požírati (-am) | požrêti (-žrèm)
A) imperf., perf.
1. inghiottire, ingerire, ingoiare, ingollare, deglutire, trangugiare:
požirati hrano, tekočino inghiottire, ingurgitare, trangugiare il cibo, le bevande; ekst. divorare
požirati s pogledom divorare con lo sguardo
2. ekst. inghiottire, smaltire, assorbire:
kanal ne požira več il canale è intasato, occluso
trg proizvodnje ne požira il mercato non è in grado di smaltire la produzione
3. pren. inghiottire, ingoiare, trangugiare, mangiare:
požirati solze inghiottire le lacrime
požirati nasilje ingoiare soprusi
požirati besede (slabo izgovarjati) mangiare le parole
požirati žalitve, jezo inghiottire offese, trangugiare la bile
4. pren. divorare, consumare, distruggere:
dejavnost, ki požira veliko denarja un'attività che divora somme enormi
plamen požira poslopje le fiamme divorano lo stabile
FRAZEOLOŠKA/TERMINOLOŠKA RABA:
artist požira meč il giocoliere ingoia la spada
avto je požiral kilometre l'automobile divorava i chilometri
učenci kar požirajo učiteljeve besede gli scolari pendono dalle labbra del maestro
požirati knjige leggere avidamente
pren. požirati sline avere l'acquolina in bocca
uši ga bodo požrle è pieno di pidocchi
kar naprej, saj vas ne bomo požrli avanti avanti, non vi mangiamo mica
požreti besedo rimangiarsi la parola, venir meno alla parola
požreti koga živega avercela con qcn.
požirati živce komu innervosire qcn., far saltare i nervi a qcn., dare ai nervi a qcn.
B) požírati se (-am se) | požreti se (-žrém se) imperf., perf. refl. rodersi, arrovellarsi; ekst. litigare:
požirati se od jeze mangiarsi il fegato
ne bom se mešal, naj se sami med seboj požrejo io non mi impiccio: se la vedano tra loro
Zadetki iskanja
- practice1 [prǽktis] samostalnik
običaj, navada, splošna raba, običajen postopek; urjenje, vaja; praksa, izkustvo; opravljanje česa, (zdravnikova, advokatova) praksa, pacienti, stranke, klientela
pravno postopek, pravila postopka
množina spletkarjenje, spletke
tehnično ravnanje, tehnika dela
practice time čas za trening (avtomobilske dirke)
practice run vožnja za trening (avto)
practice alarm poskusni alarm
practice ammunition municija za vajo
aeronavtika practice flight poskusni let
in practice imeti prakso, biti v vaji, praktično
it is my practice to navajen sem, da
to make a practice of imeti navado, da
practice makes perfect z vajo se doseže popolnost
out of practice ne imeti prakse, biti iz vaje
to put in(to) practice izvesti, praktično uporabiti
it was then the practice tedaj je bilo v navadi - praeceptum -ī, n (praecipere) napotek, napotilo, nauk, pravilo, vodilo, predpis, povelje, ukaz: Pl., Ter., Varr., Cat., Pr., O., Sen. ph., Iust., Stat. idr., medicorum, philosophorum, rhetorum, artis Ci., praecepta Latine loquendi Ci., praecepta tradere dicendi Ci., praecepta dare Ci., dare alicui sapientiae praecepta Ci., et augendi et laudandi et vituperandi praecepta dare Ci., praecepta dare ali ponere in aliquid Ci., praecepta gustare Ci., alicui pervulgata praecepta decantare Ci., amicorum C. svet, praecepto observato C., philosophorum praecepta N., vitae beatae H., praecepta facessere V., excĭderunt (pozabil je) praecepta dictatoris L., ne Vespasianum senem triumphalem praeceptis coerceret T., praecepta de ratione scribendi Suet., praecepta per libellos dare Suet.
