Franja

συλ-λαμβάνω I. act. in pass. 1. vkup jemljem, na kratko povzamem, spajam, združim, κόμην pograbim a) posnemam v malo besedah ἑνὶ ἔπεϊ πάντα; b) zbiram ostanke čet τοὺς περιγενομένους; c) zatisnem (oči umrlemu); d) obsegam, objemam τὶ ὑπό τινι. 2. jemljem s seboj, odpeljem, odvedem τινά, ἐμαυτὸν ἐκ γῆς hitim proč a) zgrabim, ujamem, primem, zapiram τινά, τί; b) sprejemam, dobivam, spočnem NT; c) umevam, pojmujem, razumem τὴν φωνήν, κατὰ τὸ ὀρθόν razumevam kaj na pravi način. 3. lotevam se česa s kom vred, prijemam se, sodelujem s kom, pomagam komu, podpiram koga, potegujem se za koga τινί τι, prinašam, συλλαμβάνει τινί τι ἔς τι kaj pomaga komu k čemu. II. med. lotevam se s kom česa τινί, pomagam komu pri čem, sodelujem τινί τινος, pripravljam koga na kaj πρός τι; v tmezi ξύμ μοι λάβεσθε τοῦ μύθου (Pl. Fajdr. 237 a).

συνδιαίτησις, εως, ἡ skupno življenje, enak način življenja, οὐκ ἴση συνδιαίτησις εἴς τινα prevzetno (oholo) obnašanje proti komu.

σχῆμα, ατος, τό [Et. od σχεῖν, ἔχω] 1. a) držanje, ustop, kretanje, telesna kretnja, gibanje, (moško) obnašanje, vedenje; mesto, služba ἐμαυτοῦ σχῆμα ἀπολαμβάνω; b) vnanja podoba, izraz, pogled, oblika, (senčna) podoba, postava, obličje NT; βίου življenske razmere (položaj), τέκνων podoba, obraz, μορφῆς podoba prikazni, πόλεως stanje (razmere) mesta, πολιτείας državna ustava (oblika), način vladanja; kakovost σχῆμα πέτρας = πέτρα; c) bojni red, razvrstitev vojske; d) noša στολῆς Ἑλλάδος, obleka, nošnja κόσμος; e) sijaj, blesk, dostojnost, dostojanstvo, τύραννον σχῆμ' ἔχων v kraljevskem sijaju. 2. videz, pretveza, pretvarjanje, λόγου prazna beseda, fraza.

σχημάτιον, τό ion. način, oblika plesa, ples.

ταὐτά = τὰ αὐτά na isti način, popolnoma enako.

ταύτῃ adv. 1. a) po (na) tej poti, tod, na tej strani, na tem mestu, ondi, tu, tam; b) na to stran, semkaj, tjakaj. 2. na ta način, tako, v tem oziru, zaradi tega.

τέχνη, ἡ [Et. iz τέξνᾱ od τέκτων tesar] I. abstr. (lepa) umetnost, znanstvo 1. a) (ročna) spretnost, μετὰ τέχνης spretno, ἄνευ τέχνης nespretno; b) umetelnost, umetnost; rokodelstvo, obrt, posel, poklic; οἱ τὰς τέχνας ἔχοντες umetniki, ἔχω τὴν τέχνην izveden sem v, vešč sem umetnosti, ukvarjam se z umetnostjo (obrtom); ἀσκέω τέχνην dejanski izvršujem, ἐν τῇ τέχνῃ εἰμί izvršujem umetnost (obrt), ἐπὶ τέχνῃ μανθάνω temeljito se učim česa, ἐπὶ τέχνῃ λεγόμενα umetno govorjene besede. 2. a) duševna spretnost, čut za umetnost ali znanstvo, razsodnost, znanstvo, veda; b) premetenost, zvijača, zvitost, zvit naklep, umetni obrat; pos. prebrisanost govora, način, πάσῃ τέχνῃ καὶ μηχανῇ na vse mogoče vrste in načine, μηδεμιῇ τέχνῃ na noben način, nikakor ne; τέχνῃ z zvijačo, ἰθέῃ τέχνῃ naravnost, odkrito, očitno. II. konkr. umetniški izdelek, umetno delo, umotvor, umetnina.

