Franja

ἔλεος, ὁ ἔλεος, ους, τό NT usmiljenje, milosrčnost, κατ' ἔλεον po svojem usmiljenju, ἔλεον ποιῶ imam usmiljenje, usmilim se, λαμβάνω ἔλεον najdem usmiljenje, usmilijo se me NT.

ἐμπορία, ἡ, ion. -ίη (ἔμ-πορος) trgovina, kupčija; pos. veletrštvo, veletrgovina; κατ' ἐμπορίην zaradi kupčije.

ἐνι-αυτός, ὁ [Et. iz kor. wes, gl. ἄστυ, ἄεσα] leto, κατ' ἐνιαυτόν, τοῦ ἐνιαυτοῦ na leto, vsako leto.

ἐξ-έρχομαι d. m. [ep. aor. ἐξήλυθον] vun grem, hodim 1. hodim, grem iz, izidem (o nečistem duhu) NT; abs. τινός iz česa, ἔκ τινος, χώραν zapustim deželo, εἰς τόδ' ἀνόσιον στόμα zaidem tako daleč, ἐπὶ φορβῆς νόστον grem si iskat hrane, ἐπὶ θήραν grem na lov, ἔξοδον, στρατείαν začnem vojsko proti komu; ἡ ἀκοή glas izide, πίστις vera se razširi NT; ἄεθλα ἀγώνων odhajam na boj, ἐπί τινα krenem z vojsko proti komu, ἐπὶ πλεῖστον ἐξέρχομαι grem kolikor mogoče daleč za svojo koristjo, εἰς ἐφήβους stopim v vrsto efebov, δι' ἐλευθερίας prerijem se do svobode, ὑπόσπονδος sklenem premirje in odhajam. 2. o času: preidem, minem, pretečem, potečem σπονδαί. 3. izpolnim, uresničim se, κατ' ὀρθόν srečno (ugodno) se kaj izteče, ἄλλος pokažem se drugačnega, σαφὴς Φοῖβος gotovo se izvrši, kar je Feb prorokoval, ἀριθμὸς καὶ ἄλλοθεν οὐκ ἂν ἐλάττων ἐξέλθοι dobili bi lahko tudi od drugod nič manjše število.

ἐξοχή, ἡ (ἐξ-έχω) prednost, οἱ κατ' ἐξοχήν najodličnejši možje, prvaki NT.

ἐπ-ήρεια, ἡ (gl. ἀρειή, Ἄρης) žuganje, grožnja, sovražno (grdo) postopanje, razžalitev, zloben namen, κατ' ἐπήρειαν s pretnjo, osorno.

ἐπίγνωσις, εως, ἡ (ἐπι-γιγνώσκω) spoznanje, poznavanje, οὐ κατ' ἐπίγνωσιν ne po razumnosti NT.

ἐπιμέλεια, ἡ (ἐπιμελής) 1. skrb, skrbnost, pozornost, pazljivost περί τινος, τινός, ἔργων previdno ravnanje, ἐπιμέλεια ἔνι τινί nekdo je sposoben, skrbeti za kaj, ἐπιμέλειαν ποιοῦμαι, ἔχω (περί) τινος skrbim za kaj, mislim na kaj, οὐδεμίαν ἐπιμέλειαν ποιοῦμαί τινος popolnoma zanemarjam; ἐπιμέλεια αὐτῶν ἔσται skrbeli (brigali se) bodo za nje; ἐπιμελείᾳ, κατ' ἐπιμέλειαν skrbno, premišljeno, nalašč; posebno: a) vnema, prizadevanje, vežbanje, vaja ἀρετῆς, ταύτης ἐπιμελείας οὔσης περὶ ἀρετῆς ker si toliko prizadevajo za čednost; b) vzgoja, izobrazba τῆς ψυχῆς, znanje, umetnost διδάσκω; c) spoštovanje, pozornost, pazljivost φίλων; ἐπιμελείας τυγχάνω dam si postreči NT, ὑπό τινος spominja se me kdo po smrti. 2. oskrbovanje, uprava, ἡ κατὰ γῆν nadvlada (hegemonija) na suhem.

