Franja

ὑπ-αίτιος 3 kriv, τινός česa, τινί odgovoren komu; ὑπαίτιόν ἐστί μοί τι πρός τινος (ob)dolži me kdo česa, očita mi kdo kaj.

ὑπ-έχω [gl. ἔχω; aor. 2 ὑπ-έσχεθον, adi. verb. ὑφεκτέον] 1. držim pod čim χεῖρα, polagam pod kaj, θήλεας ἵππους pripuščam kobile, pustim, da se ubrejijo. 2. pren. a) držim nasproti, molim, dajem, dopuščam, οὖας poslušam, ἐμαυτόν τινι vdam se, podvržem se, ἐμαυτὸν ἐξελέγξαι dam se izpraševati, dovolim, da me kdo izprašuje; b) sprejmem kaj nase, podvržem se čemu, trpim, prenašam ἄτην; δίκην trpim kazen NT; dajem račun, τὴν αἰτίαν τινός prevzemam odgovornost, λόγον τινί odgovarjam, sem odgovoren, dajem račun; slično ὑπέχω εὐθύνας dajem račun ali sem odgovoren.

ὑπό, v anastrofi ὕπο, ep. poet. tudi ὑπαί [Et. lat. sub, got. uf, nem. ob (n. pr. Ob-dach)] A adv. spodaj, τοὺς δ' ἄρ' ὑπὸ τρόμος εἶλεν (spodaj, t. j. v nogah), pod njimi ὑπὸ δ' ἡμίονοι ταλάεργοι. B praep. I. z gen. 1. krajevno na vprašanje odkod? (in kje?): pod, izpod, ἵππους λύω ὑπὸ ζυγοῦ izprežem, λύομαι ὑπ' ἀρνειοῦ, νεκρὸν ὑπ' Αἴαντος ἐρύω iztrgam iz rok, ὑπὸ χθονός pod zemljo, τὰ ὑπὸ τῆς γῆς kar je pod zemljo, ῥέει κρήνη ὑπὸ σπείους teče iz(pod) votline, τὸν μοχλὸν ὑπὸ σποδοῦ ἔλασα pod (v) žerjavico. 2. pren. se rabi pri osebah, katere kaj povzročijo: a) tako zlasti pri pasivu in pri glagolih pasivnega pomena (= lat. ab): od, po δάμναμαι, ἀποθνῄσκω, ἀπόλλυμαι, πίπτω ὑπό τινος itd., φοβέομαι (φεύγω) ὑπό τινος bežim pred kom, ἐκπίπτω, ἀνίσταμαι ὑπό τινος izžene me kdo, prisili me kdo, da se izselim, ὡς διάκειμαι ὑπὸ τῆς νόσου kako me je bolezen zdelala, πράγματα ἔχω ὑπό τινος nadleguje me kdo, ὁ τούτων κύριος καταστὰς ὑφ' ὑμῶν ki ste ga vi postavili za gospodarja; δίκην δίδωμι ὑπό τινος kaznuje me kdo, εὖ ἀκούω ὑπό τινος na dobrem glasu sem pri kom; b) vzročno: iz, vsled, zaradi, od: νῆες κονάβησαν ὑπ' ἀυσάντων Ἀχαιῶν vsled kričanja Ahajcev, ὑφ' ἡδονῆς od (iz) veselja, ὑπὸ λύπης vsled (od) žalosti, ὑπὸ φόβου iz (od) strahu, ὑπ' ἀναισχυντίας iz nesramnosti, ὑπὸ ἀπειρίας zaradi premajhne izkušnje, ὑπὸ ταύτης τῆς ἀσχολίας zaradi teh opravkov, οὐκ ἐμῶν ὑπ' ἀγγέλων πορεύεται ne prihaja na moje povelje; c) izraža spremne okoliščine: pod, med, ὑπ' αὐλητρίδων (αὐλῶν) med glasom piščalk, ἐστρατεύετο ὑπὸ συρίγγων, ὑπὸ βροντῆς med gromom, ὑπὸ πομπής ἐξάγω v slovesnem izprevodu, ὑπ' εὐκλείας ἀποθνῄσκω na dobrem glasu (slavno), ὑπὸ μαστίγων pod biči, pod vplivom bičev. II. z dat. 1. krajevno a) na vprašanje kje?: pod ὑπό θάμνῳ κατάκειμαι, μάρναμαι ὑπὸ τείχει, ὑπὸ Ἰλίῳ pod zidovjem Ilija, εὕδω ὑπὸ πέτρῃ, ἔχω ὑπὸ τῷ ἱματίῳ, ὑπὸ Τμώλῳ na vznožju Tmola, οἱ ὑπὸ τοῖς ἅρμασιν ἵπποι (v voz) vpreženi konji; b) pri glagolih premikanja, na vprašanje kam?: τίθημι ὑπ' αἰθούσῃ postavim na mostovž, Σαρπηδόνα εἶσαν ὑπὸ φηγῷ pod bukev, κατακρύπτω ὑπὸ κόλπω, ἔζευξαν ὑφ' ἅρμασιν v (pred) voz, πίπτω ὑπὸ τῷ ἵππῳ pod konja. 2. pren. a) pod oblastjo, δέδμητο δὲ λαὸς ὑπ' αὐτῷ narod mu je bil podložen, ὑφ' ἡνιόχῳ pod vodstvom voznika, εἰμὶ ὑπό τινι sem komu podložen, ἔχω ὑπ' ἐμαυτῷ imam v svoji oblasti, στρατεύομαι ὑπό τινι služim (kot vojak) pod vodstvom koga, γίγνομαι ὑπό τινι pridem pod oblast koga, ποιοῦμαι ὑπ' ἐμαυτῷ spravim pod svojo oblast, podjarmim si, ὑπὸ παιδοτρίβῃ ἀγαθῷ pod varstvom dobrega vzgojitelja; b) = ὑπό z gen.: od, po, vsled, zaradi δάμναμαι ὑπὸ δουρί (ὑπὸ χερσί τινος), Ἀτρείδεω ὑπὸ χερσίν pod Atridovimi udarci, slično τυπεὶς ὑπὸ δουρί, ὑπ' Ἀτρείδῃ πότμον ἀναπλήσαντες, κτεινόμενος ὑπὸ Πατρόκλῳ, ἐφόβηθεν ὑφ' Ἕκτορι so bežali pred Hektorjem, παῖδα τίκτω ὑπό τινι rodim s kom, ὁρμηθέντες ὑπὸ πληγῇσιν gnani od udarcev; c) ὑπὸ σκότῳ v temi, ὑπ' ἀμύμονι πομπῇ pod varnim spremstvom. III. z acc. 1. krajevno (na vprašanje kam? in kje?): pod, tja … pod, ὑπὸ Τροίην ἦλθον prišel sem pod (v) Trojo, εἶμι ὑπὸ γαῖαν grem pod zemljo, ὑπ' αὐγὰς ἠελίοιο pod solnčnimi žarki, podnevi; pred ὑπάγω ὑπὸ τὸν δῆμον, ὑπὸ δικαστήριον ἄγω; ὑπὸ τὸν Κιθαίρωνα ναός ἐστιν pod K., ὁ ὑπὸ γῆν χρυσός. 2. pren. pod oblast (jo), pod varstvo (m), pod zaščito, ὑπ' ἐμαυτὸν ποιοῦμαι spravim pod svojo oblast, podvržem si, γίγνομαι ὑπό τινι pridem pod oblast koga, εἰμὶ ὑπὸ βασιλέα sem pod oblastjo kralja, οἱ ὑπό τινα podložniki, οἱ ὑπό τινα ὑπάρχοντες podpoveljniki; εἰμὶ ὑπὸ τὸν πεζὸν στρατόν sem pod varstvom pehote, slično καταφεύγω ὑπὸ τὸν στρατόν pribežim pod varstvo vojske (na suhem). 3. časovno: pod, proti, ob, ὑπὸ νύκτα pod noč, proti noči, ponoči, ὑπὸ τοὺς αὐτοὺς χρόνους, ob istem času, ὑπὸ τὰς ἡμέρας ἐκείνας one dni, ὑπὸ τὴν κατάλυσιν τοῦ πολέμου kratko pred sklepom miru; ὑπὸ τὸν σεισμόν ob času potresa, πάνθ' ὑπὸ μηνιθμόν dokler se je srdil, ὑπὸ ταῦτα ob tem času. 4. ὑπό τι: nekoliko, nekaj ταῦτ' ἐστὶν ὑπό τι ἄτοπα.

