id-eō, adv. (ixpt. = id eo „to v ta namen“) zato, zaradi tega; klas. redko abs., nanašajoč se na prejšnje misli: Pl., Cels., Ph., Plin., Suet., ideo enim ille summum bonum εὐϑυμίαν appellat Ci., neque ideo est Gaditanorum causa deterior Ci., atque ideo ad Pompeium contendit C., videbat id sine rege Persarum non posse fieri ideoque eum amicum sibi cupiebat adiungi N. Adv. večinoma pojasnjen s stavki
1. kavzalnimi: Pl., Varr., Cels., Plin., Q., Dig., illum, quod moram supplicio quaereret, ideo clamitasse … Ci., quia maius est beneficium, ideo a vobis peto, ut … Ci., ne me foliis ideo brevioribus ornes, quod timui mutare modos H., qui ideo felicia bella vestra esse, quia iusta sint, prae vobis fertis L., ideo magis propera, quoniam id nunc aggressus est Sen. ph.
2. finalnimi: Q., ideo videntur medias facere angustissimas, ut figuram imitentur earum Varr., quod id ideo facerent, quo facilius deminuerent hostes Varr., ideone Tarquinius exactus, ut … Ci., ideoque decemviros conubium diremisse, ne incerta prole auspicia turbarentur L., nec ideo Rhenum insedimus, ut Italiam tueremur, sed ne quis alius Ariovistus regno Galliarum potiretur T.
3. z dodano nikalnico nanašajoč se na kak kondicionalni stavek: nec si bis tanto ampliorem fundum … colas, ideo duo vilici … habendi fuere Varr., vestrae sapientiae est, iudices, non, si causa iusta est … , ideo vobis quoque vos causam putare esse iustam Ci., si tamen tempestate fuerit abreptus, non ideo minus erit gubernator Q.
4. posamič: non quin breviter reddi responsum potuerit … , ideo potius delectos patrum ad eum missos L.
Zadetki iskanja
- iēiūnitās -ātis, f (iēiūnus)
I. praznost v želodcu, prazen želodec, teščnost, lakota: Amm., Cael., ieiunitatis plenus, anima foetida Pl. —
II. metaf.
1. primanjkovanje vlage, suhost, suhota: calcis, tegularum Vitr., calida humoris ieiunitas Vitr.
2. pren.
a) suhost, suhoparnost, jalovost, pomanjkljivost (v govoru): ieiunitatem et siccitatem et inopiam in Attico genere ponit Ci., cavenda est illi presso oratori inopia et ieiunitas Ci., cum obruerentur copiā sententiarum, ieiunitatem et famem se malle dixerunt quam ubertatem et copiam Ci.
b) neznanje, nepoučenost (v čem); s subjektnim in objektnim gen.: illorum ieiunitas bonarum artium Ci. - iēiūnium -iī, n (iēiūnus)
I.
1. vzdržnost od jedi, post: Cels., Sen. ph., ieiunium Cereri instituere L.; pri pesnikih (iz metričnih razlogov) pl.: die, quo tu indicis ieiunia H., posuit ieiunia O. je opustil post, je prenehal s postom, ieiunia diramque famem finire O., illos longa domant inopi ieiunia victu O.; pren.: utinam saltem tam opimā mensā iam (ab) stilo tuo ieiunium excipias Aug.
2. pesn. meton.
a) lakota: ieiunia placare, sedare, solvere O., rore mero lacrimisque suis ieiunia pavit O.
b) žeja: undae ieiunia Lucan. —
II. metaf.
1. suhost, mršavost (živali): ne … invalidi patrum referant ieiunia nati V.
2. neplodnost, nerodovitnost: macram ac tenuem terram ieiunio laborare Col. - īgnāvia -ae, f (īgnāvus)
1. lenobnost, lenoba, lenivost, nemarnost: Corn., Plin., Gell. (s pl.), ignavia … industria S., per luxum atque ignaviam aetatem agere S., ignavia corpus hebetat, labor firmat Cels.; occ.: qui incoharet suam incohatam ignaviam Pl. malopridno (ničvredno, hudobno) življenje.
