Franja

prae-gravidus 3 (prae in gravidus) zelo têžek (težák): rogato molis praegravidae (po novejših izdajah praevalidae) castigat pulvere lapsus Stat.

prae-gravis -e (prae in gravis)

1. zelo težek (težak): onus O., currus crateris aureis praegravis Cu., caput Mel., lateres T., cibo vinoque praegraves T. prenapolnjeni, prenasičeni, decidit hiberno praegravis unda gelu Mart.

2. metaf.
a) zelo okoren, zelo neokreten: maior sexaginta annis et praegravis corpore L., praegravem aut delumbem sese simulans Plin.
b) zelo (na moč, nadvse) nadležen, zelo (na moč, nadvse) neprijeten, prenadležen, obremenilen, obremenjujoč: satiatus et oblatis in eandem operam recentibus veteres et praegraves adflixit T., postremo, ubicumque haberetur, praegravem ratus interficere constituit T., formidolosum paci virum insignem et ignavo principi praegravem T., praegravem se Neroni fuisse T.; occ. zelo težek (težak), zelo težaven, zelo težeč, zelo trd, zelo hud: imperium Cu., servitium Plin., consulatus Plin. iun.

prae-gravō -āre -āvī -ātum (prae in gravāre)

I. trans.

1. zelo (ob)težiti, s svojo težo (po)tlačiti navzdol, potegniti (potegovati) navzdol (k tlom), (po)vleči navzdol (k tlom), potisniti (potiskati) navzdol (k tlom): praegravata inhaerentibus (sc. telis) scuta L., praegravato capite saepius, quam consuevit Col.

2. metaf.
a) (preveč) obtežiti (obteževati), biti v nadlego, nadlegovati, težiti: corpus animum praegravat H., exonerare praegravante (prenadležne) turbā regnum L., ne quem tributorum sarcina praegravaret Amm.
b) (po)tlačiti = preseči (presegati), zatemniti (zatemnjevati), zasenčiti (zasenčevati), potisniti (potiskati) v ozadje: L., artes infra se positas H., omnīs foculos, omnīs aras Bithyniae Marte ipso iudice pectus Hannibalis praegravasset Val. Max. —

II. intr.

1. preveliko težo imeti, pretežek (pretežak) biti: ne praegravet fructus parte aliquā Plin., caper flaccidis et praegravantibus auribus Col. s klapastimi (klapavimi, povešenimi) ušesi, klapouh.

2. metaf. premag(ov)ati, prevlad(ov)ati, pretehtati, biti odločilen, biti več vreden: pars civitatis deterior quanto praegravat Sen. ph., haec pars (sc. malorum) multum praegravabit Sen. ph., praegravant cetera facta dictaque eius Suet., si nulla (sc. causa) praegravet Ulp. (Dig.).

prae-largus 3 (prae in largus) zelo obilen: scribimus inclusi, numeros ille, hic pede liber, grande aliquid, quod pulmo animae praelargus anhelet Pers., dapes Iuvenc., te cum praelarga vocavit ditandas ad dona tribus Cl.

prae-lautus 3 (prae in lautus) zelo bliščoljuben (razkošjeljuben), subst. velik ljubitelj sijajnosti (sijaja, razkošja, blišča, sijajnega življenja): (sc. putabat) sordidos ac deparcos esse quibus impensarum ratio constaret, praelautos vereque magnificos qui abuterentur ac perderent Suet., praela[u]tus alioqui famosusque cenarum magnificentia Suet.

prae-longō -āre -āvī (praelongus) zelo podaljšati: qua subtilitate (sc. naturae rerum artificium) pinnas adnexuit, praelongavit pedum crura (sc. culicis) Plin.

prae-longus 3 (prae in longus) zelo dolg: gladii L., T., hasta L., T., cauda, lingua, crura, cornua, collum, manus, pedes, testes, digiti, gracilitas, acini (acina), trabes, radices Plin., homo, sermo Q.

prae-lūceō -ēre -lūxī (prae in lūcēre)

1. spredaj pred kom (čim), komu (čemu) svetiti: Sen. tr., Ap., Ph. idr., faces praeluxere Mart., ignis praeluceat facinori Ph., praelucet sebalis fax Amm., praelucere funalia iussit Fl., Duilio concessum est, ut praelucente funali a cena publice rediret Aur.; o sužnjih, ki nosijo svetila: praelucere alicui Stat., servus praelucens Suet.; pren.: z acc.: quod (sc. amicitia) bonam spem praelucet in posterum Ci. obseva bodočnost z veselim upanjem (z veselo nado), lumen tuae praeluceo vitae Aus.

