Franja

πρό-κειμαι med. [impf. προὐκείμην, 3 pl. ion. προεκέατο, hkrati pf. pass. k προ-τίθημι] 1. a) ležim pred čim τινός; molim, štrlim (v morje) ἐν τῇ θαλάττῃ, razprostiram se, τῆς ἐχομένης γῆς segam dalje v morje kakor sosednja dežela; b) nahajam se, sem pred kom ὀνείατα; ἀγών boj je pred kom, ga čaka. 2. a) javno sem izpostavljen, ležim pred očmi vseh, ležim na prostem nepokopan νεκρός, nahajam se v nesreči, sem v sramoti, μόρῳ obnemorem, podležem; b) pripravljen sem, sem pri rokah (na razpolago), τὸ προκείμενον predmet razprave, τὰ προκείμενα sedanji slučaj, τῶν προκειμένων τι πράσσω naredim najpotrebnejše (pogreb in očiščenje mesta), οὐδὲν σῆμα τῶν προκειμένων noben dosedanji znak; c) sem določen, namenjen, naložen, odrejen, obljubljen, usojen ζημία, ἡμέραι, σημεῖα; d) impers. πρόκειταί τι komu je ukazano, dolžnost, naloga je.

πρόκριμα, ατος, τό predsodek NT.

προ-μετωπίδιον, τό (μέτωπον) 1. odrta koža na konjskem čelu. 2. pokrivalo, oklep na čelu konja.

προ-μηθής 2 [Et. od μῆθος skrb; kor. mendh, prizadevati se za kaj, sor. μανθάνω] previden, oprezen, skrben, skrbljiv, τοῦ θανεῖν boječ se smrti, τὸ προμηθές previdnost.

προ-νοέω [augm. προεν-, προὐν-; aor. προνόησα, pass. προενοήθην] 1. act. a) poprej opazim, vidim, slutim τί; b) poprej izmišljam, raz-, premišljam τί, ὅ τι; c) skrbim za kaj, mislim na τί, τινός, τὸ παραγγελλόμενον da se zapoved izvrši. 2. med. a) skrbim v svojo korist za koga (kaj) τινός, mislim na, sklepam, trudim se εὖ φέρειν, v skrbeh sem, σῆς φρενός zaradi tvoje namere; b) sem oprezen, varujem se.

προνοητικός 3 (προ-νοέω) skrben, oprezen, previden, moder, καὶ τοῦτο προνοητικόν tudi to je dokaz njih (božje) skrbnosti.

προνώπιον, τό poet. (pred)dvor, veža, lopa, preddverje.

προ-οίμιον, τό 1. predigra, uvod, začetek (govora), predgovor. 2. hvalna pesem, slavospev. 3. slepljenje, prazne obljube.

προ-πολεμέω vojskujem se, borim se za koga ὑπέρ τινος, τὸ προπολεμοῦν vojaški stan.

