Franja

Zadetki iskanja

  • Fremdarbeiter, der, zdomec; delavec od drugod
  • fremebundus (fremibundus) 3 (fremere) šumeč, bobneč, bučen, hrupen: Sil., Amm., tanta moles labitur fremibunda ex alto Acc. ap. Ci.; sopeč, od jeze pihajoč: Polyphemus fremebundus obambulat Aetnen O.
  • frenétičen -čna -o (gr. phren) frenetičan, mahnit, pomaman, lud od oduševljenja
  • freudestrahlend žareč od veselja
  • freudetrunken pijan od radosti
  • frīgēscō -ere (frīxī: L. Andr. fr., frīguī: Hier., Aug.) (—) (incoh. glag. frīgēre) ohladiti se, shladiti se, otrpniti, otrdeti od mraza (= okrepeneti), premreti, odreveneti: oleum … infundito in catinum, uti frigescat Ca., frigescit terra Lucr., eo melior quaeque (aqua) est, quo celerius et calefit et frigescit Cels., frigescens vulnus Cu., pallore frigescit sanguis Q. preide v mrzlo bledost, ubi frigescere pedes manusque intellegit T., senectute frigescente non poterat calefieri Hier. ker (ko) ga je od starosti mraz tresel; pren.: vide sis, ne maiorum tibi forte limina frigescant Pers. da v hišah imenitnikov ne naletiš … na hladen sprejem, Ulixi cor frixit prae pavore L. Andr. fr., frigescit affectus Q., non patiamur frigescere hoc opus Q.
  • fŕkavec -vca m frkun, klinac, dječak (deč-) od deset do petnaest godina
  • fr̀kūn -úna m ekspr. frkolin, deček od deset do petnajst let
  • frösteln drgetati od mraza; es fröstelt mich zazebe me/zmrazi me
  • frost-nipped [frɔ́stnipt] pridevnik
    od mraza poškodovan (rastlina)
  • frost-numbed [frɔ́stnʌmd] pridevnik
    od mraza odrevenel
  • fulgurātus 3 (fulgur) od strele zadet, subst. fulgurāta -ōrum, n stvari, ki jih je strela zadela: quid, quod omnibus fulguratis (po drugih fulguritis, gl. fulguriō) odor sulphuris inest? Sen. ph.
  • fulguriō -īre -īvī (—) (fulgur) (za)bliskati se: fulgurivit Iuppiter Naev. ap. Non. Od tod pt. pf. fulgurītus 3 ki ga je strela zadela, od strele zadet: arbores Luc. ap. Non., Pl., eum locum esse fulguritum Varr., nemo eum quasi fulguritum effugit Sen. ph.; subst. fulgurītum -ī, n stvar, ki jo je zadela strela: Arn. ars fulguritorum Serv. tehnično napotilo (strokovno navodilo), kako posvetiti kraje, ki jih je strela zadela.
  • fulgurō -āre -āvī -ātum (fulgur)

    I. intr.

    1. bliskati (se): Iove tonante fulgurante Libri augurales ap. Ci., proximus Hydrochoi fulguret Oarion Cat. fulgurat Sen. ph. bliska se, cum fulgurabit Plin., noctu sine tonitribus fulgurat Plin.; metaf. o silnem govorniku: Q. (2, 16, 19); o govoru: fulgurat vis eloquentiae, fulgurat oratio Plin. iun.

    2. bleščati (bliščati) se, lesketati (se), svetiti se: domus iam fulgurat auro Stat., aurum fulgurans Ap., ignis oculis fulgurat Sil. —

    II. trans. dati, da se bliska: coruscationem f. Vulg. strelo vreči. Od tod pt. pf. fulgurātus 3 od strele zadet; subst. fulgurāta -ōrum, n stvari, ki jih je strela zadela: omnibus fulguratis odor sulphuris inest Sen. ph.
  • fulminado zadet od strele
  • fundō2 -ere, fūdī, fūsum (prim gr. χέω [iz *χεƑω]) lijem, χοή in χύσις liv, lat. fūtis, fūtilis; menda sodita sem tudi con-fūto in ef-fūtiō)

    I.

