Franja

προσ-ολοφύρομαι d. m. (po)tožim komu svojo nesrečo (nadlogo).

προσ-ποιέω 1. act. pri-, dodam, pri-dobim koga komu, spravim na njegovo stran τινί τινα. 2. med. a) dam si narediti, naredim si kaj ξύλινον πόδα; b) pridobim si koga φίλους; dobivam, prisvojim si, lastim si, pripisujem si kaj; c) spravim pod svojo oblast, podvržem si kaj; d) hlinim se, delam se, trdim o sebi (da kaj vem, da sem kaj, da sem zmagal εἰδέναι, εἶναι, νικᾶν); μή z inf.: delam se nevednega, preziram; z inf. fut: obetam.

προσ-τίθημι [gl. τίθημι, aor. cj. ion. προσθέω, adi. verb. προσθετέον] I. act. 1. pristavljam; polagam, postavljam na, pred kaj λίθον, pri-, zaslanjam, zapiram θύρας, naslanjam, pristavljam κλίμακας. 2. pren. a) nalagam τί τινι, ζημίαν, naročam; pripisujem αἰτίαν, prištevam, vcepim komu kaj, navadim koga na kaj τινὶ τὸ δύνασθαι; delam silo, prisilim koga ἀνάγκην; povzročujem, napravljam; b) do-, pristavljam, podeljujem; pomnožujem, (po)večam, dodajam, primaknem πῆχυν, izročam πόλιν, dajem komu za ženo γυναῖκα, pridružujem se komu ἐμαυτόν; vrhu tega še storim kaj καὶ τοῦτο. II. med. 1. pridružujem se komu, pristopam h komu, držim s kom; privoljujem, pritrjujem, odobravam γνώμῃ. 2. pri-, dodam iz svojega, ψῆφον glasujem za, ugodim komu, ustrezam mu, hvaležen sem χάριν, μῆνιν kuham jezo, πόλεμον začenjam vojsko, napadem z vojsko. 3. pri-, dodevam si kaj, prisvojim, nakopavam si κακόν, pridobivam zase (sebi), ἰσχύν povečam (pomnožim) si moč, τινὰ πολέμιον τοῖς ἄλλοις napravljam si še koga za sovražnika, δάμαρτα jemljem za ženo, πέλας χώρας spremljam v svojo bližino.

προ-τίθημι [gl. τίθημι; ep. praes. ind. 3 pl. προθέουσι, impf. 3 pl. πρότιθεν; ion. praes. med. 3 pl. προτιθέαται] I. act. in pass. 1. spredaj postavim, postavim pred koga δαῖτα, položim, vržem pred koga, τινὰ κυσίν pred pse za hrano φορβάν, ξείνιά τινι izkazujem komu gostoljubnost; pos. a) prinesem σποδόν τινι, prepustim, izročim τινὰ ταφεῦσιν, podam χεῖρα; b) izpostavim τινά; c) določim οὖρον τῆς ζόης, νόμον ἐμαυτῷ dam si zakon; d) dam na izbiro ἢ πείθεσθαι ἢ πείθειν; λόγον dam besedo; e) držim pred kom, αἰτίαν navedem kot vzrok, ἐλπίδα mamim, slepim z upanjem; f) stavim kaj nad kaj, dajem čemu prednost, bolj cenim τί τινος, ἡμᾶς χρημάτων, ἡδονὴν ἀντὶ τοῦ καλοῦ. 2. javno izpostavim, postavim na ogled τὸν νεκρόν; a) določim, razpišem kot nagrado στέφανον ἆθλα, θάνατον ζημίαν določim za kazen smrt; b) priredim ἀγῶνα (ἅμιλλαν) λόγων pozivljem na boj ali tekmo, ἀγῶνα πονηρίας, ἀέθλους; c) javno razglasim, ukažem, naročim τί, inf.; d) predložim v posvetovanje, dam v razgovor βουλήν, πρᾶγμα ἐς μέσον, λόγον περί τινος, γνώμην stavim predlog; προτίθεται σκοπεῖν περὶ πραγμάτων javne zadeve so predmet posvetovanja. II. med. 1. a) postavim kaj pred se, držim pred seboj πέπλον ὀμμάτων; b) dam si postaviti, prinesti na mizo κρέα, δαῖτα; c) sklenem, namenim se, odmenim si NT, smatram za svojo dolžnost τί ali inf. 2. izpostavim kaj svojega (na ogled), izložim, izpostavim ποτήρια, νεκρόν, μέγα πένθος kažem veliko žalost. 3. določim χρόνους (rok), οὖρον ἐνιαυτόν, napovem πόλεμον, ἔχθραν, skličem λέσχην; εὐλάβειάν τινος odvrnem. 4. bolj cenim, stavim kaj nad kaj τί τινος, τί πάρος τινός.