2. bojazljivost, strahopetnost, malosrčnost: contraria fortitudini ignavia Ci., formido, timiditas, pavor, ignavia Ci., ignaviam suam parietum custodiis tegere Ci., ignavia … virtus S., quae tanta animis ignavia venit? V.
3. metaf. (o stvareh ali pojmih) medlost, slabost, neučinkovitost: odoris Plin. - īgnōminia -ae, f (in1 + *gnōmen = nōmen)
1. omalovaževanje, podcenjevanje, sramota, osramotitev: Luc. ap. Non., Q., nisi honos ignominia putanda est Ci., surrexit P. Africanus et illam ignominiam a familia deprecatus est Ci., ignominia mortuum afficere Ci., nondum erat vestris … iudiciis ignominiisque concisus Ci., per ignominiam Ci. na sramoten način, s sramoto, sramotno; s subjektnim gen.: ign. senatūs, mortis Ci.; z objektnim gen.: ign. familiae, rei publ. N. rodbini —, državi prizadeta; z eksplikativnim gen. (zaradi česa): ign. amissarum navium C. zaradi izgubljenih ladij; ignominia est z inf. = sramotno je: in quas (urbanas tribus) transferri ignominia esset Plin.
2. occ. kot držpr. in voj. t. t. osramotitev —, odvzetje državljanskih pravic ali vojaške časti —, ožigosanje po cenzorju ali poveljniku, izguba državljanskih pravic ali vojaške časti, onečaščenje (kot kazen); ignominia se je lahko preklicala ali ukinila, infamia je bila stalna: animadversio censoris ignominia dicitur Ci., ignominiam accipere C. ali suscipere Ci., ignominiam habere Ci., ignominiam alicui inurere Ci. ali inferre, iniungere L., homines ignominia notati Ci., ignominiā notandos censuerunt eos, si qui militiam subterfugissent Ci., nonnullos signiferos ignominiā notavit C. je sramotno kaznoval, mille milites prope cum ignominia dimissi L., decimam legionem … cum ignominia totam dimisit Suet., nonam … legionem … totam cum ignominia missam fecit Suet., pro cetero delictorum genere variis ignominiis adfecit Suet. - īgnōrantia -ae, f (īgnōrāre) nevednost, neizvedenost, neznanje, nepozna(va)nje; abs.: ignorantiam … et suspicionem a virtute sapientiaque removebat Ci., maximum ignorantiae malum Q., mutua, sancta ign. T., ignorantiam excutere Plin. iun., per ignorantiam pozni pisci; v pl.: Vulg.; s subjektnim gen.: ign. lectorum N.; z objektnim gen.: quanta ign. sui! Ci., loci C. ali locorum Suet., ignorantiā bonarum rerum vilia sumere N. zaradi nepoznavanja dobrega, praeteritae ign. culpae O., veri O., vitae Sen. ph., recti, imperii Rom. T.
- īgnōrātiō -ōnis, f (īgnōrāre)
1. nevednost, neznanje, nepozna(va)nje; abs.: ut ignoratione tua … abuterer Ci., ignoratione bellum susceptum esse Ci.; s subjektnim gen.: propter humilitatem … in hominum ignoratione versari Ci., ignoratio et inscitia improbe dicentium Gell.; z objektnim gen.: ign. sui, iuris, veritatis, virtutis, stirpis et generis, causarum, futurorum Ci., numquam antea visi regis Cu. nepoznavanje … kralja (po obrazu), facti Dig.; v pl.: ignorationes eorum Vulg.; z de: eius (subjektni gen.) ignoratio de aliquo purgatio debet videri Ci.
2. nezavednost, od tod neprostovoljnost: cadunt etiam in ignorationem … perturbationes animi Ci. - īgnōrō -āre -āvī -ātum (iz īgnārus; prim. gr. γνώριμος (po)znan) ne vedeti, ne znati, ne poznati, nevešč biti čemu, v čem, tudi (toda redk.) ne hoteti poznati —, zatajiti (zatajevati) koga, litota: non ali minime ignorare dobro vedeti, — poznati; abs.: Pl., Q., an vero, iudices, vos soli ignoratis … ? Ci., ignorantes facere aliquid Sen. ph.; subst. pt. pr. īgnōrantēs -ium, m nevedneži (naspr. scientes): Lact. Skladi:
1. z acc.
