Franja

ὑπο-φαίνω 1. act. trans. potegnem kaj izpod česa, pokažem izpod česa θρῆνυν τραπέζης. 2. act. intr. in pass. polagoma se pokažem ali pojavim; ἡμέρα dan se zasveti (napoči), ἔαρ pomlad napoči (nastopi).

ὑπό-φαυσις, εως, ἡ (φάος) neznatna razsvetljava skozi eno okno ali odprtino, tesna odprtina, ozek prostor (med prostoroma).

ὑπο-χέω in med. [χέω, aor. ep. ὑπέχευα] 1. sipljem, naspem, nasteljem kaj pod čim τὶ ὑπό τινι; φύλλα ὑποκέχυται listje je nasuto ali nastlano. 2. razgrinjam, razprostiram kaj pod čim τὶ ὑπό τινος. 3. nalivam med kaj, φυσιολογίαν dajem; povzročam, prizadevam, ἀπιστίη ὑπεκέχυτο αὐτῷ na tihem je dvomil, ni mogel verjeti.

ὕπτιος 3 (ὑπό, lat. supinus) 1. nazaj nagnjen ali naslonjen, vznak, na hrbtu ležeč, nazaj, ritenski ἐξ ὑπτίης διανέω. 2. obrnjen narobe, ἀσπὶς ὑπτία obrnjena (votla) stran ščita. 3. raven, plan Αἴγυπτος.

ὑστερο-φθόρος 2 (φθείρω) poet. ki pozno ugonobi ali kaznuje.

φαλαγγομαχέω borim se proti falangi ali pehoti.

φάλαρον, τό (φάλος) 1. kovinski glaviči ali rogovi na šlemu. 2. konjski nakit na glavi.

φάος, ους, τό [gl. φαίνω. – dat. φάει, pl. φᾱ́εα, φαέων, φᾱ́εσι in φάεσσι, ep. φόως, at. skrč. φῶς, φωτός, φωτί; pl. φῶτα, φώτων] 1. luč, (dnevna ali solnčna) svetloba, dan, ἐν φάει podnevi, φάοσδε, φόωσδε na svetlo, na dan, ἔτι φάους ὄντος dokler je še dan a) luč življenja, življenje, φάος ὁρῶ, βλέπω živim; b) javnost, εἰς φῶς φαίνω (λέγω) javno, odkrito povem; c) sreča, blagor, rešitev, zmaga, up; d) rešitelj, dika, ljubljenec. 2. plamenica, baklja, svetilnica, svetilka. 3. luč oči, vid; pl. oči.

φάρμακον, τό 1. zdravilno ali čarodejno zelišče, čarodejna pijača, mamilo, bajilo. 2. izdatno sredstvo, zdravilo, lek, strup. 3. barva. 4. nenavadna čudna tvarina, n. pr. nafta.

φᾶρος, ους, τό ep., φάρος poet. 1. velik kos tkanine ali platna; platneno ogrinjalo, (mrtvaški) prt, odeja. 2. plašč, obleka. 3. jadrovina, jadro. 4. pajčolan.

φαῦλος 3 in 2 φλαῦρος 3 1. a) slab, slaboten, preprost, navaden, ubog, siromašen ἱμάτιον, σιτία, ποτά, ἀσπίδες navaden (ki jih kdo ravno ima); o osebah: nizkega rodu, navaden, οἱ φαῦλοι preprosti (navadni ljudje), οἱ φαυλότατοι najnižje vrste vojaki; b) lahek, ne težak ἐρώτημα; c) majhen, neznaten, brezpomemben ἀρχή, grd τὸ εἶδος, prazen ἔπη; στρατιά neznaten, majhen, φαῦλα ἐπιφέρω navajam stvari, ki so brez pomena. 2. a) slab, neraben, brez vrednosti τείχισμα, ἆρα φαύλη ἂν εἴη ἡ ἀποδημία ali bi bila to slaba selitev?; b) o osebah: α.) nesposoben, neraben, zanikaren, neizvežban, neizobražen τὰ γράμματα, φαῦλος τὴν γνώμην nerazsoden; slab τοξότης; β.) len, bojazljiv, lahkomiseln; c) (moralno) slab, izprijen. – τὸ φαῦλον malopridnost, hudobija. 3. adv. φαύλως in φλαύρως ἀκούω obrekujejo me, sem na slabem glasu, πράττω sem nesrečen, ἔχω slabo se mi godi, τὴν τέχνην φλαύρως ἔχω sem neizkušen (nevešč) v umetnosti.

