any1 [éni] pridevnik & zaimek
1.
v vprašalnih in nikalnih stavkih in po "if": neki, nekaj, nekdo; nič, nihče
2.
v trdilnih stavkih: vsak, kdorkoli, karkoli; kakršenkoli
have you any money? imaš kaj denarja?
there are not any matches in the box v škatlici ni nobenih vžigalic
is there any hope? je sploh kaj upanja?
no more than one if any ne več kot eden, če sploh kaj
we have little time if any nimamo skoraj nič časa
any and every prav vsak
at any rate, in any case v vsakem primeru
Zadetki iskanja
- anything [éniɵiŋ] zaimek
nekaj, karkoli, vse
anything but vse prej kot
for anything I know kolikor je meni znano
he is a little better if anything godi se mu malo bolje, če se sploh da govoriti o zboljšanju
not for anything za nič na svetu
hardly (ali scarcely) anything skoraj nič
like anything na vso moč, kar se da - apocopa -ae, f: Prisc., in apocopē -ēs, f: Prob. idr. slovničarji (gr. ἀποκοπή) odpah, slovnična podoba, če se odpahne koncu besede kaka črka ali zlog (npr. bonu' nam. bonus, do' nam. domum).
- apostrophē -ēs, f in apostropha -ae, f (gr. ἀποστροφή) „odvrnitev“, apostrofa, nagovor, govorna podoba, če se govornik obrne od sodnika in nagovori nasprotnika: Q., Serv., Hier., M.
- apothēca -ae, f (gr. ἀποϑήκη) skladišče, shramba, poseb. vinska zaloga v zgornjem delu hiše nad dimnico (fumarium): cum omnium domos, apothecas, naves, furacissime scrutarere Ci., neque illis aut apotheca procis intacta est aut pectus H.; met.: fundit apothecas Ci. vino; pren.: si quasi apothecā librorum utebatur Ulp. (Dig.) če je imel tako rekoč zalogo knjig.
- appear [əpí:ə] neprehodni glagol
pojaviti, pokazati se; prikazati se; iziti (tisk); javiti se; zdeti se, biti viden
to appear against s.o. tožiti koga
to appear for s.o. zastopati, braniti koga
it appears from this iz tega se razvidi
to appear in the character of Hamlet igrati vlogo Hamleta
to make appear pokazati, dokazati
strange as it may appear če se zdi še tako čudno
it would appear zdi se, kaže, da - approbō (adprobō) -āre -āvī -ātum
1. odobriti (odobravati), pripozna(va)ti, pritrditi (pritrjevati), s pohvalo spreje(ma)ti, (po)hvaliti, spozna(va)ti kaj za vredno pohvale, zadovoljen biti s čim (naspr. improbāre); abs.: decerne, modo recte: omnes approbabunt Ci., nihil sine consilio senatus, nihil non approbante populo egi Ci., latae sunt leges consulibus approbantibus Ci. s pritrdilom konzulov; z obj.: hunc gregem, nostram pietatem Pl., orationem C., consilium, sententiam, sumptūs, illud magno clamore, dictum id risu, falsa pro veris Ci., cuncta, clamore donum L.; z ACI: omnes approbant ita fieri oportere Ci.; pren. (o bogovih) blagosloviti (blagoslavljati): Pl., dis... approbantibus Ci. z božjim blagoslovom, navem iis non imperasti..., di approbent! Ci., dii approbent! habemus hominem Ci. če dajo bogovi, id quidem, inquit, dii approbent! Cu.
