Franja

Zadetki iskanja

  • fuscō -āre -āvī -ātum (fuscus)

    I. trans.

    1. počrniti, potemniti, opaliti, porjaviti: Sen. ph., Sil., ne fuscet inertia dentes O., fuscentur corpora campo O., f. mālās Lucan., fuscat nube diem Val. Fl., audimus … parricidio fuscatum diem Sen. rh., f. cutem pingui olivo, lactea pocula sanguine puniceo Stat., sol fuscabitur Lact.

    2. pren. = ogrditi, pogršati: Sid., quem … nulla actutum culpa fuscavit Symm. —

    II. intr. počrneti, potemneti: ne … pulcrae fuscaret gratia formae Stat.
  • gema ženski spol dragulj; rastlinstvo popek

    sal gema kamena sol
  • gemme [žɛm] féminin drag kamen; botanique popek; smrekova smola

    pierre féminin gemme drag kamen
    sel masculin gemme kamena sol
  • généreux, euse [-rö, z] adjectif plemenit, nesebičen, velikodušen; radodaren; blag

    repas masculin généreux (pre)obilen obed
    sol masculin généreux rodovitna zemlja
    poitrine féminin généreuse bujne, obilne prsi
    mécène masculin généreux radodaren mecen
    faire le généreux (familier) biti bahavo darežljiv
  • gercement [žɛrsəmɑ̃] masculin

    gercement du sol pokanje zemlje
  • glaciēs -ēī, f (sor. z gelū, gelidus)

    1. led: CELS., SEN. PH., PLIN., PLIN. IUN., sol ... glaciem dissolvit LUCR., tibi ne teneras glacies secet aspera plantas! V., glaciem cum flumina trudunt V. kadar reke ženejo led, kadar se reke srežijo, concreta gl. L., CU., lubrica gl. L. žled, požledica, poledica, gl. iners H., ventis adstricta, fragilis O., lucidior glacie O.; redko pl.: VULG., SID., Hyperboreae glacies V. ledenine, zaledenele pokrajine.

    2. meton. trdost: tum glacies aeris flammā devicta liquescit LUCR.
  • glaiseux, euse [glɛzö, z] adjectif glinast

    sol masculin glaiseux glinasta tla, glinovina
  • Gláuberjev (-a -o) adj. kem.
    Glauberjeva sol sale di Glauber, mirabilite
  • golpe moški spol udarec, sunek; nesreča, nezgoda; požirek; naval, priliv; bitje žile; namera

    golpe de agua ploha, naliv
    golpe de Estado državni prevrat, puč
    golpe de fortuna srečen slučaj
    golpe de gente naval ljudi, gneča
    golpe de gracia poslednji smrtni udarec
    golpe de sol sončarica
    golpe de tos napad kašlja
    golpe de viento sunek (piš) vetra
    al primer golpe de vista na prvi pogled
    a golpe seguro prav gotovo, zanesljivo
    un buen golpe de patatas kup krompirja
    de golpe nenadoma
    de un golpe hkrati, obenem; nenadoma
    de golpe y porrazo kar nenadoma, kot bi trenil, nepričakovano
    dar golpe napraviti velik vtis, zbuditi veliko pozornost
    ha errado el golpe spodletelo mu je
    hacer un buen golpe napraviti dobro kupčijo
    parar el golpe odbiti (parirati) udarec
    si sale bien el golpe če stvar uspe
    golpes del destino udarci usode
    a golpes sunkoma, s prekinitvami, tu pa tam
    dar de golpes a alg. pretepsti koga
    darse golpes de pecho na prsi se biti (v kesanju)
  • grádba construction ženski spol

    gradba strojev construction mécanique
    talna gradba constructions souterraines; travaux (publics) souterrains (ali de terrassement, en sous-sol)
    visoka gradba bâtiment moški spol, construction au-dessus du sol
    visoka in nizka gradba bâtiment et travaux publics
  • granitique [-tik] adjectif graniten, granitski

    sol masculin granitique granitna tla
  • grenák bitter; (bolečina itd.) bitter, keen, sharp, poignant

    grenka izguba a bitter loss
    do grenkega konca to the bitter end
    grenka sol Epsom salts
    grenke solze salt tears
    to je grenka pilula (figurativno) it's a bitter pill
    pogoltniti grenko pilulo to swallow a bitter pill
    imeti gren okus v ustih to have a bitter taste in the mouth
    točiti grenke solze to weep (ali to shed) bitter tears, to weep bitterly
  • gren|ek [ê] (-ka, -ko) bitter (tudi figurativno)
    grenek kot žolč gallig, gallenbitter
    rahlo grenek (grenkljat) zartbitter
    Bitter- (sol das Bittersalz)
    agronomija in vrtnarstvo pri sadju: grenke pege die Bitterfäule, die Stippigkeit
    figurativno grenak kruh bitteres Brot
    učiti se na grenih izkušnjah Lehrgeld zahlen müssen
    | ➞ → bridek, ➞ → piker
  • grênek | grenák (grênka -o)

    A) adj.