τῇδε adv. 1. tukaj, tam. 2. tako(le), tem potem, na ta način.

τίθημι, vzpor. obl. τιθέω [Et. kor. dhē, deti, dejati, lat. facio; fēc(i) = (ἔ) θηκ(α); slov. de-ti, dejati, delo, (blago)det; nem. Tat, tun. – Obl. at. pr. ind. 2 sg. τίθης, τίθεις, τιθεῖς, 3 sg. τίθησι, τίθει, τιθεῖ; pl. τίθεμεν, τίθετε, τιθέασι, cj. τιθῶ, opt. τιθείην, imper. τίθει, τιθέτω, inf. τιθέναι, pt. τιθείς, impf. ἐτίθην, ἐτίθειν, pl. ἐτίθεμεν, -ετε, -εσαν; fut. θήσω, med. θήσομαι, aor. ἔθηκα, ἔθετον, ἔθεμεν, cj. θῶ, opt. θείην, med. ἐθέμην, redko ἐθηκάμην, pf. act. τέθηκα, pass. aor. ἐτέθην, fut. τεθήσομαι, adi. verb. θετός, θετέος; za pf. pass. κεῖμαι; ep. pr. ind. 2 sg. τίθησθα, 3 pl. τιθεῖσι, inf. τιθήμεναι, med. pt. τιθήμενος, impf. 3 sg. τίθει, aor. ind. θῆκε, 1 pl. θέμεν, 3 pl. θέσαν in (ἔ) θηκαν, cj. θήω, θείω, 2 sg. θήῃς, 3 sg. θήῃ, θῇσιν, 1 pl. θήομεν, θείομεν, inf. θέμεναι; med. fut. 2 sg. θήσεαι; aor. 3 sg. ind. θέτο, θήκατο, 3 du. θέσθην, cj. θήομαι, θείομαι, opt. θείμην, imper. θέο; ion. impf. act. 1 sg. ἐτίθεα, 3 sg. ἐτίθεε, aor. cj. θέω, θέωμεν, θέωσι, med. ἔθεο, cj. 2 sg. θῇ, 3 sg. θῆται, opt. θέοιτο in θοῖτο. – pozn. aor. ἐθήκαμεν]. I. act. 1. denem, postavim, položim, posadim λίθον, θεμέλιον, θρόνον τινί, πόδα hodim, korakam, τὰ ἄνω κάτω vse preobrnem (zmešam), ἔν τινι, ἔς τι na kaj, ἐν χερσί izročim, ἐς χεῖρα δεξιάν sežem v roko, ἐν λεχέεσσι položim v posteljo; ἐς λάρνακα, κάπετον, ἐν τάφῳ, ἐν τάφοισι položim v grob, pokopljem; ἐς μέσον položim v sredo (o bojni nagradi); ἐς τὸ κοινόν izročim splošni uporabi; τινί (poet.) n. pr. ἄορ κολεῷ vtaknem, χρήματα μυχῷ ἄντρου; ἐπί τινος (τινι), ἐπί τι, ἀνά τινι (τι), ὑπό τι itd.; pren. a) τὴν ψυχὴν ὑπέρ τινος zastavim (dam) svoje življenje za koga NT; plačam τὸ γιγνόμενον, dam ime ὄνομά τινι; b) določim, odredim, uredim, ukrenem, obrnem οὕτως, καλῶς; z inf. storim (učinim), da σπεῖραι; ἄεθλα določim bojno nagrado, δέπας, βοῦν itd. določim za bojno nagrado; νόμον dam zakon, ἀγῶνας priredim, ἀγοράν skličem; c) položim v srce, vdahnem, vlijem μένος ἐν θυμῷ, dam, podelim νόον, τλητὸν θυμόν, τιμήν; προθυμίαν τινί skrbim za koga, ἔριν μετ' αὐτοῖς vnamem med njimi prepir; d) štejem med koga, prištevam komu ἐν τοῖς φίλοις, εἴς τινας, εἰς τὸν δῆμον; τῆς ἀμελείας pripisujem nemarnosti; pren. smatram (imam) za kaj, ἔλεγχος za sramoto, δαιμόνιόν τι smatram za božji ukrep, εὐεργέτημά τι za dar, dobroto, ὡς ἀληθῆ ὄντα za resnično, ὡς ἀδίκημα za krivico, ἐν αἰτίῃσί τινα pripisujem komu krivdo, dolžim koga; e) mislim si, denem, θῶμεν δύο εἴδη τῶν ὄντων denimo, da, vzemimo … 