    1. (o tekočinah) liti, izliti, preliti, vliti, zliti: sucum Lucr., humi merum V. škropiti, purum inter cornua vinum O., lacrimas (točiti) V., L., O. ali fletūs O., fundit Anigros aquas O., f. cruorem O., sanguinem Ci., V., O., Cu., (zevg.) vocem ali vitam cum sanguine V., O. s prelito krvjo prenehati govoriti, dušo izdihniti, f. glandes Auct. b. Afr., aera V. ali aes Plin., Iust. ali vitrum Plin. liti, topiti, taliti; z meton. obj.: duo carchesia Baccho humi f. V. (dve pitni posodi) = tekočino iz dveh pitnih posod), pateram vaccae media inter cornua f. V., Theodorus Sami ipse se ex aere fudit Plin. se je ulil (zlil), cum eius (statuae) membra fudentur Q., fusis omnibus membris Q. Na vprašanje odkod? z abl.: vina pateris V., vina patera in aras O., laticem urnis O., hanc (aquae vim) locis superioribus in Caesaris partem Auct. b. Alx.; s praep.: f. sanguinem e patera Ci., novum liquorem de patera H. Med. liti (intr.), teči, pretakati se, izlivati se, ulivati se (lat. pt. pf. se sloveni večinoma s pt. pr.): funditur ater ubique cruor V., cruor fusus O., sanguis in corporibus fusus Ci., nimbi funduntur ab aethere O., ingentibus procellis fusus imber L. ulivši se, Strymon funditur in sex lacus Plin.; refl. f. se razpliniti (razbliniti) se: litterā fundente se Plin.

    2. meton.
    a) namočiti, omočiti: tempora multo mero Tib.
    b) (kot medic. t. t.) f. aliquem drisko povzročiti komu, dristiti: si compresserit aliquem morbus aut fuderit Cels. —

    II. metaf. (o netekočih stvareh)

    1. iztres(a)ti, izsuti, sipati, metati, lučati, (za)degati = zagnati: picem reliquasque res, quibus ignis excitari potest, fundebant C. so sipali, f. segetem in Tiberim L., nuces fusae (namreč v reko) L., f. odores in pectora O., fundunt simul undique tela V., f. sagittam Sil., rapa funditur Plin.