φέρω [Et. lat. fero, ferre; nem. gebären (stvn. beran, nositi), slov. berem, brati, nabiram; lat. fors, feretrum, -fer, fer-tilis; nem. Bahre, Bürde, frucht-bar. – Obl. fut. οἴσω, aor. ἤνεγκα, -ον, pf. ἐνήνοχα, pass. ἐνήνεγμαι, -νεγξαι, -νεγκται, aor. ἠνέχθην, fut. ἐνεχθήσομαι, οἰσθήσομαι, adi. verb. οἰστός, οἰστέος, φερτός; med. fut. οἴσομαι (tudi pass.), aor. ἠνεγκάμην, -όμην, imp. ἐνεγκοῦ – ep. praes. cj. 3 sg. φέρῃσι, imp. 2 pl. φέρτε, inf. φερέμεν, impf. φέρον, iter. φέρεσκε, fut. act. inf. οἰσέμεν; aor. act. ἤνεικα, ἔνεικα, inf. ἐνεικέμεν, ἐνεῖκαι, med. ἠνεικάμην in ἐνεικάμην, aor. mixt. imper. οἶσε, οἰσέτω, οἴσετε, inf. οἰσέμεν(αι) ion. aor. inf. οἶσαι, pass. pf. ἐνήνειγμαι, aor. ἠνείχθην. – vzpor. obl. φορέω, ep. praes. cj. 3 sg. φορέῃσι, inf. φορέειν, φορῆναι, φορήμεναι; impf. φόρεον, iter. φορέεσκε, aor. φόρησε; NT fut. φορέσω, aor. ἐφόρεσα]. I. act. trans. 1. a) nosim, imam na sebi ἱμάτιον, χερμάδιον, ὅπλα sem oborožen, κοῦρον γαστέρι nosim pod srcem, ἄψοφον βάσιν = ἀψόφως βαίνω; b) prinašam, τὶ πρός τινα kaj h komu; pt. φέρων pogosto = s, z: πρέσβεις ἦλθον δῶρα φέροντες z darili, ἦλθον τὰ ὅπλα φέροντες z orožjem; pt. φέρων stoji tudi pogosto za natančni opis dejanja: ἔγχος ἔστησε φέρων prinesel je sulico in jo je postavil, σῖτον παρέθηκε φέρουσα prinesla je jed in jo je postavila pred njega; c) pren. prenašam, pretrpim, vzamem nase λυγρά, κακά, τύχας, τὰς διατριβάς prenašam, ῥᾷστα τὸν βίον, συμφορήν; ἀλγεινῶς, χαλεπῶς φέρω težko prenašam, težko mi dé, žalosten sem, zamerim, nejevoljen sem, tudi z dat. τῷ πολέμῳ, ἐπὶ τῇ πολιορκίῃ; o jedi: prenašam, prebavim ἐσθίουσι πλείω ἢ δύνανται φέρειν. 2. a) (nosim in) premikam, odnesem, odpeljem πόδες μιν ἔφερον, μένος ἰθύς τινος grem naravnost nad koga; o ladji: vozim, pripeljem ἐνθάδε, ἐπὶ πόντον; o vetru: ženem, podim ἄνεμος νῆας (ἄνεμος φέρων ugoden veter); zanesem ἄελλαι ἐπὶ πόντον, podim semtertja ἔνθα καὶ ἔνθα, raznesem πῦρ, odnesem ἔπος; ἅρμα vlečem, vozim, peljem πόλινδε. – pass. α.) meče, zanaša, podi me kdo ἀνέμοις φέρομαι, φέρομαι τῇ ἐπιθυμίᾳ žene (prevzame) me poželenje; β.) padam, tečem, letim πᾶν δ' ἦμαρ φερόμην, ἧκε φέρεσθαι vrgel ga je, da je padel; πόδα προέηκε φέρεσθαι izpustila je nogo, da je padla, ὁμόσε drevim, planem na kaj ἐπί τινι, εἰς, ἐπί τινα, κατὰ τῶν πέτρων zvrnem se (padem) s skale, δρόμῳ πρός τινα v skoku dirjam proti komu; o konju: ἵππος βίᾳ φέρεται uide, uteče; ἐπὶ τῷ ἅρματι vozim se; φυγῇ εἴς τινα bežim h komu, ὅποι γῆς gl. ὅποι; τὸ βέλος διπλάσιον φέρεται sega (nese) dvakrat tako daleč; part. φερόμενος naglo, hitro, urno, nenadoma; φερόμενοι ἐσέπιπτον hitro so napadali, ἥξει φερόμενα τὰ κακά hitro bo prišla nesreča, ᾠχόμην φερόμενος ἀπὸ τῆς ἐλπίδος bil sem nenadoma razočaran; γ.) uspevam, imam uspeh, srečno se iztečem, νόμοι οὐ καλῶς φέρονται slabo se godi zakonom, καλῶς (εὖ) φέρομαι dobro se mi godi, κακῶς φέρομαι slabo je z menoj, slabo se mi godi; b) odnesem, u-, pograbim τεύχεα, ἔναρα, grem si po kaj τεύχεα παρά τινος, φάρμακα; pos. α.) pridobim, več dosežem, μισθόν dobivam plačo, imam korist; β.) ἄγω καὶ φέρω robim in plenim, oropam do golega, zasužnjim; c) α.) nosim kam, pri-, donašam, dajem, δῶρα, plačujem φόρον, μισθόν; ψῆφον glasujem, χάριν izkazujem ljubav, ustrezam, storim kaj komu na ljubo; toda Sof. O. T. 764 χάριν φέρω izkaže se mi milost, hvaležen mi je kdo; pren. prispevam, pripomorem εἴς τι; β.) prinašam vest, sporočam, javljam μῦθον, ἀγγελίαν; φέρεται(lat. fertur) govori se, baje; pos. govorim o čem, pripovedujem, κλέος razširjam; pass. εὖ φέρομαι sem na dobrem glasu; oppos. πονηρῶς φέρομαι sem na slabem glasu; d) α.) nosim, rodim, donašam καρπόν NT, φάρμακα, ὥρια πάντα; abs. ἡ γῆ φέρει zemlja je rodovitna; donašam korist, δόξαν vzbujam mnenje; β.) nosim v sebi; τὸ πᾶν τοῦ πολέμου αἱ νέες φέρουσι odločitev boja je odvisna od ladij; γ.) naredim, povzročim, pripravim τὸ σωθῆναι, κακά, νίκην, πόλεμον vnamem, ὥσπερ τὸ δίκαιον ἔφερε kakor je zahtevala pravičnost. II. act. intr. 1. žene (podi) me kdo, hitim, φέρουσα(sc. ἑαυτήν) ἐνέβαλε νηῒ φιλίῃ z vso silo (naravnost) se je zagnala na prijateljsko ladjo. 2. a) razprostiram se, segam do λιμήν, ležim proti čemu ἡ ἐπὶ θάλασσαν φέρουσα χώρη; b) o potu (tudi brez ὁδός): vodim, peljem kam ὁδὸς φέρει ἐς ἱρόν, αἱ ἐς τὴν πόλιν φέρουσαι πύλαι, ἡ πρὸς ἕω ἐπὶ Σοῦσα φέρει; c) nanašam se na kaj, merim (kažem) na kaj, ἡ γνώμη ἔφερε mnenje je bilo, τοῦ στρατηγοῦ ὁ νόος ἔφερε poveljnik je menil (mislil), da, αἱ γνῶμαι τὸ αὐτὸ ἔφερον so isto mislili; d) sem (služim) za kaj εἰς ἄκεσιν, φέρει ἐς αἰσχύνην sem v (delam) sramoto, τὰ πρὸς τὸ ὑγιαίνειν φέροντα kar pripomore k zdravju; e) τὸ ἐκ θεῶν φέρον božja volja, usoda; f) imper. φέρε prinesi; nav. kot adv. daj(te)! hajdi(te)! urno! kvišku! φερ' εἰπὲ δή μοι daj, povej mi, povej mi no! φέρε ἀκούσω povej (da slišim), φέρε δὴ ἴδωμεν poglejva torej! III. med. 1. od-, prinašam zase (s seboj), ugrabim si, jemljem s seboj, grem si po kaj, οἶνον pijem, zauživam; prinesem s seboj ὕδωρ, ποδάνιπτρα, nosim s seboj φορβήν, σῖτον οἴκοθεν prinesem si z doma, φέρομαί τι ἐν χεροῖν nosim kaj v svojih rokah. 2. pridobivam si, prejemam, imam, dobivam (dosežem) zase δῶρα, δέπας, πλέον več dobim ali dosežem, μάντις πλέον φέρεται je modrejši.