2. a) naredim, pripravim, napravim, zgradim, n. pr. δῶμα, οἰκία, δόρπον, νειόν, ἀλωήν; b) pren. povzročim, napravim ἄλγεα, ἔργα, snujem παλίωξιν, κέλαδον, κέλευθον odprem, γέλωτα vzbujam smeh, φῶς τοῖς ἑταίροις pripravim rešitev; c) z dvojnim acc. napravim koga za kaj αἰχμητήν τινα, μάντιν, βραβῆ, ἄλοχον dam za ženo, σῦς ἑταίρους izpremenim v svinje, τινὰ λίθον (λᾶαν) izpremenim koga v kamen, οἴκους ἀναστάτους uničim, παῖδά τινα vzamem za sina, posinovim; τινὰ τυφλόν, νέον, πηρόν, εὐδαίμονα; νεκρούς umorim, ἀνάπυστα razglasim. II. med. ima iste pomene kakor aktiv, poleg tega pa še izraža, da vrši kdo dejanje zase, v svojo korist, s svojimi sredstvi ali na sebi 1. postavim si, položim si, δίφρον, θρόνον dam si postaviti, postavim sebi, ἐν καρδίᾳ ἐμαυτοῦ ženem si k srcu NT, εἰς τὰ ὦτα zapomnim si, ἐν πνεύματι sklenem v duhu, βουλήν sklenem NT; γυναῖκα vzamem za ženo, παῖδα vzamem za svojega sina; δῶμα zgradim sebi hišo, οἰκία naselim se, αὖλιν utaborim se (pod milim nebom); posebno a) ἀγορήν sklicujem, ἡμέραν postavim si rok; b) νόμον dajem si zakon (o narodu); c) τὴν ψῆφον glasujem, ἐμαυτῷ glasujem za sebe; d) τὴν γνώμην izrekam svoje mnenje, svetujem, μὴ στρατεύεσθαι glasujem proti vojni, γνώμην ταύτῃ sem istega mnenja, soglašam; e) shranim, spravim τὰ ὄντα, τὰ χρήματα παρά τινα; f) χάριν τινί izkažem komu uslugo; g) τὰ ὅπλα τίθεμαι gl. ὅπλον; παρά τινα, μετά τινος prestopim oborožen h komu, περὶ τὴν σκηνήν obstopim z oboroženo silo šator, τὴν ἀσπίδα odložim; toda σάκος ἀμφ' ὤμοισιν vzamem na rame; h) πόλεμον τίθεμαι: α.) vojskujem se; β.) končam vojno; γ.) τὸ νεῖκος poravnam, εὖ τὸ ἀπρεπές prikrijem na lep način sramoto; τὸ παρόν uredim svoje razmere, εὖ τὰ ἐμαυτοῦ uredim si dobro svoje zadeve. 2. a) naredim koga za kaj, γέλωτά τινα smešim koga, smejem se komu, ὡς μ' ἔθεσθε προσφιλῆ kako prisrčno vas ljubim, τοὺς πιστοὺς ἐμαυτῷ pridobim si (sam) zveste ljudi; ἄγριον θυμὸν ἐν στήθεσσιν zelo sem razkačen (v srcu); b) sodim, mislim, smatram za, ποῦ χρὴ ταῦτα τίθεσθαι; kako naj si to razlagam? τὰ δίκαια ἔκ τινος presojam pravico po čem, ἐλέγχεα ταῦτα to smatram za sramoto; οὐ μεγάλα τίθεμαι ne smatram za važno, παρ' οὐδέν (οὐκ ἐν λόγῳ) ne menim se za, ἐν ὑστέρῳ zapostavljam, manj cenim, πόρρω τίθεμαί τί τινος smatram za manj važno, ἐν ἀδικήματι smatram za zločin; ἐν παρέργῳ, ἐν εὐχερεῖ, ἐν οἰωνῷ gl. πάρεργον, εὐχερής, οἰωνός. 3. opisuje različne glagole: φειδωλήν, σιγήν, φόνον, φροντίδα, τάφον, μῆκος, ἐν τιμῇ = φείδομαι, σιγάω, φροντίζω, θάπτω, μηκύνω, τιμάω itd.; πόνον καὶ δῆριν srdito se bojujem, μάχην začnem boj.