προὔργου (skrč. iz πρὸ ἔργου) važen, koristen, pospešljiv, priležen, priličen, προὔργου τι ποιῶ napredujem v čem; comp. προὐργιαίτερος 3 koristnejši, važnejši, τὰ ἐμαυτοῦ προὐργιαίτερον ποιοῦμαι bolj gledam na svojo korist.

ῥῡ́σιον, τό (ἐρύω) ep. poet. 1. ugrabljeno, (bojni) plen, rop ἐλαύνομαι. 2. a) zastava, zalog; b) kazen, povračilo, odkupnina, odškodnina, φόνον φόνου ῥύσιον τείσω s svojo smrtjo bom njih smrt poplačal.

συγ-καταστρέφω 1. act. hkrati dovršim, sklenem τὸν βίον. 2. med. skupno podvržem, pomagam podjarmiti, hkrati spravim v svojo oblast τὴν ἀρχήν.

συμ-μετακοσμέομαι med. izpreminjam s kom vred svojo obleko (nošo) τινί.

σύν-οιδα def. pf. s prez. pom. [gl. οἶδα; 2 sg. σύνοισθα, 1 pl. σύνισμεν, fut. συνείσομαι in συνειδήσω, ion. pf. 1 pl. συνοίδαμεν, plpf. 3 sg. συνῄδεε, 2 pl. συνῃδέατε] 1. vem kaj s kom vred, vem isto (kar ve kdo drugi), τινί τι vem kaj o kom, ἵνα τούτῳ ταῦτα συνειδῶμεν da izvemo, kaj misli storiti; σύνοιδα νόσον poznam bolezen; ἐμοῦ συνειδότος z mojo vednostjo. 2. σύνοιδα ἐμαυτῷ v svesti sem si, zavedam se, dobro vem, ἀμαθίαν poznam svojo nevednost; veže se: a) navadno s pt. α.) v nom. σύνοιδα ἐμαυτῷ σοφὸς ὤν da sem moder, πάντα ἐψευσμένος αὐτόν da sem ga popolnoma prevaral; β.) v dat. συνοίδαμεν ὑμῖν ἐοῦσι προθυμοτάτοισι da ste, μοὶ θνῄσκοντι συνείσῃ boš priča moje smrti, συνῄδη ἐμαυτῷ οὐδὲν ἐπισταμένῳ dobro sem vedel, da nič ne razumem, τοῖς λόγοις ξύνοιδα οὖσιν ἀλαζόσιν vem, da so besede bahave; γ.) v acc. χθόνιον ὄντα, ἄχη πίτνοντα; εἰ τέοισί τι χρηστὸν συνῄδεε πεποιημένον ako je vedel, da je kdo izvršil kak nenavaden čin; b) s ὅτι, ὡς ali indir. vpraš. ξυνίσασ' εὐναί, ὅσα θρηνῶ, εἰ ἐπιορκῶ, ξύνοιδα ἐμαυτῷ, ὅτι οὐκ ἂν καρτερήσαιμι. 3. subst. a) συνειδώς sovedec, sozarotnik οἱ συνειδότες τὴν πρᾶξιν; b) τὸ συνειδός znanje, vednost stvari.

