per-meō -āre -āvī -ātum (per in meāre)
1.
a) prehoditi (prehajati), (pre)potovati: tot maria ac terras O.
b) (o rekah) teči skozi: Plin.
2. dohajati, prileteti (prilet(av)ati), dospe(va)ti, prodreti (prodirati) kam, do koga (česa), doseči (dosegati) koga, kaj: saxa et sagittae in hostes permeabant T., (o rekah) in nostrum mare Mel.; impers.: iter, quo ab usque Pontico mari in Galliam permeatur Aur.
3. neprestano (kar naprej) hoditi: offenduntur (sc. anates) si non sunt libera spatia quae permeent Col.
Zadetki iskanja
- per-mētior -īrī -mēnsus sum (per in metīrī)
1. premeriti: vos ergo huius (sc. solis) magnitudinem quasi decempeda permensi refertis Ci.
2. prehoditi, prepotovati, prepluti: campos celeri passu Enn. fr., longum iter Q. (Decl.), viam Pl., permensi classibus aequor V., eum circulum eisdem mensibus semel Vitr., circiter CCCLX diebus singula signa Vitr., Italiae et Siciliae oras errabundus permetiens Sen. ph., saecula Mart. preživeti; pt. pf. permēnsus 3 s pass. pomenom: sola terrarum postquam permensa parumper Enn., sic permensum et perlibratum opus Col., permenso tempore lucis Tib., aliquanto viae permenso spatio Ap. - per-trānseō -īre -īvī ali -iī (per in trānsīre)
I. intr.
1. iti skozi: cum viridis non pertransit aspectus Plin.; occ. mimo iti, preiti: Levita, cum esset secus locum et videret eum, pertransiit Vulg.
2. povsod okoli hoditi, obhoditi (obhajati): qui pertransiit benefaciendo et sanando omnes oppressos a diabolo Vulg.
3. raztezati se, segati: sors filiorum Iudae a vertice montis usque ad fontem aquae Vulg., in omnes homines mors pertransiit Vulg.
4. časovno preteči, miniti: cum pertransissent decem dies Vulg., donec pertranseat furor tuus Hier., donec pertranseat indignatio Hier. —
II. trans. prehoditi: Caucasum, Albanos, Scythas Hier., Macedoniam, fines Assyriorum, terram usque ad locum Sichem Vulg.
Opomba: Impf. pertransiebam: It.; fut. pertranseam: It., pertransiet: Vulg., It. - per-vagor -ārī -ātus sum (per in vagārī)
1.
a) intr. (vedno) klatiti se, potikati se, potepati se, potovati: omnibus in locis C., hic praedonum naviculae pervagatae sunt Ci., in omnes partes C. jezditi, jezdariti.
b) trans. obhoditi (obhajati), prehoditi (prehajati), iti skozi: errabundi domos suos p. L., bello prope orbem terrarum p. L.
2. metaf.
a) intr. razširiti (razširjati) se, razvedeti se: de quo pervagatum est usque ad ultimas terras Ci., ne is honos nimium pervagetur Ci.
b) trans. obvze(ma)ti, prevze(ma)ti, navda(ja)ti, prešiniti (prešinjati): dolor omnia membra pervagabatur Plin. iun., cupiditates omnium mentes pervagantur Ci. — Od tod adj. pt. pf. pervagātus 3
1. zelo razširjen, na daleč znan, splošno znan: gloria est pervagata fama meritorum Ci., pervagatissimus versus Ci.; subst. pl. n: ista communia et pervagata Ci. tista ustaljena in splošno znana pravila.
2. splošen: pars autem est pervagatior Ci. — Act. soobl. pervagō -āre (metaf.): ut primos quosque locos … celeriter animo pervagemus Corn. - per-vulgō (stlat. per-volgō) -āre -āvī -ātum
1. razglasiti (razglašati), objaviti (objavljati), oznaniti (oznanjati), naznaniti (naznanjati), oklic(ev)ati: edictum totā provinciā C., tabulas Ci., Hirtium Ci. izdati.
2. na razpolago da(ja)ti: operam suam p. et communicare Ci.; occ. p. se (o vlačugah, prostitutkah) nastaviti (nastavljati) se, proda(ja)ti se (svoje telo): Ci.