- praecia -ae, m (prae in ciere) klicar, ki je hode pred svečeniki (flamines) opominjal rokodelce, naj v času bogoslužja prenehajo delati, da ne onečastijo svetih obredov: P. F. — Dvomljiva soobl. praeciamitātor -ōris, m: P. F., † praeciamitatores † dicuntur, qui flaminibus Diali, Quirinali, Martiali, antecedent[es] exclamant feriis publicis, ut homines abstineant se opere, quia his opus facientem videre religiosum est Fest.
- prae-cipiō -ere -cēpī -ceptum (prae in capere)
1. (v)naprej vzeti (jemati), prevze(ma)ti, komu kaj, prisvojiti (prisvajati) si: aquam Lucr., pecuniam mutuam C. vnaprej vzeti (jemati) na posodo, izposoditi (izposojati) si, locum Cu. ali Piraeeum L. ali litora V. prej zasesti, tako tudi mons praeceptus S., iter Cu., L. ali aliquantum viae, longius spatium L. prej pre(hod)iti, premeriti (nekoliko poti, daljši kos poti), malce (nekoliko) prehiteti koga, aliquantum ad fugam temporis L. precej časa (prednosti) za beg si pridobiti, tempore praecepto L. zaradi časovne prednosti (prehitevanja), bellum T. prej začeti vojno, fata veneno Fr. smrt prehiteti s strupom, prej se zastrupiti, si lac praeceperit aestus V. če vročina izsuši mleko (= če mleko izhlapi), preden molzemo, praecipitur seges O. prehitro zori.
2. (vna)prej uži(va)ti, (ob)čutiti: ut ne multi illud (sc. candelabrum) ante praeciperent oculis quam populus Romanus Ci., eius rei laetitiam L., spectatissimi triumphi laetitiam Hirt., spem L., laudem T. (Dial.); occ. kot jur. t.t. (dediščino) vnaprej dobiti, vnaprej (po)dedovati: Plin. iun., Icti.
3. (po)prej, vnaprej misliti, predstaviti (predstavljati) si, (iz)vedeti, (spo)znati itd.: victoriam animo C., cogitatione futura Ci., omnia praecepi atque animo mecum ante peregi V., spe hostem V. predstavljati si, v duhu videti, rem famā L., consilia hostium Ci. vedeti za sovražne naklepe, preden se uresničijo; opinione praecipere z ACI vnaprej domnevati se: C.
4. predpis(ov)ati, naročiti (naročati), svetovati, da(ja)ti nasvet(e), odrediti (odrejati), opozoriti (opozarjati) na kaj, vele(va)ti, ukaz(ov)ati: abs.: ut erat praeceptum C., ut praeceperat, sicut praeceptum erat Cu.; z obj.: Cu. idr., hoc tibi praecipio Ci., quidquid praecipies (v vseh svojih predpisih (pravilih)) esto brevis H.; s finalnim stavkom: N., Plin. iun. idr., praecipit, omnes mortales pecuniā aggrediantur S., praecipitur aedilibus, ut noctu vigilias agerent Ci., hoc praecipio, ne segniores sitis Ci.; z odvisnim vprašalnim stavkom: praecipit, quae fieri velit C., quid fieri vellent, praeceperunt N.; redko z inf.: Plin., O., iustitia praecipit parcere omnibus Ci.; pri poznejših piscih analogno po glag. iubēre z ACI oz. NCI: Plin., Suet., Arn., Lact., ceteros omnes decedere praecepit Ap., pueros in agrum deduci praecepit Iust., ceteras (sc. sarcinas) incendi praecepit Cu., praecipimur domino psallere Cass., Philoromus auriga rapi praeceptus Amm.
