Franja

πέρυσι(ν) adv. [Et. dor. πέρυτι(ς), idevr. per-uti-, nem. firn = lanski (got. faírneis = star) iz περ- + uti, iz ϝετ-, gl. ἔτος] pred letom, prejšnje leto, lani, ἀπὸ πέρυσιν od lani NT.

πεσσεύω, at. πεττεύω kockam, igram s kockami.

πεσσός, ὁ, at. πεττός kamenček za kockanje, kockanje (primeri naš "šah"); Evr. Med. 68 kraj, kjer igrajo s kockami.

πετάννῡμι, -ύω [Et. lat. pateo (iz p°t-), patulus; nem. Faden (prv. pom.: toliko preje (niti), kolikor se je s stegnjenimi rokami zmeri). – Obl. fut. πετάσω in πετῶ, aor. ἐπέτασα, pf. πεπέτακα, pass. πέπταμαι, poet. πεπέτασμαι, aor. ἐπετάσθην, ep. aor. πέτασ(σ)α]. 1. act. razprostiram, razpenjam, razvijam, odpiram πύλας, θυμόν razširjam, razvedrim, razveselim. 2. pass. razprostiram se, odpiram se; pf. sem odprt ali razprostrt.

πηλίκος 3 [Et. idevr. qwā-li-ko-s; τηλί-κος iz ta-li-kos, sor. slov. kolik, tolik, lat. qualis, talis] kolik(šen)? kako velik? koliko star? NT.

πῆχυς, εως, ion. εος, ὁ [Et. idev. bhāag'hu-s, nem. Bug; pl. πήχεις, εων, ion. πήχεες, έων, NT πηχῶν, -εσιν, -εις] 1. komolec, laket, pos. podlakti, roka. 2. komolec (kot mera od komolca do konca prstov = 46 cm), laket, vatel. 3. a) pregib, zgib (kjer sta staknjena oba konca loka); b) pl. zavita konca na liri.

πίθηκος, ὁ [Et. idevr. bhidh-, lat. foe-dus, slov. běs (iz běd-s)] opica.

πίμπλημι [Et. kor. pelē = poln biti; lat. pleo, plere, plenus; slov. poln (iz pl̥nos); nem. voll (stvn. fol); sor. πλῆ-θος (iz plē-dh), lat. plebs, plus, ris, plurimus, nem. Volk. – Obl. 3 pl. πιμπλᾶσι, impf. ἐπίμπλασαν, fut. πλήσω, aor. ἔπλησα, pf. πέπληκα, pass. pf. πέπλησμαι, aor. ἐπλήσθην, fut. πλησθήσομαι, ep. praes. imp. 2 sg. πίμπληθι, aor. πλῆσα, pass. 3 pl. πλῆσθεν, med. kor. aor. 3 sg. πλῆτο, 3 pl. πλῆντο, fut. inf. πλησέμεν; ion. πίπλημι, pt. πιπλάς, impf. pass. 3 pl. ἐπιπλέατο]. 1. act. (na)polnim, τί τινος (τινι) kaj s čim. 2. pass. napolnim se, τινός s čim a) poln sem česa, nasitim se, sem nasičen, sit sem česa; b) NT o času: potečem, izpolnim se. 3. med. napolnjujem za se τί τινος, utešim, potolažim, zadovoljim.