a) rei: ius ignorare neque tenere Pl., is causam ignorat, se ipsum probe novit Ci., minime ignoras consuetudinem dicendi meam Ci., Aegyptiorum morem quis ignorat? Ci., eventūs belli non ignorans C. dobro vedoč, kako je vojna sreča nestanovitna, id vos ignorare nolui N. tega vam nisem hotel prikrivati, ignorare alicuius faciem S. ne poznati koga po obrazu, ne prepoznati ga; v pass.: res praetoribus erat nota solis, ignorabatur a ceteris Ci., ignoraretur forsitan ista fides O.
b) personae: Kom., N., Iust. idr. me ignoras Ter. ne poznaš me (= mojega značaja) še, ign. talem imperatorem Ci., et rem agnoscit neque hominem ignorat Ci. in tudi … dobro pozna, ign. mulierem L., deum Lact. o bogu nič vedeti; v pass.: quia egens relictast misera, ignoratur pater Ter. nočejo očeta poznati.
2. (redko) z de: ignorat etiam de filio Ci. ep. tudi o sinu nič ne ve.
3. (redko) z inf.: sunt enim ignorantis, cum de aeternitate animorum dicatur, de mente dici Ci., descriptas servare vices operumque colores, cur ego, si nequeo ignoroque, poëta salutor? H., laetitiae causas ignorat dicere miles Cl.
4. z ACI: Q., quis ignorabat Pompeium fecisse foedus … ? Ci., quis ignorat eam urbem fuisse signis refertissimam Ci., Iove tonante cum populo agi non fas esse quis ignorat? Ci.; v pass. z NCI: ignorabatur esse Chremes Don.
5. z odvisnim vprašalnim stavkom: Q., cum id quam vere fiat, ignores Ci., non ignorans, quanta ex dissensionibus incommoda oriri consuessent C., minus equidem mirarer ignorasse te, quam gravis … esset populus Rom. L., nec tamen ignorat, quid distent aera lupinis H., si ignoramus, quid sit virtus Sen. ph.
6. quis ignorat s quin (redko): quis ignorat, … quin tria Graecorum genera sint vere? Ci., quis ignorat, quin id longe sit honestissimum Q. — Od tod
1. adj. pt. pr. īgnōranter nevede: Eccl., Vulg.
2. adj. pt. pf. īgnōrātus 3
a) ne(po)znan: cuius (Archimedis) ego quaestor ignoratum ab Syracusanis … indagavi sepulcrum Ci., ign. ars H. nepoznanje umetnosti.
b) nespoznan: ignoratus evasit T.
c) neopažen: ignoratus Romanos aggreditur S.
č) nezaveden, neprostovoljen: etiam ea, quae fiunt, partim sunt ignorata, partim voluntaria Ci. - ī-gnōscō -ere -gnōvī -gnōtum (in 2 + gnōscō = nōscō) pravzaprav = uvide(va)ti, od tod odpustiti (odpuščati), spregledati, spregledovati, oprostiti (oproščati), prizanesti (prizanašati), ne zameriti; abs.: Ter., ignoscite, iudices Ci., delicti veniam peto, ut ignoscatur, oro Ci., ignoscendi ratio Ci. odpuščanje, acceptā iniuriā ignoscere quam persequi malebant S., omnes ignoscunt: nemo succurrit Sen. ph., quotiens ignoscimus Q.; z dat. personae: Corn., Ter., Suet. idr. Cleomeni, inimicis Ci., orat, ut sibi ignosceret C., tibi ignosco N., ignoscite matri O., ne discamus nobis ignoscere Vell.; z dat. rei: Pl., eorum silentio Ci., numquam cuiusquam delicto Ci., haesitationi meae Ci., Cethegi adulescentiae S., vitiis H.; z notranjim (v klas. prozi le pronominalnim) obj.: ut eis delicta ignoscas Pl., equidem istuc factum ignoscam Ter., hoc ignoscant di immortales et populo Rom. et huic ordini Ci., omnia sibi ign. Vell.; v pass.: ignota peccata Auct. b. Afr.; poseb. v gerundivu: ignoscenda dementia V. odpustljiva, tako tudi: ignoscenda ea (culpa) Ter. ali causa Gell.; s kondicionalnim stavkom: mihi ignoscite, si appello talem virum saepius Ci., ignosce, si eius viri auctoritati rex cessit Ci.; s kavzalnim stavkom: velim mihi ignoscas, quod ad te scribo tam multa toties Ci. ep., quod non fecisti, ignosco Ci. — Od tod adj. pt. pr. īgnōscēns -entis, (rad) odpuščajoč, spravljiv, pomirljiv: animus … ignoscentior Ter.; adv. īgnōscenter spravljivo: Don.
