Franja

οὕνεκα ep. poet. 1. veznik (= οὗ ἕνεκα) a) zaradi česa, zakaj; b) (= τούτου ἕνεκα) zaradi tega ker, zato ker, ker; c) (za glagoli εἰδέναι, ἐρεῖν, νοεῖν, μανθάνειν in sl.) da. 2. praep. z gen. = ἕνεκα zaradi, zastran, kar se tiče.

πάσχω [Et. iz πατσχω, gwn̥tsk'ho; fut. πείσομαι iz πεντ-σ-, gwentsh-, sor. πένθος, τό . – Obl. fut. πείσομαι, aor. ἔπαθον, pf. πέπονθα, plpf. ἐπεπόνθη; ep. aor. cj. 2 sg. πάθῃσθα, 3 sg. πάθῃσι, inf. παθέειν, pf. ind. 2 pl. πέπασθε, πέποσθε, pt. πεπαθυῖα] 1. trpim, pretrpim, prestanem (opp. δρῶ, ποιῶ itd.); a) izkusim, trpim, doživim kaj neprijetnega, hudega κακά, πήματα, πολλὰ(sc. κακὰ) παθεῖν, δίκαια πρός τινος trpim pravično kazen, κακὸν πάσχω ὑπό τινος doleti me zlo od koga; b) zgodi se, pripeti se mi kaj, τί οἰόμεθα πείσεσθαι kako se nam bo neki godilo, ὑικὸν πάσχει godi se mu kakor svinjam, οὐδὲν θαυμαστὸν πάσχω nič čudnega (nenavadnega) se mi ne pripeti; παθών ἔγνων po škodi sem prišel do spoznanja, sem se spametoval; c) evfem. πάσχω τι zgodi se mi kaj hudega = umrjem, poginem, ἤν τι πάθω ako se mi kaj primeri, ἤν τι ναῦς πάθῃ ako bi se ladja potopila; tudi o telesni kazni (opp. ἀποτίνω denarno kazen); d) τί πάθω; kaj bom doživel, kaj me bo zadelo, kaj naj počnem, kaj bo z menoj?; e) τί παθών (gl. τί μαθών) kaj se mi je pripetilo, kaj mi je prišlo na misel, da = zakaj?; f) določa se z adv. α.) κακῶς πάσχω nahajam se v slabih razmerah, sem nesrečen; β.) εὖ πάσχω doživim, zadene me, pripeti se mi kaj dobrega, uživam dobrote, εὖ πάσχω ἔκ τινος uživam zabavo od koga, zabavam se s kom; namesto adv. stoji tudi adi.: πολλὰ ἀγαθά prejemam mnogo dobrot, πολλὰ φιλικά mnogo dokazov prijateljstva, γελοῖόν τι πάσχω pripeti se mi nekaj smešnega. 2. o dušnem stanju: dobim vtis, sem kakega mišljenja, godi se mi: τοιαῦτα πάσχουσι ὑπὸ τῶν καμήλων tako se jim godi, kadar zagledajo velblode, ὅ τι ὑμεῖς πεπόνθατε ὑπὸ τῶν κατηγόρων kakšen vtis ste dobili od tožnikov, kaj so pri vas tožniki opravili; ὅμοιον πάσχω πρός τινα ὥσπερ ravno tako se mi godi = sem enakega mišljenja nasproti komu, πέπονθα τὸ τῶν πολλῶν godilo se mi je ravno tako kakor veliki množici, οὐδὲν τοιοῦτον ἔπασχον ničesar takšnega nisem občutil, θεῖον πάθος πέπονθα pripetilo se mi je nekaj božanskega.

πῇ, πῆ, dor. πᾷ, πᾶ, ion. κῇ, κῆ 1. dir. in indir. vpraš. členica: a) kam? πῇ γῆς ἥκω kam sem vendar prišel? kje?; b) kako? na kak način? zakaj? čemu? 2. indefinitum: πῇ μὲν – πῇ δέ tukaj – tam, sedaj – sedaj, deloma – deloma.

πό-θεν adv. [Et. istega izvora πό-θι, ποῦ, ποῖ, πόσε; iz qwo-, qwe-, qwā-; lat. qui, quae, quod; slov. k(do), strslov. kъo; gen. če-sa; nem. wer (stvn. hwer, got. hwas)] 1. odkod ? τίς πόθεν εἶς ἀνδρῶν kdo in odkod si? πόθεν ἂν εὕροις ἄρηξιν odkod (= kje) pač najdeš pomoč? 2. zakaj ? čemu? 3. kako pač ?