3. kak kraj obisk(ov)ati, kje pohajati, iti (hoditi) skozi kaj, prehoditi (prehajati), pogosto prepotovati: quo solis pervulgant lumina caelum Lucr., litus pervolgans furor Pac. fr. — Od tod adj. pt. pf. pervulgātus 3, adv. -ē
1. zelo znan, splošno znan, zelo razširjen, slovit, razvpit, proslul: nomina H., ista maledicta pervulgata in omnes Ci.
2. (zelo) navaden, preprost, kot adv. = po (v) splošni rabi, po splošnem običaju, (po) prostaško, v navadnem (običajnem) pomenu: consolatio Ci., pervulgatissima verborum dignitas Corn., aliquid de rebus pervulgatioribus fingendum esse Ap., quod videtur novius pervulgatiusque esse Gell., pervulgate magis quam inscite locutus est Gell., „candenti“ dixit pervulgate et improprie pro ferventi favillā Gell. - préći prêdēm (ijek., ek.), prédi, prédoh préde, prèšao prèšla, prêden
1. preiti k: preći k neprijatelju
2. preiti v: preći u krv, u čije ruke
3. preiti na: preći na koga; posjed je prešao od oca na sina; preći ćutke na stvar preiti molče k stvari, na stvar; preći na dnevni red
4. priti (čez), preiti (čez, preko): preći potok; pitam te zašto ne predeš u našu kuću; preći most
5. prehoditi: preći put od Trebinja do Dubrovnika
6. preiti, prestopiti: preći mjeru, granicu - prehódati prèhōdām prehoditi
- prèlaziti -īm
1. prehajati: prelaziti preko delikatnoga pitanja, na dnevni red
2. prehajati čez: prelaziti dvadesetu godinu
3. prehajati, prelivati se: boja prelazi na plavo
4. iti čez: prelaziti granicu
5. prestopati: rijeka prelazi obalu; prelaziti neprijatelju prestopati k sovražniku; prelaziti zid
6. prehoditi, narediti pot: pri padu tijelo prelazi ...
7. presegati: prihodi prelaze troškove
8. obravnavati: na sjednici prelaziti gradu - preváliti prèvālīm
I.
1. prevrniti: prevaliti stub, čašu; kad se prase najede, ono korito prevali
2. zavaliti, podreti: prevaliti koga na klupu
3. prehoditi, prevoziti: prevaliti daleki put
4. miniti: prevalilo je podne
5. preiti: prevaliti preko brda
6. prevaliti preko glave preživeti, pretrpeti; prevaliti preko jezika težko spraviti z jezika, težko izgovoriti; prevaliti oči na koga s široko odprtimi očmi pogledati, začudeno, grdo pogledati; prevaliti sirće ekspr. polomiti ga
II. prevaliti se
1. prevrniti se
2. zvaliti se: prevaliti se na postelju
3. spremeniti se: bio je i dalje čovek koji zna zaraditi, ali mu se narav prevalila - range2 [réindž]
1. neprehodni glagol
stati, ležati (v vrsti, v redi), tvoriti vrsto, vrstiti se; biti v isti vrsti; razprostirati se, raztezati se, širiti se, potekati, segati (do); stati, postaviti se, namestiti se; spadati (with k)
šteti se (with k)
bloditi, tavati, begati, pohajkovati, križariti; patruljirati; variirati, kolebati (between med)
rasti, dvigati se in padati; imeti domet, nesti (o strelnem orožju); določiti razdaljo do
botanika & zoologija nahajati se, javljati se, najti se; gibati se (from ... to od ... do)
2. prehodni glagol
postaviti v vrste, uvrstiti, razvrstiti, razporediti, urediti; izravnati; prehoditi; pluti ob, vzdolž
to range the coast pluti ob obali, vzdolž obale
to range the fields prehoditi polja
to range oneself on the side of the enemy postaviti se na sovražnikovo stran
to range oneself with s.o. držati s kom
he cannot range with poets ne more se uvrščati med pesnike
he ranges with the greatest writers štejejo ga med največje pisatelje
to range plants in families razvrstiti rastline v družine
to range the woods tavati, pohajkovati po gozdovih
to range up the guard of honour postrojiti, postaviti častno stražo
as far as the eye can range kakor daleč lahko seže oko
the boundary ranges east and west meja poteka proti vzhodu in zahodu (vzhodno in zahodno)
the gun ranges four miles top ima domet štirih milj