Opomba: Pt. fut. (pravilno) īgnōtūrus: Ca., Ca. fr. in Ci. ap. Prisc. (nepravilno) īgnōscitūrus: Piso ap. Prisc., Ambr. - ī-gnōtus2 3 (in1 + (g)nōtus)
I. pass.
1. ne(po)znan, tuj
a) o osebah, abs.: si adhibebit fidem, etsi ignotust, notus, si non, notus ignotissimust Pl., ignoti homines et repentini Ci., rem tantam ignotis alienisque servis non esse credendam Ci., omnes illacrimabiles urguentur ignotique longa nocte H., quod longinqua eoque ignotior gens erat L., ignoto consule Lucan. ob konzulu, po času neznanem, ob davno pozabljenem konzulu, inter Avernales haud ignotissima nymphas O.; pogosto subst. m = neznanec, tujec: ignotus alienusque Pl., si tibi ignoto apud ignotos nomen civitatis profuisset Ci., si me non omnes noti ignotique monuissent Ci., tantas res credere et ignotis et barbaris Ci., ignoti inter se et ignorantes L., ignotos fallit, notis est derisui Ph.; z dat.: Minucius eques Rom. urbique non ignotus Ci., plurimis ignotissimi gentibus Ci., omnibus ignotus nautis N., exercitus ignotus adhuc duci suo L., ignotus plerisque et obscurus Sen. ph.; nam. dat. kako krajevno določilo: homo Romae (v Rimu) ignotus Ci.
b) o stvareh abs.: ius Ci., terra V., terrae L., ignotiora maria L. ali verba Q., ignota regio O., Cu., ign. loca, ign. montes O., ignotos deos ignoto carmine adorat O., ign. origo Vell.; z dat.: ille tibi non ignotus cursus animi Ci., profectionis diem illi notum, reditūs illius huic ignotum fuisse Ci., iter ignotum hostibus Cu., ignotae Parthis virtutes T.; nam. dat. krajevno določilo: alter (dies) in vulgus (pri ljudstvu) ignotus Ci. ep.; metaf.: forma N. nenavadna, neobičajna, nomen O. neznano, sacra O. nove, alae O., somnus venit in oculos sibi ignotos O. njemu neznane, ki jih ne pozna.
2. occ. neznanega (nizkega) rodu, neslaven, preprost: Cato, homo ignotus et novus Ci., mater H., Achivi O., dubitabitis, quin ab hoc ignotissimo Phryge nobilissimum civem vindicetis? Ci., ignotissimus quaesturae candidatus Suet.; subst. īgnōtī -ōrum, m ljudje brez slavnih prednikov: nec … naso suspendis adunco ignotos H., trahit … Gloria curru non minus ignotos generosis (= quam generosos) H. —
II. act. ne pozna(va)joč, ne seznanjen s kom, s čim: ne quis erret ignotus Ps.-Q.; večinoma subst. pl. m = ljudje, ki koga ne poznajo (niso poznali): Corn., Ph., (archipiratam) producere ad ignotos Ci., ignoti, faciem eius (= Agesilai) cum intuerentur, contemnebant; qui autem virtutes noverant, non poterant admirari satis N., ignoti iumenta agebant Cu.; z gen. = nevešč čemu, v čem: ignotae iteris (= itineris) sumus Naev. ap. Non. ne poznamo poti, ign. iuris Dig. - ī-licō, slabše illicō, adv. (ixpt. iz in 2 + s(t)locō, stlat. = locō) na mestu, in to
1. krajevno: na mestu, na kraju: Naev. fr., Acc. fr., inane tu atque, adsiste il. Pl., il … manete Caecil. fr., sta il. Ter., ibidem il. puer abs te cum epistulis Ci. ep.
