Franja

ὄπι-σθε(ν), ep. tudi ὄπι-θε(ν) [Et. lat. ob, op (iz opi), n. pr. op-erio, sor. ἐπί] I. adv. 1. kraj.: zadaj za, vzad, od zad(aj), za hrbtom, οἱ ὄπιθεν λόγοι sledeče (naslednje) knjige, καταλείπω ostavljam, zapuščam, μένω zaostajam, ποιοῦμαι ποταμόν ὄπισθεν postavim čete tako, da imajo reko za hrbtom = krijem (četam) hrbet z reko; pren. ἔθνη ὄπισθεν ποιοῦμαι podvržem si; τοὺς ὄπισθεν εἰς τὸ πρόσθεν ἄγω dam zadaj stoječim (= premaganim) prvo mesto; ὄπισθεν γίγνομαι pridem za hrbet, οἱ ὄπισθεν kar je zadaj, zadnji deli, ἐκ τοῦ ὄπισθεν od zadaj, za hrbtom. 2. čas. pozneje, potem, vbodoče. II. praep. z gen.: za τῆς θύρης, δίφρου ὄπισθεν; pren. οὕτω χρὴ διὰ στέρνων ἔχειν γνώμης πατρώας πάντ' ὄπισθεν ἑστάναι treba je misliti v srcu, da je vse za očetovo voljo = da je treba očetovo voljo bolj spoštovati nego vse drugo.

ὁπόσος 3, ep. ὁππόσος in ὁπόσσος, ion. ὁκόσος (korel. k πόσος, relat. in indir. vpraš.) 1. o številu: kolikšen, koliko, kot; pl. vsi, ki; vse kar; z ἄν: kolikršenkoli, po kolikor, ὁπόσα βούλεται kolikor hoče, kolikor se mu ljubi, ὁπόσην τινά kolikršnokoli. 2. o prostoru: kako velik, kakor daleč ὁπόσσον ἐπέσχε πῦρ.

ὁράω [Et. iz ϝοράω, kor. wer, nem. be-wahren, wahr-nehmen, ge-wahr (wer-den). – Obl. impf. ἑώρων, fut. ὄψομαι, aor. εἶδον, pf. ἑώρακα, pass.pf. ἑώραμαι, ὦμμαι, aor. ὤφθην, fut. ὀφθήσομαι, adi. verb. ὁρατός, ὀπτός, ὀπτέον – ep. ὁρόω, ὁράᾳς, ὁρόωσι, opt. ὁρόῳτε, pt. ὁρόων, ὁρόωσα; med. ind. 2 sg. ὅρηαι, 2 pl. ὁράασθε, inf. ὁράασθαι, impf. ὁρόωντο; act. 3 sg. ὅρα, med. 3 sg. ὁρᾶτο, fut. 2 sg. ὄψεαι, pf. ὄπωπα, plpf. ὀπώπεε, -πει; ion. ὁρέω, 1 pl. ὁρέομεν, 3 pf. ὁρέουσι, pl. ὁρέων, -έουσα, -έον, impf. ὥρεον, med. pr. ind. ὁρέομαι, cj. ὁρέομαι, pt. ὁρεόμενος, impf. ὡρεόμην]. I. act. vidim 1. intr. morem videti, gledam, zrem, motrim; a) abs. ὁρᾷς; lat. viden', vidiš? pt. ὁρῶν na svoje oči, ὁρῶντα λέγω kar jasno vidim t. j. govorim resnico; b) s predlogi: εἴς τι, εἴς τινα na kaj (koga), πρός τι upiram oči v kaj, πρὸς τὰ χρηστά gledam na, κατά τι gledam doli na kaj, ἐπὶ πόντον tja na morje; c) gledam, pazim, čuvam se, trudim se, sem v skrbeh ὅπως, ὅπως μή; εἰ ako; d) φίλως ὁράω rad vidim, ako; e) o krajih: obrnjen sem, ležim τὸ τεῖχος ὁρᾷ εἰς ali πρὸς τὴν θάλασσαν. 2. trans. a) vidim, zagledam, ogledam, zapazim τί, τινά ali s pt. ὡς εἶδε τὸν Κλέαρχον διελαύνοντα ko je zapazil, da jaše Kl.; φῶς ὁρῶ živim, οὐκέτι ὄψομαι bom mrtev; b) obiskujem, shajam se s kom; c) duševno: spoznam, opazim, razumem, vem; doživim ταύτην ἡμέραν; d) τινί τι oskrbim komu kaj. II. pass. vidijo me, pokažem se, τὰ ὁρώμενα vse, kar se vidi; s pt. ὤφθη φεύγων videli so, da je bežal.