ὑπ-όμνυμαι med. izjavim pod prisego, da je kdo zadržan priti pred sodišče, ter prosim, da se rok odloži.

φαῦλος 3 in 2 φλαῦρος 3 1. a) slab, slaboten, preprost, navaden, ubog, siromašen ἱμάτιον, σιτία, ποτά, ἀσπίδες navaden (ki jih kdo ravno ima); o osebah: nizkega rodu, navaden, οἱ φαῦλοι preprosti (navadni ljudje), οἱ φαυλότατοι najnižje vrste vojaki; b) lahek, ne težak ἐρώτημα; c) majhen, neznaten, brezpomemben ἀρχή, grd τὸ εἶδος, prazen ἔπη; στρατιά neznaten, majhen, φαῦλα ἐπιφέρω navajam stvari, ki so brez pomena. 2. a) slab, neraben, brez vrednosti τείχισμα, ἆρα φαύλη ἂν εἴη ἡ ἀποδημία ali bi bila to slaba selitev?; b) o osebah: α.) nesposoben, neraben, zanikaren, neizvežban, neizobražen τὰ γράμματα, φαῦλος τὴν γνώμην nerazsoden; slab τοξότης; β.) len, bojazljiv, lahkomiseln; c) (moralno) slab, izprijen. – τὸ φαῦλον malopridnost, hudobija. 3. adv. φαύλως in φλαύρως ἀκούω obrekujejo me, sem na slabem glasu, πράττω sem nesrečen, ἔχω slabo se mi godi, τὴν τέχνην φλαύρως ἔχω sem neizkušen (nevešč) v umetnosti.