    1. amaro:
    grenek kot pelin amaro come l'assenzio

    2. pren. amaro; triste, (neprijeten) spiacevole; (zbadljiv) mordace:
    grenke solze lacrime amare
    grenka resnica amara verità
    grenek nasmeh sorriso amaro
    grenek očitek rimprovero spiacevole
    FRAZEOLOŠKA/TERMINOLOŠKA RABA:
    pren. izpiti grenko kupo do dna bere l'amaro calice fino alla feccia
    pren. požreti grenko pilulo inghiottire la pillola
    bot. grenka penuša cardamine (Cardamine amara)
    min. grenka sol epsonite
    grenek liker amaricante

    B) grênki (-a -o) m, f, n
    spiti požirek grenkega bere un sorso di amaro
    pren. požreti marsikatero grenko sorbirsi rimproveri, appunti e sim.
    imeti grenko v ustih avere l'amaro in bocca
  • gymnastique [žimnastik] adjectif telovaden, gimnastičen; féminin telovadba, gimnastika, telesne vaje; figuré umski napor

    gymnastique avec agrès orodna telovadba
    gymnastique de chambre sobna telovadba
    gymnastique fonctionnelle medicinska, zdravstvena telovadba
    gymnastique rythmique ritmična t.
    gymnastique de salle telovadba v dvorani
    gymnastique au sol talna telovadba
    appareil masculin de gymnastique telovadno orodje
    costume masculin, maillot masculin, culotte féminin, chaussures féminin pluriel de gymnastique telovadni dres, t. maja, t. hlače, t. čevlji
    enseignement masculin gymnastique pouk telovadbe
    exercice masculin gymnastique telovadna vaja
    leçon féminin de gymnastique telovadna ura (v šoli)
    fête féminin de gymnastique telovadni praznik, nastop
    maître masculin, professeur masculin de gymnastique učitelj, profesor telovadbe
    pas masculin gymnastique tekalni, telovadni korak
    salle féminin de gymnastique telovadnica
    société féminin gymnastique telovadno društvo
    faire de la gymnastique telovaditi, gojiti telovadbo
    se livrer à toute une gymnastique pour résoudre un problème vse umske sile napeti, da bi rešili problem
  • habeō -ēre -uī -itum

    I.

    1. držati, nositi, imeti: iaculum, quod manibus habemus O., simul aptat habendo ensem V. prijemlje meč za držaj (ročaj), tellus lentescit habendo V. če jo držiš (gneteš), dorsum ad lucem h. Aug. proti luči držati, h. anulum in digito Ter., tunicam et mitram Ci., coronam alteram in capite, alteram in collo Ci., faenum habet in cornu H. (gl. fenum), cultrum lateri vinctum h. O., vestis bona quaerit haberi O. hoče, da se nosi, hos habuit vultūs O., arma procul h. (= prohibere) T. vojno odvračati, ogibati se je, nec immensa barbarorum scuta perinde haberi quam pila et gladios T., tractanti lanam ferrum et arma habentes parēre Iust.; pesn. o stvareh ali pojmih: tunicae manicas habent V., barbiton hic paries habebit H., nulla taberna meos habeat neque pila libellos H. v nobeni knjigarni in na nobenem stebru naj ne vise moji spisi naprodaj; pren.: pudicitiam in propatulo habere S. javno naprodaj dati, altera vestes ripa meas habuit O. na drugem bregu so ležala moja oblačila, habet unda deos, arbor fetūs habet, tumulus nomen habet O., pars secreta domūs tres habuit thalamos O., tabulae habentes clavorum cacumina Val. Max.