συ-σκευάζω 1. act. in pass. skupaj spravljam, pripravljam (stvari) na pot, πράγματα napravljam (povzročam, vnemam) razprtije. 2. med. a) spravljam svoje stvari skupaj, pripravljam se na pot (pohod) τὴν πορείαν; συσκευασμένος za pot (pohod) pripravljen; b) pripravljam zase, priskrbujem si ἐπιτήδεια; snujem; c) pridobivam si, spravljam si zvijačno na svojo stran, prisvajam si; πόλιν spletkarim v mestu, κατηγορίαν vložim (povzročim) tožbo, τινός zaradi česa, τὰ πράγματα snujem spletke; πάντας ἀνθρώπους ἐπί τινα podpihujem, ščuvam.

ὑπ-άγω A act. I. trans. 1. ženem, vedem, peljem pod kaj τινά, τί; a) ἵππους (ὑπὸ) ζυγόν vpregam v jarem, zapregam, τινὰ ἐς χεῖράς τινος spravljam koga pod oblast koga; b) (δίκην) ženem, peljem, tiram pred sodišče, tožim, τινὰ θανάτου na smrt; τινά, ὑπό τι, ὑπό τινα. 2. a) polagoma zapeljem, pripravim koga kam, ne da bi opazil, zapeljem, prevaram, ukanim, zavedem, εἰς ἀνάγκην spravim v zadrego, primoram, silim k čemu; b) odpeljem koga skrivaj izpod česa, skrivaj odstranim, umaknem, odtegnem, spravim iz ἐκ βελέων, velim počasi se umakniti τὸ στράτευμα. II. intr. 1. polagoma grem, se pomikam naprej, počasi prodiram. 2. (počasi) se odstranim, neopaženo se umikam, skrivaj odhajam, ὕπαγε idi, poberi se NT. B med. I. 1. pridobim zase, zvabim k sebi (na svojo stran), zapeljem. 2. podvržem si, spravljam pod svojo oblast πόλιν.

ὑπ-ισχνέομαι d. m. [fut. ὑποσχήσομαι, aor. ὑπεσχόμην, imper. ὑπόσχου, ep. ὑπόσχεο, pf. ὑπέσχημαι, ion. praes. pt. ὑπισχνεύμενος; ep. ion. tudi ὑπίσχομαι, impf. 2 sg. ep. ὑπίσχεο] 1. obetam, obljubujem τί, τινί τι, acc. c. inf. fut., inf. aor., posebno: a) obetam komu svojo hčer, zaročim; b) zaročim se. 2. zatrjujem, zagotavljam, izjavljam εἰδέναι.