ποῖος 3, ion. κοῖος [Et. iz qwōiwo-] vprašalni zaimek v dir. in indir. vprašanju: kakšen? kateri? kak? včasih v zvezi s spolnikom ali τις; κοῖα ταῦτα λέγεις; na katere stvari misliš s tem? κοῖόν μέ τινα νομίζουσιν εἶναι, za kakšnega moža me neki imajo? κοίῃ (ὁδῷ) kako ? zakaj ?

προθῡμία, ἡ, ion. -ίη 1. nagnjenost, pripravljenost, prizadevanje, vnema, želja, προθυμίαν ἔχω sem pripravljen, težim, želim, ἐκ προθυμίας τινός na željo koga. 2. naklonjenost, ljubav, vdanost, uslužnost. 3. dobra volja, veselo srce, pogum, srčnost, ὑπὸ προθυμίας pazljivo, τίς ποθ' ἡ προθυμία zakaj si se odločil?

πρός, ep. προτί, ep. poet. ποτί [Et. iz idevr. proti = nasproti; nastalo iz προτj; n. pr. πρόσωπον iz προτjωπον; sor. slov. proti, protiven; gršk. προτί] A adv. zraven, povrhu, vrhu tega, razen tega, πρὸς δέ povrhu pa. B praep. I. z gen. 1. o prostoru: a) od, od (strani) … sèm: ὁ πρὸς Σάρδεων ἤλεκτρος (ki prihaja) iz S. = sardski, πρὸς Πλαταιέων od Platej sem; b) v bližini česa, ob, na, pri, εἰσὶ πρὸς θαλάσσης leže pri (ob) morju, νῆσοι πρὸς Ἤλιδος otoki poleg Elide, pri Elidi, πρὸς τοῦ ποταμοῦ na strani, kjer je reka; c) πρὸς μεσημβρίας z juga, južno, proti jugu, πρὸς ἄρκτου s severa, proti severu, οἰκεῖν πρὸς νότου; d) pri osebah: πρός τινος εἶναι, γίγνεσθαι stati na strani koga, stopiti na stran koga, biti njegov pristaš, πρὸς Διός εἰσι ξεῖνοι so pod Zevsovim varstvom, πρὸς Διός εἰρύαται θέμιστας varujejo po Zevsu, dobivši od njega nalog in oblast. 2. pren. od, od … sèm, a) izraža izvir, početek: od, po: πρὸς πατρός po očetu, οἱ πρὸς γένους, αἵματος rojaki, sorodniki; b) pri pass. in glagolih λαμβάνω, ἀκούω, πάσχω, ἄρνυμαι, μανθάνω itd.: od (= ὑπό): πρὸς Διὸς τιμὴν ἔχω, ἀκούω πρός τινος, ἔπαινον λαμβάνω πρός τινος, ἔρημος πρὸς φίλων zapuščen od prijateljev, διδάσκομαι πρός τινος, τὸ ποιεύμενον πρὸς Λακεδαιμονίων, μνήμη πρός τινος, πειθὼ πρὸς κακοῦ ἀνδρός; c) α.) po sodbi, po mnenju, na povelje, pred, v korist, v prid: μάρτυροι ἔστων πρὸς θεῶν μακάρων, δρῷμεν ἂν ἄδικον οὐδὲν οὔτε πρὸς θεῶν οὔτε πρὸς ἀνθρώπων ne pred bogovi ne pred ljudmi, πρὸς ἄλλης ὑφαίνω na povelje (v službi) druge; λέγω πρός τινος komu v korist, ἐλπίσας πρὸς ἑωυτοῦ τὸν χρησμὸν εἶναι da je zanj ugoden; β.) = primerno, pristojno, spodobno: ταῦτα οὐκ ἦν πρὸς τοῦ Κύρου τρόπου to ni bilo primerno (lastno) Kirovemu značaju, ἄτοπα λέγεις καὶ οὐδαμῶς πρὸς σοῦ kar ti nikakor ne pristoji, πρὸς κακῶν ἐστιν hudobnim pristoji, πρὸς λόγου ἐστίν stvari je koristno, πρὸς ἡμέων ἐστί za nas je ugodno, οὐ πρὸς ὑμετέρας δόξης τάδε to se ne ujema z vašo slavo, πρὸς δίκης οὐ στένεις po pravici; d) pri prošnjah in prisegah: pri (zaradi) πρὸς τῶν θεῶν, τὰ πρὸς θεῶν