πρός, ep. προτί, ep. poet. ποτί [Et. iz idevr. proti = nasproti; nastalo iz προτj; n. pr. πρόσωπον iz προτjωπον; sor. slov. proti, protiven; gršk. προτί] A adv. zraven, povrhu, vrhu tega, razen tega, πρὸς δέ povrhu pa. B praep. I. z gen. 1. o prostoru: a) od, od (strani) … sèm: ὁ πρὸς Σάρδεων ἤλεκτρος (ki prihaja) iz S. = sardski, πρὸς Πλαταιέων od Platej sem; b) v bližini česa, ob, na, pri, εἰσὶ πρὸς θαλάσσης leže pri (ob) morju, νῆσοι πρὸς Ἤλιδος otoki poleg Elide, pri Elidi, πρὸς τοῦ ποταμοῦ na strani, kjer je reka; c) πρὸς μεσημβρίας z juga, južno, proti jugu, πρὸς ἄρκτου s severa, proti severu, οἰκεῖν πρὸς νότου; d) pri osebah: πρός τινος εἶναι, γίγνεσθαι stati na strani koga, stopiti na stran koga, biti njegov pristaš, πρὸς Διός εἰσι ξεῖνοι so pod Zevsovim varstvom, πρὸς Διός εἰρύαται θέμιστας varujejo po Zevsu, dobivši od njega nalog in oblast. 2. pren. od, od … sèm, a) izraža izvir, početek: od, po: πρὸς πατρός po očetu, οἱ πρὸς γένους, αἵματος rojaki, sorodniki; b) pri pass. in glagolih λαμβάνω, ἀκούω, πάσχω, ἄρνυμαι, μανθάνω itd.: od (= ὑπό): πρὸς Διὸς τιμὴν ἔχω, ἀκούω πρός τινος, ἔπαινον λαμβάνω πρός τινος, ἔρημος πρὸς φίλων zapuščen od prijateljev, διδάσκομαι πρός τινος, τὸ ποιεύμενον πρὸς Λακεδαιμονίων, μνήμη πρός τινος, πειθὼ πρὸς κακοῦ ἀνδρός; c) α.) po sodbi, po mnenju, na povelje, pred, v korist, v prid: μάρτυροι ἔστων πρὸς θεῶν μακάρων, δρῷμεν ἂν ἄδικον οὐδὲν οὔτε πρὸς θεῶν οὔτε πρὸς ἀνθρώπων ne pred bogovi ne pred ljudmi, πρὸς ἄλλης ὑφαίνω na povelje (v službi) druge; λέγω πρός τινος komu v korist, ἐλπίσας πρὸς ἑωυτοῦ τὸν χρησμὸν εἶναι da je zanj ugoden; β.) = primerno, pristojno, spodobno: ταῦτα οὐκ ἦν πρὸς τοῦ Κύρου τρόπου to ni bilo primerno (lastno) Kirovemu značaju, ἄτοπα λέγεις καὶ οὐδαμῶς πρὸς σοῦ kar ti nikakor ne pristoji, πρὸς κακῶν ἐστιν hudobnim pristoji, πρὸς λόγου ἐστίν stvari je koristno, πρὸς ἡμέων ἐστί za nas je ugodno, οὐ πρὸς ὑμετέρας δόξης τάδε to se ne ujema z vašo slavo, πρὸς δίκης οὐ στένεις po pravici; d) pri prošnjah in prisegah: pri (zaradi) πρὸς τῶν θεῶν, τὰ πρὸς θεῶν ὅσια kar je pri bogovih sveto, ἐλεήσατε πρὸς παίδων, γουνάζομαί σε πρὸς ἀλόχου, ἱκετεύω πρὸς τῶν θεῶν. II. z dat. 1. o prostoru: pri, pred, ob, na, blizu, βάλλω ποτὶ γαίῃ, ποτὶ πέτρῃ vržem na zemljo, ob skalo, πρὸς πέδῳ κεῖμαι na zemlji, πρὸς τριπλαῖς ἁμαξιτοῖς, τὰ πρὸς ποσί kar je pred nogami, najbližje; γίγνομαι, εἰμὶ πρός τινι ukvarjam se, bavim se (marljivo) s čim. 2. razen, poleg tega: ἄασάν μ' ἕταροί τε κακοὶ πρὸς τοῖσί τε ὕπνος in razen njih še spanje, πρὸς τῷ ἀθάνατος εἶναι ne glede na to, da je nesmrten, πρὸς τοῖς ἄλλοις poleg tega še, še razen tega, πρὸς τούτοις vrhu tega, mimo tega. III. z accus. 1. o prostoru: k, v, proti, na πρὸς ξόφον, πρὸς Ἠῶ, πρὸς ἑσπέραν, πλέω πρὸς οἶκον domov, διασωθῆναι πρὸς τὴν Ἑλλάδα v Grecijo, κακὰ πρὸς τοὺς φίλους στείχοντα, εἶμι πρὸς τοὺς πολεμίους, λέγω πρός τινα, ὄμνυμι πρός τινα prisegam pri kom, μαρτυρέω πρὸς τοὺς δικαστάς pred sodniki, πρός τινά εἰμι bivam, mudim se pri kom NT. 2. o času: proti: πρὸς ἡμέραν proti jutru, ποτὶ ἕσπερα, πρὸς ὀλίγου za malo časa. 3. pren. a) o prijaznem ali sovražnem razmerju: nasproti, proti, v, na σπονδὰς ποιοῦμαι πρὸς βασιλέα, πολεμέω, μάχομαι πρός τινα, πρός δαίμονα proti volji boga, εὔνοια (φιλία, ἔχθρα) πρός τινα, εὐσεβὴς πρὸς τοὺς θεούς; b) proti, v primeri z πρὸς τὸ μέγεθος τῆς πόλεως, οὐδὲν τὰ χρήματα πρὸς ἀρετήν, ὁ ἔλεγχος οὐδενὸς ἄξιός ἐστι πρὸς τὴν ἀλήθειαν, κοῖός τις ἀνὴρ δοκέοι εἶναι πρὸς τὸν πατέρα; c) po, v zmislu, zavoljo, zastran, glede na, kar se tiče, z ozirom na: βουλεύομαι πρὸς τοὺς καιρούς sklepam po razmerah, z ozirom na razmere, τὰ πρὸς τὸν πόλεμον kar se tiče vojske, vojne zadeve, τὰ Κύρου πρὸς ὑμᾶς Kirovo razmerje do vas, τὰ πρὸς θεούς kar se tiče bogov, razmerje do bogov, verske razmere, πρὸς τὰ πυνθάνομαι z ozirom na to, kar slišim, πρὸς ἐμαυτόν v sebi, θαυμάζω πρός τι čudim se čemu, κακὸς πρὸς αἰχμήν bojazljiv v boju, ἕτοιμος, χρήσιμος πρός τι; πρὸς τί čemu? zakaj? πρὸς τοῦτο, πρὸς ταῦτα zato; d) finalno: za, zaradi, k, v namen: λέγω πρὸς χάριν govorim komu na ljubo (po volji), πίνω πρὸς ἡδονήν zaradi slasti, po volji, καταλύω πρὸς τὸ δόρπον, παιδεύω πρὸς ἀρετήν, ἅπαντα πρὸς ἡδονὴν ζητέω; e) adverb. πρὸς ἡδονήν rad, πρὸς ὀργήν v jezi, πρὸς καιρόν o pravem času, πρὸς πάντα vobče, sploh, πρὸς βίαν siloma, prisiljen, πρὸς φιλίαν prijateljsko.