    2. occ.
    a) trdno držati, poseb. o krajih = obdajati, oklepati koga: quae regio Anchisen, quis habet locus? V. kje biva (se mudi) Anhiz? me confectum curis infelix habuit thalamus V., non me impia … Tartara habent V., habent Tartara Panthoiden H., me quoque pontus haberet O., h. urbem in obsidione, — in potestate C., quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit S. je imela zapletene —, je zapletla v … vojno, h. exercitum inter hiberna Romana S., milites in stativis castris S., semper eos in armis accolae Galli habebant L. … so jih primorali (silili), da so ostali vedno pod orožjem, pecora et armenta inter silvas h. Iust. puščati, h. aliquem in vinc(u)lis Ci., S., Fl., Iust. ali in custodia N., L. ali in custodiis S. v zaporu držati (imeti) koga, in custodia habitus T., ne Vonones in Syria haberetur T.; brahilog.: cum talem virum in potestatem habuisset (= in potestatem accepisset et in ea habuisset) S., h. aliquem in custodiam (= abducere aliquem in custodiam et in ea habere) L. Pogosto pristopi habere h kakemu predik. pt. pf. v pomenu trajnega stanja (prim. spodaj III. 6.): senatum in curia inclusum h. Ci., h. aliquem clausum L., rem paratam Ci. ali praeparatam L., aliquid promptum Ci., S., aciem instructam, stationes dispositas, milites congregatos C., aliquem suspectum (na sumu) S., neque ea res me falsum habuit S. me ni prevarala, v tej stvari (v tem) se nisem zmotil, caput tectum h. Cu.; nam. pt. pf. kak adj.: h. aliquem sollicitum Pl. koga (neprenehoma) vznemirjati, komu skrbi venomer prizadevati, koga (s prošnjami) zelo nadlegovati, anxium h. aliquem Auct. b. Afr., T., Plin. iun. (gl. anxius), gratia Pompeium impunitum habuit Vell. je Pompeja pustila nekaznovanega, h. mare infestum Ci. ep. venomer vznemirjati, agros infestos Ci., L. v nemiru ohranjati, intentos proelio Numidas S. v napeti pozornosti zadrževati, utrum propitios an iratos habere Romanos mallent L.
    b) habere sibi zase imeti, obdržati si, pridržati si: istaec vobis habebitis Pl., clamare coeperunt, sibi ut haberet hereditatem Ci., sibi habeant igitur arma, sibi equos, sibi hastas Ci., sibi haberent honores, sibi imperia, sibi provincias Ci., tibi habe Canephoros Ci.; od tod stalno besedilo pri ločitvi zakona: res tuas tibi habeas (habe, habeto) Pl., Sen. rh., Ap. obdrži svoje reči zase, mimulam suam suas res sibi habere iussit Ci. jo je zavrgel, se je ločil od nje; šalj. metaf.: apage sis amor; tuas tibi res habeto Pl. ločena sva, konec je najinega prijateljstva, (aliquid) secum habere (kaj) skrivati, zase ohraniti, molčati (o čem): tecum habeto Pl., secreto hoc audi, tecum habeto Ci. ep., verum (toda) haec tu tecum habeto Ci. ep.
    c) v (na) sebi imeti, vsebovati, obsegati: habens semina flammae materies O., flos habet inscriptum O.; o spisih: nihil enim (epistula) habebat, quod non vel in contione recte legi posset Ci., quod nulla annalium memoria habeat L., editio habebit omnia Q.
    č) skupščine, svete idr. imeti, prirejati: h. comitia Ci., C., contionem, consilia, censum, auspicia Ci., L., gratulationes Ci., quaestionem Ci., N. preiskovati, negotium Ci. imeti opravek, concilium plebis Ci., dilectum Ci., C., S. idr. senatum (senatsko sejo) C., concilia C., rationem C. voditi (napraviti) račun, izračunati, iter habere Sardiniam Ci. ali Aegyptum ali ad legiones C. iti, iter quo habeat, omnes celat N. kam se namerava napotiti, kam jo kani udariti, alicui honorem h. Ci. častno nagrado (iz)plačati komu, pa tudi = izkazovati komu čast: T. idr., h. ludos Suet.
    d) govor(e) imeti, javno govoriti: h. orationem Ter., Ci., N., S., Cu., orationem ali sermonem cum aliquo Ci. pogovarjati se s kom, quod eius modi sermones de se habuerint Ci. ker so tako o njem govorili, h. querimoniam Ci. tožiti, querelas apud aliquem de aliquo Ci. pritoževati se pri kom o kom, verba Ci., S., L. govoriti, besediti, verba cum aliquo S., L. pogovarjati se s kom, verba in aliquem T., h. disputationem C., Lact. razpravljati, deliberationes Ci., dialogum Ci. imeti = pisati.
    e) čas kako prebiti, preživeti: diem luculente Pl., in obscuro vitam S., ubi adulescentiam habuere, ibi senectutem agant S., aetatem a re publica procul habere S. odtegovati se državnemu življenju, ostati izven državnega življenja.
    f) ordines habere S. držati se v vrstah.

    3. (z adv. določili) koga kako imeti, s kom kako delati, — ravnati, — postopati; z adv.: h. aliquem male Pl. s kom slabo ravnati = slabo vzgajati, ali pa = s kom hudo postopati, hudo (trdo) prijemati, nadlegovati, grdo ravnati s kom: C., Sen. ph. idr.; (o bolezni tudi) hudo koga zdelati: Cels., h. aliquem bene et pudice Pl. dobro in nravno vzgajati, aliquem liberalissime Ci. zelo častno ravnati s kom, uti equitatu agmen adversariorum male haberet C. da bi … vznemirjal, a quo tot annos male sunt habiti N., aliquem benigne h. S. blagohotno ravnati s kom, aliquem accurate ac liberaliter (spoštljivo in dobrohotno) S., pudicitiam parum honeste h. S. malo (ne posebno) čislati, exercitum luxuriose S. vojaštvu dovoliti, da razkošno živi, liberaliter habiti L., superbe habiti Cu., virgines … sancte h. Cu. spoštljivo ravnati z … , aliquem molliter T., Plin. iun., neque coniugem et filium eius hostiliter haberi T., ob Sardiniam provinciam avare habitam T.; z abl. nam. adv.: h. aliquem praecipuo honore C. v posebni časti imeti, plebes servorum habetur loco C. z ljudstvom se postopa kakor s sužnji, h. aliquem eodem loco, quo … C. prav tako ravnati s kom kakor … , Iugurtham eodem cultu quo liberos suos domi habuit S., milites laxiore (levi, duro T.) imperio h. S. z vojaki (kot poveljnik) rahleje (rahlo, trdo) ravnati, nec alibi maiore cura habiti L., h. omnes nullo discrimine V. z vsemi enako ravnati, Achivos uno ordine V.