ἐπιταγή, ἡ ἐπίταγμα, ατος, τό (ἐπι-τάττω) ukaz, nalog, zapoved, odredba κατ' ἐπιταγήν po zapovedi, μετὰ πάσης ἐπιταγῆς z vsem poudarkom NT.

ἔρις, ίδος, ἡ [acc. ἔριν, ep. ἔριδα, NT pl. ἔρεις] I. 1. kreg(anje), prepir, pričkanje, nesloga, razpor, prepirljivost; boj, vojna; ἔριν ἵστημι začnem, vnamem prepir, ἔριδι μάχομαι borim se, prepiram se, ἔριδι συνίημι, συνελαύνω spravim v prepir, ἔριδι σύνειμι spopadem se, sprem se, bojujem se, ἔριν συμβάλλω τινί sprem se, prepiram se s kom, ἔριδα Ἄρηος ξυνάγω spopadem se, ἔριδα ῥήγνυμαι storim, da nastane boj, κοινῶν λόγων δώσοντες ἀλλήλοις ἔριν da bi se v skupnem pogovoru posvetovali, ἐν πολλῇ πρὸς ἀλλήλους ἔριδι ἦσαν silno so se prepirali med seboj. 2. tekma, tekmovalni boj, tekmovanje, ἔργοιο v delu, ἀμφί τινι za kaj, ἔριδα προφέρω tekmujem, προφέρομαι ponudim tekmo, pozivljem koga na tekmo, ἀέθλων za bojno nagrado ἐξ ἔριδος v tekmi, κατ' ἔριν τῶν Ἀθηναίων zaradi tekmovanja z Atenci, ἔριν ἐμβάλλω τισὶ πρὸς ἀλλήλους izpodbujam k medsebojnemu tekmovanju. II. pers. Ἔρις Arejeva spremljevalka, boginja boja in prepira.

εὔνοια, ἡ, ion. -οίη 1. dobrohotnost, naklonjenost, vdanost, prijazno mišljenje, milost παρά τινος, ljubezen, δι' εὐνοίας z dobrohotnostjo, dobroto, κατ' δι' εὔνοιαν, μετ' εὐνοίας, εὐνοίᾳ iz dobrohotnosti (naklonjenosti), dobrohotno, z ljubeznijo, prijazno; ἡ σὴ εὔνοια do tebe, ἡ τῶν Ἑλλήνων εὔνοια ljubezen do Helenov, tudi εἴς τινα, εὔνοιαν παρέχω τινί izkazujem prijaznost, kažem se dobrohotnega. 2. pl. dokazi prijaznega mišljenja, δίδωμι dajem radovoljna darila.

εὐφρόνη, ἡ (εὔ-φρων) poet. ion. dobrohotna, evf. noč; ἄστρων εὐφρόνη zvezdna noč, κατ' εὐφρόνην ἀεί vsako noč.

ἔχθος, ους, τό ἔχθρα, ἡ, ion. -ρη mržnja, sovražno mišljenje, sovraštvo, τινός koga in proti komu = πρός, εἴς τινα; pl. povod sovraštva; τῷ ἔχθει, κατ' ἔχθος τινός iz sovraštva do koga; ἔχθος ἐχθαίρω gojim (smrtno) sovraštvo, sovražim, ἔχθραν συμβάλλω nakopljem si sovraštvo, sprem se; εἰς ἔχθραν ἔρχομαι skregam se, sprem se s kom; καθίστημί τινα εἰς ἔχθραν τινί zasovražim koga komu; πρὸς ἔχθραν ποιοῦμαι λόγον govorim iz sovraštva.

