovem, ukrenem, odredim τινί inf., ἃ δεῖ ποιεῖν; c) menim, mislim, izmislim, nasvetujem δόλος ἦν ὁ φράσας. II. med. in pass. 1. raz-, premišljam (preudarjam) pri sebi τί, θυμῷ, κατὰ θυμόν, ἐνὶ φρεσίν, εἰ, ἢ … ἤ; ἀμφί τινι o čem; ἀμφὶς φράζομαι sem različnega mnenja, sem nesložen; pos. varujem se, čuvam se μή z inf., ξύλινον τεῖχος, πρός τι česa. 2. izmislim, snujem, naklepam, sklenem κακά, ὄλεθρον, θάνατον, ἠρίον τινί sklenem postaviti; tudi s ὅπως, ὡς in inf. 3. a) gledam na kaj, opazujem ὁδόν; b) opazim, vidim, spoznam τινά προσιόντα, πάντα, pren. uvidim, spoznam, razumem.

φρῑ́κη, ἡ (φρίσσω) drget(anje), trepet, groza, zona, kurja polt, (sveti) strah, spoštovanje do bogov πρός τι.

φρῑ́σσω, at. -ττω ep. poet. [Et. sor. φρίξ, ῑκός. – Obl. aor. ἔφριξα, pf. πέφρῑκα]. 1. sem otrpel, hrapav, neraven; sršim, ščetinim se, ježim se, molim (štrlim) kvišku. 2. drgetam, groza me je, trepetam, strah me je τινά, τί; strmim, drhtim, ἔρωτι od veselja; pt. πεφρικώς s strahom, z grozo.

φροιμιάζομαι d. m. poet. delam uvod (predgovor), začenjam govor, τί φροιμιάζει νεοχμόν kako čudno začenjaš svoj govor.

φρονέω [fut. φρονήσω itd.; ep. 3 sg. cj. praes. φρονέῃσι, impf. φρόνεον] 1. mislim; a) intr. α.) sem pri zavesti, zavedam se, živim ἐμὲ δύστηνον ἔτι φρονέοντα; β.) sem pri (zdravi) pameti, imam pamet, sem razumen (pameten, moder), (prav) sodim, ἐξίστημι τοῦ φρονεῖν pripravim ob razum, zmedem, ἔξω τοῦ φρονεῖν ἐλαύνων ako se mu pamet (um) zmede; λέγω φρονῶν govorim pametno, πλέον φρονέω sem razumnejši, εὖ (καλῶς) φρονέω sem pri zdravi pameti, sem pameten, prav ravnam, κακῶς sem nespameten, neumno ravnam, τὸ κακῶς φρονεῖν zlo mišljenje, ošabnost; ἴσον, τωὐτό, τὰ αὐτά sem istega mišljenja, ujemam se, θεοῖσι ἴσα smatram se za bogovom enakega, φρονῶν πράσσω storim kaj vedoma (s premislekom); b) trans. premišljam, preudarjam, umevam, spoznam, vzamem si k srcu, opazim, pomislim, φρονῶ δὲ ξυμφορᾶς ἵν' ἕσταμεν vem, ἀληθείην uvidim, ἡμέραν spoznam (praznujem) dan NT; ὄπιδα, ἐλεητύν poznam, brigam se za kaj; veže se tudi s ὅτι, ὡς, acc. c. inf. 2. sem kake misli, občutim, menim, ἀγαθά τινι (φίλα) sem prijaznega mišljenja, sem prijatelj ali naklonjen, φίλα φρονέων dobro želeč, blagohoten, kot prijatelj, κακῶς φρονέω sem nenaklonjen (sovražen), μέγα (μεγάλα) φρονέω sem ponosen, ohol, domišljav, pogumen, samozavesten, μετρίως sem skromen, μικρόν sem ponižen (malodušen), ἀμφίς sem različnih (nasprotnih) misli, ἀταλά sem vesel, ἄριστα sem najboljši pri posvetovanju, εὖ φρονῶ τὰ σά popolnoma sem ti vdana. 3. namerjam, nameravam, mislim na kaj, hočem, želim ἀγαθά, κακά τινι, τὰ ἀμείνω držim se boljših načel, bolje mislim, ἰθὺς φρονέω stremim, silim (naravnost) naprej, μεῖζον mislim na višje stvari, τά τινος sem pristaš koga, držim s kom, οἱ τὰ ἡμέτερα φρονοῦντες naši somišljeniki, μὴ κατ' ἄνθρωπον ne mislim, kakor se spodobi človeku, τοῦτο φρονεῖ ἡ εἰς τοὺς ὀλίγους ἀγωγή ta namen ima = zato ste nas pripeljali pred ta maloštevilni zbor.