φημί [Et. kor. bhā-, govoriti, lat. for, fari, fatum, fabula, fateor, fama, fas; slov. bajati, basen, balij = zdravnik = ki zagovarja. – Obl. 2 sg. φῆς, φῄς, 3 sg. φησί, imper. φάθι, φαθί, inf. φάναι, pt. φάς; impf. 2 sg. ἔφησθα, ἔφης, fut. φήσω, aor. ἔφησα, adi. verb. φατός; – ep. pr. 2 sg. φῇσθα, cj. 3 sg. φῇσιν, φήῃ, inf. φάμεν; impf. φῆν, 2 sg. ἔφης, φῆς, φῆσθα, 3 sg. φῆ, 1 pl. φάμεν, 3 pl. ἔφασαν, ἔφαν, φάσαν, φάν; iter. ἔφασκον, φάσκον, med. praes. 2 pl. φάσθε, imper. 2 sg. φάο, inf. φάσθαι, pt. φάμενος, impf. (ἐ) φάμην, ἔφατο, φάτο, ἔφαντο, φάντο, vzpor. obl. φάσκω] I. 1. a) povem, (iz)javim, rečem, govorim, pravim, pripovedujem τί, τινί τι NT, πρός τινα, z inf., acc. c. inf., ὡς, ὅτι. Včasih stoji sredi stavka (= lat. inquit): ἐγὼ μέν, ἔφη, οἶμαι; ἔλεγε φάς = ἔφη λέγων, φᾱσί kakor pravijo, kakor pravi pregovor; b) z dvojnim acc. imenujem koga kaj τινὰ ἀνάλκιδα; c) trdim, obetam καί τέ μέ φησι μάχῃ Τρώεσσιν ἀρήγειν; d) odgovarjam; e) o govornikih: predlagam, nasvetujem πρῶτον μὲν τριήρεις παρασκευάσασθαί φημι δεῖν. 2. po-, pritrjujem, pravim, da v odgovoru: φημί dá; φημί dá; φάθι ἢ μή, ἃ ἐρωτῶ reci "da" ali "ne"! οὔ φημι a) zanikam, tajim, pravim, da ne; b) prepovedujem εἴτε μὴ σὺ φῄς. 3. mislim, menim, verujem φῆ γὰρ ὅγ' αἱρήσειν πόλιν. II. med. 1. = act. 2. ep. ἶσόν τινι primerjam se s kom, smatram se komu enakega.

