Franja

Zadetki iskanja

  • administrá -éz vt.

    1. upravljati

    2. dati
    a administra un medicament dati zdravilo
  • administrar upravljati, oskrbovati; (po)dati, podeliti (zdravila); domače zadati (udarec)
  • administrer [-stre] verbe transitif upravljati, skrbeti za; predložiti (listine, dokaze), navesti (priče); podeliti, dati (zdravila); (religion) podeliti (zakramente), dati v poslednje olje; familier dati, naložiti (udarec)

    administrer une verte semonce ostro ošteti, grajati
    administrer les biens d'un mineur upravljati (skrbeti za) mladoletnikovo premoženje
    administrer des preuves predložiti dokaze
    le maire administre la commune župan upravlja občino
    sa mère lui a administré une bonne fessée mati mu jih je pošteno naložila po zadnjici
    administrer un remède dati zdravilo (bolniku)
    administrer des coups dati udarce, batine, udariti
  • afferō (adferō) -ferre, attulī, allātum (adlātum)

    1. prinesti (prinašati), spraviti (spravljati) kam, (s seboj) prinesti (prinašati): rogavit, ut sua, quae attulerat, licet efferre N. je prinesel, Curio ad focum sedenti magnum auri pondus Samnites cum attulissent, repudiati sunt Ci., te qui vivum casus... attulerint V., aff. dona, panem Cu., coronam auream donum (v dar) Cu. Smer: z adv.: scrinium cum litteris... eodem S., munera eo sunt allata N., huc affer scyphos H.; s praep.: HS sestertium sexagies ad aliquem C., lapidem... ad introitum aedis N., lecticā aliquem in forum L.; le pesn. z dat.: alimenta nubibus O. dovajati; le pri mestnih imenih sam acc.: tabulas Romam C. Izhodišče: attuleras domo scelus Ci.; z adv.: inde mortuus Romam allatus L., unde malum pedem attulistis Cat. od koder ste nesrečniki prišli; s praep.: aff. sacra ab illis huc Ci., ex propinquis urbibus cocta cibaria in castra L. Pesn. refl. in med.; z označeno smerjo: se afferre huc Kom. sem priti, prihajati, huc te adfers V., hanc urbem adferimur V. temu mestu se bližamo; z označenim izhodiščem: sese a moenibus Helenus adfert V. prihaja (sem).

    2.
    a) (pisma, poročila) prinesti (prinašati), v pass. tudi = priti, dohajati, dospeti: litteras a patre adferunt Ci., adf. litteras (epistulam) ad aliquem Ci., ut exoptatum inimico nuntium primus adferret Ci., quae (calamitas) tanta fuit, ut eam ad aures Luculli imperatoris non ex proelio nuntius, sed ex sermone rumor afferret L., adferuntur ex Asia cotidie litterae Ci., nuntius, fama adfertur Ci.; pesn. (redko): modulatae multitudinis conferta vox aures eius affertur Ap. mu udari na ušesa. Pogosto z ACI: rumores adferebantur,... Belgas... coniurare C., suspicio allata est hostem appropinquare N., terror (strašna vest) affertur Scythas adventare Cu.; od tod afferre brez obj. s samim ACI = sporočiti (sporočati), naznaniti (naznanjati): afferebant nuntii male rem gerere Darium N., allatum est eum dictatorem dictum esse L.; tudi: cum... eo mihi de Q. Hortensii morte esset adlatum Ci.
    b) (o zemlji, drevesih) sad nositi, roditi, obroditi: vitis afferre se uvam ostendit Varr., talis ager post longam desidiam laetas segetes affert Col., surculi, qui primum florem afferunt Col. ki prvič vzcveto, plantae sinapis plus vere afferunt Col., afferre fructum Eccl.; pren.: magnum proventum poëtarum annus hic attulit Plin. iun. je rodilo obilo pesnikov; o dejanjih: pecuniam aff. Sen. ph. nesti, dajati denar, dobiček, tudi samo: nesti.