φέρω [Et. lat. fero, ferre; nem. gebären (stvn. beran, nositi), slov. berem, brati, nabiram; lat. fors, feretrum, -fer, fer-tilis; nem. Bahre, Bürde, frucht-bar. – Obl. fut. οἴσω, aor. ἤνεγκα, -ον, pf. ἐνήνοχα, pass. ἐνήνεγμαι, -νεγξαι, -νεγκται, aor. ἠνέχθην, fut. ἐνεχθήσομαι, οἰσθήσομαι, adi. verb. οἰστός, οἰστέος, φερτός; med. fut. οἴσομαι (tudi pass.), aor. ἠνεγκάμην, -όμην, imp. ἐνεγκοῦ – ep. praes. cj. 3 sg. φέρῃσι, imp. 2 pl. φέρτε, inf. φερέμεν, impf. φέρον, iter. φέρεσκε, fut. act. inf. οἰσέμεν; aor. act. ἤνεικα, ἔνεικα, inf. ἐνεικέμεν, ἐνεῖκαι, med. ἠνεικάμην in ἐνεικάμην, aor. mixt. imper. οἶσε, οἰσέτω, οἴσετε, inf. οἰσέμεν(αι) ion. aor. inf. οἶσαι, pass. pf. ἐνήνειγμαι, aor. ἠνείχθην. – vzpor. obl. φορέω, ep. praes. cj. 3 sg. φορέῃσι, inf. φορέειν, φορῆναι, φορήμεναι; impf. φόρεον, iter. φορέεσκε, aor. φόρησε; NT fut. φορέσω, aor. ἐφόρεσα]. I. act. trans. 1. a) nosim, imam na sebi ἱμάτιον, χερμάδιον, ὅπλα sem oborožen, κοῦρον γαστέρι nosim pod srcem, ἄψοφον βάσιν = ἀψόφως βαίνω; b) prinašam, τὶ πρός τινα kaj h komu; pt. φέρων pogosto = s, z: πρέσβεις ἦλθον δῶρα φέροντες z darili, ἦλθον τὰ ὅπλα φέροντες z orožjem; pt. φέρων stoji tudi pogosto za natančni opis dejanja: ἔγχος ἔστησε φέρων prinesel je sulico in jo je postavil, σῖτον παρέθηκε φέρουσα prinesla je jed in jo je postavila pred njega; c) pren. prenašam, pretrpim, vzamem nase λυγρά, κακά, τύχας, τὰς διατριβάς prenašam, ῥᾷστα τὸν βίον, συμφορήν; ἀλγεινῶς, χαλεπῶς φέρω težko prenašam, težko mi dé, žalosten sem, zamerim, nejevoljen sem, tudi z dat. τῷ πολέμῳ, ἐπὶ τῇ πολιορκίῃ; o jedi: prenašam, prebavim ἐσθίουσι πλείω ἢ δύνανται φέρειν. 2. a) (nosim in) premikam, odnesem, odpeljem πόδες μιν ἔφερον, μένος ἰθύς τινος grem naravnost nad koga; o ladji: vozim, pripeljem ἐνθάδε, ἐπὶ πόντον; o vetru: ženem, podim ἄνεμος νῆας (ἄνεμος φέρων ugoden veter); zanesem ἄελλαι ἐπὶ πόντον, podim semtertja ἔνθα καὶ ἔνθα, raznesem πῦρ, odnesem ἔπος; ἅρμα vlečem, vozim, peljem πόλινδε. – pass. α.) meče, zanaša, podi me kdo ἀνέμοις φέρομαι, φέρομαι τῇ ἐπιθυμίᾳ žene (prevzame) me poželenje; β.) padam, tečem, letim πᾶν δ' ἦμαρ φερόμην, ἧκε φέρεσθαι vrgel ga je, da je padel; πόδα προέηκε φέρεσθαι izpustila je nogo, da je padla, ὁμόσε drevim, planem na kaj ἐπί τινι, εἰς, ἐπί τινα, κατὰ τῶν πέτρων zvrnem se (padem) s skale, δρόμῳ πρός τινα v skoku dirjam proti komu; o konju: ἵππος βίᾳ φέρεται uide, uteče; ἐπὶ τῷ ἅρματι vozim se; φυγῇ εἴς τινα bežim h komu, ὅποι γῆς gl. ὅποι; τὸ βέλος διπλάσιον φέρεται sega (nese) dvakrat tako daleč; part. φερόμενος naglo, hitro, urno, nenadoma; φερόμενοι ἐσέπιπτον hitro so