Franja

ὑφαίνω [Et. kor. webh, tkati, nem. we-ben. – Obl. fut. ὑφανῶ, aor. ὕφηνα, pass. pf. ὕφασμαι, aor. ὑφάωθην, adi. verb. ὑφαντός; ep. praes. cj. 3 sg. ὑφαίνῃσιν, impf. iter. ὑφαίνεσκον, ep. vzpor. obl. ὑφάω, praes. 3 pl. ὑφόωσι] 1. act. tkem, predem; pren. snujem, izmišljam (naklepe). 2. med. tkem sebi τί.

ὑφ-αιρέω (tudi v tmezi) ion. ὑπ-αιρέω [gl. αἱρέω, ion. pf. pass. pt. ὑπαραιρημένος] 1. act. spodaj prijemam, jemljem izpod česa τί τινος, odstranjujem, odpravljam τὶ ὑποψίας, odtegujem, izneverjam ξυμμάχους. 2. med. jemljem skrivaj zase, zmikam, kradem τὶ ἔκ τινος, spravljam izpod nog, (u)morim, odstranjujem τινά.

ὑφ-ίημι (pogosto v tmezi) ion. ὑπ-ίημι [pt. aor. ὑφέντες] I. act. trans. in pass. a) podložim, podstavim, spodaj pritrdim, τινί τι kaj pod kaj; b) doli pošiljam (spuščam, mečem) τινί τι, ὑπό τινι pod kaj, τινί s čim, ἔς τι na kaj; λόχον napravljam zasedo, ἱστία spenjam, zvijam; c) skrivaj pošiljam, nagovarjam, podpihujem, naročujem, narejam, τινά τι koga za kaj; d) prepuščam, izročam ἀλγηδόσι; e) popuščam, dovoljujem, odnehavam, ponižujem. II. act. intr. in med. 1. a) dopuščam, priznavam, pri-, popuščam, τινί komu, τινός v čem, τὸ ὕδωρ ὑπίεται τοῦ ψυχροῦ voda izgublja mrzloto; b) zaostajam, zanemarjam se, ὑφειμένη πλέω plovem s spetimi (zvitimi) jadri = plovem ponižno. 2. doli se spuščam, usedam se, umikam se, vdajam se, podvržem se τινί, pogum mi upade. 3. dopuščam, dovoljujem, priznavam οὐδενί. 4. pripravljen sem na kaj. 5. priplazim se τινὶ ὡς ἔχιδνα; stiskam se h komu, ovijam se koga.

ὑφ-ίστημι, ion. ὑπ-ίστημι [gl. ἵστημι, aor. 3 pl. ep. ὑπέσταν] I. act. trans. in pass. 1. podstavljam, podlagam kaj pod kaj τινί τι, τινί pod kaj. 2. skrivaj nastavljam (na prežo) τινά, γνώμας σοφάς dajem modre nauke. II. act. intr. in med. 1. a) podstavljam se pod kaj, stojim pod čim, podvržem se komu, podredim se τινί; γάλα usedam se; b) postavljam se skrivaj na prežo, v zasedo ἔν τινι. 2. ustavim se (ne bežim), postavljam se v bran (nasproti), upiram se, vztrajam, zdržim τινί, πρός τι, τινά. 3. a) jemljem nase, prevzemam ἀρχήν, ponujam se, ἐθελοντής oglasim se (javim se) kot prostovoljec; b) obetam, obljubujem.

φαυλίζω smatram (imam) za slabo, malo cenim, zaničujem, preziram τινά, τί.

φερ-έγγυος 2 (ἐγγύη) 1. kdor daje poroštvo (jamči), porok, τινός za kaj, φερέγγυός εἰμι παρασχεῖν sem zmožen, morem, τί γὰρ κελεύεις, ὧν ἐγώ φερέγγυος kar bi mogla storiti. 2. zadosten, zanesljiv, vesten, πρὸς τὰ δεινά φερεγγυώτατος ἐφάνη v nevarnostih je pokazal največjo požrtvovalnost (vestnost). 3. pripraven, sposoben διασῶσαι τὰς νέας.