2. komu kaj po volji storiti, po dogovoru kaj narediti: (Simonides pyctae) opus approbavit Ph., prima castrorum rudimenta Suetonio Paullino adprobavit T., duobus Alpes generibus (casei) pabula sua adprobant Plin. Alpe izpričujejo izvrstnost svojih pašnikov z dvema vrstama sira, is ad tempus opus manu factum subtiliter regi approbavit Vitr.; pren. dokaz(ov)ati, izkaz(ov)ati, potrditi (potrjevati): iudici officium suum Ci., hanc (propositionem) approbare et firmare Ci., talis laus genus adprobet Cat., fidem suam regi app. Cu., ne obiecta crimina pro adprobatis accipiatis T., si tribuni... adprobaverant T.; z ACI: Plin., Suet., rei publicae adprobate moras belli numquam imputari potuisse exercitui T.; v pas. z NCI: si idoneus esse approbetur Paul. (Dig.). — Od tod adj. approbātus 3 odobren, pripoznan: Don. - appropinquō (adpropinquō) -āre -āvī -ātum
1. krajevno: bližati se, približ(ev)ati se; abs.: cum... suspicio allata est ad Eumenem hostem appropinquare N., adpropinquante manu Plin. če približaš roko; z dat.: appr. ianuae L., finibus Bellovacorum, moenibus C., ubi (Rhenus) Oceano appropinquat C.; pass. impers.: cum eiusmodi locis esset appropinquatum C.; z ad: appr. ad summam aquam Ci., ad hostes C., ad insulam N., ad iuga montium L.; redko z in in acc. ali s samim acc.: iniquum in locum Auct. b. Hisp., fluminis ripas Auct. b. Hisp.
2. časovno: bližati se: cum dies comitiorum appropinquaret L., hiems appropinquabat C., ver appropinquabat N., L., proxima nocte, cum lux appropinquaret Ci. proti svitu, unde apparet noctem appropinquare Q.
3. pren. bližati se, čakati koga, nadejati se česa: quibus ego confido... fatum aliquod... certe iam appropinquare Ci., illi poena et nobis libertas appropinquat Ci., imperii occasum appropinquare dixerunt Ci., cum esset gravida Auria... et iam appropinquare partus putaretur Ci. da je že blizu čas poroda; occ. o osebah: biti na tem, da..., blizu biti: iam appropinquat, ut videat Ci., centuriones primis ordinibus appropinquabant C. centurionom se je bilo nadejati povišanja na prvo častno stopnjo. - arbustus 3 (arbōs)
1. z drevjem zasajen: ager Ci., Plin., locus Col.
2. na drevo postavljen, k drevesu privezan: vitis Plin.; pren.: arbustiores res Tert. trdnejše, varnejše okoliščine. Od tod subst. arbustum -ī, n drevje, drevesni nasad, sadovnjak: Ca., Lucr., H., pratis et vineis et arbustis res rusticae laetae sunt Ci., ipsa (te) haec arbusta vocabant V.; pren.
a) trtje, vinograd, v katerem se vinska trta vzpenja ob drevju (vinea je vinograd, v katerem se trte plazijo po tleh ali pa so oprte s koli): Ca., L. idr., cum me arbustum videre (= vidērunt)... incidere falce V., expressa arbusto (dat.) convicia H. (če je kdo po pomladnem enakonočju še rezal v vinogradu, so se mu rogali s klicem: kukuk!).
b) o raznem drugem drevju: cumque satis arbusta O. setvišče in gozd, non omnes arbusta iuvant V. grmovje. - argūmentum -ī, n(arguere)
1. dokaz(ilo), (dokazni) razlog: Sthenium sine ullo argumento ac sine teste damnavit Ci., Galli negant, at vis argumentorum coarguit Ci., argumenta atque indicia sceleris Ci., argumenta et rationes Ci. dokazi in sklepi, argumenta ratione concludentia Ci. dokazi z razumskim sklepanjem, signa atque argumenta Pl. ali signa rerum et argumenta Q. stvarni dokazi in krivdo dokazujoči razlogi, tako tudi: res ipsa tot tam claris argumentis signisque lucet Ci.; ut intellegatis, certissima accipite argumenta Ci., argumentum parum potens Sen. ph. premalo prepričevalen dokaz, argumenta potentissima Q.; afferre argumenta, astringere breviter argumenta Ci., argumenta ducere ab (ex) aliqua re Q., aliquid est argumento Ci., L. ali (satis) magno ali maximo argumento Ci. je (služi) v... dokaz, quo argumento? Pl. iz kakega razloga? kako to misliš? uti argumento sensus sui Ci. iz svojega čutnega zaznavanja (iz svoje izkušnje) dobivati dokaz, si in omne argumentum modestiae fingimur Sen. ph. če se poskušamo na vsak način izkazati za ponižne; pren. znak, znamenje: odii Ci., amoris Petr., quae res pertenui argumento patefacta est Ci., magno argumento est me fuisse moderatum Ci. dokazuje, jasno kaže, tibia et cantus animi laeti argumenta O.