5. učiti, da(ja)ti nauk(e), da(ja)ti po(d)uk: artem nandi O., praecipe lugubres cantus H. uči me, recte praecipi potest in amicitiis Ci.; z ACI: ratio parum praecipit nec bonum illud esse nec porro malum Ci.; abs. poučevati, biti učitelj: alicui Suet., de eloquentiā Ci., qui de arte dicendi praecipiunt Ci.; subst. pt. pr. m praecipientes učitelji: inscientia praecipientium T. (Dial.), eum in numero praecipientium non habeo Q.; tudi samo učenjaki = teoretiki: Q. (Institutio oratoria 2, 6, 1). - praecipitō -āre -āvī -ātum (praeceps)
I. trans.
1. strmoglaviti (strmoglavljati), prekucniti (prekuceváti, prekucávati), (dol) zvrniti (zvračati), prevrniti (prevračati), (dol) zagnati (zaganjati), (dol) vreči (metati): tauros Cu., flumina Sen. ph. tvoriti slape, v slapu (slapovih) padati, aliquem in terram Cu. ob tla vreči, pilas in mare N., se in flumen C., se de muro O., se de turri L., se e Leucade Ci., equites ex equis L.; z abl. separationis: saxa muro C., senes pontibus O., currum scopulis O., se petris Cu.; pogosto med. praecipitari strmoglaviti (strmoglavljati) se, zagnati (zaganjati) se, pognati (poganjati) se, vreči (metati) se: cum alii super vallum praecipitarentur S., per (čez, preko) lubrica saxa praecipitati Cu.; pesn.: lux praecipitatur aquis (dat. = in aquas) O. sonce zahaja, sonce gre v zaton (prim. = Scorpios in aquas praecipitatur O.), nox praecipitata O. iztekajoča se, minevajoča, h koncu hiteča (idoča); redko praecipitare se =
a) strmoglaviti (vreči) se v prepad: consulem designatum tantis conterruit minis, ut is se praecipitaverit Suet.
b) = hitro iti dol, na vrat na nos teči dol, hitro se spustiti: hac te praecipitato Ter.; occ. preveč obrniti navzdol: vitem Ca.
2. metaf.
a) strmoglaviti (strmoglavljati), vreči (metati), pahniti (pehati), pogubiti (pogubljati), uničiti (uničevati): aliquem ex altissimo dignitatis gradu Ci., rem publicam L., aegrum Cels., bellatores Plin. onesrečiti (onesrečevati), spem festinando O., praecipitatus ex patrio regno S., avaritia semet ipsa praecipitavit S., furor iraque mentem praecipitant V. zanašata, praecipitate moras V. hitro odpravite vse zadržke, p. arborem in senectam Plin. pustiti, da drevo pred časom (predčasno) ostari (propade), se in exitium Cels., praecipitari (med.) in insidias L. zabresti, zaiti, pasti.
b) pospešiti (pospeševati), prehitro ukrepati pri čem, prenagliti se pri čem: vindemiam Col., obitum (zahod sozvezdja) Ci. poet., ne praecipitetur editio Q., consilia praecipitata L.; pesn. α) z inf. = priganjati, siliti: Stat., curae praecipitant dare tempus sociis humandis V. β) z ACI: Argum Tiphynque vocat pelagoque parari praecipitat Val. Fl. —
II. intr.
1. strmoglaviti (strmoglavljati) se, (dol) zagnati (zaganjati) se, (dol) pognati (poganjati) se, (dol) drveti (dreviti, dreti), (dol) pasti (padati), spustiti (spuščati) se: in fossam L., Nilus praecipitat ex montibus Ci., praecipitare istuc est, non descendere Ci., non fugis hinc praeceps, dum praecipitare (naglo bežati) potestas (sc. est)? V., nox caelo (abl. separationis) praecipitat (sc. in oceanum) V., sol praecipitans Ci. zatonu (zahodu) se bližajoče; occ. miniti (minevati), izteči (iztekati) se, doteči (dotekati), h koncu hiteti (iti), koncu se (pri)bliž(ev)ati: hiems iam praecipitaverat C.