ὀρθρινός, ὄρθριος 3 (ὄρθρος) na vse zgodaj, zarana, rano v jutro NT.

ὅσος 3 [Et. iz ὁτjο-ς, kor. jo-, gl. ὅς] ep. poet. tudi ὅσσος, ὅσσος τε, ep. ὁσσάτιος, korel. k τόσος, τοσοῦτος; tako velik (dolg, daleč, tolik), kakor; kolikršen: 1. τοσοῦτος, ὅσος = lat. tantus … quantus tolikšen kakor, τοσοῦτοί ἐσμεν, ὅσοι νῦν συνεληλύθατε toliko nas je, kolikor se vas je sedaj sešlo; pl. vsi, ki; vse, kar; ὅσοι μὲν … οἳ δέ vsi ki … ti pa; ὅσος τις kolikršen pač, ὅσοί τινές εἰσιν kolikor jih je, v kolikršnem številu pač, ὅση μὴ ἱερὰ (χώρα) kolikor je neposvečene zemlje. – pri sup. kar: ὅσας πλείστας (ἐδύνατο) kar največ; tudi brez δύνασθαι; ἀμήχανος ὅσος neizmerno (čudo) velik, θαυμαστὸς ὅσος (mirum quantum) čudovito velik; ἄφθονοι ὅσοι v obilici. 2. v zavisnem vprašanju: ὁρᾷς, ὅση ἡ θεῶν ἰσχύς ἐστιν. 3. v vzkliku: εἰς ὅσον κλύδωνα συμφορᾶς ἐλήλυθεν v kako veliko nesrečo je zabredel! 4. brez glagola: ὅσαι ἡμέραι vsak dan, ὅσα ἔτη (ἐστίν) kolikor je let, vsako leto. 5. z inf. (za τοσοῦτος) = ὥστε: τὸ θεῖον τοσαύτην ἔχει τὴν σοφίαν, ὅσην πάντα εἰδέναι. Ἐλείπετο τῆς νυκτός, ὅσον σκοταίους διελθεῖν. 6. adverb. a) ὅσῳ (za)kolikor, čim; ὅσῳ … τοσούτῳ kolikor … toliko = tanto … quanto (s kompar. in brez kompar.), ἐν ὅσῳ medtemko, dokler, ἐφ' ὅσον v kolikor, pri komp.: čim; καθ' ὅσον μή razen da; b) ὅσ(σ)ον, ὅσατε, ὅσσον τε kolikor, kolikor daleč, tako silno, kakor, v kolikor, ὅσον τάχιστα (τάχος) kar najhitreje, čimprej, ὅσον οὔπω, οὐδέπω skoraj že, kmalu, μικρὸν ὅσον ὅσον le še nekaj malega (malo časa) NT, ὅσα δή kolikorkoli, karkoli, ὅσον μόνον samo, le (tako daleč, kakor), ὅσον οὐ skoraj, malodane, ὅσα πρὸς τοὺς θεούς kar se tiče bogov, ὅσον ἐπ' αὐτῷ kolikor je to od njega odvisno (v njegovi moči), ὅσον ἐδέεο dokler si prosil; c) pred števniki in določili mere: (ὅσα γε, ὅσαπερ) nekako, približno, okoli; d) pri komp. za kolikor, ὅσον τε toliko da, dosti, da, kolikor.