ἦμαρ, ατος, τό [Et. idevr. āmōr] ep. poet. dan, αἴσιμον dan smrti, δούλιον dan sužnosti, ἐλεύθερον dan prostosti, χειμέριον zimski dan, ὀπωρινόν jesenski dan, νόστιμον dan povratka, κατ' ἦμαρ ἀεί vsak dan, dan na dan (= αἰέν ἐπ' ἤματι), κατ' ἦμαρ νῦν danes, τὸ κατ' ἦμαρ vsakdanje.

ἴδιος 3 in 2 [Et. iz ϝι (= vsaksebi) + διος] comp. ἰδιώτερος, sup. ἰδιώτατος 1. poseben, lasten, svoj(ski), zaseben; ἐλευθερία osebna svoboda, samostalnost, κέρδεα lastna, osebna korist NT; διάλεκτος materin jezik; οἱ ἴδιοι rojaki; ὁ ἴδιος ἀνήρ lastni mož, soprog; εἰς τὰ ἴδια v svoje (svojo domovino); καιροῖς ἰδίοις o svojem (pravem) času NT; τὸ ἴδιον zasebna last, zasebno imetje, lastni žep. – τὰ ἴδια zasebne stvari (zadeve, opravki, premoženje; opp. državne). 2. poseben, čuden, nenavaden, od drugih različen ἔθνος, οὐσία, πάθος. – s sled. ἤ: ἴδιον ἔπασχε πάθος ἢ οἱ ἄλλοι. – adv. ἰδίᾳ (sam) zase, sam od sebe, v zasebnem življenju, zasebno, posebej, posamič, doma (privatim), κατ' ἰδίαν posebej, sam za se NT.

ἰσχύς, ύος, ἡ [Et. iz ϝι-σχῡ́ς, zg'h-, kor. seg'h, gl. ἔχω] 1. (telesna) krepost, trdnost, moč θεῶν; sila, bojna moč, glavna moč, vojska; κατ' ἰσχύν z bojno močjo, siloma. 2. trpežnost, utrjenost (kraja), hrabrost, junaštvo; μάχης bojna moč, sposobnost za boj; γῆς rodovitnost (ῡ v dvozložnih, ῠ v trizložnih oblikah).