2. časovno: takoj, prècej: Pac. fr., il. oppido Pl. na mesta, takoj, il. ubi ali ubi il. Kom. takoj ko, Avillius il. convalescit Ci., simul atque increpuit suspicio tumultūs, artes il. nostrae conticiscunt Ci., id si dixero … , il. necesse est exterreamini L. - il-lābor -lābī -lāpsus sum zdrkniti —, zdrsniti —, smukniti —, splaziti se, spolzeti —, pasti —, teči v kaj: Sil., Cl., illa (machina) subit mediaeque minans inlabitur urbi V., si fractus inlabatur orbis H. če se sesuje (podre); o tekočinah: stomachus, quo primum illabuntur ea, quae accepta sunt ore Ci.; z dat.: coniugis illabi lacrimis Lucan. zgruditi se ob soproginih solzah, Nar Tiberino illabitur amni Lucan., ad decumum a Mileto stadium (Maeander) lenis illabitur mari Plin.; metaf.: sensim pernicies illapsa in civium animos Ci.; z dat.: animis inlabere nostris V. razsvetli nas, animis illapsa voluptas Sil.; s per: combibat illapsos ductor per viscera luxus Sil.
- il-labōrō -āre (in1 + labōrō) truditi se —, ubijati se s čim (pravzaprav v —, pri čem): domibus T. z zgradbo hiš.
- il-lacrimō (in-lacrimō) -āre -āvī (prim. gr. ἐν-δακρύειν) solziti se, jokati (se) —, pri čem ali nad čim, objokovati kaj: abs.: L., Cels., Suet., Sil., Ap. sic ait inlacrimans V. in joče pri tem; pren.: ebur illacrimat V. slonokoščeni kip se solzi; z dat.: ill. patris pestibus Ci. poet., eius casū (= casuī) N., alicuius morti L., T., errori L., malis O., fortunae Darei Cu., caedibus parentum T.; z ACI: inlacrimabunt quondam florentem … cecidisse T.; s quod: Plin. iun.; metaf. (o stvareh) solzeti, kap(lj)ati: fons illacrimet putei non sede profunda Col. poet.
- ille, illa, illud, gen. illīus, pesn. illĭus, dat. illī; stlat. ollus (ōlus), od tod olla Ci., olli V. in pogosto ōlim; prim. ab oloes dicebant pro ab illis; antiqui enim litteram non geminabant Fest.; Kom. so po ljudski govorici imeli pod določenimi pogoji ĭlle, in sicer
a) séd ĭlle ali égo ĭllud in podobno v razrešeni arzi ali
b) id ĭllí, neque ĭllúm idr. kot drugi zlog teze.
c) tudi če ille sam tvori tezo: ĭllă sése, ĭllĕ prímo Ter. Iz tega pron. je nastal [po poudarku drugega zloga] romanski spolnik: lo, la. Oblike, okrepljene z zaobešenim „ce“ (gl. illīc). —
I. Pron. demonstrativum
1. óni, óna, óno, zlasti v naspr. s hic; hic, haec, hoc označuje to, kar nam je (v raznih ozirih) bližje, ille, illa, illud, kar je bolj oddaljeno: si illos, quos iam videre non possumus, neglegis, ne his quidem, quos vides, consuli putas oportere? Ci., non antiquo illo more, sed hoc nostro Ci.; od tod časovno: illorum temporum historia Ci. = tedanjih, Catulus dixit vim fuisse illam Ci. da je bilo tedanje (takratno) postopanje nasilno; poleg tega: ex illo tempore V. od tedaj; tudi brez subst. tempus: ex illo vivit in antris O., Cels., ille ego qui fuērim … (poëta) O. ki sem bil prej, sicer … ; oba pron. skupaj: hoc illud est, quod quaesisti Ci. to je (sedaj) tisto, kar si (prej) vprašal. Nav. se torej hic nanaša na bližje, ille na bolj oddaljeno: Caesar munificentia magnus habebatur, integritate vitae Ca., ille (Caesar) mansuetudine clarus factus est, huic (Catoni) severitas dignitatem addiderat S.; od tod pogosto v zvezi: hic et ille ta (tu) in oni (tam): de hoc et illo dicere Ci. o tem in onem; ponovljeni ille pa pomeni, da sta oba pojma enako oddaljena: quaesivit, num ille aut ille (eden ali drugi, „Peter ali Pavel“) defensurus esset, de me ne suspicatus quidem est Ci.; v sredi med hic in ille je iste, ki kaže na drugo osebo: ista beatitas (kakor si jo vi mislite) cur aut in solem illum (ono oddaljeno) aut in hunc (ta naš) mundum cadere non potest? Ci. Navidezno se proti temu pravilu rabita hic in ille, če je prostorsko bolj oddaljeni predmet govorečemu po njegovi predstavi bližji: senex meliōre condicione est, quam adolescens … ille diu vult vivere, hic (govori starec) diu vixit Ci., melior Enii quam Solonis oratio; hic enim noster (kot Rimljan bližji pisatelju), „nemo me lacrumis decoret“, inquit, at ille (Grk) „mors mea ne careat lacrumis“ Ci.; gl. hic.