napadali, ἥξει φερόμενα τὰ κακά hitro bo prišla nesreča, ᾠχόμην φερόμενος ἀπὸ τῆς ἐλπίδος bil sem nenadoma razočaran; γ.) uspevam, imam uspeh, srečno se iztečem, νόμοι οὐ καλῶς φέρονται slabo se godi zakonom, καλῶς (εὖ) φέρομαι dobro se mi godi, κακῶς φέρομαι slabo je z menoj, slabo se mi godi; b) odnesem, u-, pograbim τεύχεα, ἔναρα, grem si po kaj τεύχεα παρά τινος, φάρμακα; pos. α.) pridobim, več dosežem, μισθόν dobivam plačo, imam korist; β.) ἄγω καὶ φέρω robim in plenim, oropam do golega, zasužnjim; c) α.) nosim kam, pri-, donašam, dajem, δῶρα, plačujem φόρον, μισθόν; ψῆφον glasujem, χάριν izkazujem ljubav, ustrezam, storim kaj komu na ljubo; toda Sof. O. T. 764 χάριν φέρω izkaže se mi milost, hvaležen mi je kdo; pren. prispevam, pripomorem εἴς τι; β.) prinašam vest, sporočam, javljam μῦθον, ἀγγελίαν; φέρεται(lat. fertur) govori se, baje; pos. govorim o čem, pripovedujem, κλέος razširjam; pass. εὖ φέρομαι sem na dobrem glasu; oppos. πονηρῶς φέρομαι sem na slabem glasu; d) α.) nosim, rodim, donašam καρπόν NT, φάρμακα, ὥρια πάντα; abs. ἡ γῆ φέρει zemlja je rodovitna; donašam korist, δόξαν vzbujam mnenje; β.) nosim v sebi; τὸ πᾶν τοῦ πολέμου αἱ νέες φέρουσι odločitev boja je odvisna od ladij; γ.) naredim, povzročim, pripravim τὸ σωθῆναι, κακά, νίκην, πόλεμον vnamem, ὥσπερ τὸ δίκαιον ἔφερε kakor je zahtevala pravičnost. II. act. intr. 1. žene (podi) me kdo, hitim, φέρουσα(sc. ἑαυτήν) ἐνέβαλε νηῒ φιλίῃ z vso silo (naravnost) se je zagnala na prijateljsko ladjo. 2. a) razprostiram se, segam do λιμήν, ležim proti čemu ἡ ἐπὶ θάλασσαν φέρουσα χώρη; b) o potu (tudi brez ὁδός): vodim, peljem kam ὁδὸς φέρει ἐς ἱρόν, αἱ ἐς τὴν πόλιν φέρουσαι πύλαι, ἡ πρὸς ἕω ἐπὶ Σοῦσα φέρει; c) nanašam se na kaj, merim (kažem) na kaj, ἡ γνώμη ἔφερε mnenje je bilo, τοῦ στρατηγοῦ ὁ νόος ἔφερε poveljnik je menil (mislil), da, αἱ γνῶμαι τὸ αὐτὸ ἔφερον so isto mislili; d) sem (služim) za kaj εἰς ἄκεσιν, φέρει ἐς αἰσχύνην sem v (delam) sramoto, τὰ πρὸς τὸ ὑγιαίνειν φέροντα kar pripomore k zdravju; e) τὸ ἐκ θεῶν φέρον božja volja, usoda; f) imper. φέρε prinesi; nav. kot adv. daj(te)! hajdi(te)! urno! kvišku! φερ' εἰπὲ δή μοι daj, povej mi, povej mi no! φέρε ἀκούσω povej (da slišim), φέρε δὴ ἴδωμεν poglejva torej! III. med. 1. od-, prinašam zase (s seboj), ugrabim si, jemljem s seboj, grem si po kaj, οἶνον pijem, zauživam; prinesem s seboj ὕδωρ, ποδάνιπτρα, nosim s seboj φορβήν, σῖτον οἴκοθεν prinesem si z doma, φέρομαί τι ἐν χεροῖν nosim kaj v svojih rokah. 2. pridobivam si, prejemam, imam, dobivam (dosežem) zase δῶρα, δέπας, πλέον več dobim ali dosežem, μάντις πλέον φέρεται je modrejši.