    4. (s predik. določilom) koga za kaj imeti, — smatrati, — šteti;
    a) v act. z dvojnim acc.: h. aliquem deum, parentem Ci., deos aeternos et beatos Ci., pericula vilia h. S., dies, quem semper acerbum, semper honoratum habebo V.; pogosteje v pass. z dvojnim nom. imeti (smatrati, šteti) se —, veljati za kaj: Q., Suet., Fl., Iust., ut simus ii, qui haberi velimus Ci., Considius, qui rei militaris peritissimus habebatur C., adversus Agesilaum Pharnabazus habitus est imperator, re vera praefuit Conon N., Atticus bonus pater familias habitus est N., Cato clarus atque magnus habetur S., ea spolia opima habentur, quae … L., Cocalus mitis habebatur O., Drusus … aequus adulescentibus … habebatur T., Piso Termestinorum dolo caesus habetur T., ubi … Bosporum invasurus habebatur T. ko so domnevali, da bo … (prim.: volentiā plebi facturus habebatur S. fr.); haberi v treh različnih pomenih: eius (Capsae) cives apud Iugurtham inmunes (bili) levi imperio (vladani) et ob ea fidelissumi habebantur (veljali) S.; z gr. dat.: habitae Grais oracula quercūs V.
    b) s predik. gen.: hic … magnae habitus auctoritatis C. je veljal za moža velikega ugleda, — za veleuglednega moža, cuius auctoritas in his regionibus magni habebatur C. čigar uglednost je bila … v imenu, neque … quicquam pensi h. S., nihil pensi h. Q., neque fas neque fidem pensi h. T., parvi habitis, quae … Constantius scripserat Amm.
    c) s finalnim dat.: h. aliquid sibi studio Ter. kaj za svoj posel imeti, rem publicam quaestui Ci., aliquid religioni Ci. kaj za greh imeti, aliquid honori, laudi Ci. šteti kaj v čast, v slavo, duritiam voluptati S., paupertas probro haberi coepit S. ubožnost se je začela —, ubožnost so začeli za sramoto imeti; o osebi: h. aliquem ludibrio Ter., Ci. koga za bebca imeti.
    č) s praep.: h. aliquid pro certo Ci., S., Suet., aliquid pro explorato, pro re comperta Ci. zagotovo, aliquem pro amico C., pro hoste L., pro non dicto haberi L., audacia pro muro habetur S., h. aliquem in numero oratorum ali aliquem numero hostium C. šteti med govornike, sovražnike, prištevati h govornikom, sovražnikom, imeti za … , tako tudi: omnia, quae secundum naturam fiunt, sunt habenda in bonis Ci., in summis haberi ducibus N., h. aliquem in inimicis S., dona omnia in benignitate habebantur S., si non id, quod amittitur, in damno (za izgubo), sed quidquid relinquitur, pro munere habituri sitis L., inter felices haberi O., non est illa cothurnatas inter habenda deas O., (Sisenes Perses) inter fideles socios habebatur Cu., saltationem habuisse inter exercitationes Q., litterae inter malas artes habitae Lact.
    d) z adv. satis habere zadovoljiti se —, zadovoljen biti s čim, naspr. parum habere premalo imeti = ne biti zadovoljen —, ne zadovoljiti se s čim, oboje z inf.: Caesar satis habet hostem rapinis prohibere C. Cezarju je dovolj, Cezar je zadovoljen s tem, da … , vos … satis habebatis animam retinere S., haec talia facinora inpune suscepisse parum habuere S.
    e) abs. = kakega mnenja biti, kako meniti, misliti, soditi: maiores nostri sic habuerunt Ca., Romani sic habuere S., sic habeto Ci. ep.

    5.
    a) refl. se habere kakšen biti: res sic (ita) se habet ali samo sic (ita) se habet Ci. stvar je taka, ut nunc se res habet Ci. kakršna je stvar sedaj, kakor stvar sedaj kaže, ut meae res se habent Ter., male enim res se habet Ci. slabo kaže, Romae autem se res sic habent Ci. v Rimu pa so razmere take, quoquo modo se illud habet Ci., ut nunc res se habet L. kakor stvar sedaj kaže, ratio ordinis aliter se habebat ac Belgae ad Nervios detulerant C. je bil drugačen, multo aliter ac sperarat rem publicam se habentem cognovit N., mores ita se habent S., res praeclare se habeat, si … L. bilo bi izvrstno, če … ; brez se: bene habet Ci., L., Q., Iuv. dobro je, optime habet Fl., sic habet H. taka (tako) je; med.: sicuti pleraque mortalium habentur S. kakor je (se dogaja) to večinoma pri smrtnikih; (o osebah) imeti se kako, čutiti se: habere se parce ac duriter Ter., se recte Tit. fr., se bene, praeclare Ci., se graviter Ci. biti hudo bolan, quaesivit a medicis, quemadmodum se haberet N., singulos (saucios), ut se haberent, rogitans L., ego me bene habeo T., bene se habet (o umrlem) L. epit., Val. Max, Sen. ph. dobro mu je, na dobrem je; tudi samo habere: Terentia minus belle habuit Ci. ep., sic habemus Ci. v takih razmerah smo, eum minus belle habere Hirt. da mu ni nič kaj dobro; subst. pt. pr.: male habentes, m bolniki, kdor je v stiski: Aug.
    b) imeti s kom opraviti: Cedo quicum habeam iudicem … Habe cum hoc Pl.

