Franja

συν-οράω [impf. συνεώρων, fut. συνόψομαι, aor. συνεῖδον, inf. συνιδεῖν, med. aor. pt. συνειδόμενος] 1. gledam, motrim, pregledujem skupaj s kom, vidim hkrati, ἀλλήλους συνεώρων dajali so si med seboj znamenja z ognjem. 2. vidim, spoznavam, opažam, συνιδεῖν ἦν ἡ ἀρχὴ ἱσχυρὰ οὖσα moglo se je spoznati (videlo se je), da je.

συνουσία, ἡ, ion. -ίη (σύν-ειμι) 1. skupno (pre)bivanje, družno življenje. 2. a) občevanje (med učiteljem in učencem), razgovor, pogovor, znanstveno razpravljanje; b) spolno občevanje. 3. družba, tovarišija, pojedina.

Συρία, ἡ, ion. -ίη dežela med Evfratom in Sredozemskim morjem (s Fenicijo in Palestino); preb. οἱ Σύροι, fem. Σύρα, ἡ; Σύριοι, οἱ Asirci. – adi. Σύριος 3; adv. Συριστί v sirskem jeziku.

Τάναϊς, ιδος, ὁ reka na meji med Azijo in Evropo, sedanji Don.

τάσσω, at. -ττω [Et. kor. ταγ razposta-viti, urediti. – Obl. fut. τάξω, aor. ἔταξα, pf. τέταχα, pass. pf. τέταγμαι, aor. ἐτάχθην, fut. ταχθήσομαι, fut. 3 τετάξομαι, med. fut. τάξομαι, aor. ἐταξάμην, ion. at. 3 pl. pf. pass. τετάχαται, plpf. ἐτετάχατο]. I. act. 1. a) urejam, postavljam (na določeno mesto), χωρίς postavljam vsaksebi (narazen), ἐναντίον nasproti postavim, obrnem proti komu; pos. postavim (čete) v bojni red στρατιήν, ὁπλίτας, εἰς μάχην na boj pripravljene čete; κήρυκας ἄλλους ἄλλῃ τάξας odpravil je tega tja, drugega drugam; τινὰ ἐπί τινα: α.) postavim koga proti komu; β.) postavim črez (nad) koga ἐπὶ τοὺς ἱππέας; ἐμαυτὸν ἐπί τι služim komu za kaj, ἐν πᾶσιν ἐμαυτὸν ἔταξα prevzel sem vsa mesta (sam), ὁ ἀγαθὸς φίλος ἑαυτὸν πρὸς πᾶν τάττει se ponudi za vse, pomaga v vsaki potrebi; b) uvrščam (štejem) koga med kaj τινὰ εἰς τὴν τάξιν, τινὰ εἰς δουλείαν prištevam k sužnjem; c) postavim koga za kaj ἄρχοντας. 2. odredim, ukrenem, določim, zapovem, ukažem, πόλις γὰρ ἡμῖν ἅ με χρὴ τάσσειν ἐρεῖ kaj naj ukažem, ὁ νόμος τάττει; πολλοῦ ἀργυρίου določim (obljubim) veliko nagrado v denarju; φόρον τινί naložim davek (dan); z inf. ἔταξε μισθὸν παρέχειν da morajo dajati plačo. II. pass. 1. postavijo me, sem postavljen εἴς τι; pf. stojim, zavzemam mesto, τῇ οὐδεὶς ἐτέτακτο φύλακος kjer ni stala nobena straža, τάττομαι τάξιν odkaže se mi mesto, οὐδένα κόσμον ταχθέντες brez reda; ἐς τὸ ὄρος ἐτάχθησαν postavljeni so bili na goro; πεζῇ ali ἐς πεζὸν τάττομαι služim pri pehoti, παρά τι ob čem, ἀμφί (περί) τι pri čem, blizu česa, ἐπί (κατά) τινα τέταγμαι stojim nasproti komu, ἐφ' ἑπτὰ πύλαις pri vratih, μετά τινα za kom, μετά τινος, σύν τινι sem poleg koga, sem njegov zaveznik, τὸ ἄπραγμον μὴ μετὰ τοῦ δραστηρίου τεταγμένον ako ni združena z odločnostjo; πρὸς τὴν συμμαχίαν τάττομαι pristopim k zvezi; τεταγμένος urejen, v bojni vrsti, v red postavljen. 2. zapove (ukaže, naroči) se mi, dobim povelje, določi se kaj τάττομαι ἐπί τινι, ἐπί τι; z inf. zapove se mi, da naj kaj naredim, τὸ ταχθέν nalog, ukrep, zapoved, τεταγμένος odrejen, zapovedan, določen ὥρα, ἡμέρα, χώρα; θυσία redna (določena) daritev; ἡ ταχθεῖσα ἕδρα odkazano mesto, ἐν τῷ τεταγμένῳ na določenem mestu; φόρος ταχθείς naloženi davek, οἱ ἐπὶ τούτοις τεταγμένοι νόμοι za to dane postave. III. med. 1. postavljam se (v bojni red), stopim na odkazano mesto; postavljam svoje čete (ladje). 2. a) postavljam sebi (za sebe), določam, naročam (sebi v prid) τί; b) dogovorim se (glede česa), privolim v kaj, φόρον (glede plačevanja davkov), ἐς τὴν δωρεήν, δῶρα, χρήματα, ἀργύριον zavežem se, da bom plačal; c) določim (po lastni razsodnosti) ζημίην; d) ταξάμενος ἀποδίδωμι (od)plačujem v določenih obrokih.