the prices range between 100 and 200 dinars cene se gibljejo med 100 in 200 dinarji - salvar rešiti; odrešiti; prihraniti; prehoditi, preleteti; povzpeti se na; dominirati
salvar un foso preskočiti jarek
salvar de un peligro rešiti iz nevarnosti
salvar grande distancias pustiti za seboj (preleteti) velike razdalje
salvar el umbral prestopiti prag
salvar de un salto preskočiti
de dos brincos salvó la escalera z dvema skokoma je bil na vrhu stopnic
salvarse rešiti se
salvarse huyendo rešiti se z begom
sálvese quien pueda reši se, kdor se more - scorrazzare
A) v. intr. (pres. scorrazzo)
1. teči, tekati sem in tja
2. pren. dotakniti se, dotikati se (teme pogovora)
B) v. tr. (percorrere) prehoditi, prevoziti, obiskati - străbáte străbát vt. iti skozi, prečkati, prehoditi, prepotovati
- superare v. tr. (pres. supero)
1. biti večji, višji, širši, težji, presegati:
la produzione supera il fabbisogno proizvodnja presega potrebe
superare qcn. in altezza, in larghezza, in peso biti višji, širši, težji
superare qcn. di statura biti višji od koga
2. iti, biti čez (tudi pren.); prekoračiti, prekoračevati; prebroditi; prehoditi, prevoziti:
superare il confine iti čez, prekoračiti mejo
superare la quarantina prekoračiti štirideseta leta
superare un fiume prebroditi, iti čez reko
superare grandi distanze prehoditi, prevoziti velike razdalje
3. prehiteti, prehitevati:
superare un veicolo in curva prehiteti vozilo v zavoju
4. pren.
superare qcn. in, per premagati koga v čem
superare in astuzia biti zvitejši od
5. premagati; opraviti, opravljati:
superare un concorso, un esame opraviti natečaj, izpit
superare una malattia, un ostacolo preboleti bolezen, premagati oviro - superō -āre -āvī -ātum (superus)
I. intr.
1. kvišku moleti, dvigniti (dvigati, dvigovati), vzdigniti (vzdigovati) se nad kaj, štrleti, moleti nad čim, starejše premolevati, nadviševati: superavit gravidus armatis equus Enn. ap. Macr., commodum radiosus sese sol superabat ex mari Pl., ripisque superat mihi … pectus Pl., (sc. angues) superant capite et cervicibus altis V., superat foliis oleaster V., superat agger ad auras Stat.; metaf. zmagati (zmagovati), nadvladati (nadvladovati), prevladati (prevladovati), (pre)obvladati, (pre)obvladovati, biti močnejši od koga
a) kot voj. t.t.: nostra superat manus Pl., superavit postea Cinna cum Mario Ci., quibuscum saepenumero Helvetii congressi … plerumque superarint C., superare non minus consilio quam gladio C., per biduum equestri proelio C., cum videret hostes equitatu superare N., superare navibus Auct. b. Alx., numero hostis, virtute Romanus superat L., cum aliis partibus multitudo superaret Latinorum L.
b) v nevojaškem pomenu: superat sententia Sabini C., tantum superantibus malis L., quoniam superat fortuna V., iamiam fata superant V. kaže svojo moč, totidem formā superante iuvencae V. neprekosljive (brezprimerne) lepote, superante salo V., victor superans animis V. prekipevajočega poguma, unde salo superant venti Pr., si superaverit morbus Plin. iun. če se razpase, če se razširi; od tod adj. pt. pr. v komp. superantior (bolj) razpasujoč se, šireč (razširjajoč) se: ignis Lucr.
2. (pre)ostajati kaj = veliko (obilo) biti česa, obilovati, obiljevati, v izobilju biti na voljo (razpolago) kaj, biti odveč kaj, biti preveč česa: de eo, quod ipsis superat, aliis gratificari Ci., cui deest an cui superat? Ci., quis … tolerare potest illis divitias superare, … nobis rem familiarem etiam ad necessaria deesse? S., cui quamquam virtus, gloria atque alia optanda bonis superabant, tamen … S., eum otium superat L., superante multitudine L., si superant fetus L., superat gregibus dum laeta iuventas V. ko črede prekipevajo od bujne moči, superat tener omnibus umor V., umor superabat in arvis Lucr., antiquae gentis superant tibi laudes Tib.
