Franja

assēnsus (adsēnsus) -ūs, m (as-, adsentīrī)

1. pritrditev, odobravanje, pohvalna beseda, pohvala: quod ego magno cum adsensu omnium dixi Ci., vulgi adsensu et populari approbatione iudicari solet Ci., cum omnium adsensu conprobata oratio esset L., vario fremebant adsensu V., assensu excipere vocem Cu., magno adsensu celebrata sententia T., brevi adsensu... adulationes transmittere T.; v pl.: alii partes assensibus implent O.; fil. pritrditev = vera v čutne prikazni: sapientem concedo retenturum assensum Ci., se ab assensu retinere Ci., assensūs lubricos sustinere Ci.

2. pesn. pren. odmev, jek: Cl., adsensu conspirant cornua rauco V., vox adsensu nemorum ingeminata remugit V.

assentāneus (adsentāneus) 3 (as-, adsentīrī) = cōnsentāneus: Isid.

assentātiō (adsentātiō) -ōnis, f (as-, adsentīrī)

1. neprestano pritrjevanje = prilizovanje, lizunstvo: nullam in amicitiis pestem esse maiorem quam... adsentationem Ci., adsentatio vitiorum adiutrix Ci., vitia assentatione alere Vell., quorum (regum) opes saepius assentatio quam hostis evertit Cu., adsentatio erga quemcunque principem sine affectu peragitur T.; v pl.: inflatus adsentationibus eorum, qui... L., blanditiae et adsentationes Ci. izrazi suženjske vdanosti.

2. redkeje v dobrem pomenu = pritrjevanje, pritrditev, odobravanje: Plin. iun., assentatione suā principatus alicui conciliare Vell., assentatione suā ad neutram partem flectere Petr., aditum alicui assentatione praestare Cod. Th.

assentātiuncula (adsentātiuncula) -ae, f (demin. as-, adsentātiō) nizkotno, podlo prilizovanje, lizunstvo: Pl., Ambr., non vereor, ne assentatiunculā quādam aucupari tuam gratiam videar Ci. ep.

assentātor (adsentātor) -ōris, m (as-, adsentārī) neprestani pritrjevalec, od tod

1. v slabem pomenu prikimovalec, prilizovalec, lizun: Vell., cavendum est, ne assentatoribus patefaciamus aures Ci., mulierum assentator Ci. sladkobesedni zabavljač, assentatores iubet ad lucrum ire poëta H., assentatores regii L. dvorniki, dvorni lizuni; tudi v političnem pogledu: contio... tamen iudicare solet, quid intersit inter popularem, id est assentatorem et levem civem, et inter constantem, severum et gravem Ci.

2. redkeje v splošnem pomenu pritrjevalec, odobravatelj: non auctor, sed assentator mali Tert.

assentātōriē (adsentātōriē), adv. (as-, adsentārī) lizunsko: Ci. ep., Ambr.

assentātrīx (adsentātrīx) -īcis, f (as-, adsentātor) neprestana pritrjevalka, prilizovalka: Pl.

assentiō (adsentiō) -īre -sēnsī -sēnsum; v klas. lat. pogosteje kot dep. assentior (adsentior) -īrī -sēnsus sum pritrditi (pritrjevati), pritegniti (pritegovati), soglašati s čim, privoliti v kaj, potrditi (potrjevati), (po)hvaliti:

I. act.; abs.: adsentio Pl., censuit hoc Cato: adsensit senatus Ci. ep., adsensere omnes V., assensere dei O., adsensere atque... iter incipiunt T.; z dat. personae: L., adsentire Volcatio Ci. ep., omnes fere Parmenioni assentiebant Cu.; z dat. rei: cavendum est, ne his rebus temere adsentiamus Ci., assensit precibus Rhamnusia iustis O.; z notranjim obj. (v čem): testes, qui illud, quod ego dicam, adsentiant Pl.; z de: cum de aliis rebus adsentire se veteribus Gabinis diceret L.; adsentio tibi s posledičnim ut in cj.: Ci. ep.; v pass.: sapiens multa sequitur probabilia... neque percepta neque adsensa Ci. kar ni... niti pripoznano (za resnično spoznano); brezos.: Fabio adsensum est L., Bibulo adsensum est de tribus legatis Ci. ep., adsentiendum temporibus Ci. vdati se je treba časovnim razmeram, saepius tamen assentiendum quam repugnandum est (insanientibus) Cels. —

II. kot dep.; abs.: adsensus est uterque Ci., omnes adsensi sunt L., verbo (z malo besedami) adsentiebatur L., ne assentiri necesse esset Suet.; z dat. personae: tibi adsentior Pl., ei senatus adsensus est Ci., verbo (na kratko) alius alii varie adsentiebantur Cu. purganti deinde se in Dareus vultu adsentiebatur Cu. je prikimaval; z dat. rei: eius sententiae libenter sum adsensus Ci., cum iidem huic orationi, qui litteris regis adsensi erant, adsentirentur L.; z notranjim obj. (v čem): ego illud adsentior Theophrasto Ci., nunc id dicam, quod tu mihi adsentiare Ci., cetera adsentior Crasso Ci.; z de ali in in abl.: alicui de maximis rebus Ci., in quo te Dicaearcho adsentiri negas Ci. ep.; s posledičnim ut in cj.: Ci.; z ACI: Ci. ep.