Ταΰγετον, τό, ion. Τηΰγετον visoka gora na meji med Lakonijo in Mesenijo.

Ταῦρος, ὁ gora na meji med Pamfilijo in Kilikijo.

Τέμπεα, skrč. Tέμπη, τά dolina med Olimpom in Oso.

τέως, ep. τῆος, τεῖος, τείως adv. 1. demonstr. a) dotlej, tako dolgo, do tedaj, tačas, nekaj časa, med tem; b) do sedaj, odslej; nekdaj, sicer. 2. relat. = ἕως dokler, dotlej da, medtemko.

τίθημι, vzpor. obl. τιθέω [Et. kor. dhē, deti, dejati, lat. facio; fēc(i) = (ἔ) θηκ(α); slov. de-ti, dejati, delo, (blago)det; nem. Tat, tun. – Obl. at. pr. ind. 2 sg. τίθης, τίθεις, τιθεῖς, 3 sg. τίθησι, τίθει, τιθεῖ; pl. τίθεμεν, τίθετε, τιθέασι, cj. τιθῶ, opt. τιθείην, imper. τίθει, τιθέτω, inf. τιθέναι, pt. τιθείς, impf. ἐτίθην, ἐτίθειν, pl. ἐτίθεμεν, -ετε, -εσαν; fut. θήσω, med. θήσομαι, aor. ἔθηκα, ἔθετον, ἔθεμεν, cj. θῶ, opt. θείην, med. ἐθέμην, redko ἐθηκάμην, pf. act. τέθηκα, pass. aor. ἐτέθην, fut. τεθήσομαι, adi. verb. θετός, θετέος; za pf. pass. κεῖμαι; ep. pr. ind. 2 sg. τίθησθα, 3 pl. τιθεῖσι, inf. τιθήμεναι, med. pt. τιθήμενος, impf. 3 sg. τίθει, aor. ind. θῆκε, 1 pl. θέμεν, 3 pl. θέσαν in (ἔ) θηκαν, cj. θήω, θείω, 2 sg. θήῃς, 3 sg. θήῃ, θῇσιν, 1 pl. θήομεν, θείομεν, inf. θέμεναι; med. fut. 2 sg. θήσεαι; aor. 3 sg. ind. θέτο, θήκατο, 3 du. θέσθην, cj. θήομαι, θείομαι, opt. θείμην, imper. θέο; ion. impf. act. 1 sg. ἐτίθεα, 3 sg. ἐτίθεε, aor. cj. θέω, θέωμεν, θέωσι, med. ἔθεο, cj. 2 sg. θῇ, 3 sg. θῆται, opt. θέοιτο in θοῖτο. – pozn. aor. ἐθήκαμεν]. I. act. 1. denem, postavim, položim, posadim λίθον, θεμέλιον, θρόνον τινί, πόδα hodim, korakam, τὰ ἄνω κάτω vse preobrnem (zmešam), ἔν τινι, ἔς τι na kaj, ἐν χερσί izročim, ἐς χεῖρα δεξιάν sežem v roko, ἐν λεχέεσσι položim v posteljo; ἐς λάρνακα, κάπετον, ἐν τάφῳ, ἐν τάφοισι položim v grob, pokopljem; ἐς μέσον položim v sredo (o bojni nagradi); ἐς τὸ κοινόν izročim splošni uporabi; τινί (poet.) n. pr. ἄορ κολεῷ vtaknem, χρήματα μυχῷ ἄντρου; ἐπί τινος (τινι), ἐπί τι, ἀνά τινι (τι), ὑπό τι itd.; pren. a) τὴν ψυχὴν ὑπέρ τινος zastavim (dam) svoje življenje za koga NT; plačam τὸ γιγνόμενον, dam ime ὄνομά τινι; b) določim, odredim, uredim, ukrenem, obrnem οὕτως, καλῶς; z inf. storim (učinim), da σπεῖραι; ἄεθλα določim bojno nagrado, δέπας, βοῦν itd. določim za bojno nagrado; νόμον dam zakon, ἀγῶνας priredim, ἀγοράν skličem; c) položim v srce, vdahnem, vlijem μένος ἐν θυμῷ, dam, podelim νόον, τλητὸν θυμόν, τιμήν; προθυμίαν τινί skrbim za koga, ἔριν μετ' αὐτοῖς vnamem med njimi prepir; d) štejem med koga, prištevam komu ἐν τοῖς φίλοις, εἴς τινας, εἰς τὸν δῆμον; τῆς ἀμελείας pripisujem nemarnosti; pren. smatram (imam) za kaj, ἔλεγχος za sramoto, δαιμόνιόν τι smatram za božji ukrep, εὐεργέτημά τι za dar, dobroto, ὡς ἀληθῆ ὄντα za resnično, ὡς