aedīlitās -ātis, f (aedīlis) ediliteta, edilsko dostojanstvo, edilsko poslovanje: Pl., Suet., Aur., ea aetate, cum aedilitatem petat Ci., aedilitate fungi Ci.
augustus 3, adv. -e (augēre)
1. posvečen, svet; kot adv. = spoštljivo: augusto augurio postquam inclita condita Roma est Enn. ap. Varr., locus Ci., Eleusin sancta illa et augusta Ci., sanctus augustusque fons Ci., templum augustum, augustissimum L. sveto, presveto, augusta vocantur templa sacerdotum rite dicata manu O., fanum L., sedes V., arae augustiores Plin. iun., quos (deos) auguste omnes sancteque veneramur Ci. s sveto spoštljivostjo, quod de religione dici possit augustius Ci. s svetejšo spoštljivostjo.
2. pren. častitljiv, veličasten, veličanstven, vzvišen: habitus formaque viri aliquantum amplior augustiorque humanā L., ornatus habitusque humano augustior L., augustissima vestis L., habitu se augustiorem... fecit L. Od tod Augustus -ī, m (gr. Σεβαστός) Častitljivi, Veličastni, Vzvišeni, častni naslov Gaja Julija Cezarja Oktavijana, nadel mu ga je senat ob začetku njegove samovlade dne 17. I. l. 27 po nasvetu Lucija Munacija Planka: T., Suet., Fl.; preg.: Augusto felicior, Traiano melior Eutr. Iz naslova je nastal naziv s pomenom „presvetli“, „cesar“, „cesarost“, „cesarsko veličanstvo“, „cesarska visokost“ (prim. Caesar = „cesar“, nem. „ Kaiser“, Carolus = „kralj“): Iuppiter arces temperat aetherias...: terra sub Augusto O. Ta naslov je prešel na vse poznejše rim. cesarje: Vell.; po cesarju Probu tudi perpetuus Augustus: Eutr.; pozneje še semper Augustus, po naše = „ vselej nosilec vladarstva“; v pl.: Magnos et Felices et Augustos diximus Sen. ph. enega smo imenovali Velikega, drugega Srečnega, tretjega Presvetlega. Kot fem. Augusta -ae Avgusta = „presvetla“, „cesarica“, „cesarsko veličanstvo“, „cesarska visokost“, naslov najprej Avgustove soproge Livije: T., potem sploh cesarskih soprog, mater, hčera in sester: Iuv., Plin. iun., Suet., (Vitellius) matrem complexus Augustae nomine honoravit T. — Od tod
I. adj.
1. Augustus 3 Avgustov, avgustovski, avgustejski, cesarski: Vell., pax O. od Avgusta povrnjen, na novo pridobljen, domus Augusta O. cesarska hiša (rodovina), cesarski rod, nomen, numen O., mensis Augustus Iuv. (prej mensis Sextīlis) mesec avgust, t.j. veliki srpan, imenovan po cesarju Avgustu: Kalendae Col., Plin., Idus Mart., aula Mart., laurus Plin., ficus Macr.; subst. Augusta -ae, f (sc. urbs) Avgusta, ime več mest, ki so jih ces. Avgust ali njegovi nasledniki ustanovili ali na novo naselili, npr. Augusta Taurinorum Tavrinska Avgusta (zdaj Torino): Plin., T., Augusta Praetoria ali Praetoria Augusta Pretorska Avgusta (zdaj Aosta v gornji Italiji): Plin., Augusta Treverorum Treverska Avgusta (zdaj Trier): Mel., Augusta Vindelicorum Vindeliška Avgusta (zdaj Augsburg), tudi samo Augusta: Ven., Caesarēa Augusta: Aus. ali Caesaraugusta -ae, f: Mel., Plin. Cesarska Avgusta (zdaj Saragossa) v tarakonski Hispaniji.