κατά¹, zapost. κάτα [Et. idevr. kn̥t, km̥t (ν ̥ = gršk. α), lat. com-, cum (iz k'om, km̥t), sor. contra, slov. s, sè-, iz k'n̥t. – vzpor. obl. κάται, v sestav., apokopi in asimil. κάγ, κάδ, κὰκ κεφαλῆς, κὰμ μέσσον, κὰν νύκτα, κὰπ πεδίον, κὰρ ῥόον; κάββαλε = κατέβαλε, κάτθανε = κατέθανε, κάλλιπε = κατέλιπε, κάσχεθε = κατέσχεθε] A adverb. doli, popolnoma (samo v tmezi) κατὰ δ' ἅρματα ἄξω. B praep. I. z gen. 1. kraj. a) na vprašanje kam: (od zgoraj) doli, raz, s, z, (doli) po, črez, preko, skozi, po βῆ κατ' Οὐλύμποιο καρήνων, βαλέειν κατὰ πέτρης, ἁλλόμενοι κατὰ τῆς πέτρας, καταβαίνω κατὰ κλίμακος, κατ' ὀφθαλμῶν ἐκέχυτο ἀχλύς, κατὰ χθονὸς ὄμματα πήξας v tla, κατ' ἄκρης z vrha, popolnoma; b) na vprašanje kje: pod ψυχὴ κατὰ χθονὸς ᾤχετο, ἀφανίζομαι κατὰ τὴς θαλάσσης izginem pod morje, ὑποδύομαι κατὰ τῆς γῆς, κατὰ γῆς εἰμι sem pod zemljo, ὁ κατὰ γῆς umrli, κατὰ νώτου γίγνομαι pridem (sovražniku) za hrbet, napadem ga od zadaj, καθ' ὅλης τῆς Ἰουδαίας po vsej Judeji NT, κατὰ σπείους κόπρος κέχυτο (okrog) po votlini (jami). 2. sovražno: proti, na, nad: λέγω, δίκην ψηφίζω, λόγχας ἵστημι κατά τινος, ἐγκαλῶ κατά τινος tožim koga, ἄνεμος ἔβαλεν κατ' αὐτῆς vihar vrtinec se je vzdignil proti njej (Kreti) NT. 3. pren. z ozirom na, glede, o, pri, na, σκοπέω κατ' ἀνθρώπων ogledujem kaj pri (na) ljudeh, συντιθεὶς λόγον κατὰ τοῦ ὄνου na osla, λέγω καθ' ἁπάντων pravim (menim) o vseh, ὃ μέγιστόν ἐστι καθ' ὑμῶν ἐγκώμιον največja čast (slava) za vas; ἐξορκίζω σε κατὰ τοῦ θεοῦ zaklinjam te pri Bogu NT. II. z accus. 1. krajevno: a) navzdol, doli v, πλέω κατὰ ποταμόν, κατὰ ῥόον po vodi doli, z vodo v isto smer, po reki navzdol, κατ' ἴχνος ᾄσσω hitim po sledu, sledim, εἶμι κατὰ τοὺς ἄλλους grem za drugimi, κατὰ πόδας po sledu; b) skozi, črez, preko, poleg, ob, po, ἴωμεν κατὰ τὸν Ἰλισσόν pojdimo ob I., κατὰ πᾶσαν τὴν χώραν po celi deželi, κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν terra marique, κατ' ἀγρούς ruri, ἔρχομαι κατὰ τὰς κώμας po vaseh NT, κατὰ τὴν ὁδὸν γίγνομαι pridem na pot, κατὰ πόλεις po mestih, mesto za mestom, κατὰ πρόσωπον spredaj, κατὰ ταῦτα po teh krajih, κατὰ στρατόν ᾤχετο, κατὰ πόλιν po mestih, αἱ ἔχιδναι κατὰ πᾶσαν τὴν γῆν εἰσιν; c) blizu, v, na, proti, nasproti, κατὰ τὸ εὐώνυμον κέρας nasproti levemu krilu, κατὰ τοῦτο na tem mestu, blizu, οἱ κατὰ τοὺς Μήδους τεταγμένοι ki so bili postavljeni nasproti M., κατ' ὄμματα ἀποθνῄσκω pred očmi, ἡ Πτερίη κατὰ πόλιν κειμένη pri mestu, κατὰ βορεὰν ἑστηκώς proti severu, εἶμι κατὰ στέγας v hišo, οἱ κατ' οἶκον domači (ljudje), κατ' οἶκον doma, v hiši, notri, καθ' ἅ koder, κατὰ στόμα na pročelni strani, βάλλω κατὰ στῆθος na prsi, κατὰ θυμόν v srcu, κατὰ τοῦτο τὸ χωρίον γίγνομαι pridem v ta kraj, κατὰ πλοῦν ὤν med vožnjo. 