2. metaf.
a) drviti (dre(vi)ti) (v pogubo, nesrečo), iti po zlu, poginiti (poginjati, pogibati): ad exitium praecipitantem retinere Ci., praecipitantem impellere Ci., res publica praecipitans Ci., rei publicae praecipitanti subveni Ci.
b) zaiti, zabresti, pasti: in insidias L., in amorem Pl. - prae-cludo -ere -clūsī -clūsum (prae in claudere)
1. zapreti (zapirati): (alicui) portas C., fores Pr., horrea Suet., ruinā aedificiorum praeclusa via Suet., maria bello quasi tempestate Fl.; meton.: praeclusit cunctos negotiatores Suet. dal je vsem (vele)trgovcem zapreti tržnice.
2. metaf. zapreti (zapirati), prepreti, ovreti (ovirati), zadrž(ev)ati, onemogočiti (onemogočati), preprečiti (preprečevati), zagraditi (zagrájati, zagrajeváti): iter O., orbem terrarum alicui Ci., sibi curiam Ci., omnes sibi aditus Ci., navigationem Auct. b. Alx., maritimos cursus magnitudo hiemis praecludebat Ci., linguam cani, ne latret Ph. ali (pren.) vocem Ph., vocem alicui L., vocis usum O. jezik zavezati, usta zamašiti (zapreti), sapo vzeti komu. - praecursōrius 3 (praecursor) naprej hiteč, vnaprejšnji, predhoden, vnaprej poslan: ne quid festinationi meae pereat, quod sum praesens petiturus, hac quasi praecursoria epistula rogo Plin., praecursorius index Mediolanum advenit ingressusque regiam ante pedes proiecit Constantii Amm., elegerunt et veriti, ne praecursorius index procul agentes absterreat, Athanaricum ipsum Amm., antequam magus conceptis precationibus libamenta diffunderet praecursoria Amm.
- prae-damnō -āre -āvī -ātum (prae in damnāre)
1. vnaprej obsoditi (obsojati): totam culpam eius temporis in praedamnatum collegam transferentem omnes tribus absolverunt L., cunctari enim se, ne si superesset, eripere[t] legibus reum, sin deesset, destituere ac praedamnare amicum existimaretur Suet.
2. metaf.
a) se perpetuae infelicitatis praedamnare Val. Max. samega sebe imeti za obsojenega na večno nesrečo.
b) (o)pustiti ((o)puščati) kaj, izgubiti (izgubljati) (up(anje), nado): spem L. - prae-dīcō2 -ere -dīxī -dictum (prae in dīcere)
1. prej povedati: O., Q. idr., praedicam, quid sentiam Ci., praediceres T. to bi mi prej povedal(a); occ. (o pisateljih in govornikih) prej pripomniti (pripominjati), prej omeniti (omenjati): S., Q., Plin., Plin. iun., Vell. idr., praedictae latebrae L., simulque pedes eques classis apud praedictum amnem convenere T., haec mihi eo praedicenda fuerunt, ut … Ci.
2. (vna)prej določiti: res divas Naev. ap. Non., reo atque accusatoribus diem T., praedictā die T., ad praedictam cenae horam Suet.
3. vnaprej govoriti (povedati), napoved(ov)ati, prerokovati: futura, defectiones solis Ci., malum hoc nobis memini ac caelo tactus praedicere quercus V., defectus solis et lunae Aug.; z ACI: praedico nihil M. Antonium eorum, quae sunt legatis mandata, facturum (sc. esse) Ci., non enim Cicero ea solum … futura (sc. esse) praedixit, sed etiam … N.
4. predpis(ov)ati, vele(va)ti, ukaz(ov)ati, zabič(ev)ati, (po)svariti, svetovati; abs.: moneo, praedico, ante denuntio Ci.; z obj.: proque omnibus unum praedicam et repetens iterumque iterumque monebo V.; s finalnim stavkom: T., Plin. idr., Pyrrho ut a veneno caveret, praedixerunt L., iisque praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitterent quam ipse esset remissus N., Iunonem praedicere, ne faceret Ci. — Od tod subst. pt. pf. praedictum -ī, n
1. prerokba, preročilo, napoved, oznanilo, naznanilo: Suet. idr., Veientium, astrologorum Ci., Chaldaeorum natalicia praedicta Ci., vatum Ci., V., haruspicum Plin., deorum Val. Fl.