ὑπό, v anastrofi ὕπο, ep. poet. tudi ὑπαί [Et. lat. sub, got. uf, nem. ob (n. pr. Ob-dach)] A adv. spodaj, τοὺς δ' ἄρ' ὑπὸ τρόμος εἶλεν (spodaj, t. j. v nogah), pod njimi ὑπὸ δ' ἡμίονοι ταλάεργοι. B praep. I. z gen. 1. krajevno na vprašanje odkod? (in kje?): pod, izpod, ἵππους λύω ὑπὸ ζυγοῦ izprežem, λύομαι ὑπ' ἀρνειοῦ, νεκρὸν ὑπ' Αἴαντος ἐρύω iztrgam iz rok, ὑπὸ χθονός pod zemljo, τὰ ὑπὸ τῆς γῆς kar je pod zemljo, ῥέει κρήνη ὑπὸ σπείους teče iz(pod) votline, τὸν μοχλὸν ὑπὸ σποδοῦ ἔλασα pod (v) žerjavico. 2. pren. se rabi pri osebah, katere kaj povzročijo: a) tako zlasti pri pasivu in pri glagolih pasivnega pomena (= lat. ab): od, po δάμναμαι, ἀποθνῄσκω, ἀπόλλυμαι, πίπτω ὑπό τινος itd., φοβέομαι (φεύγω) ὑπό τινος bežim pred kom, ἐκπίπτω, ἀνίσταμαι ὑπό τινος izžene me kdo, prisili me kdo, da se izselim, ὡς διάκειμαι ὑπὸ τῆς νόσου kako me je bolezen zdelala, πράγματα ἔχω ὑπό τινος nadleguje me kdo, ὁ τούτων κύριος καταστὰς ὑφ' ὑμῶν ki ste ga vi postavili za gospodarja; δίκην δίδωμι ὑπό τινος kaznuje me kdo, εὖ ἀκούω ὑπό τινος na dobrem glasu sem pri kom; b) vzročno: iz, vsled, zaradi, od: νῆες κονάβησαν ὑπ' ἀυσάντων Ἀχαιῶν vsled kričanja Ahajcev, ὑφ' ἡδονῆς od (iz) veselja, ὑπὸ λύπης vsled (od) žalosti, ὑπὸ φόβου iz (od) strahu, ὑπ' ἀναισχυντίας iz nesramnosti, ὑπὸ ἀπειρίας zaradi premajhne izkušnje, ὑπὸ ταύτης τῆς ἀσχολίας zaradi teh opravkov, οὐκ ἐμῶν ὑπ' ἀγγέλων πορεύεται ne prihaja na moje povelje; c) izraža spremne okoliščine: pod, med, ὑπ' αὐλητρίδων (αὐλῶν) med glasom piščalk, ἐστρατεύετο ὑπὸ συρίγγων, ὑπὸ βροντῆς med gromom, ὑπὸ πομπής ἐξάγω v slovesnem izprevodu, ὑπ' εὐκλείας ἀποθνῄσκω na dobrem glasu (slavno), ὑπὸ μαστίγων pod biči, pod vplivom bičev. II. z dat. 1. krajevno a) na vprašanje kje?: pod ὑπό θάμνῳ κατάκειμαι, μάρναμαι ὑπὸ τείχει, ὑπὸ Ἰλίῳ pod zidovjem Ilija, εὕδω ὑπὸ πέτρῃ, ἔχω ὑπὸ τῷ ἱματίῳ, ὑπὸ Τμώλῳ na vznožju Tmola, οἱ ὑπὸ τοῖς ἅρμασιν ἵπποι (v voz) vpreženi konji; b) pri glagolih premikanja, na vprašanje kam?: τίθημι ὑπ' αἰθούσῃ postavim na mostovž, Σαρπηδόνα εἶσαν ὑπὸ φηγῷ pod bukev, κατακρύπτω ὑπὸ κόλπω, ἔζευξαν ὑφ' ἅρμασιν v (pred) voz, πίπτω ὑπὸ τῷ ἵππῳ pod konja. 2. pren. a) pod oblastjo, δέδμητο δὲ λαὸς ὑπ' αὐτῷ narod mu je bil podložen, ὑφ' ἡνιόχῳ pod vodstvom voznika, εἰμὶ ὑπό τινι sem komu podložen, ἔχω ὑπ' ἐμαυτῷ imam v svoji oblasti, στρατεύομαι ὑπό τινι služim (kot vojak) pod vodstvom koga, γίγνομαι ὑπό τινι pridem pod oblast koga, ποιοῦμαι ὑπ' ἐμαυτῷ spravim pod svojo oblast, podjarmim si, ὑπὸ παιδοτρίβῃ ἀγαθῷ pod varstvom dobrega vzgojitelja; b) = ὑπό z gen.: od, po, vsled, zaradi δάμναμαι ὑπὸ δουρί (ὑπὸ χερσί τινος), Ἀτρείδεω ὑπὸ χερσίν pod Atridovimi udarci, slično τυπεὶς ὑπὸ δουρί, ὑπ' Ἀτρείδῃ πότμον ἀναπλήσαντες, κτεινόμενος ὑπὸ Πατρόκλῳ, ἐφόβηθεν ὑφ' Ἕκτορι so bežali pred Hektorjem, παῖδα τίκτω ὑπό τινι rodim s kom, ὁρμηθέντες ὑπὸ πληγῇσιν gnani od udarcev; c) ὑπὸ σκότῳ v temi, ὑπ' ἀμύμονι πομπῇ pod varnim spremstvom. III. z acc. 1. krajevno (na vprašanje kam? in kje?): pod, tja … pod, ὑπὸ Τροίην ἦλθον prišel sem pod (v) Trojo, εἶμι ὑπὸ γαῖαν grem pod zemljo, ὑπ' αὐγὰς ἠελίοιο pod solnčnimi žarki, podnevi; pred ὑπάγω ὑπὸ τὸν δῆμον, ὑπὸ δικαστήριον ἄγω; ὑπὸ τὸν Κιθαίρωνα ναός ἐστιν pod K., ὁ ὑπὸ γῆν χρυσός. 2. pren. pod oblast (jo), pod varstvo (m), pod zaščito, ὑπ' ἐμαυτὸν ποιοῦμαι spravim pod svojo oblast, podvržem si, γίγνομαι ὑπό τινι pridem pod oblast koga, εἰμὶ ὑπὸ βασιλέα sem pod oblastjo kralja, οἱ ὑπό τινα podložniki, οἱ ὑπό τινα ὑπάρχοντες podpoveljniki; εἰμὶ ὑπὸ τὸν πεζὸν στρατόν sem pod varstvom pehote, slično καταφεύγω ὑπὸ τὸν στρατόν pribežim pod varstvo vojske (na suhem). 3. časovno: pod, proti, ob, ὑπὸ νύκτα pod noč, proti noči, ponoči, ὑπὸ τοὺς αὐτοὺς χρόνους, ob istem času, ὑπὸ τὰς ἡμέρας ἐκείνας one dni, ὑπὸ τὴν κατάλυσιν τοῦ πολέμου kratko pred sklepom miru; ὑπὸ τὸν σεισμόν ob času potresa, πάνθ' ὑπὸ μηνιθμόν dokler se je srdil, ὑπὸ ταῦτα ob tem času. 4. ὑπό τι: nekoliko, nekaj ταῦτ' ἐστὶν ὑπό τι ἄτοπα.