ὅσ-τις, ἥ-τις, ὅ-τι, ὅτι, ὅ τi ὅττι [at. οὗτινος, ὅτου, ἧστινος, dat. ᾧτινι, ὅτῳ, ᾗτινι, acc. ὅντινα, ἥντινα, ὅτι, pl. οἵτινες, αἵτινες, ἅτινα, ἅττα, gen. ὧντινων, ὅτων, dat. οἷστισι, ὅτοις, acc. οὕστινας, ἅστινας; ep. ὅτις, ἥτις, ὅττι, gen. ὅττεο, ὅττευ, ὅτευ, dat. ὅτεῳ, acc. ὅντινα in ὅτινα; pl. nom. in acc. neutr. ὅτινα, ἅσσα, gen. ὅτεων, dat. ὁτέοισι, acc. ὅτινας; ion. sg. gen. ὅτευ, dat. ὅτεῳ, pl. gen. ὅτεων, dat. ὁτέοισι, fem. ὁτέῃσιν] 1. splošni relativ: kdor(koli), karkoli, vsak ki, vse kar, (takšen) ki; z ind., cj., opt. (tudi opt. + ἄν); v relat. stavkih finalnega pomena tudi z ind. fut. a) včasih = ὅς kdor, kar; posebno πᾶς ὅστις vsak, ki; οὐδεὶς ὅστις nihče, ki; οὐδεὶς ὅστις οὐ vsak; οὐδὲν ὅτι nič, kar; οὐδὲν ὅτι οὐκ vse, ὅστις μή ki morda ne bi, ἔστιν ὅστις marsikateri, οὐκ ἔστιν ὅστις οὐ vsak; b) kakor ὅς izraža tudi α.) vzrok: ker (= quippe qui), πῶς ἐγὼ κακὸς φύσιν, ὅστις ἀντέδρων; β.) posledico (= ὥστε): τίς οὕτως εὐήθης, ὅστις; γ.) namen: ξυνέδρους ἑλέσθαι, οἵτινες ξυμβήσονται; c) pogosto se nanaša na samostalnik v pluralu: ὅστις ἀφικνεῖτο, πάντας; d) pred sup. ἥτις ἀγριωτάτη kar najbolj divja. 2. v indir. vprašanjih: kdo, kaj (neki), kateri, kakšen; acc. neutr. ὅ τι zakaj, čemu. – adv. ἀνθ' ὅτου, καθ' ὅτι iz katerega razloga, zakaj, ἐξ ὅτου odkar.

ὅστισ-περ 3 kdor ravno, kdorkoli, vsak, ki, ὅτιπερ vse, kar.

οὐδ-είς, οὐδε-μία, οὐδ-έν, gen. οὐδενός, οὐδεμιᾶς 1. niti eden, nihče, nobeden, nič, ἤ τις ἢ οὐδείς komaj ta ali oni, zelo malo (njih), οὐδεὶς ὅστις nikdo, οὐδεὶς ὅστις οὐ vsakdo, vsi, οὐδὲν ὅτι οὐκ vse. 2. malovreden, brez vrednosti οὐδένες ἐόντες ἐν οὐδαμοῖσι ἐοῦσι, οὐδὲν λέγω nimam prav, govorim nespametno (neumnosti, nezmisel), οὐδέν εἰμι po meni je, sem uničen, sem nič(la), sem brez veljave (vrednosti), sem nizkega rodu, ὅτῳ ταῦτα παρ' οὐδέν ἐστι kdor se za to ne meni, ἄγω τὸ πρᾶγμα ὡς παρ' οὐδέν smatram stvar za malo važno, δι' οὐδενὸς ποιοῦμαι, τίθεμαι nič ne cenim (veljam), ἐν οὐδενὸς μέρει εἰμί, παρ' οὐδὲν ἄγω, τίθεμαι, εἰμί nič ne veljam, sem brez veljave. 3. adv. οὐδέν v nobenem oziru, nikakor ne, prav nič ἔτισε; sploh ne; οὐδέν τι nikakor ne, οὐδὲν μᾶλλον nič bolj, vkljub temu, pri vsem tem, vendar, οὐδὲν ἧσσον (ἔλαττον) nič manj, ravno tako, tem bolj.

οὖλος¹ 3 [Et. iz ϝολνος; lat. lana iz vlana, slov. volna] ep. volnen, kosmat, kodrast, gost, οὖλον κεκλήγοντες zmedeno, vse križem kričeč.

ὄψον, τό [Et. ὀ skupaj + ψωμός] prigrizek, vse kar se je pri kruhu: meso, ribe, sir, sadje; zabela, začimba.

παγ-κευθής 2 (κεύθω) poet. ki vse (s)krije ali sprejme νεκρῶν πλάξ.

παγ-κοίτας dor. poet. = παγ-κοίτης, ου, ὁ ki vsem postelje, vse upokoji.

πάγ-χρηστος 2 za vse poraben ali dober.

παμβῶτις, ιδος, ἡ (βόσκω) poet. ki vse preživlja, hraniteljica vsega.

πάμ-μαχος 2 (μάχομαι) vse premagujoč, vsemogočen.

πάμ-μηνος 2 (μήν) poet. ki traja vse mesece (celo leto), neprestan, neprenehljiv, veden.

παμ-φάγος 2 (φαγεῖν) poet. požrešen, vse uničujoč πῦρ.

παμ-φόρος 2 (φέρω) vse donašajoč, v vsakem oziru rodoviten, za vse pridelke prikladen, posebno koristen.

πάν-αγρος 2 (ἀγρέω) ep. ki vse (u)lovi (ujame).

παν-αφῆλιξ, ικος, ὁ, ἡ ep. popolnoma brez vrstnikov, παναφήλικά τινα τίθημι ugrabim komu vse vrstnike.