Franja

pulcher (pulcer) -chra (-cra) -chrum (-crum) (stlat. polcher; etim. nedognana beseda (tudi njen osnovni pomen ni ugotovljen); nekateri jezikoslovci jo povezujejo z gr. περκνός pisan, barvit, indoev. kor. *perk- pisan [pri primitivnejših ljudstvih = lep], lat. osnovna obl. *polk-ros (starejše *pelk-ros), disimilirano iz *perk-ros; domnevi o osnovni obl. *po-li-cro-s iz polīre in *pol-cro-s iz pollēre sta ovrženi, domneva o etr. izboru pa ni dokazljiva)

1. lep, zal, mičen, ljubek, brhek, brdek, čeden, postaven (o živih in neživih subj.): Enn. ap. Ci., Pl., Ter., Val. Fl. idr., o puerum pulchrum Ci., pulchrae turpesque puellae O., Proserpina V., matre pulchrā filia quā pulchrior alter non fuit Aenaeadûm V., formā pulcherrima Dido V., pulcherrime rerum O. ti najlepši na svetu, pulcher corpore O., pulcro corpore creti Lucr., pulcher hortus O., domus Plin. iun., quin (sc. potest esse) aspectu pulchrius? Ci., pulcherrima totius Galliae urbs C.; pesn. pogumen, hraber, junaški, herojski, boder: satus Hercule pulchro V., proles pulcherrima bello V.

2. metaf.
a) lep = izvrsten, krasen, sijajen, slaven, odličen: H., Lucr., Plin., Sil. idr., exemplum C., facinus S., mors V., origo Caesaris V., fractus victoriae Ci., manu pulcher Fl. odlikujoč se z osebno hrabrostjo, nihil virtute pulchrius Ci. ep., pulcherrima classis S., pulcherrimum factum Ci., pulcherrima consilia V., res publica ex pulcherrimā pessima facta est S.; z gen.: pulcherrimus irae Sil. zaradi jeze; pogosto pulchrum est z inf. (naspr. turpe est): Pr. idr., pulchrum est bene facere rei publicae S., pulchrum mori in armis V., pulchrum est digito monstrari Pers., videre, ne, ut illis pulcherrimum fuit tantam vobis imperii gloriam tradere, sic vobis turpissimum sit, quod accepistis, tueri et conservare non posse Ci.; iron.: cui pulchrum fuit in medios dormire dies H.; tako tudi pulchrum ducere ali putare z inf.: turpe ducet cedere pari, pulchrum superasse maiores Q., qui me teste pati vel quae tristissima pulchrum Romanumque putant Lucan.
b) udoben, ugoden, srečen, vesel: dies H., victoria Iust., exitus Fl., ne pulchrum se ac beatum putaret Ci. da bi se ne imel za srečnega in blaženega. — Kot nom. propr. Pulcher -(e)rī Púlher = Lepi, rimski priimek, npr. P. Claudius Pulcher Publij Klavdij Pulher: L., Clodius Pulcher Klodij Pulher: Val. Max.; Pulchri promuntorium (= Mercurii promunturium) Pulhrov rt, severovzhodno od Kartagine: L. — Adv. pulchrē

1. lepo, krasno, izvrstno, odlično: dicere Ci., facere N., negare Ph., asseverare Ci. izvrstno, omnia a naturā pulcherrime regi Ci., phalerae pulcherrime factae Ci.

2. occ. (prav, zelo) dobro: Sen. ph. idr., macerare, callere Ter., intellegere Ci., placere O., nosse aliquem H., Plancus ap. Ci. ep., vendere Pl. dobro, drago, conciliare Pl. dobro (poceni) kupiti, narediti dober nakup, skleniti dobro kupčijo, mihi pulchre est ali pulchre est mihi Ci., H. = pulchre sum Pl. ali pulchre convenit Cat. dobro (udobno) mi je, dobro (lepo) se imam; kot pritrjevalni vzklik lepo!, izvrstno!, krasno!, (zelo) dobro!, super!, odlično!: Ter., clamabit: pulchre, bene, recte! H.