    3. pren.
    a) manūs afferre alicui ali alicui rei siloma roko položiti na koga ali na kaj = siloma lotiti se koga ali česa, prije(ma)ti koga, napasti (napadati) koga, spozabiti se nad kom, (po krivici) seči (segati) po čem, zateči (zatekati) se v kaj: domino a familia sua manus allatas esse Ci., manus sibi aff. sam se usmrtiti: Plancus in Ci. ep., Auct. b. Afr. ali = kri si spustiti: Sen. ph., templo manus impias adf. Ci. brezbožno oskruniti svetišče, manus adf. bonis alienis Ci.; pren.: vulneribus suis saepius manus adf. Ci. ep. rane predreti = bolečino obnoviti, beneficio suo manus aff. Sen. ph. dobroto razvrednotiti; brez dat.: pro se quisque manus adfert Ci. udriha, se bije; podobno: dentes in dominum adferre Varr. (o Aktajonovih psih) zobe naperiti zoper svojega gospodarja; vim afferre alicui ali alicui rei silo storiti, delati komu ali čemu, napasti koga, posiliti (dečka ali žensko): interfectus ab eo est, cui vim adferebat Ci., ita parati..., ut vim vitae aut corpori potuerint adferre Ci., quonam se pacto paucos et infirmos crederet praesidio tam valido et armato vim allaturos L., ut sumptum faciat in militem, nemini vis adfertur Ci. se nihče ne sili, ubi intellexit... id parari, ut filiae suae vis adferretur Ci., Sex. Tarquinius vim Lucretiae... attulit Ci., vim nobis Neptunius attulit heros O., vim adf. pudicitiae Ci., religioni Iust., vim et manus adf. Ci.; tudi o moralnem nasilju = (pri)siliti koga: vim adferebam senatui Ci., vim hoc est adferre; quid enim refert, qua me ratione cogatis Ci.; o sili dokazil: quod si geometricis rationibus non est crediturus, quae vim adferunt in docendo... Ci.
    b) k čemu še kaj prinesti (prinašati) = (še) doda(ja)ti, dostaviti (dostavljati), s seboj prinesti (prinašati): multa addunt atque adferunt de suo Ci., quantum tuis operibus detrahet, tantum adferat laudibus Ci., multa in re militari nova attulit N. je izumil, hunc animum attulit ad tribunatum Ci., primus ille in praefecturam sellam curulem attulit Ci., quis attulerit Ci. kdo je dodal pristavek (osnutku zakona); pren.: adf. aliquid ad amicitiam populi Romani Ci., opem L., O. pomagati, adiumentum dignitati Ci., hoc auctoritatis ad accusandum adferebat Ci.
    c) prinesti (prinašati) = poda(ja)ti, navesti (navajati), omeniti (omenjati), izreči (izrekati), govoriti, povedati: testimonium N., iudicium, causam, causas Ci., consilium, indicium conscientiae Cu., (haud) vana L., exemplum scelerati hominis Ci., hic mihi adferunt mediocritates Ci., adfertur de Sileno fabella Ci., an aetatem adferet? (starost v opravičilo) Ci., argumentum aquam aff. (vodo v dokaz) Cu.; z ACI: Q., sed adfers in tauri optimi extis... cor non fuisse Ci.; z odvisnim vprašanjem: cur credam, adferre possum Ci., adferant, quibus civitas erepta sit Ci. naj povedo; abs.: nihil igitur adferunt, qui... negant Ci. pravzaprav nič ne povedo.
    č) prinesti (prinašati) = povzročiti (povzročati), prizade(va)ti, pripraviti (pripravljati), da(ja)ti: hora saepe magnas adfert clades Ci., magnam populo Rom. adf. cladem Ci., aff. detrimentum, incommodum C. ali iacturam Col. škodo, kvar, izgubo prizade(ja)ti, detrimentum aff. rei familiari N., hoc aliquid deformitatis afferebat N., adf. calamitatem Ci. onesrečiti, multas alicui lacrimas, dolorem, maiorem curam alicui Ci., alicui mortem Pl., Ci. ali necem Plin. smrt zadati komu, pestem alicui Ci. ali interitum alicuius rei Ci. ali perniciem vitae hominum Ci. ali pestilentiam Plin. pogubiti (pogubljati), ugonobiti (ugonabljati) koga, pokonč(ev)ati kaj, poguben biti komu ali čemu, alicui odium Ci. ali invidiam T. ali contemptum Cu. nakopati, alicui crimen Ci., alicui honorem, gloriam V., salutem alicui Ci. ali alicui rei C., spem alicui Ci. obuditi (obujati), finem alicuius rei ali alicui rei Ci. konec storiti, aliquid utilitatis Ci. kaj koristiti, multam utilitatem rei publ. Ci. mnogo koristiti, omnes utilitates in medium Ci. dati vsem v uporabo, kar je v splošno korist, non (illa) praesidia adferunt oratori aliquid Ci. nič ne vplivajo na govornika; o času: nunc hic dies aliam vitam adfert Ter., multa diem tempusque adferre posse L., dies, en, attulit ultro V.; po reklu aliquid utilitatis adferre dobi glag. occ. pomen prispevati, koristiti: aliquid adf. ad communem utilitatem Ci., nihil adf. ad communem fructum Ci., quid oves aliud afferunt nisi ut homines vestiantur? Ci.