φρουρέω (φρουρός) [fut. φουρήσω, med. -ρήσομαι (pass.)] 1. a) sem na straži, stražim, služim v posadki, οἱ φρουροῦντες straža, posadka, telesna straža; b) varujem se, sem oprezen ὅπως. 2. trans. a) stražim, čuvam, branim τινά, τί; b) pazim na kaj, imam kaj zasedeno, zasedam τί, χρέος izpolnjujem svojo dolžnost; pass. sem ujet.

φυγή, ἡ, dor. φυγᾱ́ (φεύγω lat. fuga) 1. a) beg, bežanje, φυγῇ φεύγω urno bežim τί; b) izbegavanje, ogibanje, (od)pomoč, lek, zdravilo νόσων. 2. (tudi pl.) a) pregnanstvo; konkr. iz-, pregnanci = φυγάδες; b) pribežališče, zavetje ἔν τινι.

φυλακή, ἡ (φύλαξ) 1. a) nočno čuvanje, straženje, straža, ponočna straža (pri Grkih so bile tri nočne straže, pri Rimljanih pa štiri), ἀμφὶ τὴν τελευταίαν φυλακὴν o tretji straži, v tretjem delu noči, φυλακὰς φυλάττω, φυλακήν ποιῶ stojim na straži, stražim, pazim; b) pren. čuječnost, opreznost, pazljivost, oprezna naredba, bramba, ἐν φυλακῇ εἰμι, φυλακὴν ἔχω sem oprezen, varujem (čuvam) se; ἐν φυλακῇ ἔχω τι strogo čuvam kaj, pridržim, ohranim, διὰ φυλακῆς (τὸν πλοῦν ποιοῦμαι) iz opreznosti, διὰ φυλακῆς ἔχων oprezno, previdno, ἰσχυρὰς φυλακὰς ποιοῦμαι dobro pazim, zelo sem previden (oprezen), πρός τινα nasproti komu. 2. čuvaj, stražnik, (telesna) straža αἱ περὶ τὸ σῶμα, posadka, φυλακὰς ποιοῦμαι (καθίσταμαι) postavim straže. 3. a) stražišče, stražnica, stražarnica; b) ječa, zapor, ἐν φυλακῇ ποιοῦμαι zaprem, ἐν φυλακῇ ἔχω držim v ječi.

φυλάσσω [fut. φυλάξω, aor. ἐφύλαξα, pf. πεφύλακα, pass. pf. πεφύλαγμαι, aor. ἐφυλάχθην, adi. verb. φυλακτέον; med. fut. φυλάξομαι (tudi pass.), aor. ἐφυλαξάμην; ep. pr. inf. φυλασσέμεναι, aor. ind. φύλαξα, cj. φυλάξομεν] I. act. 1. intr. a) bedim, čujem, stražim (φυλακὰς φυλάσσω), stojim (sem) na straži, stražim, νύκτα črez noč, vso noč, τινί za koga, περί τι pri čem, okrog česa; b) pazim, gledam, čakam, prežim πηνίκα ἔσεσθε. 2. trans. a) čuvam, varujem, stražim kaj, ohranjujem, branim τινά, τί, δῶμα ostanem v hiši (ne zapustim hiše), τινὰ ἀπό τινος varujem koga pred kom, branim koga česa NT, τινί τι shranim, spravim kaj za koga; b) prežim, čakam na kaj νόστον, ἐτησίας, gledam, pazim ἓν μόνον, brigam se za kaj πρᾶγμα; c) ohranim αἰδῶ καὶ φιλότητα, τὸ πιστόν vero, obdržim τἀγαθά, χόλον gojim jezo; častim, spoštujem, izpolnjujem συντεθέντα, νόμον NT, ὅρκια, ἔπος sem poslušen; pass. φθόνος φυλάσσεται παρ' ἐμοί gojim zavist. II. med. 1. = act. intr. bedim, stražim (Il. 10, 188). 2. ohranim pri sebi (zase) τὰ λελεγμένα, νόμον izpolnjujem NT. 3. zavarujem se, τινί s čim; varujem se, πεφυλαγμένος εἰμί sem oprezen (previden), ἀπό τινος varujem se česa NT, τί, τινά varujem se česa (koga), skušam uiti, izogibljem se; φυλάττομαι μή (ὡς μή, ὅπως μή, ὥστε μή ali acc. c. inf). = caveo, ne; φυλάττομαι νεῶν, μή bojim se za ladje, da ne bi; φυλαττόμενος πορεύομαι oprezno (previdno) hodim.