φεύγω [Et. lat. fugio, fuga; nem. biegen, beugen, Bogen. – Obl. fut. φεύξομαι in φευξοῦμαι, aor. ἔφυγον, pf. πέφευγα, adi. verb. φευκτός, φευκτέον, ἄφυκτος; ep. praes. inf. φευγέμεν(αι), impf. φεῦγον, iter. φεύγεσκε, aor. φύγον, cj. 3 sg. φύγῃσι, opt. 2 sg. φύγοισθα, inf. φυγέειν, iter. φύγεσκε, pf. act. pt. πεφευγότες in πεφυζότες, med. pt. πεφυγμένος]. 1. bežim, pobegnem, utečem, uidem τινά, τί, umaknem se, rešim se iz česa τινός, ἐκ, ὑπέκ, ἀπό τινος; ἡνία ἐκ χειρῶν zdrsnem, padem iz rok; ὑπό τινος požene me kdo v beg, bežim pred kom; ἐς, ἐπί, πρός τινα pribežim h komu; včasih izraža φεύγω samo poskus, dočim se dovršeno dejanje izraža s sestavljenko βέλτερον ὃς φεύγων (kdor hoče uiti) προφύγῃ κακόν. 2. bežim iz domovine, preženejo me, sem pregnan, grem v pregnanstvo, ὁ φεύγων iz-, pregnanec, ubežnik ὑπὸ τοῦ δήμου, ἐκ πατρίδος; ἐπί τινι φεύγω pregnan sem zaradi česa. 3. umaknem se, odtegnem se čemu (ποιεῖν); ogibljem se, varujem se česa; pomišljam se, bojim se, zavržem. 4. τὴν δίκην sodnijsko me preganjajo, zapletem se v pravdo, τὴν γραφὴν ὑπό τινος poklican sem pred sodišče, tožen sem od koga; φεύγω τινός tožen sem zaradi česa; ὁ φεύγων zatoženec.