    Opomba: Pozni imp. adfers (= affer): Poeta ap. Fulg., It.
  • affibbiare v. tr. (pres. affibbio)

    1. zapeti, zapenjati (z zaponko, vezalkami ipd.):
    affibbiarsi la cintura zapeti si pas

    2. pren. dati, primazati, vzdeti:
    affibbiare un pugno udariti s pestjo
    affibbiare una multa kaznovati z globo
    affibbiare un soprannome a qcn. dati komu vzdevek
  • afford [əfɔ́:d] prehodni glagol
    dati, nuditi; premoči, privoščiti si

    I cannot afford ne morem si privoščiti, ne premorem
    I cannot afford the time ne utegnem
    to afford a basis dati osnovo, biti osnova
    to afford cover skriti
    to afford satisfaction zadovoljiti
    to afford a good view nuditi lep razgled
  • amiciō -īre (-icuī in -ixī) -ictum (ambi in iacere)

    1. kako ohlapno oblačilo nase vreči ali da(ja)ti, ogrniti (ogrinjati) ga, ode(va)ti se z njim, ovi(ja)ti se z njim, zavi(ja)ti se vanj, obleči (oblačiti) ga; redko act.: celerius mater amixit Varr. fr.; večinoma refl. in še pogosteje pass. (pri Ci. in v izbrani prozi skoraj le v pt. pf.): dum salutabatur, et calciabat ipse sese et amiciebat Suet. se je oblačil, sedebat in rostris amictus togā purpureā Ci., velis amicti, non togis Ci., pullo amictus illo L., simulacrum amiciebatur cotidie veste, quali ipse uteretur Suet.; abs. amiciri (o govorniku) togo ub(i)rati (gubati, v gube nabirati), da(ja)ti togi primeren nabor (gub): quomodo deceat amiciri, nescientis Q., surgit, amicitur, incipit Plin. iun.

    2. pren.
    a) ogrniti (ogrinjati), ode(va)ti, ovi(ja)ti, zavi(ja)ti: nube cava speculantur amicti V., amicitur vitibus ulmus O., amicta vitibus ulmus H., amicta ossa luridā pelle H., quidquid chartis amicitur ineptis H. se zavija v makulaturo, colus amicta lanā Cat., Idae nive amicta loca Cat.; z grškim acc.: nube candentes humeros amictus H.
    b) pt. pf. amictus 3 pripravljen, gotov: gladius amictus ad caedem Vulg.