φῡ́ρω [Et. kor. bhur, valiti se, zaganjati se; slov. burja; lat. furo, ere, furia. – Obl. fut. φυρῶ, aor. ἔφῡρα, pass. pf. πέφυρμαι, aor. ἐφύρθην; ep. aor. ἔφυρσα, cj. φύρσω]. 1. act. a) (po)škropim, omočim, ponesnažim, umažem, oskrunim, τινός, τινί s čim; b) pomešam, mesim τί τινι (τινος); ἄλλον τρόπον zmešam, zvarim. 2. med. domešam (zmešam) zase (v svojo korist), zmedem.

φύσις, εως, ἡ (φύω) 1. narava = a) naravna (prirojena) lastnost, kakovost, naravno svojstvo, bistvo stvari ali osebe, φαρμάκου lastnost, πέτρου φύσις = πέτρος, Λαίου postava, stas, τόπου lega; Tuk. 2, 45 spol; b) prirojena dušna zmožnost, nadarjenost, značaj, ἰσχὺς φύσεως zavednost duha, φύσιν, κατὰ φύσιν od narave, po naravi, naravi primerno, φύσει po naravi, sam po sebi, po rojstvu; c) naravni (prirojeni) red, ἡ τῶν πάντων φύσις svet, ταύτην βιοτῆς φύσιν ἔχω na ta način živim, κατὰ φύσιν πεφυκώς takšen, kakršen mora biti, naraven, ἡ παρὰ φύσιν ἄνοια protinaravna nespamet (ki presega vse meje), φύσει πέφυκα φωνεῖν po naravi sem tak, da; φύσιν ἔχει τι naravi primerno je kaj, φύσιν οὐκ ἔχει proti naravi je, φύσιν ἔχον kar je naravno, mogoče, κῶς φύσιν ἔχει kako je mogoče. 2. narava kot tvorna sila; rod, rojstvo, pokolenje, izvor, ἣ φύσει μὲν ἦν βασίλεια po rojstvu, φύσει νεώτερος mlajši, πρὸς αἵματος φύσιν rojak po krvi, sorodnik. 3. kar je rojeno, stvar, stvarstvo, vesoljstvo, bitje, zarod, πόντου εἰναλία φύσις (ribe).

φύω [Et. lat. sor. fui, futurus, slov. biti (iz by-ti), sem, bivati, nem. (ich) bin, bauen (stvn. būan), gršk. φύσις, φυτόν, φῦλον. – Obl. ῠ pred vok., ῡ pred kons.; fut. φῡ́σω, aor. ἔφῡσα, ep. impf. 3 sg. φύεν; intr. in med. φύομαι, fut. φῡ́σομαι, aor. ἔφῡν, cj. 3 sg. φύῃ, 3 pl. φύωσι, opt. φυίη, φύη, inf. φῦναι, pt. φῡ́ς, pf. πέφῡκα; ep. impf. med. φύοντο, aor. 3 sg. φῦ, 3 pl. ἔφῡν, redupl. aor. ἐπέφῡκον, pf. 3 pl. πεφῡ́κασι, πεφύᾱσι, pt. masc. πεφυῶτες, -ῶτας, fem. πεφυυῖα, plpf. πεφῡ́κεε(ν), NT pt. φυέν, fut. φυήσεσθαι]. I. act. 1. trans. storim, da kaj nastane, storim, da raste ali uspeva; povzročam, pripravljam πόνους τινί, ustvarjam, podelim φρένας τιvί; poganjam, rodim, donašam; ἄδηλα spravljam na dan, πώγωνα puščam si rasti brado, dobivam brado; γλώσσαν dobim, φρένας izpametujem se (Sof. El. 1463 postanem prevzeten), δόξαν napihnem se; ὁ φύσας oče, οἱ φύσαντες starši, ἡ ἡμέρα φύσει σε dan bo pokazal tvoj rod (kdo te je rodil). 2. intr. sem, postanem, rastem Il. I 149, NT Hebr. 12, 15. II. pass. 1. nastanem, rastem, rodim se, sem kakega rodu, izhajam od koga τινος, ἐκ, ἀπό τίνος, τὰ φυόμενα rastline, τὰ ἐκ τῆς γῆς φυόμενα zemeljski pridelki, μέγα πρᾶγμα velika nevarnost nastaja, ἔν τ' ἄρα οἱ φῦ χειρί stisnil mu je roko, ὀδὰξ ἐν χείλεσι vgriznem se v ustnice; aor. ἔφυν postal sem. 2. (pf. πέφυκα) sem od narave tak, sem sposoben za kaj, sem (bistroumen), οἱ τὰ σώματα πρὸς ὥραν (οἱ τὰς ψυχὰς πρὸς τὴν ἀρετὴν) εὖ πεφυκότες od narave bogato obdarjeni z lepimi telesi (z lepim dušami), οὕτως πεφυκότων v teh (takih) razmerah, ἄνθρωπος πεφυκώς človek, kakor je od narave ustvarjen, ὁ ἄνθρωπος πέφυκεν ὑπερφρονεῖν je po svoji naravi nagnjen k ošabnosti, πολὺ ῥᾷον ἔχοντας φυλάττειν ἢ κτήσασθαι πέφυκε πάντα naravno je, da je lažje; δένδρα πεφυκότα čvrsto ukoreninjena drevesa τὰ τοῖς ἵπποις πεφυκότα (ἡδέα) naravi konj (konjem) primerno.