Opomba: Pri pt. pr. in gerundiju seveda ni mogoče ugotoviti, ali je oblika izpeljana iz act. glag. ali iz dep., npr.: qui magno applausu loquitur adsentiente populo Ci., temeritas in adsentiendo Ci.

assentor (adsentor) -ārī -ātus sum (intens. glag. as-, adsentīrī)

1. v vsem pritrjevati, pritegovati, po godu komu govoriti, potrditi (potrjevati), prilizovati se: quippe qui (callidus adulator) etiam adversando saepe adsentetur Ci., nisi... tibi adsentantur (Baiae nostrae) Ci. ep. če... se ti ne prikupljajo, ipsum sibi adsentari Ci. sam sebe varati, Callisthenes... haud quaquam... adsentantium accomodatus ingenio Cu.; z notranjim obj. (v čem): omnia adsentari Ter., ut nihil nobis adsentati esse videamur Ci.

2. (redkeje v splošnem ali dobrem pomenu) pritrjevati: etiam tu quoque adsentaris huice Pl., iis assentabatur... iis adversabatur Vell., manus lenior promittit et assentatur Q., cur ergo consilio assentabimur? Tert.

assequē, adv. = assecuē.

assequor (adsequor) -sequī -secūtus sum (ad in sequī)

1. dohiteti, dospeti, doiti, doseči koga ali kaj, priti za kom; abs.: nunc sequere, adsequere Pl. ap. Varr., adsequere et retine Ter. poženi se za njo, da jo dohitiš, in Bruttios raptim, ne Gracchus adsequeretur, concessit L., Porcius deinde adsecutus cum levi armatura L., duces... paucos ad requiem dies sumunt, donec aquilae signaque legionum adsequerentur T.; z acc.: si enim es Romae, iam me adsequi non potes Ci. ep., ads. agmen refugientium, vehiculum Darei Cu., Pisonem... apud Coum insulam nuntius adsequitur T.; pren.: nonne modo pueros, modo adulescentes... adsecuta est senectus? Ci.

2. pren.
a) doseči (dosegati) koga ali kaj, izenačiti (izenačevati) se s kom: ita in utroque excellunt, ut nemo adsequi possit Ci., quem si adsequi posset Ci., merita (tua) non adsequar Ci., vim dicendi atque inventionis non assequuntur Q., ingenium alicuius aliqua ex parte ass. Plin. iun.
b) (kaj zaželenega) doseči (dosegati), dobi(va)ti, dokopati se (do) česa: honores gradatim singulos, eosdem honorum gradus, magistratus omnes sine repulsa, nullis comitiis imperium aut potestatem, laudem, immortalitatem Ci., quales viri idem adsequi nequiverint S.; z abl. instrumenti, modi ali s praep. per: quod non poterant vi, fraude adsequi temptant Cu., neque id quibus modis adsequeretur,... quidquam pensi habebat S., istam diem quomodo adsequitur? Ci. kako se drži tistega roka? per quorum sententias... id adsequantur, quod antea ipsi scelere et ferro adsequi consueverant Ci., in iis, per quae nomen est assecutus Q.; s finalnim stavkom: qua in re nihil aliud adsequeris, nisi ut... audacia tua cognoscatur Ci., pretio adsecuti sunt, ne navem darent Ci.; z inf.: Ci. (Pro Roscio Amer. 29, 80).
c) z umom doseči (dosezati), doume(va)ti, razume(va)ti, pojmiti: quod vis divina adsequi non possit, mens humana adepta est Ci.; z abl.: ads. aliquid cogitatione ali suspicione ali coniecturā Ci. domnevati, zavedati se, uganiti, quis tot ludibria fortunae... animo adsequi queat...? Cu.; z odvisnim vprašanjem: quae vestra defensio futura sit, coniecturā adsequi non queo Ci.

āsser -eris, m letva, prekla, (debel) drog, platica, podnica, bruno: Pl., C., L. idr.; nosilni drog: Mart., Iuv., Suet.