φθάνω [fut. φθήσομαι, aor. ἔφθασα, ἔφθην (φθῶ, φθαίην, φθῆναι, φθᾱ́ς); pf. ἔφθακα; ep. aor. 2 φθῆν, ind. 3 sg. φθῆ, 3 pl. φθᾰ́ν, cj. 3 sg. φθήῃ in φθῇσι, φθήῃσι, 1 pl. φθέωμεν, 3 pl. φθέωσι, opt. 3 sg. φθαίη, φθαίησι, med. aor. pt. φθάμενος] 1. prehitim, pretečem koga τινά, preje (hitreje) pridem, prej (hitreje) naredim, izvršim kot kdo τινά, τί hitro naredim kaj, ἔς τι prihajam prej kam; s pt. prej, poprej, hitreje (nego), ἔφθασαν τὰ ἄκρα καταλαβόντες τοὺς πολεμίους zasedli so vrhove prej nego sovražniki; s πρίν; φθάσαι βουλόμενος πρὶν παθεῖν hoteč prehiteti, predno trpi škodo; φθάνω τινὰ ἀμειβόμενος odgovorim prej ko kdo, ἔφθησαν ἀνασπάσαντες potegnili so ladjo na suho prej (nego je nastopila nevihta), οὐκ ἔφθησαν ἐπισχεῖν niso mogli pravočasno zadržati; οὐκ ἂν φθάνοις λέγων povej vendar takoj (pač ne poveš ali ne boš povedal prezgodaj), οὐκ ἂν φθάνοιτε ἀκολουθοῦντες ali mi ne boste takoj sledili, sledite mi vendar takoj; οὐκ ἂν φθάνοιτε τὴν ταχίστην ὀπίσω ἀπαλλασσόμενοι odpravite se vendar kakor hitro mogoče; pt. φθάμενος poprej. 2. dohitim, dotečem, pridem, dospem ἐπί τινα, εἰς νόμον NT.