φέρω [Et. lat. fero, ferre; nem. gebären (stvn. beran, nositi), slov. berem, brati, nabiram; lat. fors, feretrum, -fer, fer-tilis; nem. Bahre, Bürde, frucht-bar. – Obl. fut. οἴσω, aor. ἤνεγκα, -ον, pf. ἐνήνοχα, pass. ἐνήνεγμαι, -νεγξαι, -νεγκται, aor. ἠνέχθην, fut. ἐνεχθήσομαι, οἰσθήσομαι, adi. verb. οἰστός, οἰστέος, φερτός; med. fut. οἴσομαι (tudi pass.), aor. ἠνεγκάμην, -όμην, imp. ἐνεγκοῦ – ep. praes. cj. 3 sg. φέρῃσι, imp. 2 pl. φέρτε, inf. φερέμεν, impf. φέρον, iter. φέρεσκε, fut. act. inf. οἰσέμεν; aor. act. ἤνεικα, ἔνεικα, inf. ἐνεικέμεν, ἐνεῖκαι, med. ἠνεικάμην in ἐνεικάμην, aor. mixt. imper. οἶσε, οἰσέτω, οἴσετε, inf. οἰσέμεν(αι) ion. aor. inf. οἶσαι, pass. pf. ἐνήνειγμαι, aor. ἠνείχθην. – vzpor. obl. φορέω, ep. praes. cj. 3 sg. φορέῃσι, inf. φορέειν, φορῆναι, φορήμεναι; impf. φόρεον, iter. φορέεσκε, aor. φόρησε; NT fut. φορέσω, aor. ἐφόρεσα]. I. act. trans. 1. a) nosim, imam na sebi ἱμάτιον, χερμάδιον, ὅπλα sem oborožen, κοῦρον γαστέρι nosim pod srcem, ἄψοφον βάσιν = ἀψόφως βαίνω; b) prinašam, τὶ πρός τινα kaj h komu; pt. φέρων pogosto = s, z: πρέσβεις ἦλθον δῶρα φέροντες z darili, ἦλθον τὰ ὅπλα φέροντες z orožjem; pt. φέρων stoji tudi pogosto za natančni opis dejanja: ἔγχος ἔστησε φέρων prinesel je sulico in jo je postavil, σῖτον παρέθηκε φέρουσα prinesla je jed in jo je postavila pred njega; c) pren. prenašam, pretrpim, vzamem nase λυγρά, κακά, τύχας, τὰς διατριβάς prenašam, ῥᾷστα τὸν βίον, συμφορήν; ἀλγεινῶς, χαλεπῶς φέρω težko prenašam, težko mi dé, žalosten sem, zamerim, nejevoljen sem, tudi z dat. τῷ πολέμῳ, ἐπὶ τῇ πολιορκίῃ; o jedi: prenašam, prebavim ἐσθίουσι πλείω ἢ δύνανται φέρειν. 2. a) (nosim in) premikam, odnesem, odpeljem πόδες μιν ἔφερον, μένος ἰθύς τινος grem naravnost nad koga; o ladji: vozim, pripeljem ἐνθάδε, ἐπὶ πόντον; o vetru: ženem, podim ἄνεμος νῆας (ἄνεμος φέρων ugoden veter); zanesem ἄελλαι ἐπὶ πόντον, podim semtertja ἔνθα καὶ ἔνθα, raznesem πῦρ, odnesem ἔπος; ἅρμα vlečem, vozim, peljem πόλινδε. – pass. α.) meče, zanaša, podi me kdo ἀνέμοις φέρομαι, φέρομαι τῇ ἐπιθυμίᾳ žene (prevzame) me poželenje; β.) padam, tečem, letim πᾶν δ' ἦμαρ φερόμην, ἧκε φέρεσθαι vrgel ga je, da je padel; πόδα προέηκε φέρεσθαι izpustila je nogo, da je padla, ὁμόσε drevim, planem na kaj ἐπί τινι, εἰς, ἐπί τινα, κατὰ τῶν πέτρων zvrnem se (padem) s skale, δρόμῳ πρός τινα v skoku dirjam proti komu; o konju: ἵππος βίᾳ φέρεται uide, uteče; ἐπὶ τῷ ἅρματι vozim se; φυγῇ εἴς τινα bežim h komu, ὅποι γῆς gl. ὅποι; τὸ βέλος διπλάσιον φέρεται sega (nese) dvakrat tako daleč; part. φερόμενος naglo, hitro, urno, nenadoma; φερόμενοι ἐσέπιπτον hitro so napadali, ἥξει φερόμενα τὰ κακά hitro bo prišla nesreča, ᾠχόμην φερόμενος ἀπὸ τῆς ἐλπίδος bil sem nenadoma razočaran; γ.) uspevam, imam uspeh, srečno se iztečem, νόμοι οὐ καλῶς φέρονται slabo se godi zakonom, καλῶς (εὖ) φέρομαι dobro se mi godi, κακῶς φέρομαι slabo je z menoj, slabo se mi godi; b) odnesem, u-, pograbim τεύχεα, ἔναρα, grem si po kaj τεύχεα παρά τινος, φάρμακα; pos. α.) pridobim, več dosežem, μισθόν dobivam plačo, imam korist; β.) ἄγω καὶ φέρω robim in plenim, oropam do golega, zasužnjim; c) α.) nosim kam, pri-, donašam, dajem, δῶρα, plačujem φόρον, μισθόν; ψῆφον glasujem, χάριν izkazujem ljubav, ustrezam, storim kaj komu na ljubo; toda Sof. O. T. 764 χάριν φέρω izkaže se mi milost, hvaležen mi je kdo; pren. prispevam, pripomorem εἴς τι; β.) prinašam vest, sporočam, javljam μῦθον, ἀγγελίαν; φέρεται(lat. fertur) govori se, baje; pos. govorim o čem, pripovedujem, κλέος razširjam; pass. εὖ φέρομαι sem na dobrem glasu; oppos. πονηρῶς φέρομαι sem na slabem glasu; d) α.) nosim, rodim, donašam καρπόν NT, φάρμακα, ὥρια πάντα; abs. ἡ γῆ φέρει zemlja je rodovitna; donašam korist, δόξαν vzbujam mnenje; β.) nosim v sebi; τὸ πᾶν τοῦ πολέμου αἱ νέες φέρουσι odločitev boja je odvisna od ladij; γ.) naredim, povzročim, pripravim τὸ σωθῆναι, κακά, νίκην, πόλεμον vnamem, ὥσπερ τὸ δίκαιον ἔφερε kakor je zahtevala pravičnost. II. act. intr. 1. žene (podi) me kdo, hitim, φέρουσα(sc. ἑαυτήν) ἐνέβαλε νηῒ φιλίῃ z vso silo (naravnost) se je zagnala na prijateljsko ladjo. 2. a) razprostiram se, segam do λιμήν, ležim proti čemu ἡ ἐπὶ θάλασσαν φέρουσα χώρη; b) o potu (tudi brez ὁδός): vodim, peljem kam ὁδὸς φέρει ἐς ἱρόν, αἱ ἐς τὴν πόλιν φέρουσαι πύλαι, ἡ πρὸς ἕω ἐπὶ Σοῦσα φέρει; c) nanašam se na kaj, merim (kažem) na kaj, ἡ γνώμη ἔφερε mnenje je bilo, τοῦ στρατηγοῦ ὁ νόος ἔφερε poveljnik je menil (mislil), da, αἱ γνῶμαι τὸ αὐτὸ ἔφερον so isto mislili; d) sem (služim) za kaj εἰς ἄκεσιν, φέρει ἐς αἰσχύνην sem v (delam) sramoto, τὰ πρὸς τὸ ὑγιαίνειν φέροντα kar pripomore k zdravju; e) τὸ ἐκ θεῶν φέρον božja volja, usoda; f) imper. φέρε prinesi; nav. kot adv. daj(te)! hajdi(te)! urno! kvišku! φερ' εἰπὲ δή μοι daj, povej mi, povej mi no! φέρε ἀκούσω povej (da slišim), φέρε δὴ ἴδωμεν poglejva torej! III. med. 1. od-, prinašam zase (s seboj), ugrabim si, jemljem s seboj, grem si po kaj, οἶνον pijem, zauživam; prinesem s seboj ὕδωρ, ποδάνιπτρα, nosim s seboj φορβήν, σῖτον οἴκοθεν prinesem si z doma, φέρομαί τι ἐν χεροῖν nosim kaj v svojih rokah. 2. pridobivam si, prejemam, imam, dobivam (dosežem) zase δῶρα, δέπας, πλέον več dobim ali dosežem, μάντις πλέον φέρεται je modrejši.