2. occ. (o že znanem) oni slavni … , oni znani … ; ker kaže illud na zadnje, označuje najprej tudi to, kar je že bilo omenjeno: illud, quod coepimus, videamus Ci. kar smo zgoraj (= prej) pričeli, sic oculos, sic ille (imenovani) manus, sic ora ferebat V., qui callet pauperiem pati, non ille … timidus perire H., minus bonis versibus, sed tamen illis versibus increpant Ci., cessisset Alexandro, Papirius illo corporis robore L. glede na zgoraj opisano telesno moč; od tod znan, slaven, slovit: ille pater rectorque deûm O., magnus ille Alexander Ci., vafer ille Sisyphus H., Pittacus ille, qui … N., Xenophon, Socraticus ille Ci., ille annus egregius Ci., haec Hectoris illa … parens O. to je ona slavna … , ille vultus semper idem Ci. oni sloviti obraz ravnodušnosti, Solonis illud: nosce te ipsum Ci. oni znani izrek; tako tudi brez subst.: ille ego sum O. oni znani sem jaz, hunc illum poscere fata reor V.; omejujoč pri atrib.: patres vestri, asperrimī illi … L. vaši očetje, ki so bili, kakor znano, prav trdi …
3. ki na naslednje kaže s poudarkom = oni, ta (toda le tedaj, kadar pove govornik kaj čisto novega): quae cum sint gravia, tum illud acerbissimum est, quod … Ci., dicunt se dedisse, illud non addunt, iussu istius Ci., verum illud addit „non possidebat“ Ci., illud te hortor … Ci., cum multa alia mirabilia, tum illud inprimis … Ci.
4. (brez poudarka) on, ona, ono, poseb. z quidem; da se obnovi pojem: ignis emicuit … proximus aër illi … O. (gr. τῷ γε), Daphne … ferarum exuviis gaudet; multi illam petiere O., virum cano … multum ille iactatus est V., Aeacides illi (sc. respondit) O.; in tako s quidem: Orpheus pro cuniuge saevit; illa quidem … hydrum non vidit V. a ona, ta … (gr. ἥ γε), illa quidem pugnat, sed quae superare puella potest Iovem? O., o hominem semper illum quidem aptum, nunc vero etiam suavem Ci. ki je že sicer … , philosophi minime illi quidem mali, sed … Ci., avis illa quidem, sed … lucem fugit O., non ille quidem habebat adsuetos vultus … , pallentem vidi O. V teh primerih se quidem formalno postavlja ob pron. ille, dejansko pa spada k predik. pojmu. —
II. adv. obl.
1. illā (abl. fem. sg.) „z one strani“, potem (v sl. z običajno premaknjenega stališča) na oni strani, tam: ego illā adspicio puellam Pl., ne pervium illā exercitibus foret T., Oceanum illā tentavimus T., revertebar illā, quā nova via iuncta foro est O. Prim. illāc illīc.
2. illim (tvorjeno kakor inter-im, ist-im, in-de, hin-c idr.) od tam, od tam sem, od ondod: si enim illim emerserit Ci., fugit illim Ci.; časovno: illimque usque ad nostram memoriam S. od tedaj; o osebah: omnes illim praestigiae, illim, inquam, omnes fallaciae Ci. od njega … ; prim.: omnem se amorem abiecisse illim Ci.; prim. illin-c pod illīc.