    II.

    1.
    a) posedovati, imeti v posesti (lasti), imeti (v jur. pomenu habere = dejansko imeti, tenere = fizično imeti, possidere = pravno —, po pravu imeti): quid mulieris habes uxorem? Ter. kakšno žensko imaš za ženo? h. uxorem Ci., C., di habuere suas sorores O. so imeli svoje sestre za žene, h. hortos, servos, tantam pecuniam Ci., quod habebat auri Ci., me enim tabulas tuas habere oportuit Ci. v rokah imeti, h. liberos, praedia N., qui habet, ultro appetitur, qui est pauper, aspernatur N. fr., haec navalia miles habebit V., te nunc habet ista secundum V. te ima za drugega lastnika, ti si njen drugi lastnik, Roma poëtas habet H., h. gemmas, argentum H., vectigalia magna divitiasque H., amor habendi V., O. = cura habendi Ph. = cupido habendi Plin. iun. ali studium habendi Aur. lakomnost; kot subst. pt. pr. m.: habens … et inops V. bogatin in siromak, habentes z naspr. non habentes Lact. bogatini — reveži.
    b) imeti = rabiti, uporabljati: anulus in digito … tenuatur habendo Lucr., aliquam egregie caram pro uxore h. Ter., h. puerum pro uxore, aliquam in modum iustae uxoris ali paene iustae uxoris loco Suet.; z adv.: honeste (plemenito) h. divitias S., magnae opes … modeste (zmerno) habitae T., modeste habita Sciani amicitia T.
    c) imeti = dobiti, prejeti: anne habebit ariola? non feret Pl., malum habebis Pl. slabo se ti bo godilo, huda ti bo predla, h. beneficia ab aliquo C., quam ille se habiturum non dubitabat N., habes, quod petisti V. imaš = dobil si, primus equum … victor habeto V., loricam donat habere viro V., pretium habes H. si prejel; poseb. kot borilni t. t.: hoc habet V. zdaj ga (jo) ima (namreč udarec ali rano) = zadet (ranjen) je; pren.: captus est, habet Ter. v sponah ljubezni je, hoc habet Pl. to je dobro zastavljeno, to ne bo brez učinka; tudi kot spodbujanje: hoc habet, solutum est Pl. dobro zastavljeno.

    2. occ.
    a) kje svoj dom imeti, stanovati, (pre)bivati, domovati: h. urbem Varr., tecta urbis, moenia, arces arvaque V., arcem, Capuam L., urbem Romam, Africam S., orbem O., hanc habeo sedem O. tu imam svoj dom, Creten habendam tradere O. v bivališče, h. ripas Sil., silvas Fl.; brez obj.: ubi hice Moschis, quaeso, habet? Afr. fr., qui Syracusis habet Pl., ubi aeditumus habere solet Sacra Argeorum ap. Varr., quā Poeni, quā Numidae haberent L.
    b) kaj v svoji oblasti imeti, zasedeno imeti: hostis habet muros V., hostis habet portūs Val. Fl.; pesn.: sol habebat spatium ulterius medio O. je bilo doseglo.
    c) kot vladar v svoji oblasti imeti, oblast imeti nad kom (čim), vladati komu (čemu), nad kom (čim), upravljati kaj, gospodovati nad kom (čim), kraljevati nad kom (čim): urbs Alcathoi, quam Nisus habet O., regnum Calydonis habebit? O., qui vos habeo regoque O., h. provinciam N. ali rem publicam S. ali Siciliam et Sardiniam per legatos Fl. upravljati, si Asiam habere, non transire volumus Cu., urbem Romam a principio reges habuere T., quos (agros) regi Apioni quondam habitos … invaserant T., cui (Ventidio) pars provinciae habebatur T., Hispaniam et Syriam sine legatis habet Suet., terras intra amnes Hydaspem et Indum Taxiles habet Iust.; pren.: habeo, non habeor a Laide Ci. ep., animus habet cuncta neque ipse habetur S., ventis aëra habendum permittere O. v vladanje.
    č) posestvo —, premoženje imeti: qui in Salentinīs aut in Bruttiis habent Ci., habet idem in nummis (v gotovini), habet in urbanis (obmestnih) praediis Ci., h. in Veiente agro L.
    d) (živino, živali) rediti, gojiti: h. pecus, canes Varr., qui cultus habendo sit pecori V., habens quidam pecora Ph. živinorejec.

    3. metaf. (o raznem stanju) koga obhajati, navdajati, prevzemati, spreletavati, vezati: terris animalia somnus habebat V. je objemal, habet mentes et pectora terror V., quae Rutulos habeat fiducia rerum V., si qua cura Corydonis habet te V. če te kaj skrbi za Koridona, horror artūs habet O., timor, metus aliquem habet O., ira me habet O. jeza me (v srcu) popade, amor duos habet O., nox te habet Val. Fl. smrtna noč te obdaja, habet sua quemque dies Val. Fl. vsakega dohiti njegov dan.

    III.