ἀδίκημα za krivico, ἐν αἰτίῃσί τινα pripisujem komu krivdo, dolžim koga; e) mislim si, denem, θῶμεν δύο εἴδη τῶν ὄντων denimo, da, vzemimo … 2. a) naredim, pripravim, napravim, zgradim, n. pr. δῶμα, οἰκία, δόρπον, νειόν, ἀλωήν; b) pren. povzročim, napravim ἄλγεα, ἔργα, snujem παλίωξιν, κέλαδον, κέλευθον odprem, γέλωτα vzbujam smeh, φῶς τοῖς ἑταίροις pripravim rešitev; c) z dvojnim acc. napravim koga za kaj αἰχμητήν τινα, μάντιν, βραβῆ, ἄλοχον dam za ženo, σῦς ἑταίρους izpremenim v svinje, τινὰ λίθον (λᾶαν) izpremenim koga v kamen, οἴκους ἀναστάτους uničim, παῖδά τινα vzamem za sina, posinovim; τινὰ τυφλόν, νέον, πηρόν, εὐδαίμονα; νεκρούς umorim, ἀνάπυστα razglasim. II. med. ima iste pomene kakor aktiv, poleg tega pa še izraža, da vrši kdo dejanje zase, v svojo korist, s svojimi sredstvi ali na sebi 1. postavim si, položim si, δίφρον, θρόνον dam si postaviti, postavim sebi, ἐν καρδίᾳ ἐμαυτοῦ ženem si k srcu NT, εἰς τὰ ὦτα zapomnim si, ἐν πνεύματι sklenem v duhu, βουλήν sklenem NT; γυναῖκα vzamem za ženo, παῖδα vzamem za svojega sina; δῶμα zgradim sebi hišo, οἰκία naselim se, αὖλιν utaborim se (pod milim nebom); posebno a) ἀγορήν sklicujem, ἡμέραν postavim si rok; b) νόμον dajem si zakon (o narodu); c) τὴν ψῆφον glasujem, ἐμαυτῷ glasujem za sebe; d) τὴν γνώμην izrekam svoje mnenje, svetujem, μὴ στρατεύεσθαι glasujem proti vojni, γνώμην ταύτῃ sem istega mnenja, soglašam; e) shranim, spravim τὰ ὄντα, τὰ χρήματα παρά τινα; f) χάριν τινί izkažem komu uslugo; g) τὰ ὅπλα τίθεμαι gl. ὅπλον; παρά τινα, μετά τινος prestopim oborožen h komu, περὶ τὴν σκηνήν obstopim z oboroženo silo šator, τὴν ἀσπίδα odložim; toda σάκος ἀμφ' ὤμοισιν vzamem na rame; h) πόλεμον τίθεμαι: α.) vojskujem se; β.) končam vojno; γ.) τὸ νεῖκος poravnam, εὖ τὸ ἀπρεπές prikrijem na lep način sramoto; τὸ παρόν uredim svoje razmere, εὖ τὰ ἐμαυτοῦ uredim si dobro svoje zadeve. 2. a) naredim koga za kaj, γέλωτά τινα smešim koga, smejem se komu, ὡς μ' ἔθεσθε προσφιλῆ kako prisrčno vas ljubim, τοὺς πιστοὺς ἐμαυτῷ pridobim si (sam) zveste ljudi; ἄγριον θυμὸν ἐν στήθεσσιν zelo sem razkačen (v srcu); b) sodim, mislim, smatram za, ποῦ χρὴ ταῦτα τίθεσθαι; kako naj si to razlagam? τὰ δίκαια ἔκ τινος presojam pravico po čem, ἐλέγχεα ταῦτα to smatram za sramoto; οὐ μεγάλα τίθεμαι ne smatram za važno, παρ' οὐδέν (οὐκ ἐν λόγῳ) ne menim se za, ἐν ὑστέρῳ zapostavljam, manj cenim, πόρρω τίθεμαί τί τινος smatram za manj važno, ἐν ἀδικήματι smatram za zločin; ἐν παρέργῳ, ἐν εὐχερεῖ, ἐν οἰωνῷ gl. πάρεργον, εὐχερής, οἰωνός. 3. opisuje različne glagole: φειδωλήν, σιγήν, φόνον, φροντίδα, τάφον, μῆκος, ἐν τιμῇ = φείδομαι, σιγάω, φροντίζω, θάπτω, μηκύνω, τιμάω itd.; πόνον καὶ δῆριν srdito se bojujem, μάχην začnem boj.