ὅσια kar je pri bogovih sveto, ἐλεήσατε πρὸς παίδων, γουνάζομαί σε πρὸς ἀλόχου, ἱκετεύω πρὸς τῶν θεῶν. II. z dat. 1. o prostoru: pri, pred, ob, na, blizu, βάλλω ποτὶ γαίῃ, ποτὶ πέτρῃ vržem na zemljo, ob skalo, πρὸς πέδῳ κεῖμαι na zemlji, πρὸς τριπλαῖς ἁμαξιτοῖς, τὰ πρὸς ποσί kar je pred nogami, najbližje; γίγνομαι, εἰμὶ πρός τινι ukvarjam se, bavim se (marljivo) s čim. 2. razen, poleg tega: ἄασάν μ' ἕταροί τε κακοὶ πρὸς τοῖσί τε ὕπνος in razen njih še spanje, πρὸς τῷ ἀθάνατος εἶναι ne glede na to, da je nesmrten, πρὸς τοῖς ἄλλοις poleg tega še, še razen tega, πρὸς τούτοις vrhu tega, mimo tega. III. z accus. 1. o prostoru: k, v, proti, na πρὸς ξόφον, πρὸς Ἠῶ, πρὸς ἑσπέραν, πλέω πρὸς οἶκον domov, διασωθῆναι πρὸς τὴν Ἑλλάδα v Grecijo, κακὰ πρὸς τοὺς φίλους στείχοντα, εἶμι πρὸς τοὺς πολεμίους, λέγω πρός τινα, ὄμνυμι πρός τινα prisegam pri kom, μαρτυρέω πρὸς τοὺς δικαστάς pred sodniki, πρός τινά εἰμι bivam, mudim se pri kom NT. 2. o času: proti: πρὸς ἡμέραν proti jutru, ποτὶ ἕσπερα, πρὸς ὀλίγου za malo časa. 3. pren. a) o prijaznem ali sovražnem razmerju: nasproti, proti, v, na σπονδὰς ποιοῦμαι πρὸς βασιλέα, πολεμέω, μάχομαι πρός τινα, πρός δαίμονα proti volji boga, εὔνοια (φιλία, ἔχθρα) πρός τινα, εὐσεβὴς πρὸς τοὺς θεούς; b) proti, v primeri z πρὸς τὸ μέγεθος τῆς πόλεως, οὐδὲν τὰ χρήματα πρὸς ἀρετήν, ὁ ἔλεγχος οὐδενὸς ἄξιός ἐστι πρὸς τὴν ἀλήθειαν, κοῖός τις ἀνὴρ δοκέοι εἶναι πρὸς τὸν πατέρα; c) po, v zmislu, zavoljo, zastran, glede na, kar se tiče, z ozirom na: βουλεύομαι πρὸς τοὺς καιρούς sklepam po razmerah, z ozirom na razmere, τὰ πρὸς τὸν πόλεμον kar se tiče vojske, vojne zadeve, τὰ Κύρου πρὸς ὑμᾶς Kirovo razmerje do vas, τὰ πρὸς θεούς kar se tiče bogov, razmerje do bogov, verske razmere, πρὸς τὰ πυνθάνομαι z ozirom na to, kar slišim, πρὸς ἐμαυτόν v sebi, θαυμάζω πρός τι čudim se čemu, κακὸς πρὸς αἰχμήν bojazljiv v boju, ἕτοιμος, χρήσιμος πρός τι; πρὸς τί čemu? zakaj? πρὸς τοῦτο, πρὸς ταῦτα zato; d) finalno: za, zaradi, k, v namen: λέγω πρὸς χάριν govorim komu na ljubo (po volji), πίνω πρὸς ἡδονήν zaradi slasti, po volji, καταλύω πρὸς τὸ δόρπον, παιδεύω πρὸς ἀρετήν, ἅπαντα πρὸς ἡδονὴν ζητέω; e) adverb. πρὸς ἡδονήν rad, πρὸς ὀργήν v jezi, πρὸς καιρόν o pravem času, πρὸς πάντα vobče, sploh, πρὸς βίαν siloma, prisiljen, πρὸς φιλίαν prijateljsko.

πῶς, ion. κῶς 1. vpraš. členica: kako, na kak način, zakaj ? Včasih izraža željo: πῶς ἂν θάνοιμι o da bi umrl; πῶς γάρ kako neki? elipt. gotovo ne, nikakor ne; πῶς δή; kako vendar to? πῶς οὐ kako ne bi, vsekakor. 2. v vzkliku: kako zelo! NT.

τίη (iz τί ἦ) zakaj, zakaj neki.

τί-πτε, τίφθ' ep. = τί ποτε zakaj neki? zakaj pač? τίπτε ἔργον katero delo neki?

