brezsrčen sin corazón, insensible, desalmado, cruel
brezstrásten desapasionado, sin pasión, impasible ; (objektiven) imparcial, objetivo
brezšíven sin costura; sin soldadura
brezšivna cev tubo m sin costura
brezštevílen innumerable; sin número
brezustáven sin constitución
brezvésten sin conciencia; sin escrúpulo
brezzób sin dientes; desdentado
brezzvezden sin estrellas
brezžíčen sin hilo(s); radiotelegráfico
brezžična telefonija telefonía f sin hilos (T.S.H.), radiotelegrafía f
brezžično sporočilo, brezžična vest radiotelegrama m, radiograma m
cadet [kədét] samostalnik
kadet, vojaški gojenec; pripadnik ruske konstitucionalno-demokratske stranke; mlajši sin, mlajši brat
ameriško zvodnik
Chionē -ēs, f (Χιόνη) Hiona,
1. Dedalionova hči, ustreljena od Diane: O., Hyg.
2. Borejeva hči: Hyg. Od tod metronim Chionidēs -ae, m Hionid, Hionein sin (= Eumolpus): O.
3. gr. dekliško ime = „Sneguljčica“: Mart.
Clīniadēs -ae, m (Κλεινιάδης) Kliniad, Klinijev sin: O.
contino m
1. pomanjš. od ➞ conte grofič
2. grofov sin
cupīdō -inis, f, redk. in le pesn. (nikoli pri V.) tudi m (cupere); to besedo uporabljajo pesniki kot soobl. za cupiditas (ker ta beseda ni ustrezna za daktilski metrum) in poseb. zgodovinopisci, Ci. se je izogiba.
1. strastna želja, požele(va)nje, hrepenenje, hlepenje, pohlep, sla, strast: homines cupidine caeci Lucr., c. immodica L., ingens S., animus cupidine caecus ali captus pravis cupidinibus S., eradenda cupidinis pravi sunt elementa H., cupidinibus statuat natura modum quem H.; s subjektnim gen.: animi cupidinem explere S., cunctis malae dominationis cupidinibus flagrans T., c. avaritiae Aur.; z objektnim gen.: aquae Pl., frugum, c. caeca honorum Lucr., pecuniae S., Vell., victoriae S., honoris S. častilakomnost, imperii S. oblastiželjnost, regni S., L., gloriae S., Cu. ali laudum V. slavohlepnost, caedis V. krvoločnost = caedes atque cupido (ἓν διὰ δυοῖν) V., opum furiosa c. O., c. vini Cu., insatiabilis c. famae Cu., c. aeternitatis perpetuaeque famae Suet., lucis Q. veselje do življenja, radoživost, auri, voluptatum T., cupidinem sui movere T. hlepenje po sebi, c. alicuius rei me sollicitat Plin. iun., c. divitiarum Iust., Fl.; z gen. gerundii ali gerundivi: humani ingenii c. difficilia faciundi S., c. in verticem Haemi montis ascendendi L., Romulum Remumque cupido cepit in his locis … urbis condendae L., ipsum (Hannibalem) ingens cupido incesserat Tarenti potiundi L., c. ingens animum stimulabat adeundi Iovem Cu., cupidine regis visendi accensus Cu., c. proferendi imperii T., habendi Plin. iun.; z inf.: cupido cepit miseram nunc me proloqui Enn. ap. Ci., si vobis audentem extrema cupido certa sequi V. če vas je resna volja slediti … , cupido (Alexandrum) … incesserat … Aethiopiam invisere Cu.