ὑπό, v anastrofi ὕπο, ep. poet. tudi ὑπαί [Et. lat. sub, got. uf, nem. ob (n. pr. Ob-dach)] A adv. spodaj, τοὺς δ' ἄρ' ὑπὸ τρόμος εἶλεν (spodaj, t. j. v nogah), pod njimi ὑπὸ δ' ἡμίονοι ταλάεργοι. B praep. I. z gen. 1. krajevno na vprašanje odkod? (in kje?): pod, izpod, ἵππους λύω ὑπὸ ζυγοῦ izprežem, λύομαι ὑπ' ἀρνειοῦ, νεκρὸν ὑπ' Αἴαντος ἐρύω iztrgam iz rok, ὑπὸ χθονός pod zemljo, τὰ ὑπὸ τῆς γῆς kar je pod zemljo, ῥέει κρήνη ὑπὸ σπείους teče iz(pod) votline, τὸν μοχλὸν ὑπὸ σποδοῦ ἔλασα pod (v) žerjavico. 2. pren. se rabi pri osebah, katere kaj povzročijo: a) tako zlasti pri pasivu in pri glagolih pasivnega pomena (= lat. ab): od, po δάμναμαι, ἀποθνῄσκω, ἀπόλλυμαι, πίπτω ὑπό τινος itd., φοβέομαι (φεύγω) ὑπό τινος bežim pred kom, ἐκπίπτω, ἀνίσταμαι ὑπό τινος izžene me kdo, prisili me kdo, da se izselim, ὡς διάκειμαι ὑπὸ τῆς νόσου kako me je bolezen zdelala, πράγματα ἔχω ὑπό τινος nadleguje me kdo, ὁ τούτων κύριος καταστὰς ὑφ' ὑμῶν ki ste ga vi postavili za gospodarja; δίκην δίδωμι ὑπό τινος kaznuje me kdo, εὖ ἀκούω ὑπό τινος na dobrem glasu sem pri kom; b) vzročno: iz, vsled, zaradi, od: νῆες κονάβησαν ὑπ' ἀυσάντων Ἀχαιῶν vsled kričanja Ahajcev, ὑφ' ἡδονῆς od (iz) veselja, ὑπὸ λύπης vsled (od) žalosti, ὑπὸ φόβου iz (od) strahu, ὑπ' ἀναισχυντίας iz nesramnosti, ὑπὸ ἀπειρίας zaradi premajhne izkušnje, ὑπὸ ταύτης τῆς ἀσχολίας zaradi teh opravkov, οὐκ ἐμῶν ὑπ' ἀγγέλων πορεύεται ne prihaja na moje povelje; c) izraža spremne okoliščine: pod, med, ὑπ' αὐλητρίδων (αὐλῶν) med glasom piščalk, ἐστρατεύετο ὑπὸ συρίγγων, ὑπὸ βροντῆς med gromom, ὑπὸ πομπής ἐξάγω v slovesnem izprevodu, ὑπ' εὐκλείας ἀποθνῄσκω na dobrem glasu (slavno), ὑπὸ μαστίγων pod biči, pod vplivom bičev. II. z dat. 1. krajevno a) na vprašanje kje?: pod ὑπό θάμνῳ κατάκειμαι, μάρναμαι ὑπὸ τείχει, ὑπὸ Ἰλίῳ pod zidovjem Ilija, εὕδω ὑπὸ πέτρῃ, ἔχω ὑπὸ τῷ ἱματίῳ, ὑπὸ Τμώλῳ na vznožju Tmola, οἱ ὑπὸ τοῖς ἅρμασιν ἵπποι (v voz) vpreženi konji; b) pri glagolih premikanja, na vprašanje kam?: τίθημι ὑπ' αἰθούσῃ postavim na mostovž, Σαρπηδόνα εἶσαν ὑπὸ φηγῷ pod bukev, κατακρύπτω ὑπὸ κόλπω, ἔζευξαν ὑφ' ἅρμασιν v (pred) voz, πίπτω ὑπὸ τῷ ἵππῳ pod konja. 