Franja

per-decōrus 3 (per in decōrus) zelo spodoben, zelo lep: facit hoc Homerus multique illius exemplo: est alioqui perdecorum, a me tamen non ideo fiet Plin. iun.

per-dēleō -ēre (per in dēlēre) popolnoma zatreti (zatirati): Veg., Tert.

per-dēlīrus 3 (per in dēlīrus) zelo áboten (nespameten, neumen), prav nesmiseln: dicere porro ignem res omnis esse neque ullam rem veram in numero rerum constare nisi ignem, quod facit hic idem, perdelirum esse videtur Lucr.

per-dēnsus 3 (per in dēnsus) zelo gost: perdensam humum caelestis aquas non sorbere nec facile perflari, facillime perrumpi et praebere rimas, quibus sol ad radices stirpium penetret Col.

per-depsō -ere -uī (per in depsere) močno (pre)gnesti, močno (pre)guliti (v obscenem pomenu): hoc ne ipsi accideret patrui perdepsuit ipsam uxorem et patruum reddidit Harpocratem Cat.

Perdiccās in Perdicca -ae, m (Περδίκκας) Perdíkas

1. starejši brat makedonskega kralja Filipa II.: Cu., Iust.

2. vojskovodja Aleksandra Velikega: Ci., Cu., Iust.

per-difficilis -e, adv. perdifficiliter (per in difficilis) zelo težaven (têžek, težák): aditus L., perdifficillimum aditum L., manis transitu perdifficilis L., navigatio Ci., quaestio de natura deorum Ci., perdifficiliter internosci Ci., demolitio atque asportatio perdifficilis videbatur Ci., perdifficilis … et lubrica defensionis ratio proponitur Ci., mihi perdifficile esse Ci., nam quae perdifficilia sunt, perinde habenda saepe sunt ac si effici non possint Ci., illa … quae perdifficiliter internoscantur Ci., in decursu ϑέσεις meas commentari non desino; sed sunt quaedam earum perdifficiles ad iudicandum Ci.

per-dignus 3 (per in dignus) zelo vreden: tuā amicitiā Ci. ep.

per-dīligēns -entis, adv. perdīligenter (per in dīligens) zelo marljiv, zelo skrben, zelo natančen: tum ille: nempe eum dicis, inquit, quo iste omnem rerum memoriam breviter et, ut mihi quidem visum est, perdiligenter complexus est? Ci., duabus epistulis tuis perdiligenter in eandem rationem scriptis Ci., sed res operosa est et hominis perdiligentis Ci., Maecius perdiligens carminum fuit aestimator Porph.

per-discō -ere -didicī (—) dodobra (na)učiti se, poučiti se o čem, na pamet (na izust) (na)učiti se, v pf. z inf. do dna (povsem) umeti, dobro znati: C., Tib., Plin., Ap. idr., ego qui probe Ionica perdidici Pl., quod bonum sit illorum litteras inspicere, non perdiscere Ca., hic locus de vita et moribus totus est oratori perdiscendus Ci., omnia iura belli perdiscere Ci., praesertim cum … meam in illum (sc. orationem) pueri omnes perdiscant Ci. fr., orationem, ius civile, dictata Ci., naturae perdiscere mores Pr., id nunc adgressus es quod discere vix senex possis Sen. ph., Col., Iust., syllabis nullum compendium est; perdiscendae omnes Q., optimatium ingenia qui maxime perdidicerant T., praemonente fortunā ut diu penitusque perdisceres, quae mox praecipere deberes Plin. iun.; z ACI: perdidici istaec esse vera damno cum magno meo Pl.; z inf.: qui hominum unam speciem pingere didicerit Ci.

per-disertē, adv. (per in disertus) zelo zgovorno: si Philonem illum architectum, qui Atheniensibus armamentarium fecit, constat perdiserte populo rationem operis sui reddidisse Ci.

per-dissipō -āre (—) -ātus (per in dissipāre) popolnoma razpršiti (razprševati): Arn.

perditor -ōris, m (perdere) uničevalec, pogubitelj, ugonobitelj: idem rei publicae perditor nominarer, qui servator fuissem? Ci., age, senatus odit te … afflictorem ac perditorem non modo dignitatis et auctoritatis, sed omnino ordinis ac nominis sui Ci., cedere e patria servatorem eius, manere in patria perditores! Ci., si ego te perditorem et vexatorem rei publicae fero, tu me conservatorem et custodem feras Ci., perditor hominum Lact.

per-diū, adv. (per in diu) zelo dolgo: faba [et] legumina in oleariis vasis oblita cinere perdiu incolumia servantur Varr., iam vero consilio ac sententia qui regere ac gubernare rem p(ublicam) possent multi nostra plures patrum memoria atque etiam maiorum extiterunt, cum boni perdiu nulli Ci., ego quod per Thessaliam si irem in Epirum perdiu nihil eram auditurus Ci. ep., praeco proconsul(is) et ipse tribunal ascendit, et ipse togatus illic videtur, et quidem perdiu stat aut ambulat aut plerumque contentissime clamitat Ap.

per-dius 3 (per in dius = diēs) ves dan (kaj počenjajoč), celodneven: perdius (perdia) et pernox Gell., Ap. pernox et perdius Amm., Symm.

