Franja

Zadetki iskanja

  • in-vehō -ere -vēxī -vectum

    I. (act.)

    1. vpeljati (vpeljevati), pripeljati, dovažati, prinesti (prinašati), spraviti (spravljati) v kaj: tantum pecuniae in aerarium invexit Ci., mare invehit litoribus opes Cu. vrže na breg, flumen novos agros invehit Ci. nanese, naplavi, flumina aquas invehunt Cu., terrae motus mare fluminibus invehit L. povzroči, da vdre morje v reke, frumenta invehere Plin., legiones Oceano i. T., delphinus in arenam invectus Plin., limum Plin.; pren.: bellum invexit totam in Asiam Ci. je razširil po … , divitiae avaritiam invexere L. je seboj privedlo, povzročilo, quae (mala) tibi casus invexerat Ci. je bilo prizadelo.

    2. occ. (blago) uvoziti (uvažati): vinum in Galliam C., animalia Cu., Mel., peregrinas merces Plin., milium ex Indiā in Italiam Plin., externa omnia ab oriente invecta Plin., quibus utrisque rebus evehi atque invehi ad praedia scimus Varr. —

    II. (refl. in med.)

    1. noter se peljati, (pri)peljati se v (na): si in Capitolium invehi victor cum laureā gestiret Ci., triumphans urbem invectus L.; nav. s pristavki: curru, carpento, vehiculo, plaustro Ci., V., L., O., per auras iunctis invecta columbis O. vozeča se z golobjo vprego.

    2. occ.
    a) prijahati, (pri)jezditi v: invehitur celeri barbarus hostis equo O., quacumque equo invectus est L., heptapylo invehi L.; abs.: portae patenti (skozi … ) invehi L.
    b) na ladji se peljati v, ladjariti v, pluti v, jadrati v: in portum ex alto invehi Ci., nave ad portum L., invehor litori L., flumine Ci.
    c) leteti v: aetherias invectus es arces O., invectae angues Ci.
    č) teči v: fluctus se invehunt Cu., mare invehitur ad … Cu., amnis violentus invehitur Cu.

    3. vdreti, prodreti (prodirati), dreti v kaj, proti čemu, jezditi, peljati se proti čemu; o bojnem vozu: currus invehuntur in phalangem Cu.; tudi o ladjah: naves invehuntur in quinqueremem Cu., navibus (dat.) invehi Cu.; o konjeniških napadih: Coenus in laevum cornu invehitur Cu., laxatis habenis invecti Cu., invehi in mediam aciem Cu.; tudi čisto splošno: acies se invexit L., utrimque invehi hostem nuntiatur L., i. se undique L., invehi multa caede hostium Cu.; metaf. (z besedami) koga napasti (napadati), zadreti (zadirati) se nad kom (na koga); abs.: sed quid (čemu) ego tam vehementer invehor? Ci., in oratione asperius (precej ostro) in quosdam homines invehi Ci., acriter in aliquem Cu., petulanter in aliquem Ci. zbadati, vehementius in causam principum Ci., in aliquam rationem Ci., totā illa oratione in me est invectus Ci., multis verbis in eius perfidiam i. L., Caesar aperte in te invehens Ci., minis invectus est in Sidicinos Ci., acerbius i. Ci., verbis tristissimis O., in cunctos Suet.; z acc. n.: multa, nonnulla in aliquem invehi N. na različne načine, na več načinov, mnogoteroma. —

    III. na (v) čem se peljati, se voziti, jezditi na čem itd.: invecta corpori (preko trupla) patris filia L., Triton invehens beluis Ci. na pliskavkah (= delfinih) jezdeč.
  • ir-rumpō -ere -rūpī -ruptum (-ruptūrus)