    2. occ.
    a) roditi, poroditi, obroditi: quem (Mercurium) candida Maia … fudit V., fudit equum magno tellus percussa tridenti V., tellus hederas fundet V., f. nictum V., quae (terra) … fundit frugem Ci., illa (ova) fetum fundunt Ci., animal prope certo tempore fudit omne Lucr., cunabula tibi flores fundent V., okrog tvoje zibelke bodo cvetlice rastle, Africa asinorum … multitudinem fundit Plin., cum centesimo Leontini campi fundunt Plin., f. infuntem, geminos infantes Hier.
    b) izli(va)ti, razli(va)ti, širiti, razširiti, razprostreti: lumine adempto animam moribundo corpore fudit Lucr. je (izlil =) izdihnil dušo, visus Iuli fundere lumen apex V., fronde fundet virgulta et umbras (arbor) V., navis … latius fundere incendium coepit Cu., f. comas Lucan., Cicero hanc famam latius fudit Q., fundere, quae naturā contracta sunt Q.; pesn.: habenas fluviorum f. Val. Fl. rekam popustiti brzde; refl.: qua se plena per insertas fundebat luna fenestras V. se je mesečina ulivala, agmina se fundunt portis V. ali fundunt se carcere … equi Val. Fl. se usujejo; o govoru in govorniku: ipsa … se cum gestu fundit oratio Ci., tum se latius fundet orator Ci.; med.: ne (vitis) in omnes partes nimia fundatur Ci. da se preveč ne razplete, da ne gre preveč v vilice, da ne gre preveč na vse strani, da se preveč ne razveji, utrumque eorum fundi quodammodo et quasi dilatari putant Ci., semper ex eo, quod … latissime funditur, tota res appellatur Ci., homines fusi per agros vagantur Ci. se razkropljeni, raztreseni klatijo, apes circum lilia funduntur V. se usipljejo, folia circum funduntur V., a vertice flamma funditur V., flamma fusa e capite L.
    c) (sovražnike v vojni) razkropiti, razpršiti, poraziti, potolči, premagati: Hirtius hostes fudit Ci., f. hostium copias Ci., C., sat funera fusi vidimus V. kot premaganci, hostes de iugis f. L.; meton. o vojskovodji: quo proelio Mardonius (= Mardonii exercitus) fusus est N. Pogosto v aliter. zvezi s fugare (gl. fugō): copiae fusae fugataeque sunt N., ut Parthos fugaret ac funderet Vell.; v raznih različicah brez aliter., npr.: hostium exercitum caesum fusumque cognovi Ci., omnibus hostium copiis fusis armisque exutis C., fusus pulsusque L., prima nos fundere sternereque T. Med.: fugā fundi L. razkropiti se na begu.
    č) izustiti (glas, glasove idr.) od sebe dati, glasiti, (iz)govoriti, iznebiti se besed(e), (besedo, besede) bruhati: mera mendacia Pl., inanes sonos, physicorum oracula, versūs … ex tempore Ci. sipati, verba Ci., O., vox funditur Ci., f. haec dicta, talia, has ore loquelas, preces pectore ab imo V., opprobria rustica, opes H., verba in auras, convicia in aliquem O., voces Sil., preces Ap., Eccl., carmen Ci. spesniti, diras preces T. grozne (za)kletve, iras inanes Val. Fl.
    d) (po)tratiti: tu verba fundis hic, sapientia? Ter., incassum fusi labores V. zastonjski trud.
    f) na (ob) tla vreči, — treščiti, podreti, zlekniti: nec prius abstitit, quam septem ingentia victor corpora fundat humi V., dicitur (Ascanius) manu fudisse Numanum V., hunc ego … ingenti resupinum pondere fudi O. duos diverso vulnere fudit O., Steropen quod fuderat arcu Val. Fl.; v pass.: corpora ferro fusa iacebant V. — Od tod adj. pt. pf. fūsus 3, adv.

    I. lijoč (kot medic. t. t.), ki ima drisko, dristav: alvus fusior Cels. —

    II. metaf.

    1.
    a) o krajih, zraku = razširjen, (na) daleč se razprostirajoč (raztezajoč), prostran: partem fusi monstrantur in omnem ingentem campi V. non fusior ulli terra fuit domino Lucan., aër fusus et extenuatus sublime fertur Ci.
    b) o telesu: širok = močan: sunt fusa et candida corpora (Gallorum) L.; o roki: eadem (manus) fusius paulo in diversum resolvitur Q. širše.

    2. zleknjen, ležeč: (Cerberus) fusus humi V., corpora fusa per herbam V., fusus in herba, in pellibus ursae O., fusa membra toro O., fusae per colla coronae O.

    3. prosto se spuščajoč, padajoč, o laseh tudi razpleten, razpuščen, prost: crines V., fusus in pectore barbam (gr. acc.) V. s prosto na prsi se spuščajočo brado, togae fusae Suet. preohlapne (naspr. restrictae pretesne).

    4. (o govoru) obširen, raztegnjen, dolgovezen, gostobeseden, neprisiljen: genus orationis fusum atque tractum Ci., genus sermonis … non fusum ac profluens, sed … Ci., materia abundantior atque ultra quam oportet fusa Q., constricta in latius fusa narratio Q., poëma initio fusum Q., fusi numeri Q., lingua Graeca prolixior fusiorque quam nostra Gell., multa quidem dici quamvis fuse lateque possint Ci., fuse lateque dicendi facultas Ci., quae fuse olim disputabantur ac libere, ea nunc articulatim distincteque dicuntur Ci., haec uberius disputantur et fusius Ci., fusius et ornatius rem exponere Q.; metaf. (o piscu, govorniku): fusus Herodotus Q., magis fusus Aeschines Q., in locis ac descriptionibus fusi ac fluentes sumus Q.
  • fuōri

    A) avv.