2. met. opis(ovanje), pripoved, povest, basen, zgodba: argumentum est ficta res, quae tamen fieri potuit Ci., cuius contionis primum universum argumentum... audite Ci. celostni opis, sunt... in columnarum spiris insculptae nominum eorum argumento lacerta atque rana Plin. za označitev njunih imen, hoc argumentum docet (monet) Ph. ta basen uči = ό λόγος δηλοῖ, hoc argumento Ph. v tej basni, argumenta inferorum Suet. zgodbe iz podzemlja; pren. (o umetninah) ploskoviti relief, poglobljeni relief, ploskorez, (bajeslovni) obraz, upodobitev, podoba: ex ebore diligentissime perfecta argumenta erant in valvis Ci., clipeum... Io auro insignabat, iam saetis obsita, iam bos, argumentum ingens V.,(crateram) longo caelaverat argumento O. je bil vanj vrezal dolgo zgodbo, vetus in telā deducitur argumentum O. v tkanino se tke stara zgodba, si argumento (Parrasi tabulae) offenderetur Suet. ako bi ga žalil predmet.
3. occ. vsebina, snov,
a) kakega spisa ali govora: epistulae, scribendi Ci. ep., libri Suet., orationis Asc.; prava vsebina: epistula absque argumento et sententia Ci. ep., tabulae... novae quid habent argumenti, nisi... Ci.
b) kake pesnitve: fabulae Ter., tragoediae Pl., T., mimorum argumenta Ci., argumentum narrare Ter., argumento fabulam serere L. po kaki snovi v celoto spojiti, sumque argumenti conditor ipse mei O. in ustvarjam si sam snov svojih pesmi.
4. met. dramsko delo, gledališka igra (tragedija ali komedija): tragici poëtae, cum explicare argumenti exitum non potestis, ad deum confugitis Ci. če ne morete dokončati svoje igre, se pa zatečete k bogu (=„ex machina“); pren. komedija = slepilo: auctor argumenti L., nocturnum hoc fictum et compositum argumentum L. - arista -ae, f
1. bodica, poseb. žitna res(in)a, osina: Varr., V., O. idr., munitor (frux) vallo aristarum Ci.
2. met.
a) klas, lat: mollis, pinguis V., gravidae aristae V., O., maturis albescit messis aristis V.; tudi o nardinem sadu: Plin., Stat., nardi aristae O.
b) v pl. klasnat sadež, vrste žita, žito: si... solis instabis aristis V. če boš le žita sejal.
c) (pesn.) žetev (= čas žetve): Cl.
3. pesn. pren.
a) resasti, ščetinasti lasje: cum excussit membris timor albus aristas Pers.
b) ribja kost, koščica: Aus.
c) aristae zeli(šča) nasploh: Val. Fl. - arrivare v. intr. (pres. arrivo)
1. priti, dospeti:
arrivare alla laurea priti do diplome
arrivare sopra, addosso pren. priti nenadoma
arrivare al fine doseči cilj
non arrivare a dire, a proferire una parola ne priti do besede
a che punto è arrivato col suo lavoro? kako daleč ste z delom?
arrivare correndo priteči
arrivare tardi, in ritardo zamuditi, zakasniti
arrivare di buon'ora priti zgodaj
2. doseči (kaj):
arrivare a un certo prezzo doseči ceno; pren. razumeti:
Non ci arrivi? Eppure è molto semplice Ne razumeš? Pa vendar je zelo preprosto
3. priti (do), segati (do), dočakati:
le vette dei monti pare arrivino fino al cielo zdi se, kot bi vrhovi gora segali do neba
questa pelliccia arriverà a un milione e mezzo di lire to krzno bo stalo kak milijon pa pol lir
è arrivato felicemente a ottant'anni srečno je dočakal osemdeset let
se continua così arriveremo a odiarci če bo šlo tako naprej, se bomo še zasovražili
4. uveljaviti se, uspeti:
tu desideri solo arrivare tebi je samo do uspeha
PREGOVORI: chi tardi arriva male alloggia preg. kdor dolgo spi, obira kosti; kdor zadnji pride, zadnji melje - arriver [arive] verbe intransitif dospeti (à do), priti, prihajati; aéronautique pristati; segati (à do); doseči (à quelque chose kaj); dotekati; uspeti; dogoditi se
arriver à cheval prijahati
arriver en voiture pripeljati se
arriver par le train, en auto prispeti z vlakom, z avtom
arriver en courant priteči
il arrive que ... zgodi se, da ...