    Opomba: Inf. pf. amicisse: Fr.; pf. amicui Vop.; arh. fut. I. pass. amicībor: Pl.
  • amministrare v. tr. (pres. amministro)

    1. upravljati, voditi; skrbeti (za), gospodariti:
    amministrare il patrimonio, i beni di qcn. gospodariti z imetjem nekoga
    amministrare lo Stato voditi, upravljati državo
    amministrare la giustizia soditi

    2. redko dati; primazati:
    amministrare una medicina dati zdravilo
    amministrare un ceffone primazati klofuto
  • anteporre* v. tr. (pres. antepongo)

    1. dati, dajati pred kaj

    2. pren. dajati prednost, bolj ceniti:
    anteporre un candidato a un altro dajati prednost enemu kandidatu pred drugim
  • aplicá aplíc vt.

    1. dati; prilepiti

    2. uveljavljati, uveljaviti; uporabljati, uporabiti; izvajati

    3. prilagoditi, aplicirati
  • aplicar položiti na, prevleči; uporabiti, aplicirati; posvetiti, prisojati; dati (zaušnico); priznati

    aplicar el oído (pazljivo) poslušati
    aplicarse prizadevati si, lotiti se
    aplicar a los studios poprijeti se študija
  • appaltare v. tr. (pres. appalto)

    1. dati, dajati v zakup

    2. vzeti, jemati v zakup
  • appioppare v. tr. (pres. appiōppo)

    1. vezati trto ob topole

    2. zasaditi s trto

    3. pog. primazati:
    appioppare uno schiaffo primazati zaušnico

    4. vzdeti, dati, naprtiti (kaj nevšečnega):
    appioppare denaro falso podtakniti ponarejen denar
  • applicare

    A) v. tr. (pres. applico)

    1. pripeti, prilepiti, pritrditi, dati na (tudi pren.):
    applicare un francobollo nalepiti znamko
    applicare un cerotto prilepiti obliž
    applicare le tasche a un abito prišiti žepe na obleko

    2. pren. dati, vzdeti, prilepiti:
    applicare un epiteto prilepiti vzdevek
    applicare una pena naložiti kazen

    3. določiti, odrediti, dodeliti:
    è stato applicato a un ufficio importante dodelili so ga važnemu uradu

    4. uveljaviti, izvajati, uporabiti, aplicirati:
    applicare una legge izvajati zakon

    B) ➞ applicarsi v. rifl. (pres. mi applico) posvetiti se:
    applicarsi allo studio posvetiti se študiju; absol. prizadevati si, učiti se
    quello scolaro si applica poco tisti učenec se malo uči
  • aptō -āre -āvī -ātum (intens. glag. *apiō -ere, prim. apīscor)

    1. prilagoditi (prilagojevati), (pri)ravnati (priravnavati), natakniti (natikati), nastaviti (nastavljati), da(ja)ti kaj na kaj: arma L., cristas telaque trunca V., remos Cu., vela Q., calamos, sudes V., tabulam Col., bellatore iubas aptante Sil.; z dat.: dona postibus V., Danaûm insignia nobis aptemus V., cur dexteris aptantur enses conditi? H. se jemljejo v roke..., a. corpori arma L. oborožiti (oboroževati) se, vincula collo Q., sagittas nervo, tela flagello V., anulum digito Suet., anulos (domini) sibi Sen. ph., personam Herculis et cothurnos infantibus Q., foribus claves Mart.; pren.: ad evagandum altius validiores sibi pennas Amm.; redkeje s praep.: mucronem sub pectus imum Q., aptat... miles ad arma manus O., ad militares remus aptatur manus Sen. tr., in eo transversae perticae... aptantur Col., cibaria militum in fasciculos aptata Front.

    2. prirediti (prirejati), pripraviti (pripravljati), opremiti (opremljati), opraviti (opravljati); abs.: capere arma et aptare L., apt. lacertos V., classem V., Liburnicam Plin. iun., naves Suet., iam paratas aptatasque habebat pedes lintres L., in pace... aptavit idonea bello H., arma, moenia, viros aptant Plin. iun.; z dat.: arma pugnae L., se pugnae V., Cu., habendo (= za rabo) ensemque clipeumque V., sarcinas itineri Cu., sanguinem hircinum cibo, tabulam picturae Plin.; z ad: ad transeundum omnia Cu., reliquias navigii ad cursum Sen. ph.; z abl. instrumenti: ensem vaginā V. z nožnico opremiti, v nožnico vtakniti, se ut quisque aptaverat armis L., apt. classem velis V., apt. biremes remigio V., pinum armamentis Q., silvis trabes V.