3. iron. lepo = docela, dodobra, dočista, čisto, povsem, popolno, popolnoma: peristi pulchre, pulchre occĭdi Pl., pendebit hodie pulchre Pl.

Reigen, der, ples v krogu, raj, rajanje, kolo; figurativ ein bunter Reigen pisan šopek (npr. melodij); den Reigen eröffnen figurativ biti prvi; den Reigen beschließen biti zadnji

reverse¹ [rivə́:s] samostalnik
nasprotje, nasprotna stran; ovira; zadnja stran (kovanca); zla usoda, nesreča, nezgoda
vojska poraz (tudi figurativno)
avtomobilizem povratna vožnja, vožnja nazaj

the reverse of nasprotno od
its reverse nasprotno (od tega)
much the reverse popolnoma nasprotno
quite the reverse prav nasprotno
written in reverse (pisan) v zrcalni pisavi
reverse of fortune udarec usode
a face the reverse of attractive vse prej kot prikupen obraz
to have reverses imeti denarne izgube
to take in reverse vojska napasti v hrbet
your words are the reverse of encouraging vaše besede so vse prej kot ohrabrujoče
to meet with a reverse doživeti, pretrpeti poraz

ribbon [ríbən]

1. samostalnik
trak, vrvica, trakec (znak vojaškega odlikovanja); krpa, capa; proga, pramen (na nebu)
množina, pogovorno vajeti, uzde

blue ribbon modri trak reda hlačne podveze
all in (to) ribbons v samih capah
fancy ribbon, figured ribbon vzorčast, pisan trak
ribbon road serpentinasta cesta
to handle (to take) the ribbons držati vajeti; (tudi figurativno), gnati konje, kočijažiti
to hang in ribbons viseti v capah
to tear to ribbons raztrgati v cape, razcefrati

2. pridevnik
narejen iz traku (trakov); progast, prižast

3. prehodni glagol (tudi ribbon out)
okrasiti s trakovi; razrezati v trakove
neprehodni glagol
(o cestah) vleči se kot trak, vijugati se

róčen de (ali à) main, manuel; maniable, commode, pratique ; (spreten) adroit, habile, agile de ses doigts ; (hiter, uren) rapide, prompt, preste, leste

ročno delo travail manuel, ouvrage fait à la main, (žensko) travail (ali ouvrage moški spol) à l'aiguille
ročni delavec travailleur manuel
ročna granata grenade ženski spol à main
ročna prtljaga bagages moški spol množine à main
ročna (ženska) torbica sac moški spol à main
ročna zavora frein moški spol à main
ročna žaga scie ženski spol à main
ročno kovan forgé à la main
ročno pisan écrit à la main, manuscrit
ročno vezen brodé à (la) main
ročna vezenina broderie ženski spol à la main

róčen manual; de mano; manejable ; (spreten) hábil, diestro, mañoso

ročno delo trabajo m manual, trabajo m hecho a mano
ročni delavec obrero m, trabajador m manual
ročna granata granada f de mano
ročni kovček maleta f
ročna košara cesta f
ročni pogon accionamiento m manual
ročna prtljaga equipaje m (ali bultos m pl) de mano
ročni stavek (tisk) composición f manual
ročna ženska torbica bolso m, bolsillo m
ročna potovalna torba maletín m
ročna zavora freno m de mano
ročna žaga serrucho m
ročno kovan forjado a mano
ročno pisan manuscrito, escrito a mano
ročno vézen, ročna vezenina bordado (m) a mano
ročno tkan tejido a mano

