Franja

ἀπ-αντλέω posnemam, (za)jemljem stran.

ἅπαξ adv. [Et.: iz ἁ-πακτj-; ἁ cop. + παξ, πήγνυμι = nem. ein-fach] 1. enkrat, εἰς ἅπαξ za enkrat. 2. ἅπαξ za ἐπεί, ὡς, ἐάν = semel; ἂν ἅπαξ brž ko.

ἀπ-αξιόω smatram za nevrednega, zaničujem; odklanjam, zavračam τινά, τί.

ἀπατάω (ἀπάτη) [impf. ἠπάτων, fut, ἀπατήσω, aor. ep. ἀπάτησα, fut. pass. ἀπατήσομαι] 1. act. varam, goljufam, zapeljujem, motim. 2. pass. varam se, goljufam se, varajo me, pt. pf. ἠπατημένος φωτός prevaran od (za) moža; τί ἀγγελίας οὐκ ἐμοὶ ἔρχεται ἀπατώμενον katera vest dohaja k meni, ki ni varava (lažniva); Pl. Prot. 323 a zavisi ὡς od τεκμήριον.

ἀπ-ειλέω² [impf. ἠπείλουν, 3 du. ep. ἀπειλήτην, aor. ἠπείλησα] 1. pretim, grozim, (za)žugam τινί τι in z inf. fut. in aor., ὅτι. 2. obljubujem, obetam. 3. ep. baham se, ponašam se z inf. fut. 4. NT med. = act. 1.

ἀπ-είργω, ion. ἀπ-έργω, ep. ἀπο-έργω [poet. aor. ἀποεργαθεῖν in ἀπειργαθεῖν] 1. a) ločim, razstavljam αὐχένα τε στῆθός τε, odbijam, odvračam κῦμα, (od)podim Τρῶας αἰθούσης; b) izključujem, izločujem, odstranjujem, zadržujem τινά τινος, τινὰ ἀπό τινος, inf. z μή; o vojski: režem proč, grem mimo, puščam ležati, ἐν ἀριστερῇ na levi. 2. a) oviram, (za)branim, odvračam τινά τινος, θεὸς ἀπείργοι bog naj to odvrne; b) zapiram, oklepam, ἐντός omejujem, obsegam, ἀπεργμένος ἔν τινι zaprt v čem, ὃς(sc. Νεῖλος) ἀπεργμένος ῥέει ki teče v novi strugi.

ἀπ-εργάζομαι d. m. (pf. ima akt. in pass. pomen) dodelam, odslužim, izdelam, dovršim τί, napravim koga za kaj τινά.

ἀ-περίοπτος 2 ki se ne ogleduje, ne gleda za čim, ne misleč na, ne skrbeč za τινός.

ἀ-περίτροπος 2 (περιτρέπω) kdor ne mara (se ne briga) za kaj, malomaren; drugi: kdor se več ne povrne.

ἀπ-εχθάνομαι d. m. [fut. ἀπεχθήσομαι, aor. ἀπηχθόμην, pf. ἀπήχθημαι, praes. tudi ἀπ-έχθομαι] 1. zasovražim se, za-, omrzim komu, vzbujam sovraštvo proti sebi τινί. 2. začnem sovražiti, sovražim, mrzim koga τινί.

ἀπ-ῆλιξ, ικος, ὁ ion. = ἀφ-ῆλιξ kdor ima mladeniška leta za seboj, postaren, starikav.

ἄπλοια, ἡ, ion. ἀπλοΐη neugoden čas za vožnjo po morju, oviranje morske vožnje, tišina; pl. neugodni (nasprotni) vetrovi.

ἄ-πλοος 2, skrč. ἄπλους 2 (ἀ priv. + πλοῦς) neploven, za plovbo nepripraven.