2. occ.
a) α) fizična želja, sla, mik, nagon; z objektnim gen.: somni S. dremavost, zaspanost, concubitūs, Veneris O., coëundi Col. spolni nagon; abs.: spolni nagon, polt(e)na sla(st): eo provectas Romanorum cupidines, ut non corpora, ne senectam quidem aut virginitatem impollutam relinquant T.; (o živalih) pojanje, gonitev: equina Col. β) (polt[e]na) ljubezen: differor cupidine eius Pl., turpi cupidine capti V., Glaucus adest visaeque cupidine virginis haeret O., femina femineo (do ženske) correpta cupidine nulla est O., muliebri (do ženske) insuper cupidine incensus (Seianus) T.; od tod γ) pooseb. Cupīdō -inis, m Kupido ali Amor, bog ljubezni (grški Ἕρως), Venerin sin: Pl., Pr., Sen. tr., Arn., Venus … altera spumā procreata, ex qua et Mercurio Cupidinem secundum natum accepimus Ci. (Cupido kot kip: Ci. Act. II in Verrem lib. IV, 2, 4), Erycina ridens, quam Iocus circumvolat et Cupido H., sacrum liberi Cupidinis H., faciem mutatus et ora Cupido V., illa, quibus superas omnes, cape tela, Cupido O.; pl. Cupīdinēs Kupidini, bogovi ljubezni, Venerini spremljevalci: mater saeva Cupidinum H., Cynthia prima suis miserum me cepit ocellis, contactum nullis ante Cupidinibus Pr. (ali cupidinibus).
b) častihlepnost, častihlepje, častilakomnost: cupidine atque irā, pessumis consultoribus, grassari S.
c) pohlep po denarju, lakomnost: nec leves somnos … cupido sordidus aufert H., fervet avaritiā miserāque cupidine pectus H., Agrippina … Narcissum incusat cupidinis ac praedarum T.
cycnus (cygnus) -ī, m (gr. κύκνος) labod, Apolonu posvečena ptica, znana po otožnem in ganljivem petju pred smrtjo (labodji spev): Ci., Lucr., V., H., Mart., iunctis per aëra cycnis carpit iter O. (o Veneri, ki se pelje na vozu, vpreženem v labode); preg.: quid tandem contendat hirundo cycnis? Lucr., certent cycnis ululae V.; met. pesnik: multa Dircaeum levat aura cycnum H.; cycnus kot ozvezdje Labod, Severni križ: Hyg. — Kot nom. propr. Cycnus (redk. Cygnus) -ī, m Ciken, Labod,
1. (večinoma o osebah, preobraženih v laboda)
a) Stenelov sin, ligurski kralj, sprejet med ozvezdja: V., O., Hyg.
b) sin Neptuna in Kalike: O., Hyg.
c) sin Apolona in Hirije, Beočan: O. — Od tod adj. Cycnēius (Cygnēius) 3 Ciknov (Cignov) = Beočana Cikna: Cycneia Tempe O. = beotske Tempe, Cygneius heros O. = Beočan Cigen.
č) sin Marsa in Pinene (ali Pelopije): Hyg.
2. kot zemljepisno ime
a) reka in gora v Kolhidi: Plin.
b) mesto ob Fazidu: Mel.
3. Cycnus περὶ ταφῆς, naslov Varonove satire: Varr.
Opomba: Star. Cucinus: Pl. (Menaechmi, 854; a tudi: quí cluet Cyc[i]nó patre).
čvekáti chacharear; chochear; decir bobadas; hablar sin ton ni son
dáhija m (t. dajy)
1. nasilnež
2. mn. štirje janičarski poveljniki, ki so si 1801 prilastili oblast v beograjskem pašaluku in krvoločno zatirali rajo ter s svojimi nasilji izzvali v zač. 1804 vstajo, "prvo srbsko vstajo". Imena glavnih nasilnikov so: Kučuk Alija, Aganlija, Mula Jusuf in Mehmed-aga Fočić. Njih so moralno in dejansko podpirali stari Foča, bivši kadija v Loznici, njegov drugi sin Mus-aga Fočić in Derviš-aga.
dàidžić m dial. bratranec, ujčev sin
desétnik m
1. desetnik, desečar, desetar
2. prema narodnom vjerovanju (ver-) deseti sin u roditelja kojemu je suđeno da se potuca po svijetu, svetu
3. beskućnik, skitnica, protuha
4. u feudalizmu primalac desetine