φεύγω [Et. lat. fugio, fuga; nem. biegen, beugen, Bogen. – Obl. fut. φεύξομαι in φευξοῦμαι, aor. ἔφυγον, pf. πέφευγα, adi. verb. φευκτός, φευκτέον, ἄφυκτος; ep. praes. inf. φευγέμεν(αι), impf. φεῦγον, iter. φεύγεσκε, aor. φύγον, cj. 3 sg. φύγῃσι, opt. 2 sg. φύγοισθα, inf. φυγέειν, iter. φύγεσκε, pf. act. pt. πεφευγότες in πεφυζότες, med. pt. πεφυγμένος]. 1. bežim, pobegnem, utečem, uidem τινά, τί, umaknem se, rešim se iz česa τινός, ἐκ, ὑπέκ, ἀπό τινος; ἡνία ἐκ χειρῶν zdrsnem, padem iz rok; ὑπό τινος požene me kdo v beg, bežim pred kom; ἐς, ἐπί, πρός τινα pribežim h komu; včasih izraža φεύγω samo poskus, dočim se dovršeno dejanje izraža s sestavljenko βέλτερον ὃς φεύγων (kdor hoče uiti) προφύγῃ κακόν. 2. bežim iz domovine, preženejo me, sem pregnan, grem v pregnanstvo, ὁ φεύγων iz-, pregnanec, ubežnik ὑπὸ τοῦ δήμου, ἐκ πατρίδος; ἐπί τινι φεύγω pregnan sem zaradi česa. 3. umaknem se, odtegnem se čemu (ποιεῖν); ogibljem se, varujem se česa; pomišljam se, bojim se, zavržem. 4. τὴν δίκην sodnijsko me preganjajo, zapletem se v pravdo, τὴν γραφὴν ὑπό τινος poklican sem pred sodišče, tožen sem od koga; φεύγω τινός tožen sem zaradi česa; ὁ φεύγων zatoženec.