φθάνω [fut. φθήσομαι, aor. ἔφθασα, ἔφθην (φθῶ, φθαίην, φθῆναι, φθᾱ́ς); pf. ἔφθακα; ep. aor. 2 φθῆν, ind. 3 sg. φθῆ, 3 pl. φθᾰ́ν, cj. 3 sg. φθήῃ in φθῇσι, φθήῃσι, 1 pl. φθέωμεν, 3 pl. φθέωσι, opt. 3 sg. φθαίη, φθαίησι, med. aor. pt. φθάμενος] 1. prehitim, pretečem koga τινά, preje (hitreje) pridem, prej (hitreje) naredim, izvršim kot kdo τινά, τί hitro naredim kaj, ἔς τι prihajam prej kam; s pt. prej, poprej, hitreje (nego), ἔφθασαν τὰ ἄκρα καταλαβόντες τοὺς πολεμίους zasedli so vrhove prej nego sovražniki; s πρίν; φθάσαι βουλόμενος πρὶν παθεῖν hoteč prehiteti, predno trpi škodo; φθάνω τινὰ ἀμειβόμενος odgovorim prej ko kdo, ἔφθησαν ἀνασπάσαντες potegnili so ladjo na suho prej (nego je nastopila nevihta), οὐκ ἔφθησαν ἐπισχεῖν niso mogli pravočasno zadržati; οὐκ ἂν φθάνοις λέγων povej vendar takoj (pač ne poveš ali ne boš povedal prezgodaj), οὐκ ἂν φθάνοιτε ἀκολουθοῦντες ali mi ne boste takoj sledili, sledite mi vendar takoj; οὐκ ἂν φθάνοιτε τὴν ταχίστην ὀπίσω ἀπαλλασσόμενοι odpravite se vendar kakor hitro mogoče; pt. φθάμενος poprej. 2. dohitim, dotečem, pridem, dospem ἐπί τινα, εἰς νόμον NT.

φύω [Et. lat. sor. fui, futurus, slov. biti (iz by-ti), sem, bivati, nem. (ich) bin, bauen (stvn. būan), gršk. φύσις, φυτόν, φῦλον. – Obl. ῠ pred vok., ῡ pred kons.; fut. φῡ́σω, aor. ἔφῡσα, ep. impf. 3 sg. φύεν; intr. in med. φύομαι, fut. φῡ́σομαι, aor. ἔφῡν, cj. 3 sg. φύῃ, 3 pl. φύωσι, opt. φυίη, φύη, inf. φῦναι, pt. φῡ́ς, pf. πέφῡκα; ep. impf. med. φύοντο, aor. 3 sg. φῦ, 3 pl. ἔφῡν, redupl. aor. ἐπέφῡκον, pf. 3 pl. πεφῡ́κασι, πεφύᾱσι, pt. masc. πεφυῶτες, -ῶτας, fem. πεφυυῖα, plpf. πεφῡ́κεε(ν), NT pt. φυέν, fut. φυήσεσθαι]. I. act. 1. trans. storim, da kaj nastane, storim, da raste ali uspeva; povzročam, pripravljam πόνους τινί, ustvarjam, podelim φρένας τιvί; poganjam, rodim, donašam; ἄδηλα spravljam na dan, πώγωνα puščam si rasti brado, dobivam brado; γλώσσαν dobim, φρένας izpametujem se (Sof. El. 1463 postanem prevzeten), δόξαν napihnem se; ὁ φύσας oče, οἱ φύσαντες starši, ἡ ἡμέρα φύσει σε dan bo pokazal tvoj rod (kdo te je rodil). 2. intr. sem, postanem, rastem Il. I 149, NT Hebr. 12, 15. II. pass. 1. nastanem, rastem, rodim se, sem kakega rodu, izhajam od koga τινος, ἐκ, ἀπό τίνος, τὰ φυόμενα rastline, τὰ ἐκ τῆς γῆς φυόμενα zemeljski pridelki, μέγα πρᾶγμα velika nevarnost nastaja, ἔν τ' ἄρα οἱ φῦ χειρί stisnil mu je roko, ὀδὰξ ἐν χείλεσι vgriznem se v ustnice; aor. ἔφυν postal sem. 2. (pf. πέφυκα) sem od narave tak, sem sposoben za kaj, sem (bistroumen), οἱ τὰ σώματα πρὸς ὥραν (οἱ τὰς ψυχὰς πρὸς τὴν ἀρετὴν) εὖ πεφυκότες od narave bogato obdarjeni z lepimi telesi (z lepim dušami), οὕτως πεφυκότων v teh (takih) razmerah, ἄνθρωπος πεφυκώς človek, kakor je od narave ustvarjen, ὁ ἄνθρωπος πέφυκεν ὑπερφρονεῖν je po svoji naravi nagnjen k ošabnosti, πολὺ ῥᾷον ἔχοντας φυλάττειν ἢ κτήσασθαι πέφυκε πάντα naravno je, da je lažje; δένδρα πεφυκότα čvrsto ukoreninjena drevesa τὰ τοῖς ἵπποις πεφυκότα (ἡδέα) naravi konj (konjem) primerno.