    1. imeti:
    a) s konkr. in abstr. obj.: qui fascīs et securīs haberet Ci., quaerendum est, num Heius aes alienum habuerit Ci., h. febrem (febrim) Ci., vulnus O., vulnus grave (pren. o srčni rani) O., capitis dolorem Q., suae vitae modum Ter. svoj način življenja, auctoritatem, satis aetatis Ci., alicuius rei facultatem ali potestatem C., annus habet res gestas C. ima pokazati, latrocinia nullam habent infamiam C. niso spotakljiva, h. summam liberalitatem, satis eloquentiae N., habebat suspicionem adulterii N. imeli so ga na sumu, dimidium facti, qui coepit, habet H., h. studia suorum O. zase imeti, finem non habere O. neskončen biti, dolores verba sua non habent O., h. ius in omnes Lucan., ius actionis, abdicandi Q.; z osebnim obj.: cum haberet unicam filiam Ci., habebat in matrimonio (za ženo) Callidamam Ci., denuntiat Caecinae se armatos habere Ci. da ima oborožence na razpolago, h. legionem secum, equitatum circum se C., catervas flagitiosorum circum se S., aliquem ad manum N. imeti koga pri roki = na uslugo, in partibus (na svoji strani) Pallantem T.; s predik. acc.: h. aliquem inimicum Ter., habeo aliquem acerbum Ci. imam v kom divjega (zagrizenega) sovražnika, multos adversos h. S., habeo Lucceium … testem (za pričo) Ci. ep., cum vos testes habeam N., quem in consulatu censuraque habuit collegam N., eum omnium rerum participem habuit N., faciles deos habuistis O. bogovi so vam bili naklonjeni, habeo te ereptum ex … Cu. imam te = vidim te, aliquem obvium h. Iust. srečati koga; tudi z acc. gerundiva: aedem Castoris … P. Iunius tuendam habuit Ci., ovum cum deponendum haberet Plin., iram castigandam habet virtus Sen. ph.; z ACI: habetis in commentariis vestris Cassium de ea re rettulisse Ci.
    b) kako osebo v kak namen pri sebi imeti: domi divisores Ci. ep.; poseb. aliquam Pl., scortum Ter., quis heri habuit Chrysidem? Ter.
    c) kako osebo v svoji oblasti imeti: Habesne hominem? ali ga imaš (= ali si ga zalotil)? Quidni habeam? Ter.; pren.: habeo viros Pl. imam jih (= zdaj poznam njihove misli).
    č) a) in manibus habere v delu imeti: rem Ci.; toda: victoriam in manibus habeam L. skorajda sem že zmagal. b) aliquid semper in ore atque animo h. Ci. kaj vedno na jeziku in v mislih imeti, in animo ali samo animo habere z inf. hoteti, misliti, nameravati, namenjen biti, kaniti, koga je misel ali volja (kaj storiti): nam istum exheredare in animo habebat Ci., hoc (flumen) neque ipse transire habebat in animo neque … C., neque bello eum invadere animo habuit L.; toda: aliquem in animo habere S. (= aliquem ante oculos h. O., Iust.) koga v spominu imeti, pomniti ga, ea modo cum animo habere, quibus Hiempsal per dolum caperetur S. je le na to mislil, kako bi …

    2. kako čustvo, duševno stanje imeti, gojiti, kazati, razodevati: quod odium habuit in equestrem ordinem Ci., h. amorem erga aliquem Ci., studium et officium erga aliquem Ci., quam voluntatem semper habui Ci., h. fiduciam alicui Ci. zaupati v koga, fidem alicui ali alicui rei Ci., C., N. idr., verjeti komu, upati v koga, toda: res fidem habuit O. verjelo se je vanjo, h. spem de aliquo Ci., spem a tribuno plebis Ci. zaupati ljudskemu tribunu, vim (strogost) in inquirendo Ci., animum fortem Ci., bonum animum de aliquo S., alicui gratiam (gl. grātia), spem in armis V. upati v orožje, zanašati se na orožje, si quid Martis (hrabrosti) habes V., h. timorem N. ali metum Pr. v strahu biti, bati se; occ. kaj kot značilno lastnost (na sebi) imeti: habebat hoc omnino Caesar Ci. je imel … to lastnost (navado), neque modum neque modestiam habere victores S. niso imeli … ne mere ne samih sebe v oblasti, Sardus habebat ille Tigellius hoc H.; o stvareh ali pojmih: virtus hoc habet, ut … Ci. ima to posebnost, ta posebni učinek, locus nihil religionis habet Ci., res maritimae … ut quae celerem … modum haberent C. pomorstvo (vojne na morju), … za katero (katere) je značilna gibljivost, tectum plus sanitatis quam sumptūs habebat N., quid habet pulchri constructus acervus? H. kaj ima lepega … na sebi? habet pacem vultus O., habet hoc sollicitudo, quod omnia necessaria putat Plin. iun.

    3. v sebi imeti, vzbuditi, povzročiti, v tesni zvezi biti s čim, zahtevati kaj, za posledico kaj imeti: dies fortunam habet O., beneficium habet querelam Ci., misericordiam spoliatio consulatūs magnam habere debet Ci., profectio voluntatem habuit non turpem Ci., habere videtur ista res iniquitatem Ci., an reditus in patriam habet aliquam offensionem? Ci., habet enim luctum concursus hominum Ci., pons magnum circuitum habebat C. je povzročal velik ovinek, pars ea longam et difficilem habet oppugnationem C., castrorum mutatio quid habet? C. kakšna je posledica … ? magnam invidiam habere N. veliko nejevoljo vzbujati, avaritia pecuniae studium habet S., id, quod res habet S. kakor je v resnici.