    3. pren. pripraviti (pripravljati) v kak namen, primerno urediti (urejati), uravna(va)ti: bella... citharae modis H., haec carmina nervis Pr., animos aptent armis V., usum ad ipsius munitionis firmamentum apt. L., hoc verbum est ad id aptatum, quod ante dixerat Ci., sunt haec ad popularem aptata delectationem Q., in oratione pressa sunt omnia et rei aptata Sen. ph.... in stvari primerno.
  • arrogō (adrogō) -āre -āvī -ātum

    1. še enkrat (po)vprašati koga za kaj, zastran česa: Venus haec volo adroget te Pl.

    2. drž.pr.
    a) z rogacijo = na podlagi svetovanega zakona pridati oblastniku še enega oblastnika: consuli... dictatorem adrogari haud satis decorum visum est patribus L.
    b) na podlagi državnega pooblastila posinoviti kako odraslo in samostojno osebo (prim. arrogātiō 1.): Gell., Aur., G., Ulp. fr.

    3. pren.
    a) sibi aliquid adrogare (pri)lastiti si, (pri)svojiti si kaj: non mihi tantum derogo, tametsi nihil adrogo Ci., mihi non sumo tantum neque adrogo Ci., quod ex aliena virtute sibi adrogant S., nec sibi cenarum quivis temere adroget artem H., nihil adrogabo mihi nobilitatis aut modestiae T.
    b) (redkeje in samo pesn.) adrogare alicui aliquid komu (čemu) kaj doda(ja)ti, da(ja)ti, podeliti (podeljevati): fortuna... optatum peractis imperiis (vladarskim dejanjem) decus (= vračilo od Partov ugrabljenih vojnih znamenj) adrogavit H., scire velim, chartis pretium quotus adroget annus H., nihil non adroget armis H. vse naj prepusti orožju = vse naj strahuje z orožjem. — Od tod adj. pt. pr. arrogāns (adrogāns) -antis, adv. arroganter (adroganter) prevzeten, ošaben, ohol, (pre)oblasten, (pre)drzen, brezobziren, domišljav: homines adrogantes Ci., dictum adrogans aut superbum Ci., ne... arrogans in praecipiendo populi beneficio videretur C., remisit Caesar adroganti moderatione T., pigritia arrogantior Q., factum arrogantius Suet., persuasio arrogantissima Ps.-Q., proverbium arrogantissimum Macr., arroganter facere C., adroganter dicere aliquid, scribere ad aliquem, respondere Ci., adroganter consulere in deditos T., ne quid adrogantius videar facere Ci., arrogantius uti gloriā artis Plin., arrogantius et elatius praefarī Gell.; redko z dat.: adrogans minoribus T. do nižjih; arrogans est z inf. = priča o domišljavosti: timerem, ne arrogans esset ob ea laudare, ob quae... Plin. iun.; subst. arrogāns -antis, m oblastnež, predrznež, domišljavec: Vulg.
  • assegnare v. tr. (pres. assegno)

    1. dodeliti:
    assegnare gli alloggi delle case popolari ai lavoratori dodeliti delavcem stanovanja v blokih

    2. dati, zaupati, določiti; postaviti (na mesto):
    gli assegnarono un lavoro di grande responsabilità zaupali so mu zelo odgovorno delo
    fu assegnato al reparto vendite postavili so ga v prodajni oddelek
  • assestare

    A) v. tr. (pres. assēsto)

    1. urediti, pospraviti, poravnati:
    assestare la propria stanza pospraviti svojo sobo

    2. dati, zadati:
    assestare un colpo, un pugno zadati udarec, udariti

    B) ➞ assestarsi v. rifl. (pres. mi assēsto) namestiti se, vseliti se:
    s'assestò ben bene nella poltrona udobno se je namestil v naslonjaču
    assestarsi in un nuovo appartamento vseliti se v novo stanovanje
  • assurgō (adsurgō) -ere -surrēxī -surrēctum