cet enfant m'arrive déjà à l'épaule ta otrok mi pride že do ramen
un malheur est vite arrivé nesreča je hitro tu
arriver à échéance zapasti (o menici)
arriver à expiration ugasniti, prenehati, postati neveljaven
arriver à ses fins doseči svoj cilj
cet homme veut à tout prix arriver ta človek hoče na vsak način uspeti (v življenju)
cela ne m'est jamais arrivé to se mi še ni zgodilo
cela peut arriver à tout le monde to se lahko vsakemu zgodi
il lui arrive souvent de mentir on se često zlaže
arriver à l'heure priti točno (po voznem redu)
arriver aux oreilles de quelqu'un priti komu na ušesa
arriver à bon port dospeti nepoškodovan
arriver en retard priti z zamudo, imeti zamudo
n'arriver à rien nikamor ne priti
j'arrive à (+ infinitif) posreči se mi, uspem
il est arrivé un accident zgodila se je nesreča
en arriver à (+ infinitif) (pr)iti tako daleč, da ...
j'en arrive à me demander si ... sprašujem se celó, če ...
y arriver do-, skončati, narediti, opraviti, familier shajati (z denarjem)
arriver comme un chien dans un jeu de quilles (figuré) nenadoma in neprilično priti
un malheur n'arrive jamais seul (proverbe) nesreča nikoli sama ne pride - ars -artis, f (prim. lat. arma, iners, sollers, gr. ἄρτιος pripraven, primeren)
I. pri čem rabljena umetnost =
1. prirojena ali pridobljena umetelnost, spretnost, (pri)ročnost, izurjenost: opus est vel arte vel diligentiā Ci., superaturum omnes in ceteris artibus N. v... umetnosti, v... znanju, aucta arte quadam nec abnuendi tale quicquam nec palam affirmandi L., arte canere O. ali arte laboratae vestes V. spretno, umetelno, si quid artis in medicis est Cu. če so zdravniki kaj spretni, exercitatio artem paravit, ars decorem T.
2. met. (nižja) umetnost, rokodelstvo, obrt: L., O. idr., ars humilis ali sordida, artes sordidiores Ci., artes, quarum omne opus est in faciendo et agendo Ci., omitto hasce artes vulgares: coquos, pistores, lecticarios Ci., minimeque artes eae probandae, quae ministrae sunt voluptatum: cetarii, lanii, coqui, fartores, piscatores, ut ait Terentius Ci., ars gubernandi Ci., Q. ali gubernatoris Ci., Palladis ars V. stavbarstvo, tesarstvo, ars ludicra Q., artes ludicrae Sen. ph. (gledališko umetnost so Rimljani prištevali k nižjim umetnostim), artem facticare Ci. ali exercere H., profiteri captandorum testamentorum artem Sen. ph. obrtniško se ukvarjati z lovom na dediščino, profiteri artem tesserariam Amm. s kockanjem se preživljati.
II.