    4. prenesti, prebiti, kaj kako sprejeti: egestas facile habetur sine damno S., aegre habere (z ACI) L., quae Tiberius civiliter habuit T., facile habebatur aequalitas T., omne scelus externum cum laetitia habendum T.

    5. imeti, vedeti, znati, poznati, moči: habetis ea, quae voluistis ex me audire Ci., omnes sic habent Ci. vsi vedo, tantum habeto Ci. ep., toliko vedi, habes nostra consilia Ci. ep., habes nostras sententias Suet.; z inf.: haec fere dicere habui Ci. to … sem imel povedati, habeo etiam dicere Ci. lahko bi še omenil, de re publica nihil habeo ad te scribere Ci. ep. nimam ti nič pisati, in multis hoc rebus dicere habemus Lucr., illud adfirmare pro certo habeo audeoque L., an melius quis habet suadere? H., quid enim dare maius habebant? O.; brez inf.: nisi quid habes ad hanc Ci. če nimaš kakega ugovora, incipe, si quid habes V. če imaš kaj (peti); z odvisnim vprašalnim stavkom: quid arguas, non habes Ci., non habeo, quid ad te scribam Ci. ep. nimam ti kaj pisati, habeo, quibus vendam C. poznam ljudi, ki jim lahko prodam, non habeo, quo me recipiam C. ne vem, kam bi se umaknil, habebat, quo fugeret N., non habes, quid dicam N.; z relat. stavkom: nihil habeo, quod ad te scribam Ci. ep., nihil habeo, quod incusem senectutem Ci., habes, quod irascaris Q., habes, quod agas Plin. iun.

    6. (s pt. pf. v pomenu trajnega stanja, prim. zgoraj I. 2. a)) imeti: vectigalia redempta h. Ci. v zakupu imeti, bellum semper indictum habuit Ci., aliquis aliquid cognitum (notum) habet Ci. kdo je kaj spoznal (dojel), Siculi res suas ita constitutas habent, ut … Ci., in adversariis scriptum habebas Ci., quae conlecta habent stoici Ci., propositum habeo (= propositum mihi est) Ci., C. nameravam, namenil sem se; od tod tudi: quam spem propositam nobis habemus Ci., (sibi) persuasum habere C. prepričan biti, h. aliquid compertum, effectum, exploratum C., perfidiam perspectam C., philosophorum praecepta ita percepta N., ita … a pueritia fui, uti omnīs labores et pericula consueta habeam S. da sem navajen vseh … , aliquem (aliquid) suspectum h. S., L., Cu. koga (kaj) na sumu imeti, sumiti, conterritum fratrem habet L., urbem captam habet L., ab rege impetratam libertatem, non raptam h. L.

    7. morati:
    a) z gerundivom: habeo dicendum (= mihi dicendum est) T. povedati moram, nihil excusandum habes T., statuendum —, respondendum habere T., nubendum post Drusum an in penatibus isdem tolerandum haberet T., quae … oculis spectanda haberemus T., habebit vitandum, custodiendum Col., illud praecipiendum habeo Col., habeo consulendum, imitandum, impetrandum Plin. iun., habemus enitendum Plin. iun.
    b) z inf.: de qua Christus nasci habebat Tert., quod haereses haberent existere Lact., quod carne indui haberet in terra Lact. Adj. pt. pf. habitus 3 rejen: equus male habitus Masurius Sabinus ap. Gell. mršav; occ. dobro rejen, debel: si quaest (virgo) habitior paulo Ter., eques habitissimus Masurius Sabinus ap. Gell.

    Opomba: Habessit star. = habuerit: Ci.
  • hacer* storiti, delati, narediti, ustvariti, napraviti, opraviti, izgotoviti, ravnati; znašati; spremeniti v; navaditi (a na); oskrbeti; igrati, predvajati