προ-σάββατον, τό dan pred soboto, petek NT.

προσ-άγω [gl. ἄγω; fut. med. tudi s pas. pom., aor. Tuk. 2, 97 προσῆξα, adi. verb. προσακτέον] I. act. 1. trans. a) privedem, (pri)peljem, spravim kam τινά τινι, πρός τινα, βοσκήματα, τίς σε προσήγαγε χρεία; b) približam, pomaknem kam μηχανὰς τῇ πόλει; c) predstavim koga komu, storim, da kdo koga sprejme, pripravim avdijenco τινά τινι, πρὸς τὸν δῆμον οὐ προσῆγον niso peljali (poslancev) v narodno skupščino; pass. pridružim se komu, družim se s kom τινί; d) pri-, donašam θυσίας, δῶρα, φόρον; ὅρκον τινί prisilim (pripravim) koga do prisege; e) rabim, uporabljam ἀνάγκας, τόλμαν, φόβον strašilo, ἤπια μετὰ τὰ ἰσχυρά; f) postavljam pred koga, ponujam παροψίδας, priskrbim πάντα ἱκανά; g) povzročim πῆμα, ὄλεθρον; h) pripravim, naklonim koga k čemu; pass. pripravi, nakloni me kdo k čemu. 2. intr. približam se komu, potujem, grem, pomikam se naprej NT; πρὸς τὸ κέρας napadem od strani. II. med. 1. potegnem nase, spravim k sebi, pridobim koga zase, naklonim si, pridobim si koga τινά, συμμάχους; βίᾳ τινά podvržem si koga. 2. naklonim, silim, pripravim koga k čemu εἴς τι, σκοπεῖν.