per-diūturnus 3 (per in diūturnus) zelo dolgotrajen: bellum Ci.

per-dīves -itis (per in dīves) zelo bogat: mulier est Segestana perdives et nobilis, Lamia nomine Ci., amici regis duo tresve perdivites sunt, sed ii suum tam diligenter tenent quam ego aut tu Ci. ep.

perdīx -īcis, f (izpos. gr. ὁ in ἡ πέρδιξ) jereb(ica): Varr., O., Mart., Plin. — Kot nom. propr. Perdīx -īcis, m Pérdiks = „Jereb(ica)“, Dajdalov nečak; Dajdal ga je iz umetniške zavisti ubil, Minerva pa ga je spremenila v jereba (jerebico): O., Hyg.

per-dō -ere -didī -ditum (per in dare)

1. pogubiti (pogubljati), ugonobiti (ugonabljati), uničiti (uničevati), ubiti (ubijati), (u)moriti, usmrtiti (usmrčevati), pokonč(ev)ati, onesrečiti (onesrečevati): N., H., Petr. idr., perdendum mortale genus O., puerum perditum perdere Ci. docela pogubiti, funditus civitatem Ci., aliquem capitis Pl. vzeti komu življenje, izročiti koga smrti, nos quidem miseras perdidit Ter. ali quae (sc. mors) omnes cives perdiderit Ci. je (močno) užalostila; pesn.: serpentem O. ubiti, aethera umbrā Val. Fl. zatemniti.

2. (nravno, moralno) izpriditi (izprijati), (po)kvariti, pohujš(ev)ati: cur perdis adulescentem nobis? Ter., imperii mores Plin.

3. (po)tratiti, zapraviti (zapravljati), zade(va)ti, izgubiti (izgubljati): L., Lucan., Plin. iun., Sen. ph., Sen. tr., Corn. idr., fortunas Ter., tempus, verba O., perditur lux H. se izgublja, p. operam Ci.; preg.: oleum et operam perdidi Ci. (gl. oleum).

4. (nepovratno) gubíti, izgubiti (izgubljati): Corn. idr., spem Pl., L., arma, zonam H., liberos, oculos, litem, vocem Ci., nomen Ter. pozabiti (pozabljati), vitam Mart. poginiti, umreti, „smrt storiti“, fugam Mart. pot na beg, proelio milites Cu., fortunas omnes libertatemque suam istius culpā perdidit Ci.; occ. pri igri izgubiti (izgubljati), zaigrati: non cessat perdere lusor O., lucrandi perdendive temeritas T. besno hazarderstvo, besna igralska vnema, quod in aleā perdiderat Ci. zaigra pri kockanju. — Od tod adj. pt. pf. perditus 3, adv. -ē

1. izgubljen (naspr. integer): res Ter., L., Ci., Eutr., classes perditae Ci., sum perditus Pl. izgubljen sem, po meni je; occ. izgubljen zaradi česa, v čem = zatopljen (pogreznjen) v kaj, nezmeren: luctu (maerore) perditus Ci., perditus amore Pl. ali samo perditus Pr., perdita V. ves (vsa) blazen (blazna) od ljubezni, blazno (smrtno) zaljubljen(a), perdite amare Pl. blazno ljubiti, biti smrtno zaljubljen, perditus amor Cat. nezmerna, blazna, perditi animi esse Pl. naburjen, razdražljiv, ujezljiv.

2. tisti, nad komer je zdravnik obupal, „odpisan“, obupen, brezupen, skrajno nesrečen, neozdravljiv (naspr. salvus, incolumis): perditus aeger O., perditā valetudine esse Ci. biti brezupno bolan, qui incolumes non potuerunt, perditi resistent? Ci., egestate et fame perditi Ci., plane perditus (ki je prišel popolnoma na kant, popolnoma obubožan) aere alieno Ci., perdita se in aquas misit O.

3. izprijen, popačen, zavržen, hudoben, malopriden, pokvarjen, podel, zločinski, zanikrn, brezbožen, preklet: homo Ter. malopridnež, lopov, podlež, perditi homines latronesque C., coniuratio perditorum hominum Ci., adulescens perditus ac dissolutus Ci., perdita atque dissoluta consilia Ci., mores Cu., luxuria N., nihil fieri potest miserius, nihil perditius, nihil foedius Ci., vita perditissima Ci., perdite se gerere Ci. ep., perdite vivere Aug.

Opomba: Star. cj. pr. perduim -is -it -int: Pl., Ter., di te (istum idr.) perduint! Ci., Ap.; star. cj. pr. perduar: Pl.; pass., iz prezentovega debla tvorjene obl. so le pesn. in poklas. (H., Amm., Vulg., Aug.); klas. lat. jih nadomešča z glag. pereō.

per-doceō -ēre -cuī -doctum (per in docēre) temeljito (na)učiti, jasno razložiti (razlagati): Lucr., Ap. idr., artes omnes Pl., res difficilis ad perdocendum Ci., si quid Apollo utile mortales perdocet ore meo O., stultitiam suam Q. — Od tod adj. pt. pf. perdoctus 3, adv. -ē dobro (temeljito) poučen (naučen), zelo spreten: Pl., Ter., Lucr., Stat., Amm., usu p. Ci.