    hacer agua(da) oskrbeti se z vodo (ladja)
    hacer alguna burko ali objestno dejanje napraviti, eno zagosti
    hacer el amor (a) dvoriti
    hacer el ánimo skleniti; ustvariti razpoloženje
    hacer bueno potrditi, (za)jamčiti
    hacer burla, hacer chacota, hacer chanza, hacer chunga (surovo) burko počenjati
    hacer calceta plesti
    hacer caso upoštevati, visoko ceniti
    hacer no caso ne se ozirati na, ne upoštevati, ne se meniti za
    hacer la comida pripraviti jed, kuhati
    hacer una concesión privoliti, dopustiti; priznati
    hacer cuesta strm biti
    hacer difícil otežkočiti
    hacer economías varčevati, vasčno živeti
    hacer fácil olajšati
    hacer un favor (a) napraviti uslugo
    hacer fe overoviti, dokazati
    hacer gestos gestikulirati
    ¡me hace gracia! to je sijajno!
    hacer honor izkazati čast
    hacer el inventario napraviti inventuro
    hacer juego igrati; skupaj spadati
    hacer fusticia obsoditi; pravično obravnavati
    hacerla zakriviti kaj
    hacersela a alg komu jo zagosti
    ¡la hemos hecho buena! (ironično) v lepo stvar smo padli! dobro kašo smo si skuhali!
    hacer a un lado s poti spraviti
    hacer su negocio dobro odrezati
    hacer (las) paces mir skleniti
    hacer un papel igrati vlogo (v gledališču)
    hacer parte sporočiti, naznaniti
    hacer patente na dan prinesti
    hacer penitencia pokoro delati
    hacer el plato servirati jed
    hacer posible omogočiti
    hacer presente spomniti na, pojasniti, razložiti
    hacer público razglasiti, objaviti
    hacer el ridículo, hacer un papelón blamirati se
    hacer suyo prisvojiti si; sprejeti
    hacer tiempo ugodni (pravi) čas čakati za; razvedriti se
    hacer las uñas nohte (o)striči
    hacer las veces de alg koga nadomestovati
    hacer vela (od)jadrati
    no le hago tan necio nimam ga za takó neumnega
    yo le hacía en Madrid mislil sem, da je v Madridu
    9 y 4 hacen 13 (9 + 4 = 13)
    no lo hizo a mal tega ni nalašč naredil
    ¡haga V. su gusto! napravite si udobno!
    ¡buen provecho le haga! na (Vaše) zdravje!
    hacer callar k molku pripraviti, utišati
    hacer saber obvestiti
    hacer valer su derecho uveljaviti svojo pravico
    hacer ver dati razumeti, pokazati
    hacer mal slabo ravnati, ne imeti prav
    dar que hacer (a) trud (delo) komu povzročiti
    tener mucho que hacer imeti mnogo dela
    estarse haciendo nastajati
    donde (quiera que) fueres, haz como vieres druge dežele, druge navade
    hacer con prilegati se (k), ujemati se z
    hacer de aprendiz biti vajenec
    hacer del cuerpo, hacer de vientre iti na stolico
    hacer de intérprete biti za tolmača
    hace calor toplo (vroče) je
    hace frío mraz (hladno) je
    hacer sol sonce sije
    hace buen (mal) tiempo lepo (grdo) vreme je
    hace 15 días pred 14 dnevi
    se me hace que zdi se mi, da
    por lo que hace al precio kar se tiče cene
    eso no le hace to ne igra nobene vloge
    hacerse postati, nastati, delati se, navaditi se; oskrbeti se (de z); iti, oditi
    hacerse afuera ven (proč) iti
    hacerse cristiano sprejeti krščanstvo
    hacerse fuerte (voj) utrditi (ukopati) se; trdovratno vztrajati (en pri)
    hacerse obedecer uveljaviti svojo voljo
    hacerse olvidadizo delati se, kot da se ne spomnimo
    hacerse presente nastopiti, predstaviti se
    hacerse responsable prevzeti odgovornost (de za)
    hacerse rico obogateti
    hacerse servir pustiti si streči
    hacerse el sordo gluhega se delati
    hacerse el tonto nevednega se delati
    hacerse viejo (po)starati se
    se me hacía fácil zdelo se mi je lahko
    ya se hace tarde pozno že postaja
    ya se está haciendo de noche noči se že
    hacerse con a/c polastiti se česa, prisvojiti si kaj
    no poder hacerse con el coche ne imeti avta v oblasti
    hacerse de rogar pustiti se zelo prositi; sramežljivega se delati
    hacer a la mar, hacer a la vela odjadrati
  • halophanta -ae, m (gr. ἁλοφάντες), šalj. po συκοφάντες tvorjena beseda, ki označuje ovaduha ljudi, ki so navkljub prepovedi izvažali sol, od tod metaf. malopridnež, lopov: Pl.
  • Hammōn (Ammōn) -ōnis, m (Ἄμμων egipč. Amūn) Hámon (Âmon),

    1. najvišji libijsko-egipčanski bog, ki so ga sprva častili kot krajevno božanstvo v zgornjeegiptovskih Tebah (Diospolis), pozneje pa po vsem Egiptu, poseb. v njemu posvečeni oazi, ki se je imenovala Ammōnium (Amonij, zdaj Siwa), kjer je bilo njegovo svetovno znano svetišče in preročišče. Kot boga prerokovanja so ga Grki istovetili z Zevsom (Ζεὺς Ἄμμων), Rimljani pa z Jupitrom (Iuppiter Hammon ali samo Hammon, Ammon). Upodabljali so ga kot ovna ali kot moža z zavitima rogovoma: Ci., V., Cu., Lucan., corniger Ammon O., Hammonis cornu Plin. Hamonov rog, zlatenkast dragulj v podobi ovnovega roga. — Od tod adj. Hammōniacus 3 (Ἁμμονιακός) Hamonov, hamonski: thymiama Cels., sal Plin. salmiak (sol v pesku Hamonove oaze), nomos Plin.; subst. Hammōniacum (hammōniacum) -ī, n (sc. gummi) (h)amonij, gumijasta smola, ki se cedi iz drevesa v Hamonovi oazi: Cels., Plin.

    2. Ammōn, neki Kefenec: O.
  • hartshorn [há:tshɔ:n] samostalnik
    jelenov rog

    salt of hartshorn jelenova sol (za vdihavanje)
    spirit of hartshorn amonijeva raztopina