τίς, τί [Et. tesal. κίς, lat. quis, quid? – Obl. gen. τίνος, τοῦ, dat. τίνι, τῷ, pl. nom. τίνες, τίνα, gen. τίνων, dat. τίσι, acc. τίνας, τίνα, ep. ion. gen. τέο, τεῦ, ion. dat. τέῳ, ion. ep. gen. pl. τέων, dat. pl. τέοισι, τοῖσι]. 1. pron. interr. v indir. in dir. vpraš., subst. in adi. kdo? kateri? kakšen? kaj? včasih = πότερος in ποῖος; τίς οὗτος ἔρχεαι kdo si ti, ki sedaj prihajaš? τίς πόθεν εἶς ἀνδρῶν kdo si in odkod prihajaš? τό ὅτι ali ἵνα τί γένηται ταῦτα λέγεις zakaj, čemu? τί μοι ἔριδος kaj me briga prepir? τί παθών (μαθών) gl. πάσχω (μανθάνω); σοὶ δὲ καὶ τούτοισι, τοῖσι πρήγμασι τί ἐστι kaj imaš s temi stvarmi opraviti? τί οὖν οὐ διῆλθες; zakaj nam torej nisi tega povedal = pripoveduj nam vendar, τί ἐμοὶ καὶ σοί kaj imam s teboj opraviti? NT; τί χρῆμα; τί τοῦτο; kaj naj to pomeni? τίς ἐών kaj si, da … ? καταμεμάθηκας τοὺς τί ποιοῦντας τὸ ὄνομα τοῦτο ἀποκαλοῦσιν; ali si opazil, kaj delajo tisti, ki jih nazivajo s tem priimkom? τῶν τί σοφῶν na kaj se nanaša njih znanje? διὰ τί zakaj? čemu? ἐς τί kako dolgo? čemu? πρὸς τί čemu? –. 2. adv. τί kako? zakaj? čemu? kako zelo ? NT; τί γάρ kako (kaj) neki? τί δή zakaj pač? zakaj vendar? τί δῆτα kaj le (neki)? τί νυ zakaj pač? τί δέ kako pa? kako torej?

из-за (nav. nenaglašeno)

1. zaradi;
из-за чего? zaradi česa,zakaj?;
из-за тебя мы опоздали на поезд po tvoji krivdi smo zamudili vlak;

2. izza;
встать из-за стола vstati izza mize

ляд m
на кой л. zakaj;
иди (пошёл) к ляду (zanič.) pojdi, pojdi

прах m prah, posmrtni ostanki;
урна с прахом žara s pepelom;
всё пошло прахом vse je šlo v nič;
разбивать в пух и п. razbijati na drobne kosce;
п. с тобой no prav, naj bo;
на кой п.? zakaj?

предмет m predmet, stvar, reč; tema; stroka;
на п. охраны za varstvo;
на какой п.? zakaj?;
иметь в предмете что misliti na kaj;
предметы первой необходимости najnujnejše potrebščine

радость f radost, veselje;
на радостях od sreče, ob veselem dogodku;
с радостью zelo rad, iz srca rad;
с какой радости? (vulg.) zakaj?

стать¹ f

1. postava, zunanjost; pl.
стати telesne posebnosti (konja); (zast.) obnašanje, vedenje;
под с. primeren;
она ему под с. primerna je zanj;
не с. ему обижать ni mu treba žaliti;
ему не под с. ne spodobi se zanj;

2. (zast.) zgled; posebnost;
с какой стати? zakaj?;
на мою с. po mojem zgledu

что

1. (zaim.) kaj?; ki, kar;
что вы сказали? kaj ste rekli?, kako to mislite?;
ни за что za nobeno ceno;
дом, что стоит на углу hiša, ki stoji na vogalu;
что за? kakšen?;
пока ч. za zdaj;
только ч. pravkar;
ни за что ни про что meni nič, tebi nič; brez vzroka;
ну что-же? no kaj pa?;
для чего čemu?;
на что я ему ответил na kar sem mu odgovoril;
к чему? čemu?;
а что? zakaj sprašuješ?;
на что тебе это? kaj boš s tem?;
остаться ни при чём (ни с чем) ostati praznih rok;
ни за чем zaman;
что до того kar se tega tiče;
за чем он пришёл? po kaj je prišel?;
во что бы то ни сгало naj velja, kar hoče;
ч. ни на есть kakršen koli že;
что ни говорите, а он прав recite, kar hočete, on ima prav;
ну что-же? je pač tako;
что вы (ты)! kaj pa mislite (misliš)?;
что ни год sleherno leto;

2. da (veznik);
я ему сказал, что не приду rekel sem mu, da ne pridem