1. po določenih pravilih urejena umetnost; vednost (veda), znanost: Zeno censet artis maxime proprium esse creare et gignere Ci., artium aliud eius modi genus est, ut tantummodo animo rem cernat, aliud, ut moliatur aliquid et faciat Ci., artes ingenuae Ci. ep., O. ali liberales Ci. umetnosti „svobodnjakov“, „svobodne“ ali „lepe“ umetnosti, professio honestarum artium Cu. pečanje s..., ars Roscii Ci., ars fingendi Ci. kiparstvo, Victoriae summa arte perfectae Ci. kaj umetelno, hydriae eadem arte perfectae Ci. prav tako umetelno, poëtae ingenium arte sua expressit Ci., do Graecis litteras, do multarum artium disciplinam Ci., artis scriptor Corn.; studia (poklicne zvrsti) atque artes Ci. znanosti, artes studiorum liberalium Ci. za svobodne poklice potrebno znanje, ars imperatoris et oratoris boni Ci., ars bene disserendi Ci. dialektika, ars dicendi Ci., Q., ars oratoria Ci., ars eloquentiae Q., ars rhetorica Q., ars grammatica Plin., musica ars Plin. glasba (pri Ter. pesništvo), ars medendi O., Plin. = ars Apollinea O. = ars medicina Varr., Hyg. = ars medentium Stat. zdravilstvo, zdravništvo, medicina, artes medicae O., artes urbanae L. pravništvo in zgovornost, belli artes L., ars armorum Q., ars militaris T., ars imperatoria Q., tamquam eaedem militares (= militum) et imperatoriae artes essent L., morsus arte levabat V. s čaranjem, disciplinae et artes Ci. praktični in teoretični pouk, tako tudi: artes atque doctrina Ci.
2. met.
a) pravila, na katerih sloni kaka umetnost ali znanost = teorija: res mihi videtur facultate (v praksi) praeclara, arte (v teoriji) mediocris Ci., non omnia, quae loquimur, mihi videntur ad artem et praecepta revocanda Ci. teoretična pravila = praecepta atque artes Q., ex arte dicere, scribere Ci. po pravilih umetnosti; iudicium si arte caret H. umetnostne teorije, čuta, razuma za umetnost, artes, quae traduntur Q. podana pravila umetnosti; teoretično znanje: in quo (orator) adiungat artem Ci., sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus recta ac prava, diiudicant Ci.; pl. artes = teoretični nauki: ab iis artibus, quibus aetas puerilis ad humanitatem informari solet Ci.; sg. ars = učni sestav: rem arte comprehendere Ci. v učni sestav spraviti, earum rerum, quae quasi in arte traduntur, inscientia Ci.; učbenik, učna knjiga, zlasti govorniški učbenik, retorika (knjiga): Q., rhetorum artes, artes oratoriae Ci., hoc ex antiquis artibus elegit Ci., artem scindes Theodori Iuv.; slovnica: slovničarji; pri poznejših slovničarjih ars = slovniška veda.
b) umetn(išk)o delo, umetnina, umotvor: me quidem ipsae illae nostrae Athenae non iam operibus magnificis exquisitisque antiquorum artibus delectant Ci., artes, quas Parrhasius protulit H., aeraque et artes suspice H.; pl. pesn. o eni umetnini: clipeum efferri iussit, Didymaonis artīs V.
c) umetniška vrednost: in eo candelabro ars certare videtur cum copia Ci., tripodes pondere et arte pares O., pretiosae artis vasa Cu.
č) pooseb. le v pl. Artes boginje umetnosti, Muze: Mnemosyne Iovi... Artium peperit chorum Ph.
III. pren.
1. (nravno) svojstvo, lastnost, vedenje, obnašanje, ravnanje, navada: multae sunt artes eximiae Ci., homo praeditus optimis moribus artibusque Ci., non bellandi virtus solum, sed multae aliae artes Ci., bonae artes S., T. dobre, hvalevredne lastnosti, hac arte Pollux arces attigit igneas H. s to lastnostjo = z vztrajnostjo, ingenii dotes vel animi artes Cu., antiquae artes tuae Pl. tvoje nekdanje življenje in ravnanje, illud, quod cecidit, arte corrigas Ter. z modrim ravnanjem, mea ars Ter. moja marljivost, delavnost, malae artes S. slabe navade, artibus bonis malisque mixtus T. iz kreposti in pregreh; pl. artes sredstva, pot(a), način(i): artes nocendi V., quaesitae nocent artes V. prisiljena umetelna sredstva, imperium facile his artibus retinetur, quibus initio partum est S., bonae artes T. hvalevredna sredstva; zvijače, zvijačnosti, lokavščine, lokavosti, spletke, prevare: capti eadem arte sunt, qua ceperant Fabios L., non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis est circumventus L., arte eludere libertatem populi Romani L., ludere arte virum O., at Cytherea novas artes, nova pectore versat consilia V., ignari scelerum tantorum artisque Pelasgae V., peritissimus artium belli Cu., fraudes innectere ponto antiqua parat arte Lucan., summis artibus pellicere aliquem ad aliquid Suet.