2. dogovor: velut ex praedicto L.
3. ukaz, povelje: dictatoris L., velut ex praedicto ambo Scotusam petierunt L., ut est edoctus de industria Claudium praedictum sacerdotum suppresisse Val. Max. - praedō1 -ōnis, m (praedārī) plenilec, ropar, razbojnik, grabež(ljivec), gusar, tat: Ter., Varr., Corn., V., Cu., Col., Val. Max., Sen. rh., Sen. ph., Q., Ps.-Q., Mart., T., Suet., Gell., Lucan., Ph., Petr., Vell., Val. Fl., Stat., Asc., Ap., Fr., Aus., Cl., Macr., Iust., Amm., M. idr., vos scelesti, vos rapacīs, vos praedones Pl., ne capta praeda capti praedones fuant Pl., omnium templorum atque tectorum totiusque urbis praedo Ci., praedo iuris urbani Ci., collecti ex praedonibus latronibusque Syriae Ciliciaeque provinciae C., fugiens hic decidit acrem praedonum in turbam H., „per devia rura iuvencos, Romule, praedones, et Reme“, dixit „agunt“ O., at neque Persephone digna est praedone marito O., alibi praedo alibi praedae vindex cadit L., praedonum agmen L., impium Fidenatem, praedonem Veientem L.; praedones maritimi (po)morski razbojniki, gusarji: deinde maritimos praedones consectando mare tutum reddidit N.; v tem pomenu tudi samo praedo: capiunt praedonīs navem illam ubi vectus fui Pl., bellum praedonum Ci., C., refertum praedonum mare Ci., ipse archipirata cum grege praedonum Ci.; metaf.: praedo maritus (o Plutonu, ki je ugrabil Prozerpino); o kragulju: praedo fuit volucrum Mart.; o trotih in čmrljih: nec rursus multitudinem praedonum co[nv]alescere patiendum est, ne universas apes alienas diripiant Col.; o ljudeh, ki se polakomnijo in polastijo posesti drugih: Icti.
- prae-ēmineō in prae-mineō -ēre (prae in ēminēre)
1. štrleti (moleti, strčati) iz česa, gledati iz česa, kvišku moleti, izstopati: Ap., oculi praeeminentes Dig., cancelli plumbei, qui vico argentario desuper praeeminent Aug.
2. metaf. nadkriliti (nadkriljevati), preseči (presegati, presezati), prekositi (prekašati), odlikovati se: omnīs, qui circum sunt, praeminent altitudine milium passuum duorum S. fr., orbus et hic: cui iunctus erit documenta daturus, adsciti quantum praemineant genitis Aus., inter quos omnes adolescentiā et virtutum pulchritudine commendabilis noster Hypatius praeminebat Amm., litterae auctoritate praeeminentes Aug., insignis ipse et praeeminens Prud., ante hanc quaedam augustioris vultus femina ac sacro lumine aethereque resplendens venerabili antistitio praeminebat M.; z acc.: sed illud Albuci utique Graecos praeminet Sen. rh., ne regis aut dictatoris nomen adsumeret ac tamen appellatione aliqua cetera imperia praemineret T., ut ceteros Britannorum imperatores praemineret (sc. Caratacus) T., ea tempestate Cassius ceteros praeminebat peritiā legum T., eo usque valuit, ut gratia pecunia vi nocendi etiam malos praemineret T. - prae-fēstīnō -āre (prae in fēstīnāre)
1. zelo (preveč) hiteti, prenagliti se, prehitro narediti (storiti) kaj, prehitro ukrepati glede česa, v zvezi s čim: quid opus[t], adulescens? PL. Isti[c] infortunium, qui praefestinet ubi erus adsit praeloqui Pl., praefestinamus quae sit causa sciscere, quod sit necessum scire, praesertim in brevi Afr. fr., iam tamen invenio qui me iaculentur et ictu praefestinato munus inane petant Ps.-O., quia neque praefestinatum opus nimium immature videri possit ante quindecim dies factum Col., proprium est dolentis praefestinare ad indicandum quae dolent Don., defecturos se, ne deficere praefestinarent, effecisse L. prenagliti se z odpadom.