τοῖος 3, τοιόσδε 3 τοιοῦτος, τοιαύτη, τοιοῦτο(ν), okrepljeno τοιουτοσί tak, takšen, tale; pregnant. toliko star, tako lep, izvrsten, zal, okruten itd. ἔλεγον τοιάδε takole, ἐν τῷ τοιούτῳ v takih razmerah, τοιαῦτα taki slučaji (vzroki, odnošaji), ἐν τῷ τοιῷδε v teh razmerah, v takem položaju, κατὰ τοιόνδε na takšen način, takole, iz tega vzroka; τοῖος μέγας tako prostran (velik); adv. τοῖον tako zelo, (prav) tako, θαμὰ τοῖον tako pogosto, σιγῇ τοῖον prav tiho.

τρόπος, ὁ (τρέπω) 1. obrat, okret, mer, smer διώρυχες παντοίους τρόπους ἔχουσιν, πάντα τρόπον na vse strani; pl. udarci usode. 2. način, lastnost; bistvo, značaj, način življenja ali mišljenja, vedenje, navada, običaj, kakovost, posebnost χειμῶνος. – adv. τρόπον λόγχης (na način) kakor sulična ost, τὸν αὐτὸν τρόπον na isti način (= τῷ αὐτῷ τρόπῳ); τίνι τρόπῳ, τίνα τρόπον kako? οὐδενὶ τρόπῳ nikakor ne, na noben način, ἐκ παντὸς τρόπου, παντὶ τρόπῳ na vsak način, (κατὰ) πάντα τρόπον vsekako, τρόπον τινά nekako, v nekem oziru, ἐξ ἑνός γε τρόπου vsaj na en način, μετὰ ὁτουοῦν τρόπου na katerikoli način, οὐκ ἀπὸ τρόπου zelo primerno, πάντας τρόπους na vse mogoče načine, ἀπὸ τρόπου neprimerno, πρὸς τρόπου τινός po njegovem mišljenju (želji, okusu).

τροφή, ἡ, dor. τροφᾱ́ (τρέφω) 1. prehranitev, hranjenje, oskrba, vzreja, postrežba, vzgoja, odgoja. 2. način življenja, življenje. 3. živež, hrana, jed, denar za živež (prehranitev). 4. gojenec, potomci.

τῷ² (dat. sg. od τό) 1. zato, vsled tega. 2. potem, nato, v tem slučaju, na ta način.