rôka mano f ; (do rame) brazo m

roke proč! ¡manos quietas!, ¡no se toque esto!
roka! (nogomet) ¡mano!
roke kvišku! ¡manos arriba!
od rok (oddajen) apartado, remoto, alejado
roko na srcé! ¡cada uno meta la mano en su pecho!
z mojstrsko roko de mano maestra
z odprtimi rokami (con) los brazos abiertos
z rokami v žepu (brezdelno) mano sobre mano
(na)pisan z roko escrito a mano
s polnimi rokami a manos llenas
(osebno) v (lastne) roke (predati pismo) en propia mano
pod roko bajo mano, (skrivaj) secretamente, subrepticiamente
iz prve (druge) roke de primera (segunda) mano
politika močne roke política f enérgica (ali de mano dura)
železna roka mano f de hierro
z zvezanimi rokami in nogami atado de pies y manos
stisk rok(e) apretón m de mano(s)
on je moja desna roka (él) es mi mano derecha
to je v božjih rokah Dios dirá
brati iz roke leer en (las rayas de) la mano
to je v njegovih rokah (fig) está en su mano, de él depende, a él toca decidir
biti v rokah koga ser en manos (ali en poder) de alg
za to dam roko v ogenj pondría por ello mis manos en el fuego
dati roke proč od (fig) desistir de, no preocuparse más de
imam zvezane roke (fig) tengo las manos atadas
imeti proste roke za tener libertad para, tener carta blanca
imeti čiste (umazane) roke tener las manos limpias (sucias) (tudi fig)
imeti mrzle (tople) roke tener las manos frías (calientes)
imeti srečno roko tener buena mano
imeti polne roke dela estar agobiado de trabajo
imeti pri roki tener a mano, tener al alcance de la mano
imeti koga v rokah (fig) tener a su merced a alg, fam tener a alg metido en el bolsillo
iti z roko v roki ir (cogidos) de la mano
dobro mu gre od rok se da mucha maña (para)
izpustiti kaj iz rok dejar escapar de las manos a/c
nositi koga na rokah (fig) fam traer en palmitas a alg; mimar a alg; mirarse en los ojos de alg
oditi praznih rok irse con las manos vacías
pasti v slabe roke caer en malas manos
položiti roko na koga poner a alg la mano encima
prekrižati roke cruzarse de brazos, estar mano sobre mano; estar con los brazos cruzados
prositi dekle za roko pedir la mano de una muchacha
pustiti komu proste roke dar carta blanca a alg; dejar plena libertad de acción a alg
priti v druge roke pasar a otras manos, cambiar de dueño
dati (podati) roko komu dar (tender) la mano a alg
stisniti (stresti) komu roko estrechar la mano a alg
umiti si roke (v nedolžnosti) (fig) lavarse las manos (en inocencia)
viti roke retorcerse las manos
vzeti kaj v roke tomar a/c en la mano, fig encargarse de (ali tomar por su cuenta) a/c
živeti od dela svojih rok vivir (del trabajo) de sus manos
živeti iz rok v usta vivir al día
roka roko umiva una mano lava la otra; una mano con otra se lava; amor con amor se paga; fam hoy por mí, mañana por ti
bolje vrabec v roki kot golob na strehi más vale pájaro en mano que buitre volando
braniti se z rokami in nogami defenderse con uñas y dientes

rubrīca -ae, f (rubrīcus = ruber)

1. (sc. terra) rdeča zemlja, rdeča prst: Vitr., rubrica terra Col.; occ. rdečilo, rdeče črnilo, rdeče pisalo (čŕtnik, svinčnik), rdeča kreda, rdeča ilovica, železna okra: Pl., Corn., rubrīcā aut carbone picta proelia H.; ker so naslove zakonov zapisovali rdeče; od tod meton.
a) rdeče pisan naslov postave, naslov zakona, rubríka: edictum proponitur sub rubrica „unde vi“ Paul. (Dig.).
b) zakon sam: se ad album ac rubricas transtulerunt Q., si quid Masuri rubrica vetavit Pers.

2. (sc. tunica) ognjenordeče oblačilo: induo puerum rubricam et rubricā Char.

Scīrōn -ōnis, m (Σκείρων, Σκίρων) Skíron

1. mitološki zloglasni razbojnik na skalovju med Atiko in Megarido, ki ga je Tezej ubil: O., MEL., STAT., GELL., CL. Od tod adj.
a) Scīrōnis -idis, f (Σκειρωνίς, Σκιρωνίς) Skíronova, skíronska: petrae SEN. TR.
b) Scīrōnius 3 Skíronov, skíronski: saxa MEL., PLIN. ali rupes CL. Skíronovo skalovje (na Istm(os)u).