3. (kot ostanek) osta(ja)ti, preosta(ja)ti, biti še na voljo (razpolago): aetas huic si superet mulieri Pl., si quod superaret pecuniae retulisses Ci., quaeve humana superant S. fr., res … , quae Iugurthae … superaverant S. izvršitev (izpeljava) katerih je bila za Jugurto prevelik zalogaj (prezahteven podvig), nihil ex raptis in diem commeatibus superabat L., quid igitur superat, quod purgemus … ? L., si de quincunce remota est uncia quid superat? H., superet modo Mantua nobis V., amissa solus palma superabat Acestes V., pars quae sola mei superabit corporis Tib., sex superant versus Pr.; occ. v zvezi z abl. vitā in pesn. brez njega ostati (še) živ, še živeti, preživeti: uter eorum vitā superavit C., superet coniunxne Creusa Ascaniusque puer? V., quid puer Ascanius? superatne et vescitur aurā? V.; z dat.: captae superavimus urbi V. —
II. trans.
1. premagati (premagovati) = iti čez kaj, preiti (prehajati), priti (prihajati), (pre)peljati se, voziti se, (pre)plavati čez kaj ali preko česa, prestopiti (prestopati), prekoračiti (prekoračevati), prečkati, prebroditi, plavati čez kaj, preplavati kaj, prepluti ipd.: temo superat stellas Enn. ap. Varr., superare Alpes L., Alpes cursu Lucan., iugum, montīs, limen V., munitiones L., fastigia tecti ascensu V. zlesti, povzpeti se na zatrep, iti (stopiti) kvišku na zatrep, fossas V. ali saltu viam V. ali retia saltu O. preskočiti, locum priorem V. prednje (prvo) mesto dobiti (doseči), tantum itineris T. prehoditi, prepotovati, flumina Cu., amnem adversum remis V. veslati po reki proti toku, aequor O., mare Sen. tr., fluvium Lucan. preplavati; metaf. (o neživih subj.) dvigniti (dvigati, dvigovati) se nad kaj, vzdigniti (vzdigovati) se nad kaj, preseči (presegati, presezati): (sc. tempestas) summas ripas fluminis superavit C. neurje (= silno deževje) je poplavilo … , quae (sc. turris) superare fontis fastigia posset Hirt., superantne cacumina (sc. Parnassi) nubes O., iubae (sc. anguium) superant undas V., posterior partus superat mensurā priores O.
2. čez kaj ali preko česa priti, iti, prodreti (prodirati), seči (segati), preiti (prehajati), prehoditi, prepotovati: regionem Ci., regionem castrorum C., cursu insidias circa ipsum iter locatas L., clamor … superat inde castra hostium L. se razlega daleč čez … ; poseb. kot navt.t. t. pluti (ladjati, voziti se) mimo česa, objadrati kaj, obpluti, obladjati kaj, pluti ob čem, mimo česa, okoli česa: promunturium (promuntorium) Luc. ap. Serv., L., Auct. b. Afr., T., Pachynum L., Euboeam N., fontem, saxa Timavi V.
3. metaf.
a) koga ali kaj (v čem) prehite(va)ti, prestreči (prestrezati, prestregati), nadkriliti (nadkriljevati), prekositi (prekašati), preseči (presegati, presezati): etsi non dubitabam, quin hanc epistulam multi nuntii, fama denique ipse suā celeritate esset superatura Ci. ep., in doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut facile intellegi posset pari modo superaturum omnes in ceteris artibus N., ut (sc. Pyraei portus) ipsam urbem dignitate aequiperaret, utilitate superaret N., qui omnes homines supero Pl., superare aliquem virtute, doctrinā, arte dicendi Ci., qui summam spem civium … incredibili virtute superavit Ci., superare aliquem dignitate vitae, ingenio, omnes splendore N., omnes scelere L., aliquem avaritiā L., Alpium foeditatem L., aliquem nobilitate O., ferrum duritiā O., Phoebum canendo V., Marsya … Mygdoniam Phoebi superatus pectine loton Sil., ne sumptus fructum superet Varr., sententia numero … superata Gell. preglasovano.