ἀπό [Et. lat. ab, iz star. ap (n. pr. aperio) po apokopi iz apo, nem. ab] I. kot adv. se nahaja samo pri pesnikih in Her., kjer se navadno smatra za tmezo. II. praep. z gen. (zapostavljen ἄπο); naznanja pa vobče ločitev od kake stvari ali osebe, in sicer 1. kraj.: a) od, z, na; ἀφ' ἵππων μάχεσθαι na konjih se boriti, ἁψαμένη βρόχον ἀπὸ μελάθρου privezala je vrv na tramovje; στᾶσ' ἀπὸ ῥίου stoječ na skali; ἀπὸ ῥυτῆρος σπεύδω dirjam brez uzd = na skok; κεκρυμμένος ἀπ' ἄλλων pred drugimi skrit; ἀπὸ θυμοῦ sovražen, mrzek; ἀπὸ δόξης, ἐλπίδων proti pričakovanju; ἀπὸ σκοποῦ daleč od cilja; ἀπ' οἴκου daleč od doma; εἷς ἀπὸ πολλῶν eden od mnogih; ἀφ' ἵππων ἆλτο z voza; b) od … sem: ἀπὸ πύργου od stolpa sem; ἀπὸ τῶν ἵππων τοξεύω, ἡ ἀστραπὴ ἔρχεται ἀπὸ ἀνατολῶν; c) s, raz: καταβαίνω ἀπὸ τοῦ οὐρανοῦ; καθαιρέω δυναστὰς ἀπὸ θρόνων s prestola NT. 2. čas.: a) od: ἀπὸ τούτου od tedaj; ἀφ' οὗ odkar; τὸ ἀπὸ τοῦδε odslej; ἀπὸ παίδων od mladih nog; ἀπὸ παλαιοῦ od nekdaj; εὐθὺς ἀφ' ἑσπέρας ko se je zmračilo; b) po, izza: ἀπὸ δείπνου po obedu; ἀπὸ στρατείας po vojni; ἡμέρῃ δεκάτῃ, ἀφ' ἧς παρέλαβε τὸ τεῖχος (= ἀπὸ ταύτης, ᾗ = decimo die post captam arcem). 3. vzročno: od, po, iz, skoz, vsled, s za označenje a) rodu: οὐ γὰρ ἀπὸ δρυὸς ἔσσι … οὐδ' ἀπὸ πέτρης ne izhajaš od = nisi neznanega rodu; οἱ ἀπ' ἐκείνων potomci onih, εἷς ἀπὸ Σπάρτης iz Sparte; ὁ ἀπὸ βουλῆς senator; b) izvira: αἷμα ἀπὸ Τρώων trojanska kri; βάλανος ἡ ἀπὸ τοῦ φοίνικος želod od palme = datel; ἀπὸ θεοῦ (εἶναι) od boga; ὁ ἀπὸ τῶν πολεμίων φόβος strah pred sovražniki; οἱ ἀπὸ Πελοποννήσου = οἱ Πελοποννήσιοι; τὰ ἀπ' ἐμοῦ kar moram jaz storiti; τὰ ἀπὸ σεῦ tvoje mnenje; τὰ ἀπὸ τοῦ πλοίου ostanki ladje NT; οἱ ἀπὸ Πλάτωνος Platonovi pristaši (učenci); se pogosto rabi v NT v zvezi z adi. in glagoli: καθαρός (ἀθῷός) εἰμι ἀπὸ τοῦ αἵματος nedolžen sem pri krvi; ἀφιέναι ἀπὸ τῶν καρδίων iz srca odpustiti; ἰᾶσθαι ἀπό τινος ozdraveti od česa; σώζειν, ῥύειν ἀπὸ τοῦ πονηροῦ rešiti hudega; δικαιοῦσθαι ἀπό τινος opravičiti se od česa; φυλάττεσθαι, βλέπειν, φεύγειν, προσέχειν ἀπό τινος varovati se česa; διελέξατο αὐτοῖς ἀπὸ τῶν γραφῶν iz svetega pisma; ἐκρύβη ἀπὸ ὀφθαλμῶν skrito je pred očmi; c) sredstva: ἀπὸ βιοῖο πέφνεν z lokom ga je usmrtil; ἀπὸ χρημάτων z denarjem, ζῆν ἀπὸ θήρης živeti od divjačine; στέφανος ἀπὸ ταλάντων ἑξήκοντα venec vreden 60 talentov; d) načina in povoda: ὡς ἀπ' ὀμμάτων na videz; ἀπὸ σπουδῆς vneto, z vnemo, iskreno; ἀπὸ γλώσσης ustno; ἀπὸ τοῦ ἀδοκήτου nepričakovano; ἀπὸ τοῦ προφανοῦς očito; ἀπὸ τῆς χαρᾶς od veselja; ἀπὸ φόβου od strahu; ἀφ' ἑαυτοῦ sam od sebe NT; ἀπό τινος καλεῖσθαι nazvan biti po kom; κρίνειν ἀπὸ τῶν ἔργων soditi po delih; θαυμάζω ἀπό τινος radi česa; ἀπὸ σημείου na znamenje; ἀπὸ μιᾶς enoglasno.

ἀπο-δείκνῡμι, -δεικνύω [fut. ἀποδείξω, ion. ἀποδέξω, aor. -έδεξα; pf. -δέδεγμαι] 1. act. a) kažem, objavljam νόμους, ἀποδειχθείς in ἀποδεδειγμένος očiten, priznan (sovražnik); izkazujem, kažem, λόγον račun; b) dokazujem τινὰ μωραίνοντα, razvijam; c) na-, odkazujem; pridobivam πεδίον, izvršujem ἔργα; d) izročam, dajem, posvečujem βωμόν; e) napravljam, izbiram, postavljam, imenujem koga za kaj τινά τι. 2. med. a) γνώμην(pa tudi brez γνώμην) izrekam, razodevam svoje mnenje; b) ἔργον izvršujem, napravljam.

ἀπο-δέω¹ [fut. -δεήσω] 1. manjka mi česa, nimam, potrebujem τινός; τριακοσίων ἀποδέοντα μύρια 10.000 manj 300. 2. sem za kom, ne dosegam koga τινός.

ἀπο-δίδωμι [NT pt. praes. n. ἀποδιδοῦν] 1. act. a) oddajam, nazaj dajam (kar sem dolžan), po-, doplačujem, vračam; b) izročam ἀρχήν, ἐπιστολήν; c) zahvalim se χάριν, plačam, pokorim se za λώβην, izpolnim ὑπόσχεσιν, εὐχάς; d) ἱστορίαν pripovedujem obljubljeno povest do konca; e) κόσμον urejam; f) sporočam, izjavljam; g) prodajam Tuk. 6, 62. 2. med. a) dajam od sebe, prodajam (z gen. pretii.); b) povračam κακὸν ἀντὶ κακοῦ NT.

ἀπ-οδῡ́ρομαι d. m. objokujem, tarnam, oplakujem, žalujem za kom τινά.

ἀπο-θρηνέω objokujem, oplakujem, žalujem za kom.

ἄ-ποινα, ων, τά (iz ἀπό-ποινα, ποινή) 1. globa, ki se je morala plačati za prelito kri, odkupnina, τινός za. 2. odškodnina. 3. plačilo, kazen, globa.