2. epikurejec, Ciceronov sodobnik (pisan tudi Siron, Scyron, Syron): CI., V. (Catal.), DON., SERV.

3. oster severozahodni veter (severozahodnjak), ki je pihal s Skironovega skalovja na Istm(os)u: SEN. PH., PLIN., SUET. FR.

stēllō -āre (—) -ātus (stēlla) ozvézditi (ozvezdováti), narediti (poskrbeti), da so kje zvezde, z zvezdami (o)krasiti: Pliadum Hyadumque dispositione ac numero stellantur (sc. gemmae) Plin., qui caelum stellet formis M. Od tod

1. adj. pt. pr. stēllāns -antis od zvezd blisketajoč ((b)lesketajoč) se, od zvezd lesketajoč se, od zvezd migetajoč, od zvezd bleščeč se, zvezden, zvezdnat: stellans nox Ci. poet., pater altitonans stellanti nixus Olympo Ci. poet., stellantis regia caeli V., caelo stellante serena sidera respondent in aqua Lucr., Idibus ora prior stellantia tollere Taurum indicat O., summi stellantia patris tecta Val. Fl., stellantes Nox picta sinus Cl. razsvetljena od zvezdnega leska; metaf. bleščeč (se), blisketajoč se, (b)lesketajoč se, migetajoč, pobliskavajoč: gemmis caudam (sc. pavonis) stellantibus implet O., stellantia tegmina Val. Fl., stellantia lumina Val. Fl. = stellantes oculi M., stellantes volatūs (= kresnice) Plin., et numerosa linunt stellantem splenia frontem Mart., stellantibus armis coruscabant Amm.

2. adj. pt. pf. stēllātus 3 ozvezden, zvezden, zvezdnat: Cepheus (kot ozvezdje) Ci., ora Tauri O., aether Val. Fl., domus (= caelum) Cl., stellati pariter crines (sc. Castoris et Pollūcis) Cl.; metaf.: stellatus iaspide ensis V. bleščeč se od jaspisov (jášem), z bleščečimi jaspisi (jášmami) okrašen, Argus O., Stat. z blisketajočimi (bleščečimi se) očmi (po drugih: ozvezden = mnogook), variis stellatus corpora (gr. acc.) guttis O. lisast, pisan; tako tudi: salamandra, animal … stellatum Plin., (Pontica sc. gemma) est stellata nunc sanguineis, nunc auratis guttis Plin. zdaj s krvavordečimi, zdaj z zlatenkastimi pikami ozvezden, stellatis axibus agger Lucan., Sil. s štrlečimi koli.