2. izumetničenost, prisiljenost, umetna vzgoja (dreves): in quascumque volet artīs... sequentur V., plausus tunc arte carebat O. je bilo neprisiljeno. - as1 [æz] prislov
kot, tako kot, prav tako
as big again še enkrat tako velik
as clear as crystal kristalno čist
as good as dead kakor če bi bil mrtev
as long as dokler
as soon as bržko
as quiet as a mouse tih ko miška
I thought as much to sem si mislil
as well tudi, prav tako
just as well prav tako
as well as prav tako kakor, nič manj od
as yet doslej
not as yet še ne
he might just as well leave lahko bi že odšel - as2 [æz] veznik
kot; kolikor; ker; ko, medtem ko; čeprav, četudi, dasi
as compared with v primeri s
as far as prav do
as far as I am concerned kar se mene tiče
as far as I know kolikor je meni znano
as few as (samo množina)
as follows kot sledi, sledeče
as large as life v naravni velikosti
as like as two peas (in a pod) ko jajce jajcu podobna
as little as (samo ednina)
as much as you like po mili volji, kolikor želiš
as a rule navadno, praviloma
as though, as if kakor če bi
be so kind as to... bodi(te) tako ljubezniv(i) in...
try as I might če sem se še tako potrudil
old as I am čeprav sem že star
as usual kot ponavadi
as I went by mimogrede
as it were nekako, tako rekoč
as luck would have it k sreči - así četudi; naj; ker
así que, así como brž ko, kakor hitro
así lo mates, no cede tudi če ga ubiješ, on ne popusti
¡así le maten! naj pogine!
¡así Dios te ayude! naj ti bog pomaga!
así que llegó brž ko je prišel - assaettare
A) v. tr. (pres. assaetto)
1. toskansko zadeti s puščico
2. knjižno hudo nadlegovati
B) v. intr. toskansko biti zadet od strele:
che io possa assaettare se non è vero naj me strela, če ni res
assaettare dalla sete skoprneti od žeje
C) ➞ assaettare, assaettarsi v. intr. v. rifl. (pres. /mi/ assaetto) jeziti se, mučiti se (s čim) - assentor (adsentor) -ārī -ātus sum (intens. glag. as-, adsentīrī)
1. v vsem pritrjevati, pritegovati, po godu komu govoriti, potrditi (potrjevati), prilizovati se: quippe qui (callidus adulator) etiam adversando saepe adsentetur Ci., nisi... tibi adsentantur (Baiae nostrae) Ci. ep. če... se ti ne prikupljajo, ipsum sibi adsentari Ci. sam sebe varati, Callisthenes... haud quaquam... adsentantium accomodatus ingenio Cu.; z notranjim obj. (v čem): omnia adsentari Ter., ut nihil nobis adsentati esse videamur Ci.