2. hiteti mimo česa, obiti kaj: Toronaeum Thermaeumque sinum praefestinans T. - prae-fīniō -īre -īvī (-iī) -ītum (prae in fīnīre) (po)prej (vnaprej) določiti (določati), ustanoviti (ustanavljati), predpis(ov)ati: quippe ubi dimidiae partis pars semper habebit dimidiam partem nec res praefiniet ulla Lucr., diem Ci., censum Ci., census praefiniebatur Ci., funerum sumptus praefinitur ex censibus a minis quinque usque ad minam Ci., quae dies in lege praefinita est Ci., sumptum funerum Ci., praefinire non est meum Ci., sed ego cetera non tam restricte praefinio vel hominum vitiis vel subsidiis temporum victus Ci., sed eo vidisti multum quod praefinisti quo ne pluris emerem Ci. ep., locutus Kalendas Ianuarias ibi praefinitas esse Ci. ep., mensura, dies, tempus Plin., dies praefinitus Plin. iun., tempus (tempora) praefinire Plin. iun., tempora praefinita Q., ad certum praefinitumque tempus Suet., dies certus praefinitus Gell., genus et modus, numerus Gell., „lex enim“ inquit „tibi meos tantum praefinit oculos, quibus formam tuam adprobes“ Val. Max., praefinitā die T., stationes praefinitae Ps.-Ap.; s quominus in cj.: neque de illo quidquam tibi praefinio, quominus ingenio mecum contendas Ci.; z ACI: Tiberius Caesar concremato ponte naumachiario larices ad restituendum caedi in Raetia praefinivit Plin. — Od tod adv. abl. neut. pt. pf. praefīnītō po predpisu (predpisih), v skladu s predpisom (predpisi): nam illi haud licebat nisi praefinito loqui quae illi placerent Ter.
- (prae-for) -fārī -fātus sum (prae in fārī) V rabi so le obl.: praefatur, praefamur, praefabantur, praefarer, praefarentur, praefati sumus, praefatus fuero, praefari, praefante, praefantes, praefatus, praefandus in star. imper. praefato ali praefamino) (po)prej reči (povedati, govoriti).
1. (kot relig. t.t.) (kakemu nabožnemu ali sploh resnemu dejanju) uvodno besedilo (proslov) govoriti, komu (po)prej opraviti (opravljati) molitev, (po)prej (z)moliti, (po)prej pomoliti h komu: maiores nostri omnibus rebus agendis „quod bonum, faustum, felix esset“ praefabantur Ci., praefari sollemne carmen precationis L., ture, vino Iovi praefato Ca. poprej opravi molitev (zmoli k) Jupitru ob kadilu in vinu; pesn. (z acc. personae oz. božanstva): divos V. ali Iovem vino praefamino Ca. zmoli k bogovom (k Jupitru).
2. (v govoru ali spisu) (po)prej omeniti (omenjati), (iz)reči, govoriti, povedati, navesti (navajati): Ap. idr., quae de deorum naturā praefati sumus Ci., in parte operis mei licet mihi praefari bellum me scripturum L., cum praefatus fuero Col. ko končam svoje (predhodne, uvodne) opombe, sed iam praefari desinamus Col. toda dovolj predgovora (uvoda, predslovja), Aristoteles diversa tradit, vir quem in his magna secuturus ex parte praefandum reor Plin. vnaprej omeniti (kot avtoriteto); occ.: veniam libertati Iust. vnaprej prositi za opravičilo (spregled, prizanesljivost) za svojo prostodušnost, vnaprej se opravičiti za svojo prostodušnost, enako tudi samo veniam Ap., honorem Ci. reči „s slovesom“ („s slavo“, „s častjo“), reči (govoriti, povedati) „sloves“ („slava“, „čast“), praefandi umoris e corpore effluvium Plin. vlage, za katero se je treba prej opravičiti (je treba prositi za prizanesljivost, ki zahteva opravičilo) = iztrebki, otrebki, praefanda Q. = turpia dictu, maxime nefaria et honore praefanda Min., adulescens praefatur arrogantius et elatius, quam aetatem eius decebat Gell.