b) premagati (premagovati) koga, zmagati (zmagovati) nad kom, nadvladati (nadvladovati) koga, obvladati (obvladovati) koga, prevladati (prevladovati) nad kom, preobvladati koga, biti močnejši od koga, zmoči (zmagati) koga, užugati koga, ugnati koga α) kot voj. t.t.: Eutr., Fl. idr., hostes Pl., C., Hirt., alicuius ductu hostes C., hostes proelio C., Mysios S., apud Leuctra Lacedemonios N., bello Asiam N., quem (sc. ducem) neque consilio neque copiis superare possent N., clam ferro incautum superat V., quos (sc. hostes) nemo posse superari ratust (= ratus est) Pl., ita triumpharunt, ut ille (sc. Mithridates) pulsus superatusque regnaret Ci., maximas nationes … pulsas superatasque esse C., bello superatos esse Arvernos et Rutenos a[b] Q. Fabio Maximo C., bello superatus Amyntor O., Persas acie a suis esse superatos Cu., superati virtute illius Cu. β) v nevojaškem pomenu: Amm. idr., aliquem dolis Pl., quem nemo ferro potuit superare nec auro Enn. ap. Ci., morbus haud saepe quemquam superat S., superare aliquem donis V. utešiti, pomiriti, quorum fletu et desperatione superatus Eutr. omečen, omehčan; z neživimi obj.: si erum videt superare amorem Pl., quodsi meam spem vis improborum fefellerit atque superaverit Ci. (Orat. in Catilinam IV 23; po drugih je superaverit intr. = če prevlada), varietates autem iniuriasque fortunae facile veterum philosophorum praeceptis instituta vita superabat Ci., milites … labore haec omnia superaverunt C., falsa (laži) vita moresque mei superant S. pobijajo, quam (sc. necessitatem) ne dii quidem superant L., superare labores, casūs omnīs, iram votis V., difficultates Vell. - trāns-abeō -īre -iī -ītum (trans in abire)
1. iti skozi, iti preko, iti mimo, prehoditi (prehajati): populos Val. Fl., hunc putri tellure iacentem currus et heros transabiere fugā Stat., calcata retiola Ap., per medias acies Ap.; pren.: difficultates illas Ap. premagati (premagovati).
2. predreti (predirati), prebosti (prebadati): Sil., Stat., ensis transabiit costas V.
Opomba: Pf. trānsabīvī: Ap. - trāns-currō -ere -currī (-cucurrī) -cursum (trāns in currere)
I. intr.
1. na ono stran, na drugo stran, tja (s)teči ali (pre)peljati (prepeljevati, prepeljavati) se: hinc ad forum Ter., cito curriculo ad nos Pl., a captis propioribus castris in altera transcursum castra ab Romanis est L.; metaf. preiti (prehajati) k čemu, v kaj, na kaj: hic ad melius poterit transcurrere H., in dissimilem (sc. rem) Corn.
2.
a) teči mimo: Plin. idr., (sc. aprum) praeter oculos regis transcurrere iussit O., caelo transcurrunt sidera V., remos transcurrentes (mimo plujoč) detergent C., terrae transcurrere Val. Fl. dežele so tekle mimo njih = jadrali so mimo dežel.
b) (o času) preteči (pretekati), poteči (potekati), miniti (minevati): patior ergo aestatem transcurrere Plin. iun., cum tempus iam longum transcurreret Gell.
3. teči, iti skozi kaj, preko česa: per spatium Lucr., per geminum tempus Sil. —
II. trans. preteči (pretekati) kaj, peljati se, prepeljati (prepeljevati, prepeljavati) se skozi ali čez kaj, prehoditi (prehajati) kaj: Col., Plin., Suet., Cl. idr., caelum transcurrere nimbus (sc. visus est) V., Hellespontum N.; pass.: raptim transcursā porticu Ap., Euphrate ponte transcurso Amm.; metaf.
a) cursum suum transcurrere Ci. hitro (brez zadrževanja, brez postanka) preteči pot življenja.
b) hitro (površno) pregledati (pregledovati): scripta lectione Q. hitro prebrati, partem operis Q., narrationem Sen. ph.
c) v govoru preskočiti (preskakovati), zamolč(ev)ati, ne vzeti (jemati) v poštev, ne upoštevati: in quā (sc. narratione) sciens transcurram subtiles nimium divisiones Q. - trāns-eō -īre -iī -ītum (trāns in īre)
I. intr.
1. iti čez, iti tja, preiti (prehajati), preseliti (preseljevati) se: Pl., Ter. idr., e suis finibus in Helvetiorum fines C., per media castra S., ne fugitivi ad Messanam transire possent Ci., Mileto Cu. preseliti se iz Mileta, ex Volscis in Aequos L., ab Rhodo in Asiam Suet.; occ.
a) (k sovražniku) prebegniti (prebegati, prebegavati): N. idr., transire aperte L., ad hostes Pl., ad adversarios Ci., ad Pompeium C., in aliena castra Sen. ph.