φημί [Et. kor. bhā-, govoriti, lat. for, fari, fatum, fabula, fateor, fama, fas; slov. bajati, basen, balij = zdravnik = ki zagovarja. – Obl. 2 sg. φῆς, φῄς, 3 sg. φησί, imper. φάθι, φαθί, inf. φάναι, pt. φάς; impf. 2 sg. ἔφησθα, ἔφης, fut. φήσω, aor. ἔφησα, adi. verb. φατός; – ep. pr. 2 sg. φῇσθα, cj. 3 sg. φῇσιν, φήῃ, inf. φάμεν; impf. φῆν, 2 sg. ἔφης, φῆς, φῆσθα, 3 sg. φῆ, 1 pl. φάμεν, 3 pl. ἔφασαν, ἔφαν, φάσαν, φάν; iter. ἔφασκον, φάσκον, med. praes. 2 pl. φάσθε, imper. 2 sg. φάο, inf. φάσθαι, pt. φάμενος, impf. (ἐ) φάμην, ἔφατο, φάτο, ἔφαντο, φάντο, vzpor. obl. φάσκω] I. 1. a) povem, (iz)javim, rečem, govorim, pravim, pripovedujem τί, τινί τι NT, πρός τινα, z inf., acc. c. inf., ὡς, ὅτι. Včasih stoji sredi stavka (= lat. inquit): ἐγὼ μέν, ἔφη, οἶμαι; ἔλεγε φάς = ἔφη λέγων, φᾱσί kakor pravijo, kakor pravi pregovor; b) z dvojnim acc. imenujem koga kaj τινὰ ἀνάλκιδα; c) trdim, obetam καί τέ μέ φησι μάχῃ Τρώεσσιν ἀρήγειν; d) odgovarjam; e) o govornikih: predlagam, nasvetujem πρῶτον μὲν τριήρεις παρασκευάσασθαί φημι δεῖν. 2. po-, pritrjujem, pravim, da v odgovoru: φημί dá; φημί dá; φάθι ἢ μή, ἃ ἐρωτῶ reci "da" ali "ne"! οὔ φημι a) zanikam, tajim, pravim, da ne; b) prepovedujem εἴτε μὴ σὺ φῄς. 3. mislim, menim, verujem φῆ γὰρ ὅγ' αἱρήσειν πόλιν. II. med. 1. = act. 2. ep. ἶσόν τινι primerjam se s kom, smatram se komu enakega.