2. Augustālis -e Avgustov, avgustovski, avgustejski, cesarski: ludi Augustales T. igre, ki so se obhajale dne 12. X. Avgustu na čast, sodales Augustales T., Suet. ali sacerdotes Augustales, tudi samo Augustales T. svečeniška združba 25 članov, ki jo je ustanovil Tiberij Avgustu na čast, seviri Augustales Petr., tudi samo Augustales Porph. svečeniška združba 6 članov, ki jo je ustanovil Avgust za čaščenje larov in penatov na križpotjih, poseb. v municipijih in naselbinah, praefectus Augustalis, tudi samo Augustalis Icti. cesarski namestnik v Egiptu, maiestas Augustalis Dig., Cod. I. cesarsko veličanstvo; subst. Augustālēs -ium, m avgustali, legijam dodeljeni, legijski dodeljenci: Veg.
3. Augustānus 3 Avgustov, avgustovski, avgustejski: colonia Ulp. (Dig.); subst. Augustānī -ōrum, m Avguščani, preb. mest z nazivom „Avgusta“: Plin.
4. Augustēnsis -e avgustovski, avgustejski, po Avgustu imenovan: civitas Cod. Th.
5. Augustēus 3 Avgustov, avgustovski, avgustejski: marmor Plin., Isid. neka vrsta egipt. marmora, charta (= regia) Isid.
6. Augustiānus 3 avgustovski, avgustejski, cesarski: census Tert.; subst. Augustiānī -ōrum, m (sc. equites) avgustejci, cesarjanci, rim. vitezi, ki jih je izbral ces. Neron, da so mu ploskali, kadar je nastopil v gledališču: Suet., equites Romani cognomento Augustianorum T.
7. Augustīnus 3 Avgustov, avgustovski, avgustejski: currus Suet.
— II. subst. Augustālitās -ātis, f dostojanstvo cesarskega namestnika v Egiptu: Cod. Th.
clārissimātus -ūs, m (clārissimus, gl. clārus) dostojanstvo presvetlega, prevzvišenega: Amm., Cod. Th.
comitīvus 3 (comes) na višjega uradnika nanašajoč se, višjega uradnika (gen.): sedes Cod. Th., dignitas Veg. dostojanstvo načelnika; subst. comitīva -ae, f dvorsko ali vojaško dostojanstvo: Veg., Cass.
cōnsulāritās -ātis, f (cōnsulāris) konzulsko dostojanstvo, konzulstvo, konzulat: Cod. I., Eccl.
cōnsulātus -ūs, m (cōnsul) konzulsko dostojanstvo, konzulstvo, konzulat, konzulovanje: c. alter S., Suet., tertius Plin. iun., in primo consulatu Suet., in priore consulatu N., superiore consulatu C., c. ordinarius Suet. (prim. ordinarii consules pri cōnsul), in hoc praeclaro consulatu Ci., suo toto consulatu Ci. ep., proximo suo consulatu Suet., candidatus consulatūs Vell. potegovalec za konzulstvo, competitores consulatūs Suet., consulatūs honos Suet., petitio consulatūs C., repulsa consulatūs Suet., petere consulatum Ci., S. potegovati se za konzulstvo, appetere consulatum S., gerere consulatum Ci., S., Val. Max., quinque consulatūs gessisti L. petkrat si bil konzul, obtinere consulatum Ci., inire consulatum L., ingredi consulatum pridie ante Cal. Ian. Q., fungi consulatu Suet., evehere aliquem ad consulatum T. ali usque in tertium consulatum Vell., se consulatu abdicare Ci. ali abdicare consulatum L. ali deponere consulatum Val. Max. odpovedati se konzulstvu, ita est a me consulatus peractus, ut … Ci., consulatu peracto N., peractis quinque consulatibus Val. Max.; met.: bellum nescio quod habet consulatus cum tribunatu Ci. konzuli … s tribuni. V posameznih primerih consulatus = proconsulatus prokonzulstvo (prim. pro consule pri cōnsul): iam prope exacto consulatus sui munere Ap.