b) (k drugi stranki) prestopiti (prestopati): ut nulla ante Britanniae nova pars pariter illacessita transierit (sc. ad Romanos) T., iam Magnus transisse deos (sc. ad hostes) senserat Lucan.
c) (v drug stan (položaj), v drugo stanje) prestopiti (prestopati): a patribus ad plebem L., pigre ex Macedone ac libero in Persicam servitutem Sen. ph., e grammatici statim ludo in forum Suet.; pren.: in (ad) sententiam alicuius Cu., L. pristopiti (pristopati) k mnenju koga, pridružiti (pridruževati) se mnenju koga, prista(ja)ti na mnenje koga, senatus frequens in alia omnia transiit Hirt. je glasoval proti, illuc, ut … Cael. ap. Ci. glasovati zato, da …
d) metaf. α) preiti (prehajati) v kaj, spremeniti (spreminjati) se v kaj: ille in humum saxumque transit C., transit in iram O. se ujezi, se razjezi, transire in amaritudinem Plin. ogreneti, utinam ista saevitia intra peregrina exempla mansisset nec in Romanos mores … transisset Sen. ph., morbus transit in eum Plin. ga okuži (okužuje), odor transit in vestes Plin. obleka se navzame vonja. β) preiti (prehajati) βα) v govoru k drugemu predmetu, na drug predmet: alio transire Ci., ad partitionem transeamus Ci., deinde ad hanc sententiam transiit Sen. rh. ββ) kot gram. t. t.: ex multitudine (iz množine) transire in singulare Varr., ut discerni nequeat, nisi transieris in aliam personam aut tempus Varr., in participia Q., in eam (sc. vocalem) Q.
2.
a) skozi iti, (skozi) prodreti prodirati, skozi švigniti (švigati), šiniti (šinjati): res per gulam (po grlu) transiturae Sen. ph., transit validum fulmen per saxa, per aëra Lucr.; o jedi in pijači (ki gre po prebavi naprej): cibi, qui difficillime transeant Varr. težko prebavljive, vinum per urinam transit Plin., di faciant, ut id bibatis, quod vos numquam transeat Pl.
b) pren. prodreti (prodirati), prešiniti (prešinjati): quaedam animalis intelligentia per omnia permanat et transit Ci.
3.
a) iti mimo: pedites equitesque transiere et transvecti sunt L. so šli in jezdili mimo, ut transeuntes (mimoidoče) cum praedā exciperet Eutr., pervade et intra (vstopi) vel da, quam ob rem transeas Luc.; o krajih, mimo katerih se peljemo in se nam zdi, da gredo mimo nas: tunc tenuis Lemnos transitque Electria tellus Val. Fl., transit Halys Val. Fl.
b) metaf. preiti (prehajati), poteči (potekati), preteči (potekati), miniti (minevati), iti mimo: dies transiit C., transiit aetas quam cito! Tib., menses transeunt Ph., gloria transiit Plin., imperium brevi transiturum T. —
II. trans.
1. iti čez kaj, prekoračiti (prekoračevati), prestopiti (prestopati), prečkati, prečiti: Euphratem Ci., Larisum amnem L., mare Ci., campos pedibus Lucr., Alpes cum exercitu transiit N., quoddam stagnum Aug.; pass.: flumen pedibus aegre transiri potest C., Rhodanus transitur C., Alpes transitae L.; pesn.: rota transit serpentem V. gre čez, povozi; metaf.
a) prestopiti (prestopati), preseči (presegati, presezati), prekoračiti (prekoračevati): modum Ci., fines verecundiae Ci., Dei legem Lact.
b) hitro odpraviti (odpravljati), ne (le malo, kaj malo) (z)meniti se za kaj: (sc. Vitellius) magna transibat T.
c) pretrpe(va)ti, presta(ja)ti, prenesti (prenašati): quae premant … facile Ci. ep.
d) ne zazna(va)ti, narediti (doseči), da se kaj ne ugotovi (zazna): intentionem Q.