φθείρω [fut. φθερῶ, aor. ἔφθειρα, pf. ἔφθαρκα in ἔφθορα, pass. pf. ἔφθαρμαι, 3 pl. ἐφθάραται, plpf. ἐφθάρατο, aor. pass. ἐφθάρην, fut. pass. φθαρήσομαι, adi. verb. φθαρτός, med. fut. φθεροῦμαι (s pas. pom.), ion. fut. φθερέω] 1. act. uničujem, pokončujem, zatiram, poškodujem, (raz)rušim, pustošim, (u)morim, pokvarim, onečastim, zapeljujem τινά τι, ἀπό τινος odvrnem od česa NT. 2. pass. propadam, poginjam, izginjam, pogubim se, poškodovan sem; pf. sem razrušen ali opustošen, ὑπό τινος od koga, τινί po kom, πρός τινα pridružim se v svojo nesrečo komu.

φιλό-λογος 2 kdor ljubi (zabavne ali znanstvene) razgovore, prijatelj učenih pogovorov, učenjak.

φιλονῑκέω (φιλό-νικος) ljubim zmago, potegujem se za zmago ali prednost, tekmujem, borim se, pričkam se, prepiram se, pravdam se, trdovratno se držim česa, trdim svojo, sem svojeglav, sem častihlepen ὅπως, πρός τι; inf. s τί ali ὅπως.

φιλο-παίγμων 2 ep., at. φιλο-παίσμων 2 (παίζω) kdor ljubi šalo ali veselje, vesel.

φιλο-πότης, ου, ὁ vdan pijači ali pijančevanju.

φιλο-ρρώξ, ῶγος, ὁ, ἡ ki ljubi grozdje, ki rodi ali prinaša grozdje.