3. illō (kakor eō, quō) tja-(kaj): nam illo nulla materia advecta est Ci., nemo illo adit C., illo venit T.; pren.: haec omnia eodem illo pertinent C. spada prav tja, zadeva prav to. Prim. illū-c = illō-c pod illīc.
4. illī (loc. neutr.)
a) tam: iam ego illi ero Pl., dum sedemus illi; neque fabrica illi ulla erat; illi, ubi sum Ter.
b) pri tem, pri (v) tej stvari: Ter. Prim. illīc. - il-lecebra (in-lecebra) -ae, f (illicere) vaba, vabilo, vabljenje, mamilo, zapeljivost, mik, dražilo
1. splošno: Pl., Gell., quis ignorat maximam inlecebram esse peccandi impunitatis spem? Ci., quae tanta umquam in ullo iuventutis inlecebra fuit? Ci. je imel kakšno sposobnost, da je zapeljeval mladino? Pogosto pl.: H., libidinum i. Ci., se vitiorum illecebris dedere Ci., corruptelarum illecebris irretiri Ci.
2. occ. o čarovništvu: ill. frugum Ap. začaranje žita (če kdo žito s sosedove njive zvabi na svojo); exercere illecebras magiae Ap. čarodejstva.
3. meton. (o zapeljivi osebi) zapeljivec, zapeljivka: Pl.
4. bot. meton. neka rastlina ostra komulica, bradavičnjak (Sedum acre Linn.): Plin. - illī̆c, illaec, illōc in illū̆c (pron. ille okrepljen z deiktičnim „ce“ (od tod illici-ne, illanci-ne), pred vokalom „c“, prim. huius-ce, huius. Torej je illi-c = ille-ce, illu-c = illud-ce; v fem. stopi vmes še eno pronom. deblo: *illa-i-ce = illaec. Zato je lahko tudi masc. *ille-i-ce = illīc: nam illīc homo homines non alit, verum educat Pl.)
I. pron.: oni tu, oni tam. Kom. rabijo prvotno te okrepljene obl., da se znebijo zeva: illĭc huc iturus est Pl.; poseb. pogosto: illic homo Pl., ubi illic est? Ter., in illac hirnea Pl., illoc homine opus est Ter., illaec autumare illum audio Pl., quid illac inpudente audacius? Pl. Toda analogno tudi pred konzonanti: in maximam illuc populi partem est optumum Pl. V prozi se rabijo (ne glede na začetek naslednje besede) samo:
II. adv. obl. (njihove osnovne obl. išči pod ille II.). Rabijo se:
1. illā-c (iz illā) tam, na oni strani: Ter., ibimus illac O., descendunt illac O., et nunc hac iuveni, nunc circumfunditur illac O., sedaj tu, sedaj tam, illac facere Ci. ep. na oni strani stati, oni stranki pripadati.
2. illin-c (iz illim -ce)
a) od one strani (sem), od tam, od ondod: Pl., Ter., te illinc abiisse constabat Ci., permulta navibus illinc exportata sunt Ci., errat et illinc huc venit O.; pogosto v naspr.: hinc Thisbe, Pyramus illinc O., pudor est, qui suadeat illinc, hinc dissuadet amor O.
b) (v sl. s premaknjenega stališča) na oni strani, tam: intellegetis illinc cupiditatem pugnasse, hinc veritatem Ci.
3. illō-c in illū-c tja(kaj); starejša oblika je illoc (prim. illō pod geslom ille); pogosto se nahaja pri Kom.: illoc … veni Pl., illoc duci Ter., hoc et illoc quadrat Petr. sem in tja; proza daje prednost zamolklemu illuc: N., Plin. iun. (pa tudi Pl., Ter., Cat.) idr. cum illuc irent Ci., illuc confugies Ci., senatum illuc vocat consul Ci., venit hinc illuc O. Pogosto v naspr.: huc illuc S., huc et illuc H., huc atque illuc tergiversantem Ci. sem in tja, na vse strani; evfem.: cum illuc … feremur Ci. na oni svet. časovno: illuc usque fidus T. do one dobe, dotlej; z gen.: illuc aetatis qui sit Pl. je v tej dobi. Pogosto metaf. tjakaj = k oni stvari: ut illuc revertar Ci. k začetku, k stvari, illuc, unde abii, redeo H., illuc haec res pertinet H., Civilis illuc intenderat T. je na to meril. Tako tudi o osebah: illuc cuncta vergunt T. = na Tiberija.