āsserculum -ī, n: Ca., in āsserculus -i, m: Col. (demin. āsser) letvica, drogec, količek.

asserō¹ (adserō) -ere -sēvī -situm poleg (v)sejati, (v)saditi, prisejati, prisaditi (prisajati): vites Ca., Varr., vitis adsita ad olus Varr., populus adsita certis limitibus H., asserere arbores Dig., adsitae arbores Cat.

asserō² (adserō) -ere -seruī -sertum

1. (pri)doda(ja)ti, prilastiti (prilaščevati), prisvojiti (prisvajati), izgovoriti (izgovarjati), prireči (prirekati) komu kaj: me assere caelo O. pridruži me bogovom, ass. alicui regnum L. epit., lapidis illi (sapienti) duritiam Sen. ph. pripisovati, se studiis Plin. iun. vdati se; brez dat.: asserebant salutaria rei publicae... fata conditorem conservatoremque Romani nominis Vell., haec (gaudia) utrāque manu complexuque assere toto Mart.; z dvojnim acc.: quos pericula rei publicae imperatores asserebant Val. Max.; refl. (pri)lastiti (prilaščati) si, prisvojiti (prisvajati) si, izgovoriti (izgovarjati) si, prireči (prirekati) si: totam sibi laudem alicuius rei Val. Max., sibi possessionem Asiae Cu., sibi dominationem Suet., sibi nomen sapientis Q. ali sibi cognomen Felicis Plin. vzdeti si, Graecam sibi virginem Iust.; brez dat.: nec laudes assere nostras (sc. tibi) O.; z dvojnim acc.: Iovis, quem patrem sibi Alexander adsereret, oraculum eludens Cu.

2. occ. iur. koga kakemu stanu priključiti (dotakniti se ga in nanj položiti roko),
a) koga za svobodnega proglasiti (proglašati), osvoboditi (osvobajati) koga: ass. manu aliquem ali manu aliquem liberali causā Pl., ego liberali illam adsero causā manu Ter., ads. manu in libertatem Varr., aliquem in liberali causā Ci., aliquem tamquam filium Q., in iis enim, qui adserantur in libertatem L., quoscumque libuisset, in libertatem asserebant Suet., asserto (Menā) in ingenuitatem Suet., qui se ex libertinitate ingenuitati asserant Dig., asserui iam me O. že sem se osvobodil.
b) koga za svojega sužnja (svojo sužnjo) proglasiti (proglašati), prisvojiti (prisvajati) si, lastiti si kot sužnja (sužnjo) koga: clienti negotium dedit (Appius), ut virginem in servitutem adsereret L., Appius virginem ingenuam... in servitutem asserere conatus Suet.

3. pren.
a) koga ali kaj koga ali česa oteti, osvoboditi (osvobajati), (ob)varovati, koga ali kaj neoškodovanega ohraniti (ohranjati), braniti, (za)ščititi: se ab iniuria oblivionis, se a mortalitate Plin. iun., auriculas Mart. varovati poslušanja slabih verzov, in asserenda libertate Q., Suet. pri obnavljanju svobode, post assertam a Manlio urbem Fl.
b) zahtevati, da se kaj prizna za resnično = proglasiti (proglašati), trditi, potrditi (potrjevati), da je kaj res(nično) ali veljavno, veljavo pridobiti kakemu mnenju, zastopati kako mnenje: Colchidis furorem Mart., defectum lunae Macr.; z dvojnim acc.: se Iovem Aur.; z ACI: asserens minus verecundum esse Sen. rh.; z neodvisnim govorom: Aur. Od tod subst. pt. pf. assertum (adsertum) -ī, n trditev, dokaz: M.

assertiō (adsertiō) -ōnis, f (as-, adserō2)

1. sodni odlok, da je kdo svoboden, sodni nasvet, naj se komu podeli svobodo, prisodba svobode: esse in assertione Q., assertionem alicui denegare Traian. in Plin. iun. ep., perfusoriae assertiones Suet.

2. pren.
a) priključitev kakemu stanu: personarum, amplissimi ordinis Cod. Th.
b) trditev: religiosa deorum Arn. da je bog, assertio talis rei et abnegatio Arn., ass. sententiarum Sid.

assertor (adsertor) -ōris, m (as-, adserō2)

1. zastopnik pred sodiščem, kadar se je odločalo o tem, ali je kdo svoboden ali suženj,
a) zastopnik, branitelj svobode koga: Icti., cumque interim quendam civem idem Metellus, servum suum esse contendens, vi arripuisset..., Curio assertorem ei comparavit Asc.
b) trdivec, da je kdo suženj, prisvajalec, lastitelj (= kdor si koga lasti kot sužnja ali sužnjo): adsertor puellae, virginis L.

2. pren. osvoboditelj, rešitelj, branitelj, zavetnik: publicus assertor (iz ljubezenskih spon) dominis suppressa levabo pectora O., Catoni gladium assertorem libertatis extorque Sen. ph., ferunt... Iulium Vindicem adsertorem illum a Nerone libertatis... sic lenocinatum Plin., senatūs ads. Lucan., verba a vetustate repetita... magnos assertores habent Q., ads. Galliarum T., Hispaniae Eutr., populo... detrectante dominationem atque assertores flagitante Suet., si de servitio gravi queruntur, adsertor venias satisque praestes Mart., idoneus veritatis ass. Lact., ass. quaestionis Macr. kdor vodi preiskavo, dogmatis catholici Cod. Th.

assertōrius 3 (assertor) ki se tiče osvoboditve ali obsodbe na suženjstvo: lites Cod. I.

assertrīx -īcis, f (assertor) braniteljica, zavetnica: iuris diabolici Iulian. ap. Aug.

assertum -ī, n, gl. asserō2.