stròj máquina f

pisati s strojem escribir a (ali con) máquina, mecanografiar
s strojem (na)pisan escrito a máquina, mecanografiado
brusilni stroj (za les) alisadora f, (za kovine) afiladora f; rectificadora f
centrifugalni stroj centrifugadora f, (za mleko) separador m
daljinski pisalni stroj teletipo m
gladilni stroj aplanadora f; pulidora f; (kalander) calandria f; (za satiniranje) satinadora f
hladilni stroj máquina frigorífica
stroj za izmenični tok generador m de corriente alterna
kopirni stroj máquina (ali prensa f) de copiar
kosilni stroj segadora f, (vrtni) cortacéspedes f
stroj za luknjičanje (máquina f) perforadora f
metalni stroj catapulta f, balista f
navijalni stroj bobinadora f
stroj za obdelavo lesa máquina para trabajar la madera
obdelovalni stroj máquina de elaboración mecánica
obrezovalni stroj máquina recortadora, (za papir) guillotina f
stroj za obrobljanje (máquina f) plegadora (f)
stroj za pakiranje máquina embaladora
parni (peklenski, pisalni, pletilni) stroj máquina de vapor (infernal, de escribir, para tejidos de punto)
stroj za pometanje barredera f
pomivalni stroj (máquina f) enjuagadora; lavadora f de vajilla
pralni stroj (s centrifugo) lavadora f mecánica (centrifugadora)
predilni stroj máquina de hilar, hiladora f
prešivalni stroj máquina pespuntadora
stroj za proizvajanje električnega toka máquina de generación (ali de producción) de corriente (eléctrica)
računski stroj máquina de calcular, calculadora f, (elektronski) calculadora f electrónica
stroj za rezanje kruha máquina para cortar pan, cortadora f de pan, cortadora f de cocina
stroj za rezanje papirja cortadora f (de papel)
rezkalni stroj fresadora f
stavni (tiskarski) stroj componedora f; monotipia f
stiskalni stroj compresora f
strižni stroj tundidora f
šivalni stroj máquina de coser
tiskalni, tiskarski stroj máquina tipográfica, máquina de imprimir
tkalski stroj máquina de tejer
ulivalni stroj za vrste (tisk) linotipia f
vezilni (vrezovalni) stroj máquina de bordar (de grabar)
vrtalni stroj máquina taladradora, máquina perforadora, (za les kamen) barrenadora f, (zobozdravniški) torno m dental
zabijalni stroj (za pilote) martinete m (para clavar pilotes)
zakovni stroj remachadora f
stroj za žično spenjanje máquina para coser con hilo metálico, (pisarniški) cosedora f, grapadora f

šablóna (-e) f

1. modello, forma, sagoma, stampo:
pleskarska šablona stampo, sagoma da imbianchino

2. pren. modello, forma, schema:
roman je pisan po šabloni il romanzo è scritto schematicamente

šop|ek [ô] moški spol (-ka …) der Blumenstrauß, -strauß (marjetic Margeritenstrauß, nageljnov Nelkenstrauß, vijolic Veilchenstrauß, vrtnic Rosenstrauß), das Bukett (poročni Brautbukett)
glasba pisan šopek melodij: der Reigen

trák ribbon, (narrow) band, (dolg in ozek) strip, tape, slip; (znak časti) stripe

trák na cilju šport tape
izolirni trák insulating tape
lepilni trák adhesive tape
pisan, vzorčast trák fancy ribbon, figured ribbon
trák za čevlje shoelace, shoestring
trák za pisalni stroj typewriter ribbon
merilni trák tape measure; (kovinski) steel tape
prozoren lepilni trák Sellotape, Scotch tape
magnetofonski trák recording tape
trák za klobuk hatband, (znojilni) sweatband
modri trák (najhitrejše ladje) the Blue Riband
tekoči trák conveyor belt, assembly line
proizvodnja na tekočem tráku assembly-line production
proizvajati na tekočem tráku to produce on the (assembly) line
(pre)rezati trák (na cilju, šport) to breast the tape
posneti na trák to record on tape, to make a tape recording

varia¹ -ae, f (varius pisan)

1. (sc. bestia) panter: Plin.

2. (sc. avis) várija, vrsta srake: Plin.

variegate [vɛ́ərigeit] prehodni glagol
(pisano) pobarvati, napraviti pisano (pestro, mnogobarvno); variirati, vnesti spremembo (v kaj); poživiti s spremembo, popestriti

variegated pisan, pester

ἄ-γραπτος 2 (γράφω) ne(na)pisan; ἄγραπτα νόμιμα (nenapisan) notranji nravni zakon.

ἄ-γρᾰφος 2 (γράφω), ne(na)pisan; νόμοι prirodni nravni zakoni; πόλεις: mesta, ki niso sprejeta v zvezo, nevtralna.

αἰόλος 3 1. okreten, gibčen, uren, hiter; πόδας brzonog; ὄφεις zvijajoč se. 2. νύξ, svetel, jasen, zvezdnat; σάρξ, šaren, lisast, pisan.

ἀντί-γραφος 2 enako pisan, z enakim napisom, z enako vsebino; subst. ἀντίγραφον, τό prepis, kopija.