2. časovno: za, med, ob, pri; καθ' ἡμέραν vsak dan, po dnevu, καθ' ἡμέραν τὴν νῦν danes, današnji dan, κατ' ἐκεῖνον τὸν χρόνον ob onem času; κατὰ φῶς po dnevu, κατὰ μεσονύκτιον o polnoči NT; οἱ καθ' ἡμᾶς naši sodobniki, οἱ κατ' ἐμέ moji sovrstniki; κατ' ἀρχάς s početka, v začetku; ὁ καθ' ἡμέραν βίος vsakdanji živež; κατὰ τωὐτό ravno tedaj, ob istem času, κατὰ τωὐτὸ τούτοισι obenem s temi dogodki; κατ' ἐνιαυτόν vsako leto, κατὰ τὸν πόλεμον ob času vojske; κατὰ Ἄμασιν βασιλεύοντα ko je bil A. kralj, κατὰ τὸν κατὰ Κροῖσον χρόνον ob času Kreza. 3. prenes. a) vzročno: α.) z ozirom na to, glede na, τὸ κατ' ἐμέ glede mene, kar se mene tiče; τὸ κατὰ τοῦτον εἶναι kolikor je na njem, τὸ καθ' ἡδονῆς kar se tiče veselja, κατὰ ταῦτα z ozirom na to, καθ' ὅτι z ozirom na dejstvo, češ da, κατὰ τὸν φραγμόν glede na ograjo; κατὰ τὴν τροφὴν τῶν παίδων o vzreji otrok, κατὰ πάντα v vsakem oziru; β.) po, vsled, po zgledu: κατὰ νόμον po šegi, postavi, κατὰ τὴν ἐμὴν δόξαν po mojem mnenju, κατὰ τοὺς νόμους po zakonih, zakonito; κατὰ τὸ ἔθος po navadi, κατὰ καρδίαν μου po mojem srcu NT, κατὰ δαῖτα ἔβη šel je k obedu, κατὰ τὸ ἔχθος τινός iz sovraštva do koga, κατ' αὐτὸ τοῦτο, ὅτι ravno zato, ker, κατὰ δύναμιν po svojih močeh, κατὰ κράτος na vso moč, καθ' ἅ = καθά istotako kakor, κατὰ Πλάτωνα po Platonu, καθ' ἡσυχίαν v miru, κατὰ σπουδήν urno, πλέω κατὰ πρᾶξιν po opravkih, καθ' ἁρπαγήν (ληΐδα) zaradi plenjenja, κατὰ τὰ λεγόμενα po ustnem sporočilu, κατὰ τὸ βέλτιστον z najboljšim namenom, κατὰ ἐπιταγήν vsled povelja NT; b) za comp. z ἤ: μᾶλλον ἢ κατὰ τὴν ἀνθρωπίνην σοφίαν ὠφελοῦμαι dobivam večjo korist nego jo more dati človeška modrost, μείζω ἢ κατὰ δύναμιν več nego premorejo človeške moči, μεῖζον ἢ κατ' ἄνθρωπων nadčloveški, črez človeško moč; c) distributivno κατ' ἔθνη po narod(nost)ih, κατ' ἐνιαυτόν na leto, καθ' ἕνα posamezno, posamni, vsak zase, κατὰ κώμας po vaseh (stanovati), κατὰ τρεῖς po trije, κατὰ μικρόν polagoma; κατὰ μόνας, κατ' ἰδίαν sami, na samem NT, κατὰ σφέας zase, αὐτοὶ καθ' ἑαυτούς sami zase (pa tudi: sami od sebe, radovoljno), κατ' ὀλίγα malo, κατὰ πόλεις διελύθησαν odšli so vsak v svoje mesto, κατ' ὀλίγας (ναῦς) v majhnih oddelkih; slično: κατὰ λόχους, τάξεις, ἴλας po oddelkih, četa za četo; d) modalno: κατὰ τύχην, κατὰ συγκυρίαν po naključju, κατ' ἄγνοιαν nevedoma, κατ' ἐπιβολάς premišljeno, po načrtu, κατὰ συλλογισμούς modro, preudarno, κατὰ τάχος naglo, hitro, κατὰ τοιόνδε takole, κατά σε na tvoj način, κατ' ἐμαυτόν na moj način, κατὰ ταὐτά na isti način, κατὰ πάντα τρόπον na vsak način; e) pri števnikih: približno, okoli, do, κατ' οὐδέν skoraj ničesar.

κατ-άκρας, ion. -ης (poet. = κατ' ἄκρας) od zgoraj, temeljito, popolnoma, do tal.

κατάντηστιν = κατ' ἄντηστιν ep. ravno nasproti.

μεσσο-παγής 2 (πήγνυμι) ep. do srede zapičen, μεσσοπαγὲς ἔθηκε κατ' ὄχθης ἔγχος zapičil je kopje do srede na obali.