3. prerokovati, vedeževati: talia praefantes quondam felicia Pelei carmina divino cecinerunt pectore Parcae Cat., quem ad modum cordi esse divis [e] carminibus praefarentur L.; z ACI: sibi Asiam sufficere praefatus Iust. preroško je opomnil, preroško opomnivši.
4. narekovati: et melicos lyricosque modos praefando (nekatere izdaje profando) novabis Aus. — Pt. pf. praefātus s pass. pomenom: Icti. in pozni pisci: condemnatus ex praefatis causis Dig., iura Dig., sic etiam nostro praefatus habebere libro Aus. omenjen na začetku knjige, sine honoribus praefatis appellare aliquid Arn. ne da bi omenil, vir praefatā reverentiā nominandus Vop. Od tod praefātum -ī, n = praefātiō predgovor, uvod: praefato opus est Symm. - prae-fringō -ere -frēgī -frāctum (prae in frangere) spredaj (od)lomiti, spredaj zlomiti, spredaj razlomiti, prebiti: Cels., Col. idr., pugno brachium Pl., ne caulis praefringatur Ca., praefracta strigilis Luc. ap. Gell., praefracta ligna Lucr., arbores Sen. ph., praefracto rostro (sc. navis) C., praefringere hastas L., cornu galeae L., pinum praefractum misit in hostes O., primam aciem telo Iust. — Od tod adj. pt. pf. prae-frāctus 3, adv. -ē spredaj odlomljen; metaf.
1. (v slogu) odsekan, oster, robat: Thucydides praefractior Ci.
2. (glede na značaj) neupogljiv, brezobziren, oster, strog, trd, osoren: Aristo Chius praefractus, ferreus Ci. ap. Non., nimis mihi praefracte videbatur aerarium vectigaliaque defendere Ci., praefractius perseverantiae exemplum Val. Max., Charondae praefractior et abscisior iustitia Val. Max., propter bella civilia dissolutam disciplinam militarem praefractius et rigidius astringere Val. Max. - prae-fulgeō -ēre -fulsī (prae in fulgēre)
1. lesketati se, svetiti se, bleščati se, bliščati se: vasta et ardua proceritate armisque auro praefulgentibus Quadr., insignia scutorumque praefulgens opus caelatum Auct. b. Hisp., pellis praefulgens unguibus aureis V., nitor smaragdi praefulget collo tuo Ph., ne in victimis quidem, licet opimae sint auroque praefulgeant, deorum est honor Sen. ph., ecce gemino sole praefulget dies Sen. tr., et Pelusiaco praefulget stamine vertex Sil., advolat aurato praefulgens murice ductor Sidonius Sil., ibat Agenoreus praefulgens ductor in ostro Sil., praefulgens anulus auro Sil., nec regia quondam praefulgens ebore Sil., equitatumque frenis, ephippiis, monilibus, phaleris praefulgentem Gell., Dionaeo praefulgens Iulius astro Aus.
2. metaf. v oči bosti, odlikovati se, blesteti, izstopati: praefulgebat huic triumphus recens L., illustri memoria Poppaei Sabini consularis et triumphali decore praefulgentis T., praefulgebant Cassius atque Brutus, eo ipso quod effigies eorum non visebantur T., nam militarium (sc. coloniarum) et causae et auctores ex ipsarum praefulgent nomine Vell., ita prae ceteris omnibus enituit et praefulsit decori et honesti dignitas Gell., multusque in imagine claris praefulgebat avus titulis bellique domique Sil., invictum exercitum et tot victoriarum praefulgentem gloria Iust.