πῑ́πτω [Et. fut. πεσέομαι iz πετέομαι, sor. πέτομαι, ποταμός. – Obl. fut. πεσοῦμαι, aor. ἔπεσον, pf. πέπτωκα, ep. fut. πεσέομαι, inf. πεσέεσθαι, aor. πέσον, cj. 3 sg. πέσῃσι, inf. πεσέειν, pf. pt. πεπτεώς, poet. πεπτώς; NT aor. ἔπεσα, pf. 2 sg. πέπτωκες, 3 pl. πέπτωκαν]. 1. a) padem (na tla), zvrnem se, zgrudim se ἐπὶ χθονί, ἐπὶ γᾷ, χαμαί, (πρὸς) πέδῳ, χαμάδις, ἔρᾱζε, πεδίῳ, ὑπὸ ἄξοσι pod kolesa, ἐν κονίῃσιν v prah, μετὰ ποσσὶ γυναικός rodim se, ἐκ, ἀπό τινος padem s česa, εἴς τι treščim (o blisku); metafor. οὐ χαμαὶ πεσεῖται ne bo ostalo brez uspeha; b) vržem se, skočim, planem ἐκ νηός (z ladje v morje); planem (navalim) na kaj, napadem ἐνὶ νήεσσι, ἐν βουσί, πρὸς μῆλα, περὶ ξίφει nasadim se na meč; c) padem v boju, ὑπό τινος od koga, νέκυες πίπτοντες, οἱ πεπτωκότες (v boju) padli vojaki, ὑπ' Ἀτρείδῃ vsled udarcev Atridovih. 2. a) zrušim se, poderem se σκληρὰ φρονήματα, poginem γένος, uničijo me, podležem, trpim škodo, ἡ πόλις οὐκ ἂν ἔπεσε τοιοῦτον πτῶμα mesto bi ne bilo doživelo takšnega poraza, μεγάλα πρήγματα πίπτει ὑπὸ ἡσσόνων velika podjetja propadajo vsled manjših, αὐτὸς ὑπ' ἐμωυτοῦ sam sem vzrok svojega padca, πολλὰ στρατόπεδα ἔδη ἔπεσε ὑπ' ἐλασσόνων je bilo premaganih od manjših; b) padem, grešim NT, motim se (Pl. Fajd. 100 e), ἀπὸ δόξης motim se v upanju. 3. a) zaidem, zabredem (v kaj) ἐς κακόν, ἐς ἀνάγκας, δυσπραξίαις, αἰσχύνῃ; ἐς δάκρυα uderejo se mi solze, εἰς ὕπνον zaspim, εἰς ἔρον τοῦ μαθεῖν obide me želja izvedeti; ποῖ γνώμης πέσω kaj naj pomislim; b) ἔκ τινος padem iz česa, ἐκ θυμοῦ izgubim naklonjenost (ljubezen) koga, τοὔμπαλιν φρενῶν zopet izgubim razum. 4. a) poležem se ἄνεμος πέσε, ὁ κλῆρος ἔπεσε ἐπί τινα kocka je padla za koga; b) pripeti se mi kaj, zadene me kaj, τὰ πεπτωκότα usoda, nesreča Evr. Hip. 718; c) izidem (iztečem) se, obnese se mi kaj, posreči se mi kaj καθαρμός, τῇ πεσέεται ἡ μάχη kako se bo končala bitka.

πίστις, εως, ἡ 1. a) zaupanje, vera εἰς, πρὸς Χριστόν NT; πίστιν φέρω, ἔχω τινί zaupam, verujem komu; b) priznanje, ugled, veljava, up(anje), kredit, πίστιν ἔχω uživam ugled; c) zanesljivost, zvestoba, poštenost, vestnost. 2. zagotovilo, poroštvo, jamstvo, obljuba, dana beseda, prisega θεῶν; dogovor, pogodba; πίστιν λαμβάνω dam si priseči, dobim poroštvo, πίστιν δίδωμι (ποιέομαι) dajem poroštvo za zvestobo; πίστι καὶ ὁρκίοισι λαμβάνω zavežem koga s slovesno prisego; πίστιν τε καὶ ὅρκια ποιοῦμαι sklepam zavezo, prisegam zvestobo, ἐμβάλλω χειρὸς πίστιν sežem v roko v zagotovilo. 3. verjetnost, resnica. 4. dokaz, dokazilo.

πιστόω (πιστός) 1. act. storim, da je kdo zvest (zanesljiv) τινά τινι, potrdim v veri, uverim, prepričam koga, τινὰ ὅρκοις zaprisežem koga, zavežem koga s prisego. 2. pass. a) dam se prepričati, uverim se, verujem, zanesem se, sem prepričan, uverjen, πιστωθείς uverjen, prepričan; b) zaupam komu, ἐνὶ θυμῷ jamčim, porok sem za koga. 3. med. a) zavežem si koga, zavežemo se med seboj, damo si poroštvo, zajamčimo si medsebojno zvestobo v prijateljstvu; b) pridobim si, zagotovim si koga.

πίτυς, υος, ἡ [Et. idevr. pītu, lat. pīnus iz pīt(s)-nos. – dat. pl. ep. πίτυσσι] smreka, bor.