    1. vzravna(va)ti se, vzdigniti (vzdigovati) se, vsta(ja)ti: vos, quaeso, qui eam (laudationem) adtulistis, adsurgite Ci., adsurgentem ibi regem umbone resupinat L., manibus in adsurgendo se adiuvare L., ads. ex morbo L., T. iz bolniške postelje vstati, ille adsurgere supplicem... iussit Cu.; pesn.: in clipeum ads. V. ob ščitu se vzravnati, iamque adsurgentis dextrā plagamque ferentis Aeneae subiit mucronem V. na udarec vzravnavajočega se, arbore fluctum verberat adsurgens V. (o veslaču); poseb. as-, adsurgere alicui vsta(ja)ti komu na čast, v počastitev: an quisquam in curiam venienti adsurrexit? Ci., ads. alicui sellā (s stola) S. fr., Val. Max.; brezos.: maioribus natu adsurgatur Ci., cum adsurrectum ei non esset L. ko ni nihče njemu na čast vstal, ludos ineunti semper adsurgi, etiam ab senatu, in more est Plin., eisdem praetextatis adhuc assurrectum ab universis in theatro Suet.; brez dat.: neque assurgere neque salutare se dignans Suet.; v pass.: haec ipsa sunt honorabilia, salutari, appeti, decedi, adsurgi Ci. da se... vstane. Od tod pren. = prednost prizna(va)ti, da(ja)ti komu, čemu: vina, Tmolius adsurgit quibus et rex ipse Phanaeus V., tantis honoribus semper assurgo Sen. ph.

    2. pren. in pesn. dvigniti (dvigati) se, vzdigniti (vzdigovati) se, (z)rasti: iacet... terra... septemque adsurgit in ulnas V. s snegom pokrita zemlja (= sneg) se kopiči do sedem lakti visoko, videntur aëra per vacuum ferri atque adsurgere in auras V., fluctibus adsurgens Benacus V. valovito rastoče, colles adsurgunt L., collis... molliter assurgens Col., modicus collis assurgit Plin. iun., quod (iugum montis) cum a mari adsurgat Cu., (Delos) adsurgit Cynthio monte Plin., pars castrorum in collem leniter adsurgens T.; o rastlinah: nartheca Graeci vocant (ferulam) adsurgentem in altitudinem Plin., maior (lygos) in arborem silicis modo adsurgit Plin.; o ozvezdjih = vzhajati: adsurgens Orion V.; podobno: assurgens nox aurea Val. Fl.; o stavbah: non coeptae adsurgunt turres V.; o udih in oteklinah: arteria (aspera) in gutture assurgit Cels. gre ob vratu navzgor, tumores oriuntur, deinde desinunt, deinde rursus assurgunt Cels; o duševnem razpoloženju: adsurgunt irae V. jeza raste, kipi; o osebah (v duševnem pogledu) (pogumno) vzravna(va)ti se, vzdigniti se: animo assurgit Adrastus Stat.; (o pesniku in pesništvu) više vzleteti, vznesti (vznašati) se, razvne(ma)ti se: raro assurgit Hesiodus Q., sublimitate heroici carminis animus assurgat Q., nec comoedia in cothurnos assurgit Q.; tudi vzpe(nja)ti se do kake časti: ass. in triumphum et pontificatum Vell.; z dat.: nunc sera querelis... adsurgis V. se vzdigaš na tožbe = tožiš.
  • attribuer [-bɥe] verbe transitif do-, podeliti; prisoditi, dati; pripis(ov)ati

    s'attribuer pripisovati si, lastiti si, prisvojiti si, zahtevati kot svoje
    un prix, une récompense podeliti nagrado
    attribuer une grande importance à quelque chose pripisovati veliko važnost čemu
    s'attribuer tous les mérites lastiti si vse zasluge
    il s'attribue ce qui ne lui appartient pas lasti si, kar mu ne pripada