χάρις, ιτος, ἡ (χαίρω) [acc. χάριν in χάριτα, dat. pl. ep. χαρίτεσσι] 1. a) veselje, radost, slast, užitek, βίου veselje do življenja; b) milota, milina, lepota, ljubkost, ἡ τῶν λόγων χάρις lepe besede NT. 2. a) naklonjenost, nagnjenost, ljubeznivost, prijaznost, milost NT; ljubav, usluga, uslužnost, postrežljivost; dobrota, dar(ilo) NT; χάριτι τῶν Mεσσηνίων iz prijaznosti do M., χάριν φέρω (παρέχω) τινί izkažem komu ljubav, ustrežem (ugodim) komu, χάριν ἀμείβομαι povračam ljubezen, χάριν δίδωμι ὀργῇ ustrezam jezi, χάριν ἔχω πρός τινα rad me ima kdo, uživam naklonjenost koga, σοὶ χάριν φέρουσα tebi na ljubo, χάριν τινὸς ὁράω izkaže mi kdo ljubav; χάρις ἄχαρις gl. ἄχαρις; b) hvala, hvaležnost, plačilo, nagrada, τινός za kaj; χάριν (ἀπο)δίδωμι, ἐκτίνω, ἀνύω izkažem se hvaležnega, τινός za kaj, ὑπέρ τινος zaradi česa; slično χάριν ἔχω, οἶδα, γιγνώσκω, ἐπίσταμαι sem hvaležen; NT χάριν ἔχω tudi: pridobim si hvaležnost koga; ἀπομιμνῄσκομαι spominjam se s hvaležnostjo, χάριν κατατίθεμαι pridobim si hvaležnost, χάριν προστίθεμαι ustrežem (ugodim) želji, χάριν ὀφείλω dolgujem hvalo; χάριν λαμβάνω τινός hvaležen mi je kdo. 3. adverbialno: a) χάριν τινός komu na ljubo, v prid, zavoljo koga, zaradi česa, τὴν σὴν χάριν zavoljo tebe, τὴν τῶν Ἀθηναίων χάριν zavoljo Atencev, ἔπους σμικροῦ χάριν dasi bi zadostovala majhna beseda; b) χάριτι iz milosti, χάριτι μετέχω z zahvalo uživam NT; c) ἐν χάριτι ποιῶ τινί τι naredim kaj komu na ljubo (po volji), ᾄδω v milosti prepevam NT; d) εἰς χάριν πράττω τινί storim kaj komu na ljubo (po volji); e) μετὰ χαρίτων zelo ljubko (lepo); f) πρὸς χάριν na ljubo, po volji komu πράττω, διαλέγομαι, λέγω izlepa; κορέννυμαι po volji.

χειρόομαι d. m. (χείρ) 1. med. dobim v svoje roke (v svojo oblast), podvržem si, premagam, obvladam, nadvladam, osvojim si, ubijem, umorim, τινά koga, τινί s čim. 2. pass. obvlada, premaga me kdo, οὕτω ἐχειρώθησαν tako so zapadli usodi.

χορηγέω (χορ-ηγός) 1. vodim zbor (kor), sem načelnik kora τινί. 2. sem koreg, t. j. plačujem stroške za opremo in izvežbanje igralskega zbora; χορηγίας poravnavam stroške za vprizoritev drame. 3. opremljam (oskrbujem) koga s čim τινά τινι, plačujem za koga τινί, dajem, podeljujem, podpiram NT. 4. pass. podpira (oskrbuje) me kdo s potrebnimi sredstvi ἐκ, ἀπό τινος.