πλέω [Et. lat. pluit, pluvius, slov. plovem, pluti, plavati, plov, (s)plav; nem. fließen. – Obl. fut. πλεύσομαι, at. πλευσοῦμαι, aor. ἔπλευσα, pf. πέπλευκα, pass. pf. πέπλευσμαι, aor. ἐπλευσθην, fut. πλευσθήσομαι, adi. verb. πλευστός; ep. πλείω, ep. ion. poet. πλώω, fut. πλώσομαι, aor. ἔπλωσα, pf. πέπλωκα, ep. kor. aor. ἔπλων, pt. (ἐπι) πλώς, πλῶντος]. 1. a) plovem, jadram, ladjam; b) plavam νῆσος. 2. prijadram, plovem, vozim se po θάλατταν, ὑγρὰ κέλευθα.

πληκτίζομαι d. m. ep. pretepam se, prepiram se s kom τινί.

πλήκτρον, τό 1. tolkalo, palčica (iz lesa ali slonove kosti, s katero so udarjali na citre). 2. ion. veslo.

πλήρης 2 (πίμπλημι), at. πλέως, α, ων, ion. in ep. πλέος, η, ον, ep. πλεῖος [comp. πληρέστερος in ep. πλειότερος] 1. a) poln česa τινός, napolnjen, opremljen, dobro preskrbljen s čim πόλις σίτου καὶ οἴνου; NT poln σῖτος; ποταμός narastla reka, ναῦς z moštvom napolnjena (preskrbljena); b) ves, popoln μισθός; o času: τέσσερα ἔτεα πλήρεα štiri cela leta; c) nasičen, sit, naveličan, τὶ θηεύμενός εἰμι πλήρης nagledal sem se česa. 2. pomazan, oskrunjen βωμός.

πληρόω in med. 1. trans. a) napolnim, izpolnim φάραγγα, τινός, τινί, ἔν τινι, εἴς τι; ναῦν oborožim ladjo s posadko, preskrbim z moštvom; b) nasitim, zadovoljim, ustrežem ἐπιθυμίας, θυμόν ohladim jezo, maščujem se nad kom; c) dopolnjujem, doplačujem, nadomestim χρείαν; d) izpolnim, dovršim δρόμον, dokončam ἔργον, opravim διακονίαν, izpolnjujem νόμον; pass. sem poln, izpolnim se γραφή, λόγοι NT; πολλοὶ ἐπληρώθησαν zbrali so se polnoštevilno. 2. intr. sem poln, ἡ ὁδὸς πληροῖ τὰ στάδια ἐς τὸν ἀριθμὸν τοῦτον pot izpolnjuje število stadijev do tega števila = šteje ravno toliko stadijev.

πλήρωσις, εως, ἡ πλήρωμα, ατος, τό 1. polnitev, (na)polnjenje, napolnitev. 2. vse, s čimer se kaj napolni: posadka, moštvo na ladji, veslarji, oprema. 3. obilica δαιτός, bogastvo, polnost, množica ἐθνῶν NT, τοῦ θεοῦ milost božja NT, ὀγδώκοντα ἔτεα ζόης πλήρωμα μακρότατον πρόκειται osemdeset let je najdaljša doba (največja starost), ki jo kdo doživi; πυρᾶς postavljanje grmade. 4. izpolnitev, izpolnjevanje νόμον NT; ἦλθε τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου čas se je dopolnil NT. 5. nasičenje, zadovoljitev τὴς ἐνδείας.

πλησιάζω [fut. πλησιάσω itd.] bližam se, pristopam, prihajam blizu τινί, τινός, sem blizu, občujem s kom, družim se s kom, οἱ πλησιάζοντες prijatelji, učenci.

ποθέω (πόθος) [fut. ποθήσω in ποθέσομαι, aor. ἐπόθησα in ἐπόθεσα, ep. πόθεσα, ep. inf. pr. ποθήμεναι, impf. iter. ποθέεσκε, adi. verb. ποθητός] 1. act. a) hrepenim, koprnim po čem τί, želim kaj, τὰ οἴκαδε toži se mi po domu; b) pogrešam τί. 2. med. = act. ποθουμένῃ φρενί s hrepenečim srcem.