2. pren. a) pod oblastjo, δέδμητο δὲ λαὸς ὑπ' αὐτῷ narod mu je bil podložen, ὑφ' ἡνιόχῳ pod vodstvom voznika, εἰμὶ ὑπό τινι sem komu podložen, ἔχω ὑπ' ἐμαυτῷ imam v svoji oblasti, στρατεύομαι ὑπό τινι služim (kot vojak) pod vodstvom koga, γίγνομαι ὑπό τινι pridem pod oblast koga, ποιοῦμαι ὑπ' ἐμαυτῷ spravim pod svojo oblast, podjarmim si, ὑπὸ παιδοτρίβῃ ἀγαθῷ pod varstvom dobrega vzgojitelja; b) = ὑπό z gen.: od, po, vsled, zaradi δάμναμαι ὑπὸ δουρί (ὑπὸ χερσί τινος), Ἀτρείδεω ὑπὸ χερσίν pod Atridovimi udarci, slično τυπεὶς ὑπὸ δουρί, ὑπ' Ἀτρείδῃ πότμον ἀναπλήσαντες, κτεινόμενος ὑπὸ Πατρόκλῳ, ἐφόβηθεν ὑφ' Ἕκτορι so bežali pred Hektorjem, παῖδα τίκτω ὑπό τινι rodim s kom, ὁρμηθέντες ὑπὸ πληγῇσιν gnani od udarcev; c) ὑπὸ σκότῳ v temi, ὑπ' ἀμύμονι πομπῇ pod varnim spremstvom. III. z acc. 1. krajevno (na vprašanje kam? in kje?): pod, tja … pod, ὑπὸ Τροίην ἦλθον prišel sem pod (v) Trojo, εἶμι ὑπὸ γαῖαν grem pod zemljo, ὑπ' αὐγὰς ἠελίοιο pod solnčnimi žarki, podnevi; pred ὑπάγω ὑπὸ τὸν δῆμον, ὑπὸ δικαστήριον ἄγω; ὑπὸ τὸν Κιθαίρωνα ναός ἐστιν pod K., ὁ ὑπὸ γῆν χρυσός. 2. pren. pod oblast (jo), pod varstvo (m), pod zaščito, ὑπ' ἐμαυτὸν ποιοῦμαι spravim pod svojo oblast, podvržem si, γίγνομαι ὑπό τινι pridem pod oblast koga, εἰμὶ ὑπὸ βασιλέα sem pod oblastjo kralja, οἱ ὑπό τινα podložniki, οἱ ὑπό τινα ὑπάρχοντες podpoveljniki; εἰμὶ ὑπὸ τὸν πεζὸν στρατόν sem pod varstvom pehote, slično καταφεύγω ὑπὸ τὸν στρατόν pribežim pod varstvo vojske (na suhem). 3. časovno: pod, proti, ob, ὑπὸ νύκτα pod noč, proti noči, ponoči, ὑπὸ τοὺς αὐτοὺς χρόνους, ob istem času, ὑπὸ τὰς ἡμέρας ἐκείνας one dni, ὑπὸ τὴν κατάλυσιν τοῦ πολέμου kratko pred sklepom miru; ὑπὸ τὸν σεισμόν ob času potresa, πάνθ' ὑπὸ μηνιθμόν dokler se je srdil, ὑπὸ ταῦτα ob tem času. 4. ὑπό τι: nekoliko, nekaj ταῦτ' ἐστὶν ὑπό τι ἄτοπα.