φωτίζω (φῶς) obsevam, razsvetljujem, spravim na svetlo, obelodanim τί NT.

χαίνω [Et. iz kor. g'hē, zijati, gršk. χάνος brezdno, χηλή, χάος iz χάϝος; lat. hiāre, slov. zijati, nem. gähnen. – Obl. aor. ἔχανον, pf. κέχηνα, praes. χάσκω] 1. režim, zijam, zevam, odpiram se, zeham, odpiram usta, zazijam πρός τι (da požrem), hlastnem, šavsnem po čem, poželjivo ali zaljubljeno gledam koga. 2. δεινὰ ῥήματα κατά τινος izgovarjam sramotilne besede proti komu, psujem koga.

χαίρω [Et. kor. g'herēi, poželeti; lat. hortor, āri, izpodbuditi, nem. gern, begehren, Gier, Begierde; gršk. χάρις. – Obl. fut. χαιρήσω, aor. ἐχάρην, pf. κεχάρηκα (s prez. pom.: sem vesel), adi. verb. χαρτός, ep. impf. χαῖρον, iter. χαῖρεσκον, fut. redupl. κεχαρήσω in κεχαρήσομαι, inf. κεχαρησέμεν, aor. χάρην, opt. χαρείην, aor. 2 med. κεχαρόμην, opt. 3 pl. κεχαροίατο, aor. 1 med. 3 sg. χήρατο, pf. pt. κεχαρηώς; poet. pf. med. κεχάρημαι in κέχαρμαι; NT fut. χαρῶ in χαρήσομαι]. 1. veselim se, radujem se, sem vesel, imam veselje nad čim, imam rad, zadovoljen sem s čim; pogosto v zvezi s θυμῷ, φρεσίν, φρένα; ἐν θυμῷ pomeni tudi: pri sebi, skrivaj, νόῳ oprezno, pametno; veže se s τινί, ἐπί, ἔν τινι, s pt., ὅτι, ὡς, οὕνεκα; νῦν πᾶσι χαίρω vsi me imajo radi, z vsemi se dobro razumem; χαίρω ποιῶν z veseljem (rad) storim, delam kaj navadno; pt. χαίρων a) vesel, radosten, rad, z veseljem; b) srečen, zdrav, brez kazni ἀπαλλάττω; οὐ χαίρων nerad, ne brez kazni, ne v svojo korist ἀδικήσω, ἐρεῖς; οὐδέ τιν' οἴω χαιρήσειν ne bode se, menim, veselil, slabo se mu bo godilo; οὐ χαίρω σε θνῄσκοντα ne veselim se tvoje smrti. 2. posebna raba: a) χαῖρε, χαίρετε bodi(te) pozdravljen(i)! na zdravje! nasvidenje! zdrav! srečno! z Bogom!; b) χαίρειν τινὰ φάσκω (λέγω, προσεῖπον itd.) pozdravljam koga, τἆλλα σ' ἐφίεμαι χαίρειν druge želje se ti naj izpolnijo; tudi v začetku pisma: τινὶ χαίρειν(sc. λέγω) pozdravljam koga; c) χαίρειν ἐῶ, λέγω, κελεύω opustim kaj, pustim v nemar, ne maram, ne brigam se za, odrečem (odpovem) se, χαίρειν λέγω Κύπριν ni mi mar, preziram; χαιρέτω τις naj se pobere, ne maram imeti s kom opraviti; χαιρέτω τὰ πρόσθεν βουλεύματα z Bogom prejšnji sklepi, ἑρπέτω χαίρουσα naj gre v božjem imenu.

χαλάω [fut. χαλάσω, aor. ἐχάλασα, aor. pass. ἐχαλάσθην, ion. pf. κεχάλακα; ajol. pt. pr. χαλάξαις] 1. trans. a) popuščam, odnehavam, odjenjam, zrahljam, izpuščam, odpenjam, odvezujem; b) spuščam κράββατον, vržem δίκτυα NT; c) snemam, odstranjujem τὶ ἀπό τινος; d) odpiram, odpahnem κλῆθρα. 2. intr. a) popuščam, obnemorem, odneham, odjenjam, zrahljam se ζῶναι; b) vdam se, uklonim se; c) sem odprt, χαλῶσαι πύλαι odprta vrata.