χρή [Et. iz kor. g'herē(i), poželeti; sor. χαίρω, χάρις, χρεῖος (iz χρῆjος), χρῆμα, χρεία (iz χρηίη). – Obl. pravzaprav subst. (= potreba, gl. χρεώ), ki se veže z glagolom εἰμί; cj. χρῇ, opt. χρείη, inf. χρῆναι, pt. χρεών, impf. (ἐ) χρῆν, fut. χρῆσται in χρήσει]. 1. treba je, mora (dolžan je) kdo, sme se, prav je z acc. c. inf. ali z inf. χρὴ μὲν τὸν μῦθον ἀποειπεῖν, χρή σε πόλεμον παῦσαι moraš. 2. usojeno je ὡς μητρὶ μὲν χρείη με μειχθῆναι, κεἰ χρή με παντελῶς θανεῖν. 3. χρή μέ τινος potrebujem česa, μυθήσειαι, ὅττεό σε χρή kaj potrebuješ; οὐ δέ τί σε χρὴ ἀφροσύνης ni treba, da bi bil nespameten, τί με χρὴ μητέρος αἴνου kaj mi je treba mater hvaliti. 4. (ἐ) χρῆν treba bi bilo z inf. ali acc. c. inf.

ὠφελέω [fut. ὠφελήσω itd., fut. pass. ὠφελήσομαι in ὠφεληθήσομαι] 1. act. prihajam na pomoč, pomagam, podpiram, koristim, izkazujem uslugo, pospešujem τινά, poet. τινί, τινά τι koristim komu v čem, εἰς, πρός τι za kaj, μέγιστα zelo, διά τι s čim, οὐδέν nič ne opravim NT; οὐδεὶς ἔρωτος τοῦ δ' ἐφαίνετ' ὠφελῶν nihče mi noče te želje izpolniti. 2. pass. koristi (pomaga) mi kdo, podpira me kdo, dobivam pomoč (dobiček), imam korist (dobiček), ὑπό, πρός τινος od koga, ἀπό, ἔκ τινος od česa; Plut. Arist. 5 obogatim (-éti) na nepošten način πλὴν εἴ τινες ἐκεῖνον λαθόντες ὠφελήθησαν.

бишь (lj.) :
как бишь его зовут kako se že vendar imenuje;
кто бишь мне это говорил kdo mi je že to pravil

брат m brat;
наш брат nas kdo (tak človek, kakor smo mi, človek naše vrste);
учение то не свой б. učenje ni kar tako;
ему сам чёрт не б. ne boji se niti hudiča;
на брата na osebo

взять, брать dov. vzeti, prijeti, zgrabiti; zavzeti; prevzeti, prilastiti si;
в. себя в руки obvladati se;
откуда вы это взяли? od kod imate to?, kdo vam je to rekel?;
с чего вы это взяли? po čem sodite;
в. верх zmagati;
наша взяла! dobili smo!; naši so zmagali;
в. приступом zavzeti z naskokom;
в. пример с кого zgledovati se po kom;
его ничто не возьмёт ne moreš mu do živega;
в. в толк dojeti;
в. под стражу aretirati;
взяла охота si je zaželel;
в. в жёны vzeti za ženo;
он взял за женою два дома z ženo je dobil za doto dve hiši;
ни дать ни взять, он как отец to je cel oče, popolnoma je podoben očetu;
взял и ушёл odšel je brez besed;
возьми глаза в зубы bolj natančno poglej;

знавать, знать¹ znati, vedeti, poznati;
дать з. obvestiti;,
дам я ему себя знать mu bom že pokazal;
знать толк в чём spoznati se na kaj;
то и знай stalno, kar naprej;
знать не знаю nič ne vem;
знать совесть zmeren, skromen biti;
знай (себе) meni nič tebi nič;
знай наших! taki smo mi!;
почём з.? kdo ve?, kdo more vedeti?;
сам знаю to je moja stvar;
надо и честь знать čas je, da se konča

мало malo;
мало-помалу polagoma; M.
ли что болтают! česa vsega ne govore!; M.
того še več, pa ne samo to; M.
того, что не платит, но ещё и угрожает ne le, da ne plača, ampak še grozi;
мало ли кто, что kdo bi vedel, kdo, kaj;
ему и горя м. ravno mar mu je;
м. -м. komaj

матушка f (zast.) mati, mamica; mati (nagovor za nuno, popovo ženo);
матушка Русь, матушка-Волга, матушка земля (kadar govori kdo o najdražjem);
матушки свёты! za božjo voljo!, moj bog!