ὑπο-θορυβέω nekoliko ropotam (razgrajam), med ropotom (hrupom) povem εἴς τινα.

ὑπο-σπείρω skrivaj sejem, raztrosim, τινί med koga.

ὑπό-σπονδος 2 (σπονδή) med premirjem, po sklenjenem premirju, pod varstvom sklenjenega premirja ali dogovora, po dogovoru, τοὺς νεκροὺς ὑποσπόνδους ἀναιρέομαι pokopljem padle vojake po sklenjenem premirju, ἀποδίδωμι dovolim komu premirje, da pokoplje padle vojake.

ὑπό-φαυσις, εως, ἡ (φάος) neznatna razsvetljava skozi eno okno ali odprtino, tesna odprtina, ozek prostor (med prostoroma).

ὑπο-χέω in med. [χέω, aor. ep. ὑπέχευα] 1. sipljem, naspem, nasteljem kaj pod čim τὶ ὑπό τινι; φύλλα ὑποκέχυται listje je nasuto ali nastlano. 2. razgrinjam, razprostiram kaj pod čim τὶ ὑπό τινος. 3. nalivam med kaj, φυσιολογίαν dajem; povzročam, prizadevam, ἀπιστίη ὑπεκέχυτο αὐτῷ na tihem je dvomil, ni mogel verjeti.

Ὑρίη, ἡ 1. mesto v Bojotiji. 2. mesto v Japigiji (med Tarentom in Brundizijem).

Ὑρκανία, ἡ dežela med Kaspijskim morjem in Medijo; adi. Ὑρκάνιος 3.

Φολόη, ἡ gora na meji med Arkadijo in Elido.

φρήν, φρενός, ἡ 1. prečna mrena (med prsmi in trebuhom); prsi. 2. a) duša, duh, zavest, zavednost, pamet, razum, ἐν, μετὰ φρεσὶν τίθεμαι, βάλλομαι preudarjam, premišljujem; b) mišljenje, čut, srce; volja, namen; misel, upanje, τὰ πρῶτα φρενῶν najvišja stopinja spoznanja, δι' ἄκρων φρενῶν z bistroumnostjo.