3. occ. premočno svetleti (se svetlikati, se lesketati, svetiti, sijati): ne aut obcaecentur tenebris imagines aut splendore praefulgeant Corn. - prae-furnium -iī, n (furnus)
1. pečna (kurilna) odprtina, istéje, ístje: si uno praefurnio coques Ca., si duobus praefurnis coques, lacuna nihil opus erit; cum cinere eruto opus erit, altero praefurnio eruito Ca., ventus ad praefurnium caveto ne accedat Ca.
2. = gr. προπνιγεῖον (propnigeum) kurišče, kurilnica (v kopeli): ad hypocausim, uti pila, cum mittatur, non possit intro resistere, sed rursus redeat ad praefurnium ipsa per se Vitr., ante id fit fornacula habens in laconicum nares, et eius praefurnium magna diligentia comprimitur Vitr., caelum, quod est ibi ex praefurniis ab ignis vapore percalefactum, corripit ex pavimentis aquam Vitr. - prae-gravō -āre -āvī -ātum (prae in gravāre)
I. trans.
1. zelo (ob)težiti, s svojo težo (po)tlačiti navzdol, potegniti (potegovati) navzdol (k tlom), (po)vleči navzdol (k tlom), potisniti (potiskati) navzdol (k tlom): praegravata inhaerentibus (sc. telis) scuta L., praegravato capite saepius, quam consuevit Col.
2. metaf.
a) (preveč) obtežiti (obteževati), biti v nadlego, nadlegovati, težiti: corpus animum praegravat H., exonerare praegravante (prenadležne) turbā regnum L., ne quem tributorum sarcina praegravaret Amm.
b) (po)tlačiti = preseči (presegati), zatemniti (zatemnjevati), zasenčiti (zasenčevati), potisniti (potiskati) v ozadje: L., artes infra se positas H., omnīs foculos, omnīs aras Bithyniae Marte ipso iudice pectus Hannibalis praegravasset Val. Max. —
II. intr.
1. preveliko težo imeti, pretežek (pretežak) biti: ne praegravet fructus parte aliquā Plin., caper flaccidis et praegravantibus auribus Col. s klapastimi (klapavimi, povešenimi) ušesi, klapouh.
2. metaf. premag(ov)ati, prevlad(ov)ati, pretehtati, biti odločilen, biti več vreden: pars civitatis deterior quanto praegravat Sen. ph., haec pars (sc. malorum) multum praegravabit Sen. ph., praegravant cetera facta dictaque eius Suet., si nulla (sc. causa) praegravet Ulp. (Dig.). - prae-iūdicium -iī, n (prae in iūdicium)
1. vnaprejšnja (predhodna, poprednja) (raz)sodba (ki je poznejši lahko ali ji mora biti vodilo), predsodba, prejudíc(ij), predhodna odločitev, predhodni izrek: Plin. iun., Q., Suet. idr., de quo non praeiudicium, sed plane iudicium iam factum putatur Ci., cur non eius damnatione aliquod ad hoc iudicium praieiudicii comparasti? Ci., praeiudicium se de capite C. Verris per hoc iudicium nolle fieri Ci.
2. metaf. vnaprejšnja (predhodna, poprednja) sodba, predsodba, vnaprejšnja odločitev (izven sodišča): praeiudicium tantae rei afferre L. vnaprej (prenaglo, prehitro) se odločiti glede tako pomembne zadeve (o tako pomembni zadevi).
3. meton.
a) prejudicialna tožba, tožba na vnaprejšnjo sodno odločbo, po kateri naj se določi kako pravno razmerje: Icti.
b) po kaki vnaprejšnji odločbi nastala škoda, prejudíc(ij): Sen. ph., Gell., Icti., neque veritati facit praeiudicium Icti. ne škoduje.
c) odločilni (vplivni, merodajni) zgled (primer): Pompeius vestri facti praeiudicio demotus Italiā decessit C., praeiudicia Africi belli C. dosedanji zloslutni (= nesrečo, slab izid napovedujoči) dogodki, orabat, ut se praeiudicio iuvarem Plin. iun.