φθάνω [fut. φθήσομαι, aor. ἔφθασα, ἔφθην (φθῶ, φθαίην, φθῆναι, φθᾱ́ς); pf. ἔφθακα; ep. aor. 2 φθῆν, ind. 3 sg. φθῆ, 3 pl. φθᾰ́ν, cj. 3 sg. φθήῃ in φθῇσι, φθήῃσι, 1 pl. φθέωμεν, 3 pl. φθέωσι, opt. 3 sg. φθαίη, φθαίησι, med. aor. pt. φθάμενος] 1. prehitim, pretečem koga τινά, preje (hitreje) pridem, prej (hitreje) naredim, izvršim kot kdo τινά, τί hitro naredim kaj, ἔς τι prihajam prej kam; s pt. prej, poprej, hitreje (nego), ἔφθασαν τὰ ἄκρα καταλαβόντες τοὺς πολεμίους zasedli so vrhove prej nego sovražniki; s πρίν; φθάσαι βουλόμενος πρὶν παθεῖν hoteč prehiteti, predno trpi škodo; φθάνω τινὰ ἀμειβόμενος odgovorim prej ko kdo, ἔφθησαν ἀνασπάσαντες potegnili so ladjo na suho prej (nego je nastopila nevihta), οὐκ ἔφθησαν ἐπισχεῖν niso mogli pravočasno zadržati; οὐκ ἂν φθάνοις λέγων povej vendar takoj (pač ne poveš ali ne boš povedal prezgodaj), οὐκ ἂν φθάνοιτε ἀκολουθοῦντες ali mi ne boste takoj sledili, sledite mi vendar takoj; οὐκ ἂν φθάνοιτε τὴν ταχίστην ὀπίσω ἀπαλλασσόμενοι odpravite se vendar kakor hitro mogoče; pt. φθάμενος poprej. 2. dohitim, dotečem, pridem, dospem ἐπί τινα, εἰς νόμον NT.

φθείρω [fut. φθερῶ, aor. ἔφθειρα, pf. ἔφθαρκα in ἔφθορα, pass. pf. ἔφθαρμαι, 3 pl. ἐφθάραται, plpf. ἐφθάρατο, aor. pass. ἐφθάρην, fut. pass. φθαρήσομαι, adi. verb. φθαρτός, med. fut. φθεροῦμαι (s pas. pom.), ion. fut. φθερέω] 1. act. uničujem, pokončujem, zatiram, poškodujem, (raz)rušim, pustošim, (u)morim, pokvarim, onečastim, zapeljujem τινά τι, ἀπό τινος odvrnem od česa NT. 2. pass. propadam, poginjam, izginjam, pogubim se, poškodovan sem; pf. sem razrušen ali opustošen, ὑπό τινος od koga, τινί po kom, πρός τινα pridružim se v svojo nesrečo komu.

φθίνω (ῑ + ῐ), vzpor. obl. φθίω in φθινύθω [Et. lat. sĭtis, gršk. φθίω, φθινύθω. – Obl. fut. φθίσω, aor. ἔφθισα in ἔφθιον, pf. ἔφθικα, pass. pf. ἔφθιμαι, plpf. ἐφθίμην, aor. ἐφθίθην, adi. verb. φθιτός, med. fut. φθίσομαι, aor. ἐφθίμην; ep. aor. φθῖσα, plpf. pass. 3 pl. ἐφθίατο, aor. pass. 3 pl. ἔφθιθεν, aor. med. cj. 3 sg. φθίεται, 1 pl. φθιόμεσθα, opt. φθῑ́μην, φθῖτο, imp. φθίσθω, pt. φθίμενος, inf. φθίσθαι]. I. act. 1. trans. uničim, pogubim, (raz)rušim, umorim, ubijem τινά, τί. 2. intr. a) pojemam, ginem, medlim, venem αἰών, ἥβη; b) umiram, poginjam τινί, ὑπό, ἀπό, ἔκ τινος; c) o času: minevam, potekam νύκτες, μῆνες; μὴν φθίνων zadnja tretjina meseca; d) pren. ponesrečim se, ne uresničim se μαντεύματα, ne izpolnim se θέσφατα. II. med.-pass. = act. intr. φθίμενος kdor je izginil, ubit, mrtev, minul.