ὑπο-κρῑ́νομαι med. 1. izrekam na vprašanje svojo sodbo, odgovarjam, odvračam. 2. tolmačim, razlagam τί (sanje). 3. sem igralec, igram, pretiravam kakor igralec; hlinim se, delam se NT.

ὑπο-ποιέω 1. act. skrivaj povzročujem ζῆλον. 2. med. a) izkušam po zvijači (polagoma) zase pridobiti ali spraviti na svojo stran; b) privabim si, prihlinim si kaj, lastim, prisvajam si (ime) σχῆμα; παρρησίαν slepo posnemam.

ὑπό-χειρ, ος, ὁ, ἡ poet. ὑπο-χείριος 2 in 3 (χείρ) kar je v (pri) roki, v oblasti koga, podložen, podvržen, ὑποχείριον ποιοῦμαι, παρέχω τινά podvržem, podjarmim si koga, ὑποχείριος γίγνομαι pridem pod oblast koga, ὑποχείριον ἔχω imam v svoji oblasti; ὑποχείριον λαμβάνω τινά dobim v svojo oblast.

φθείρω [fut. φθερῶ, aor. ἔφθειρα, pf. ἔφθαρκα in ἔφθορα, pass. pf. ἔφθαρμαι, 3 pl. ἐφθάραται, plpf. ἐφθάρατο, aor. pass. ἐφθάρην, fut. pass. φθαρήσομαι, adi. verb. φθαρτός, med. fut. φθεροῦμαι (s pas. pom.), ion. fut. φθερέω] 1. act. uničujem, pokončujem, zatiram, poškodujem, (raz)rušim, pustošim, (u)morim, pokvarim, onečastim, zapeljujem τινά τι, ἀπό τινος odvrnem od česa NT. 2. pass. propadam, poginjam, izginjam, pogubim se, poškodovan sem; pf. sem razrušen ali opustošen, ὑπό τινος od koga, τινί po kom, πρός τινα pridružim se v svojo nesrečo komu.

φιλοκαλέω 1. sem prijatelj lepega, ljubim lepo in blago. 2. iščem svojo čast v čem, sem častihlepen, prizadevam si, trudim se (vneto).

φιλονῑκέω (φιλό-νικος) ljubim zmago, potegujem se za zmago ali prednost, tekmujem, borim se, pričkam se, prepiram se, pravdam se, trdovratno se držim česa, trdim svojo, sem svojeglav, sem častihlepen ὅπως, πρός τι; inf. s τί ali ὅπως.

φιλό-πολις, ιδος, ὁ, ἡ kdor ljubi svojo domovino, domoljuben, τὸ φιλόπολι ljubezen do domovine, domoljubje.