    1. dreti v kaj, vdreti (vdirati), planiti, bukniti (buhniti) kam, udariti (udarjati) v (na) kaj, vlomiti (vlamljati) v kaj, napasti (napadati), lotiti se; redko abs.: cognoscit hostes inrupturos T., cum tot uno tempore inruperint Ci., ne bestiola conaretur inrumpere Ci. (v uho), irrumpentibus ad primum gemitum Suet., irrumpentibus adversariis Suet., irruperant iam agminis antecessores Suet.; nav. s kakim določilom kraja: cum latronum manu in Galliam i. Ci., X viri inrumpant in aerarium Ci., legio inrumpit in aciem hostium Ci., in aedes S., in castra Ci., in medios hostes, in partem hostium C., in forum ex altera parte L., flumen irrumpit in mare Cu., in hac parte in terras Plin. (o morju), e Scythico oceano in aversa Asiae Plin. (o morju), per Babyloniorum fines in Rubrum mare Cu., quā irrumpens oceanus Atlanticus Plin., Cethegus orabat, ut ad sese inrumperent S., intra moenia Sen. tr., intro Ter.; pesn. z dat.: thalamo V. v sobo, templo, tectis Sil., foribus Val. Fl.; tudi trans.: oppidum domum C., portam S., domūs limina V., stationes, Italiam T., cubiculum Plin. iun., Carthaginem Plin., arcem, moenia Romae, globos Sil., fores Lucan., collimitia Romana Amm.

    2. metaf.
    a) vdreti (vdirati), prodreti (prodirati), pritepsti (pritepati) se, vriniti (vrivati) se, vsiliti (vsiljevati) se, zavlad(ov)ati; abs.: irrumpit cura O., adulatio T. se razširja, non vides fore, ut irrumpant vitia cum virtutibus Lact., irrumpunt optimi nonnumquam sensūs Q. včasih se vsiljujejo najboljše misli; z določilom kraja: atrocitas in Academiam inrupit Ci., in nostrum fletum inrumpes Ci. se hočeš vsiliti, irrupit in aevum nefas O., quomodo istas calamitates removeam, quae ad me irruperunt, quomodo illas, ad quas ego irrupi Sen. ph., luxuries quam in domum irrupit Ci., imagines in animos per corpus irrumpunt Ci., in pedes, hoc est in radices, irrumpit vis morbi Plin., grammatici ad suasorias i. Q.; trans. = obvlad(ov)ati, prevze(ma)ti, polotiti (polotevati) se, polastiti (polaščati) se: i. deos Stat. bogove nadlegovati z vprašanji, deinde irrumpit animum aliorum admiratio Sen. ph., animos populi fama irrupit Lucan.
    b) silo storiti, (pre)kršiti, prelomiti (prelamljati): foedus, institutum Lact., legem Tert., pacem Cass.
  • ir-ruō (in-ruō) -ere -ruī (-ruitūrus)

    I. dreti v kaj, vdreti (vdirati), prodreti (prodirati), (za)dreviti se proti komu, zagnati (zaganjati) se v koga, iti, planiti na(d) koga, bukniti nad koga, navaliti na koga, napasti (napadati) ga; abs.: inruimus ferro V. z mečem v roki, si tu repente inruisses Ci., quam mox irruimus? Ter.; refl.: vide, ne ille huc prorsus se irruat Ter.; z določilom kraja: omni impetu furoris in eum civem inruit Ci., vi in tectum inruunt Ci., in Casinam Pl., in aedes Ter., in aciem hostium L.; z dat.: flammis Cl., convivio Aug., Sodomis Aug. (o sovražniku); z acc.: proximos agros Front., Rhodopen, Alpes Cl.; pren.: aequabiliter in rem publ., in privatos inruebat Ci., quod in telum non inruit (Milo)? Ci., in odium populi i. Ci. kakor slep dreti v … , na vso moč nakopati si, ne quo inruas Ci. da ne „naletiš“, in alienum locum i. (naspr. immigrasse in suum locum) Ci. ali in alienas possessiones i. Ci. vriniti (vrivati) se, irruat in miseros cognata potentia cives Cl. —

    II. trans.

    1. narediti, da kaj prodre (prodira), vzbuditi (vzbujati): inibi inruunt cachinnos ioca dicta risantes Lucr. ap. Non.

    2. podreti: irruiturum domum maiorem minoremque testatur Hier.
Število zadetkov: 3