2. (redkeje v splošnem ali dobrem pomenu) pritrjevati: etiam tu quoque adsentaris huice Pl., iis assentabatur... iis adversabatur Vell., manus lenior promittit et assentatur Q., cur ergo consilio assentabimur? Tert. - assum (adsum), adesse, affuī (adfuī), affutūrus (adfutūrus), v cj. impf. tudi afforem (adforem), v inf. fut. tudi affore (adfore)
1. biti pri čem, pričujoč (prisoten, navzoč) biti, prisostvovati, biti kje; abs.: gloria efficiebat, ut absentes adessemus, mortui viveremus Ci., adesset an abesset L., quam diu adfuit, ne qua sibi statua poneretur, restitit: absens prohibere non potuit N., utinam rex ipse Noto compulsus eodem adforet V., omnes, qui adsunt (aderant, adfuerunt, adfuerant) Ci., C., N., T. vsi navzoči; ades ali adesdum Kom. bodi tu = ostani tu; na vprašanje kako? z adv. ali adj. določili, kakor npr. adesse coram Ci. ep., V., Cu. ali praesentem Pl., Ter., Ci., C. ali praesto Acc. fr., Ter., Ci., Cu. osebno prisoten biti, adesse frequentem Ter.; na vprašanje kje? z adv. in praep.: sed hic num quis adest? Pl., iam hic adero Ter. takoj bom spet tu, assum apud te, genitor Acc. fr., apud te adsum Sosia idem Pl., mane ad (= apud) portam adesse Ci., ante oculos... Hector visus adesse mihi V., adesse in tabernaculo Pl., in vestibulo Cu.; z abl. loci: omnibus umbra locis adero V.; z loc.: domi adsitis, facite Ter., Brundisi, Amphipoli adesse L.; pesn. z dat.: portis alii adsunt V.; adesse alicui rei pričujoč biti pri čem = deležen biti česa, udeležiti (udeleževati) se česa, sodelovati pri čem: omnibus his pugnis adfuit Dolabella Ci., plebs comitiis adfuit Ci. ep., omnibus periculis illius adfuit N., adesse pugnae, colloquio L., sermoni, funeri Cu.; poseb. adesse scribendo senatūs consulto ali decreto Ci. ali samo scribendo Sc. ap. Ci. pričujoč biti pri sestavljanju (pisanju) senatskega sklepa; nam. dat. tudi praep.: adesse in hac re, in pariundo Ter., in senatu Ci. ep., ad suffragium Ci.; abs.: ut paene liberum sit senatori non adesse Ci. priti ali ne priti na senatove seje, nec adfuisse usque Philippum Cu.
2. z določenim namenom priti (prihajati), znajti se, na roko biti, prikaz(ov)ati se, pojaviti (pojavljati) se, bližati se, približ(ev)ati se, tu biti (adsum često = prišel sem, prikazal sem se, pojavil sem se); abs.: primum me ipsum vigilare, adesse Ci., cum hostes adessent L., hostem iam adfore nuntiabatur Cu. da bo takoj na mestu; na vprašanje od kod? ali kod? hi autem ex Africa adfuturi videntur Ci. ep., oratores aderant ex urbe V., de montibus adsunt Harpyiae V., adsum ab sede sororum V., quaeritis, aetheriis quare regina deorum sedibus huc adsim? V., adsum atque advenio Acheronte vix viā altā atque arduā per speluncas Enn. ap. Ci., Galli per dumos aderant V.; na vprašanje kam? in čemu? huc ades V., Tib. pridi sem, ad ossa parentis adsumus V. prišli smo, nunc ades ad parendum vel ad imperandum potius Ci. ep. pridi sem, da..., sed volgus ad magnitudinem beneficiorum aderat T. je bilo takoj pripravljeno sprejemati, je radovoljno in željno sprejemalo tolike dobrote, adesse tributo (dat.) T. priti pobirat (terjat) davke, excubiis T. kot straža, primā face cubiculum tuum (acc.) adero Ap. pridem v tvojo sobo, se pojavim v tvoji sobi; z inf.: non Teucros delere aderam Sil.; zoper koga ali proti komu? adversus hostes S., in semisomnos barbaros T.; kje? pri čem? in agmine modo in primis, modo in postremis aderat S., in operibus, in agmine atque ad vigilias multus adesse S., in eo cornu non Poetilius solus, sed Sulpicius etiam hortator aderat L., Caesar ubique aderat Vell.; z dat.: ipse dux hostium suis aderat C., Turnus improvisus urbi adest V. se nenadoma prikaže pred mestom; kakšne volje? iam omnes feroces aderant S., Numidae infensi adesse atque instare S., Masinissa dies noctesque infestus aderat L.; occ. priti pred sodnika, na sodišče; o obtožencu: ne reus adsit, ne citetur Ci., edicit, ut Kal. Dec. adsit Sthenius Ci., Verres adesse iubebat, Verres cognoscebat Ci., Siculos ad iudicium non adfuturos Ci.; o tožniku: cum accusator non adesset, Sthenium non condemnari oportere Ci., adsunt (prišli so k sodniku), queruntur Siculi Ci., si Verres ea non reddidisset, (legati) in iudicio adessent Ci.