2. skozi iti, preteči (pretekati), preleteti (preletati, preletavati), prehoditi (prehajati), prepotovati, prepluti: vestibus in ignem coniectis vim flammae transiit N., iter triginta diebus N., Formias Ci. ep., gulam Plin., Tigris … transit lacum Plin.; occ. predreti (predirati), prebosti (prebadati): ilia cuspide transit Sil.; metaf.
a) α) (o govorniku) mimogrede omeniti (omenjati), v misel (obravnavo, pretres, o(b)zir, poštev) vzeti (jemati): leviter transire … unamquamque rem Ci. β) (o bralcu) površno pregledati (pregledovati), površno prebrati (prebirati): libros cursim Gell.
b) prebi(ja)ti, preživeti (preživljati): annum quiete et otio T., vitam Sen. ph., vitam silentio S., hiemem transiere securi Sen. ph.
3. mimo česa iti, preteči (pretekati), uhiteti, prehite(va)ti koga: omnes mensas transiit Pl., pernicibus plantis transit equum cursu V.; metaf.
a) prehite(va)ti, prekositi (prekašati), preseči (presegati): si non transierit, aequabit Q., Pompeium transire parat Lucan., spes transeundi Q.
b) α) ne (z)meniti se za koga, kaj, preskočiti (preskakovati), ne omeniti (omenjati), molče preiti (prehajati), zamolč(ev)ati, molčati o čem: aliquem Plin. iun., rem silentio Ci., ut alia omnia transeam Sen. ph., illa quoque minora non sunt transeunda Q., transi ab iis (sc. urbibus) Sen. ph. ne oziraj se na … = ne glede na … β) pri branju preskočiti (preskakovati), preiti (prehajati), iti mimo, izpustiti (izpuščati): multa Cael. ap. Ci., quaedam Plin. iun.
c) (o stvareh) iti neopažen mimo koga, uiti (uhajati) komu, izmakniti (izmikati) se komu: nil transit amantes Stat., ita compositi sumus, ut nos cotidiana, etiamsi admiratione digna sunt, transeant Sen. ph. da ne opazimo. — Adv. pt. pr. trānseunter mimogrede, površno: Amm., Aug.
Opomba: Pf. transīt: V., transivit Sen. ph., Aus.; fut. transiet: Tib., Sen. ph., Ap., Eccl. - trāns-gredior -gredī -gressus sum (trāns in gradī)
1. intr. čez, skozi korakati ali iti, preiti (prehajati): Vell., T., Suet., Eutr. idr., in Europam L., per montes L., ad solis occasum Plin., Galli per saltus … in Italiam transgressi L., Ubios Rheno (preko Rena) transgressos Agrippa in fidem accepit T., magno per caerula saltu Sil.; occ. (k drugi stranki) prestopiti (prestopati): ad vos T., in partes Vespasiani T.; metaf.
a) h kakemu dejanju preiti (prehajati): tarde ad sacramentum T., ab indecoris ad infesta T., ab odio ad gratiam Val. Max.
b) v govoru na kaj preiti (prehajati): ad egregium humani animi deflexum Val. Max.
2. trans. prekoračiti (prekoračevati), preiti, prehoditi (prehajati), prečkati, prečiti, iti preko česa: Taurum Ci., flumen C., mare L. epit. prepluti, convallem Auct. b. Afr., colonias T. prehoditi, prepotovati; metaf.
a) mero ali čas prekoračiti (prekoračevati), prestopiti (prestopati), preseči (presegati, presezati): mensuram Plin., centenariam transgreditur aetatem Hier., necdum duodevicesimum transgressus annum Vell.
b) v govoru v misel (obravnavo, pretres, o(b)zir, poštev) vzeti (jemati), našte(va)ti: hunc locum strictim atque cursim transgressus est Gell., benignae amicitiae exempla Val. Max.
c) v govoru preskočiti (preskakovati), preiti (prehajati), obiti (obhajati), iti (mimo), ne omeniti (omenjati), zamolč(ev)ati: mentionem viri Vell., sine maximo causae dispendio transgredi Ap.
d) prekositi (prekašati), preseči (presegati, presezati), prehite(va)ti: Marcellum Plin.
Opomba: Pt. pf. transgressus tudi v pass. pomenu: transgresso Apennino L. - trāns-meō (trā-meō) -āre -āvī -ātum (trāns in meāre) skozi kaj, čez kaj, mimo česa iti, korakati, preiti (prehajati), prehoditi (prehajati), prekoračiti (prekoračevati): signa, maria Plin., maria transmeantur Aug., limite transmeato Ap., freto transmeato Amm., transmeantes terrā marique duces exercitūsque T.; metaf. (o mrazu) prodreti (prodirati) skozi kaj: trameat frigus id genus vestimenti Varr.