φιλέω [fut. φιλήσω, aor. ἐφίλησα itd., med. fut. φιλήσομαι (tudi pas. pom.) adi. verb. φιλητέος; ep. praes. cj. 3 sg. φιλέῃσι, inf. φιλήμεναι, impf. φίλεον, iter. φιλέεσκε, fut. inf. φιλησέμεν, aor. act. φίλησα, med. (ἐ) φίλατο, imp. φῖλαι, pt. φιλάμενος, pass. 3 pl. φίληθεν; dor. pr. 3 pl. φιλέωντι] I. act. 1. ljubim, imam rad, τινά sem komu naklonjen, izkazujem komu ljubav φιλότητα. 2. a) ljubeznivo ravnam s kom, ljubeznivo sprejemam, prijazno pogostim; b) τῷ στόματι poljubljam, ljubkujem, božam τινά, τί. 3. o stvareh: odobravam ἔργα, rad gledam, rad imam, rad delam, sem navajen kaj delati; pogosto se prevaja z "rad", "navadno"; n. pr. φιλέει γίγνεσθαι rado pride do česa (se zgodi), ὅπερ φιλεῖ kar se navadno dogaja, kar je običajno. II. med. (ἐφιλάμην) brigam se, skrbim za τινά, περὶ πάντων.

φιλονῑκέω (φιλό-νικος) ljubim zmago, potegujem se za zmago ali prednost, tekmujem, borim se, pričkam se, prepiram se, pravdam se, trdovratno se držim česa, trdim svojo, sem svojeglav, sem častihlepen ὅπως, πρός τι; inf. s τί ali ὅπως.

φιλονῑκία, ἡ in pl. 1. hrepenenje po zmagi (prvenstvu), tekmovanje, častihlepnost, ljubosumnost. 2. prepirljivost, pričkanje, πρός τινα (τι) s kom, περί τινος o čem.

φιλό-πονος 2 (πόνος) 1. delaven, priden, marljiv περί τι. 2. naporen, težaven, trudapoln. – adv. -πόνως ἔχω πρός τινα sem marljiv, vnet proti komu.

φιλό-τῑμος 2 (τιμή) 1. častihlepen, častilakomen, slavohlepen, marljiv, prizadeven, vnet, τὸ φιλότιμον častihlepnost; περί τινα radodaren, φιλοτίμως ἔχω ἔν τινι sem slavohlepen v čem, πρός τι marljivo (vneto) si prizadevam za kaj. 2. gizdav, bahav, prevzeten, ponosen ἐπὶ σοφίᾳ.

φιλοφρονέομαι dep. (φιλό-φρων) [aor. ἐφιλοφρονησάμην in ἐφιλοφρονήθην] sem prijaznega mišljenja, ljubeznivo ravnam s kom, sem komu naklonjen ali prijazen, izkažem komu svojo naklonjenost τινί, ποιῶ τι φιλοφρονούμενος storim kaj iz prijaznosti; τινά prijazno pozdravljam, prijazno se poslavljam.

φῑτρός, ὁ ep. [Et. sor. slov. bi-ti, schlagen] deblo, bruno, klada, rkelj, poleno.

φλέγω [Et. kor. bheleg, svetiti se, goreti; lat. flagro, flamma, fulgeo, fulgor, oris, fulgur; nem. blitzen (iz blikzen). – Obl. fut. φλέξω, aor. ἔφλεξα, pass. pf. πέφλεγμαι, aor. ἐφλέχθην; vzpor. obl. φλεγέθω in φλογίζω] 1. trans. (za)palim, zažigam, vnemam, razsvetljujem, se-, požigam, uničujem τί, ἄταν οὐρανίαν razplamenim nesrečo do neba; pren. razburim, razvnamem, mučim. 2. intr. in pass. žarim, svetim, sijem, gorim, plamenim; pren. vnamem se, razburim se.