προσαγωγός 2 mičen, vabljiv, prijeten, πρὸς τὸ προσαγωγότερον na prijetnejši način.

προσ-άντης 2 [Et. iz πρός + ἄντα, ἄντην] 1. strmo se vzdigujoč, strm, τὸ προσάντες breg, brežina, reber. 2. težaven, nadložen, okoren, sovražno proti komu obrnjen.

προσ-βάλλω, dor. ep. προτι-βάλλω, v tmezi tudi ποτι-βάλλω I. act. 1. trans. a) vržem proti čemu, na (ob) kaj γαίῃ; τέκνοις χεῖρα položim roko na otroke, ὄμματα τέκνοις obrnem oči (pogledam) na otroke; ἁψῖδα πέτρῳ pritisnem; spravim v potrebo, da, prisilim ἀνάγκῃ; podeljujem, prinašam κῦδος, postavim nasproti, nastavim τῷ ξίφει τὸ στέρνον, zadevam, obsevam ἀκτῖσιν; τινὰ λέγων obračam se na koga; b) pren. α.) priskrbljujem, napravljam, povzročujem, prizadevam ἄσην πατρί; β.) nalagam ὅρκον; γ.) jemljem si k srcu τί. 2. intr. a) vržem se, planem na kaj, napadem koga, drevim, grem proti komu, παντοίως napadam na vse načine; b) pristanem k bregu, dospem kam τινά, τινί, πρός τινα; c) zadenem, trčim ob kaj. II. med. 1. = act. intr. 2. a) napadam koga, zmerjam; b) prispevam iz svojega.

πρόσ-δεγμα, ατος, τό (προσ-δέχομαι) poet. sprejem.

προσ-δέχομαι, ion. -δέκομαι, dor. ep. ποτι-δέχομαι d. m. 1. vzamem k sebi, sprejmem, dovolim dostop, pripuščam τινά, dopuščam, odobravam τὸ ἐκ Δελφῶν. 2. čakam na kaj, prežim na kaj, pričakujem s strahom, bojim se, nadejam se, upam τί, τινά, acc. c. inf., ὅπότ' ἄν, εἰ; τινὶ προσδεχομένῳ ἐστίν kdo kaj pričakuje, παρ' ἃ προσεδέχετο proti pričakovanju. 3. slutim, verujem.

προσ-εργάζομαι d. m. [augm. ἠργ- in εἰργ-, redupl. εἰργ-] 1. a) pridelam, zraven še začnem z delom, delam, vrhu tega izkazujem ἀγαθά τινι; b) vdelam, pristavljam, prilagam τὸ χρυσίον. 2. pridobivam (z delom), pridelam NT.

προσ-έρπω poet. priplazim se, približujem se, prihajam, τὸ προσέρπον bodočnost.

προσ-ήκω 1. a) (zraven) sem prišel, došel, dospel; b) raztezam se, mejim, segam do česa τινί, ἐπί, πρός τι. 2. pren. a) moja dolžnost je, mene se tiče, mene zadeva πρός τινα, pripada mi kaj, ὁ προσήκων kdor ima pravico do česa, ὁ μάλιστα προσήκων φιλίᾳ ki ima največjo pravico do prijateljstva, τοῦτο αὐτονομίᾳ προσήκει to se dá združiti z neodvisnostjo; b) impers. α.) προσήκει μοί τινος imam zvezo s čim, deležen sem česa, imam s čim kaj opraviti, imam pravico do česa, tiče se me kaj, τοῦτω τῆς Βοιωτίας οὐδὲν προσήκει nima nič opraviti z B.; β.) z inf., dat. c. inf., acc. c. inf. spodobi se, primerno je, pristoja, sme se ἀγαθοῖς ὑμῖν προσήκει εἶναι; γ.) pt. προσήκων: (ὡς) προσήκον ker se je spodobilo, ὡς οὐ προσήκον brez vzroka.