    1. zunaj, ven:
    o dentro o fuori ven ali noter; pren. odločite se že vendar
    sputare fuori una notizia pren. povedati, razširiti novico
    mettere, cacciare fuori del denaro pog. odvezati mošnjo, odpreti denarnico
    dare, mandare fuori uno scritto pren. objaviti spis
    fare fuori qcn. pren. koga umoriti, likvidirati
    fare fuori qcs. kaj uničiti, poškodovati
    fare fuori una bottiglia pren. izpiti, sprazniti steklenico
    fare fuori il patrimonio pognati, zapraviti premoženje
    tagliar fuori odrezati, izključiti, prekiniti stike
    essere fuori pren. biti zastarel, brez okusa, biti iz mode, biti out
    dare fuori da matto pog. noreti, obnašati se kot norec

    2. pog. zunaj, zdoma, na tujem:
    cenare fuori večerjati zunaj
    stare fuori tutto il giorno ves dan biti zdoma
    essere fuori žarg. biti zunaj (iz zapora)
    aspettiamo ospiti da fuori čakamo tuje goste
    il direttore sarà fuori per una settimana direktorja teden dni ne bo
    gente di fuori tujci
    a Milano e fuori v Milanu in okolici
    in Italia e fuori v Italiji in v tujini

    3. (v imperativnih izrazih, v zapovedih)
    fuori! ven!
    fuori i soldi! ven z denarjem!
    fuori le prove! na dan z dokazi!

    B) prep. fuori, fuori di redko (fuori da)

    1. (krajevno) daleč od, izven, zunaj:
    abitare fuori città stanovati zunaj mesta
    essere fuori di casa biti zunaj, zdoma
    recarsi fuori sede iti na teren
    fuori di qui! ven!
    vattene fuori dai piedi! poberi se!, spravi se mi spod nog!
    tirarsi fuori dai pasticci pren. izvleči se iz težav, iz zagate
    essere fuori tiro pren. ne biti dosegljiv
    essere fuori strada pren. biti na krivi poti, biti na napačni poti, sledi
    essere fuori dai gangheri pobesneti, popeniti
    abitare fuori mano pren. stanovati bogu za hrbtom, stanovati precej od rok

    2. pren. izven, zunaj (zakona, okoliščin, pravila ipd.):
    essere fuori della legge biti izven zakona
    un prodotto fuori commercio izdelek, ki ni v prodaji
    essere, sentirsi fuori posto počutiti se neprijetno
    lavorare fuori orario delati nadurno
    essere fuori pericolo biti izven nevarnosti
    essere fuori di se biti iz sebe
    essere fuori di mente noreti, biti ob pamet
    fuori uso neuporaben
    prodotto fuori serie izvenserijski izdelek
    osservazione, discorso, comportamento fuori luogo neumestna pripomba, neprimerne besede, neprimerno obnašanje
    fuori corso ekon. neveljaven
    esser fuori corso šol. biti absolvent

    C) m
    fuori, il di fuori zunanjost:
    il di fuori di una cosa zunanjost nečesa
  • Furnius 3 Fúrnij(ev), ime rim. plebejskega rodu, poseb.

    1. C. Furnius Gaj Furnij, Ciceronov prijatelj, l. 49 Cezarjev pristaš, pozneje Antonijev namestnik v Ariji: Ci. ep.

    2. C. Turnius, Horacijev prijatelj: H.

    3. Furnius Furnij, je bil l. 26 po Kr. zaradi prešuštvovanja s Klavdijo Pulhro na Tiberijevo povelje usmrčen: T. — Od tod adj. Furniānus 3 Furnijev = od (umetnika) Furnija izdelan: vasa Plin.
  • fusilazo moški spol strel iz puške; rana od strela
  • gabardénast -a -o od gabardena: -a obleka