4. illīc (pogosto nam. redkega loc. illī) tam(kaj), na onem kraju: Pl., S. fr., Cu., desilit in terras, illic posuit pennas O., utinam Lucullus illic adsideret Ci., cives Romani illic negotiabantur C.; z anaforo: illic et nebulas, illic consistere nubes iussit O. tam … in tam … ; zveza: hic illic, ubi mors deprenderat O. tu in tam; tako tudi: illic frena iacent, illic axis O. tam … in tam zopet … ; evfem.: illic O., Pr. na onem svetu, „tam“; metaf. (o osebah): Iuv. profana illic (pri njih) omnia, quae apud nos sacra T., res publica illic pecunia vacat L. pri tej priložnosti, belli initium illic fuit T. na Vitelijevi strani. - il-liciō (in-liciō) -licere -lexī -lectum (in + laciō)
1. (redko v dobrem pomenu) vabiti, privabiti (privabljati), spodbujati: Vell. populum ad magistratūs conspectum Varr., coepit singulos illicere pretio, ut extraherent malum Ph.
2. (v slabem pomenu) zapeljati (zapeljevati), z(a)vajati, dražiti: Ter., L., Plin., Aur. eos ad bellum spes rapinarum inlixerat L., coniugem in stuprum i. Ci., coniugem inlexe (= illexisse) in stuprum Acc. fr.; s finalnim stavkom: Lucr., Lact., inliciente Vitellio, desererent regem T. „naj zapuste … “; illicite mercatorem, ut sequatur agmen L.; šele pozno z inf.: Amm. inlectus ab Augusto ducere uxorem T.; pesn. metaf.: i. saltus Naev. obstaviti z mrežami. - il-līdō (in-līdō) -ere -līsī -līsum (in, laedere)
1. (v)bi(ja)ti, udariti (udarjati), suniti —, dregniti —, pahniti —, poriniti —, zagnati v kaj: scopulum super … illidit corticem Ph. udarja želvovino. Kam? z dat.: Cu., V., Lucr., fragili inlidere dentem H., tela arbustis inlisa T. ali s praep.: caestus inlisit in ossa V., navis inliditur in vadum Cu. = vadis V.
2. udariti —, butniti —, trčiti —, zadeti ob kaj: Sen. ph., Suet., Vell., ad vulnus manum ill. Ci., scopulis inlisa aequora V., linum illisum in silice Plin., quorum faucibus in febre illiditur spiritus Cels. ki hropejo ob vročici.
3. pesn. metaf. kam suniti, pahniti, pognati: aliquem pelago Val. Fl. prisiliti k (morski) vožnji, avidos cursus in aliquem Stat. nameriti.
4. meton. razbiti, razdrobiti, raztreščiti: Varr., serpens compressa et illisa morietur Ci. - il-linō (in-linō) -ere -lēvī -litum
1. inl. aliquid alicui (rei) (na)mazati kaj po čem, na kaj, na-, pomazati kaj s čim: oculis collyria illinere H., cretam corpori Cels., multum auri tecto Sen. ph.; pesn.: et quodcumque semel chartis inleverit H. je namazal (nakacal) na papir; occ. zamazati —, vdrgniti —, vdelati (vtkati) v kaj: ceram sociis i. O., aurum vestibus illitum H. zlato, vtkano v obleko = obleka, pretkana z zlatimi nitmi; pesn.: quodsi bruma nives … inlinet agris H. če pregrne polja s snegom.
2. inl. aliquid re namazati —, pomazati —, prevleči kaj s čim: Plin. navis bitumine illita Cu., veneno illita texta O., palatum noxio medicamine i. T., auro illitae vestes Sen. tr. z zlatom pretkana obleka, bracatis illita Medis porticus Pers. poslikano; pren.: donum inimicorum veneno illitum L., color venustatis non fuco illitus Ci. nenaličena, vita illita maculā Sil. omadeževano. — Soobl. illiniō -īre -ītus: Col., Ap. h., Cels., Plin. Val., Tert.