2. zelo svetiti: baculum praelucet Plin.

3. metaf. bolj se svetiti, (s sijajem, sijem, bliščem) prekositi (prekašati), preseči (presegati, presezati): nullus in orbe sinus Bais praelucet amoenis H.

prae-lūcidus 3 (prae in lūcidus) zelo svetel, zelo sveteč: Cass., Iuvenc., Arabicae (sc. sardonyches) excellunt candore, circulo praelucido atque non gracili Plin.

prae-lūstris -e (prae in lustrāre; beseda je tvorjena analogno po illūstris) zelo lep, zelo imeniten, zelo mogočen, zelo visok: vive tibi, quantumque potes, praelustria vita: saevum praelustri fulmen ab arce venit O.

prae-mātūrus 3 (prae in mātūrus)

1. zelo ran, zelo zgoden, zgodnji: fructus cucumeris Col.

2. preran, prezgodnji, predčasen, nepravočasen, prehiter, prenagel: exitus, hiems T., mors Plin., denuntiatio Plancus in Ci. ep., praematurum existimatur (z ACI pr. pass.) Plin.; adv. -ē: praemature vitā careo Pl., appetis dominatum demens praemature praecocem Afr. fr., Afr. ap. Gell. et Macr., praematurius agi Dig.

prae-mollis -e (prae in mollis) zelo mêhek (mehák): ova, involucrum Plin., est in eo quoque nonnihil, quod hic singulis verbis bini pedes continentur, quod etiam in carminibus est praemolle Q.

prae-nōbilis -e (prae in nōbilis) zelo (nadvse) imeniten, preimeniten, zelo (nadvse) slaven, preslaven: praenobilis potio Ap., praenobilior Prud.

prae-nūbilus 3 (prae in nūbilus) zelo oblačen, zelo temen: stat vetus et densā praenubilus arbore lucus O.

prae-opīmus 3 (prae in opīmus) zelo debel, zelo tolst: vitulus Tert.

prae-parcus 3 (prae in parcus) zelo varčen, zelo skop: Isid., cum sensere eximi mella, avide vorantes, cetero praeparcae (sc. apes, naspr. prodigae atque edaces) Plin., animus Plin.

prae-parvus 3 (prae in parvus) zelo majhen, majcen, majčken, micen, mičken: Iuvenc.

prae-patior -patī -passus sum (prae in patī) zelo (močno, hudo) trpeti: Cael.

prae-pinguis -e (prae in pinguis) zelo debel, zelo tolst, zelo masten (naspr. exilis): solum V., ubertas, mares Plin., penuriam lactis praepingues sentiunt Plin., cum in eodem genere praepingues alii capiantur Plin., terra Col., quod praepinguis fuerit visus Suet., equitibus corpulentis et praepinguibus Gell., gobio, non maior geminis sine pollice palmis, praepinguis Aus., caespes Amm.; metaf.: vox Q. predebel, premočan.

prae-polleō -ēre -polluī (prae in pollēre) imeti premoč, preseči (presegati) koga (v čem), biti odločilen, odločiti (odloč(ev)ati), zelo veliko (z)moči (premoči), biti zelo mogočen (môčen, močán, vpliven), odlikovati se v čem: quia mari praepollebant (sc. Phoenices) T., Macedones praepolluere T., quibus additis (sc. Langobardis) praepollebat T., ut numerus liberorum in candidatis praepolleret T., viri praepollentes T., gens divitiis praepollens L., vir virtute praepollens L., puella praepollet pulchritudine Ap., huius templi religio … divinatione praepollet Macr., Romae suae artis exercitatione praepolluit Aug. — Od tod adj. pt. pr. praepollēns -entis (s komp. in superl.) prevladujoč, pretežen, odličen, izvrsten: vis praepollentior oculorum Aug., praepollentior delectatio eorum iustitia est Aug., praepollentissimum suum nomen