3. pren.
a) biti na uslugo (razpolago), biti pri roki (rokah): ubi vis, dona tibi adsunt a Phaedria Ter. ti pridejo od, dobiš od Fedrija, frumentum conferri, comportari, adesse dicere C., cum adesset usus C. če je bilo treba, „aderat vis“, ut ait poëta Ci., quid enim abest huic homini, quod, si adesset, iure ei tribueretur? Ci., quod adest quodque praesens est Ci., quod optastis, adest V., vim adfore verbo crediderat V. da bo beseda imela moč, assunt multa eius rei exempla Q., illis robur aetatis adfuerat T.
b) (o času in časovnih razmerah) tukaj, blizu biti, bližati se, čakati koga: nunc adest occasio bene facta cumulare Pl., aderit tempus (dies), cum... Acc. fr., Kom. pride čas (dan), ko..., tudi samo: prope adest, cum... Kom. kmalu pride čas, ko..., adsunt Kalendae Ianuariae Ci., etiamsi certa pestis adesset, (se) mansurum S., iamque dies infanda aderat V., adest ingens certamen, ingens seditio, aderat iudicio dies, adesse Romanis ultimum diem L., vesper adest Cat., adest vitae finis, adesse supremam horam, aderat nox Cu.
c) (duševno) pričujoč (prisoten) biti, paziti: ades animo! Ter. ali samo ades! Pl. pazi! adeste aequo animo! Ter. poslušajte blagovoljno! adeste omnes animis, qui adestis corporibus Ci., adestote omnes animis Ci.
č) miren (mirnega srca) biti: ades... animo et omitte timorem, Scipio Ci., quam ob rem adeste animis, iudices, et timorem... deponite Ci.
4. na roko biti, pomoči (pomagati) komu, podpreti (podpirati) koga, pospešiti (pospeševati) kaj, mil, naklonjen biti komu, do koga (naspr. abesse, deesse); o božanstvih; abs.: adsis, o Tegeaee, favens V., adsit bona Iuno V., dique omnes nemorum, dique omnes noctis adeste O., deos sui sceleris ultores adesse Cu.; z dat.: te precor, Alcide, coeptis ingentibus adsis V., satis scio origini Romanae deos adfuisse L. da so bili mili, nostrisque et nunc querelis adsint (di) et mox armis L. naj poskrbijo za..., tam evidens numen... rebus Romanis adfuit L., si vocata partubus Lucina veris affuit H., aderat querenti perfidum ridens Venus H., si fortuna coeptis adfuerit T., fortunam adesse consiliis, adfore conatibus T.; na splošno: aderat in magnis rebus N., utrique... in consilio semper adfuit N., adsum amicis Ci., semper absenti Deiotaro adfui Ci. vselej sem se zavzel za... Dejotara, ut fautor consultorque sibi adsit S., ipsi mihi... custos aderat (pater) H., imperium suscipienti (Alexandro) adesse Cu.; o osebah, ki so kakemu sodniku (iudex) ali preiskovalnemu sodniku (quaesitor) v pomoč kot svetovalci: quod... a vobis, qui adestis in consilio, quaeso, ut diligenter attendatis Ci.; occ. (pred sodnika, na sodišče) priti (prihajati), kot pravni pomočnik, zavetnik, zastopnik, zagovornik, na sodišču zagovarjati, zavetovati, zastopati koga, kaj, zavzemati se za koga, za kaj: volo ego adesse hic advocatos nobis in turba hac Ter., reo non adfui Ci., mirari Torquatus desinat me, qui Autronio non adfuerim, Sullam defendere Ci., ius qui profitebitur, adsit O., reo... L. Piso et Livineius Regulus adfuere T., adesse ei sententiae Plin., adesse partibus Plin. iun., affuisse Ciceronem tali causae invenio Q.; čemu? ad defendendam causam, ad hanc rem Ter., ad rem agendam Caelius ap. Q.; kje? in iudicio Ci., in foro L.; v kaki stvari? in hac causa Ci.; pren.: in sua causa omnium libertati L.; zoper koga? contra Satrium Ci. ep., adversus privatum intemperantius Suet.
Opomba: St.lat. cj. pr. adsiem V. (Catal.), adsies Prud., adsiet Ca., Pl., Ter., adsient Ter. in pri L. v posvetilnem besedilu.