ὑμέτερος 3, ep. ῑ̓μός 3 vaš, z gen. ὑμέτερος αὐτῶν θυμός vaš lastni, ὑμέτερος ἑκάστου vsakega od vas, ὑμέτερόνδε v vašo hišo, τὸ ὑμέτερον vaše ravnanje ali postopanje, vaš način, kar vi morete, kolikor se vas tiče, αἱ ὑμέτεραι ἐλπίδες nade, ki jih stavimo na vas, ἡ ὑμετέρα παρακέλευσις opomin do vas, τὰ ὑμέτερα vaš položaj, vaša stvar.

φρόνημα, ατος, τό 1. a) zdravo mišljenje, razum, pamet, razumnost, modrost; b) misel, načrt, osnova, namera, volja. 2. način mišljenja ali čustva; a) pogum, srčnost, zaupanje do samega sebe, samozavest; b) plemenito mišljenje, plemenitost, blagodušnost; c) oholost, ponos, ošabnost, prevzetnost.

φύσις, εως, ἡ (φύω) 1. narava = a) naravna (prirojena) lastnost, kakovost, naravno svojstvo, bistvo stvari ali osebe, φαρμάκου lastnost, πέτρου φύσις = πέτρος, Λαίου postava, stas, τόπου lega; Tuk. 2, 45 spol; b) prirojena dušna zmožnost, nadarjenost, značaj, ἰσχὺς φύσεως zavednost duha, φύσιν, κατὰ φύσιν od narave, po naravi, naravi primerno, φύσει po naravi, sam po sebi, po rojstvu; c) naravni (prirojeni) red, ἡ τῶν πάντων φύσις svet, ταύτην βιοτῆς φύσιν ἔχω na ta način živim, κατὰ φύσιν πεφυκώς takšen, kakršen mora biti, naraven, ἡ παρὰ φύσιν ἄνοια protinaravna nespamet (ki presega vse meje), φύσει πέφυκα φωνεῖν po naravi sem tak, da; φύσιν ἔχει τι naravi primerno je kaj, φύσιν οὐκ ἔχει proti naravi je, φύσιν ἔχον kar je naravno, mogoče, κῶς φύσιν ἔχει kako je mogoče. 2. narava kot tvorna sila; rod, rojstvo, pokolenje, izvor, ἣ φύσει μὲν ἦν βασίλεια po rojstvu, φύσει νεώτερος mlajši, πρὸς αἵματος φύσιν rojak po krvi, sorodnik. 3. kar je rojeno, stvar, stvarstvo, vesoljstvo, bitje, zarod, πόντου εἰναλία φύσις (ribe).

ὧδε adv. (ὅδε) 1. tako, takole, na ta način, ὧδέ πως tako nekako a) πρόμολ' ὧδε pridi, kakršen si, takoj, precej, brez obotavljanja; b) tako zelo, tako gotovo; c) le tako, v tem slučaju. 2. semkaj, tukaj NT.

ὧς, ὥς (adv. k demonstr. ὅ, ὅς) 1. tako, na tak način, ravnotako, nič drugače, καὶ ὥς tako in tako, tudi tako, kljub temu, vendar, οὐδ' ὥς, μηδ' ὥς tudi tako ne, niti tako, kljub temu ne, ὡς … ὥς kakor … tako, ὥς … ὡς tako … kakor. 2. v tem slučaju, potem. 3. tako na primer. 4. tako torej, potemtakem.

ὡσ-αύτως (adv. od ὁ αὐτός) pogosto v tmezi: ὣς δ' αὔτως, ὣς δὲ αὔτως, ravno tako, na isti način, enako, tudi; z dat. ὡς δ' αὔτως τῇσι κυσί ravno tako kakor psi, συνεξήκουον ὡσαύτως ἐμοί obenem z menoj.

ὠφελέω [fut. ὠφελήσω itd., fut. pass. ὠφελήσομαι in ὠφεληθήσομαι] 1. act. prihajam na pomoč, pomagam, podpiram, koristim, izkazujem uslugo, pospešujem τινά, poet. τινί, τινά τι koristim komu v čem, εἰς, πρός τι za kaj, μέγιστα zelo, διά τι s čim, οὐδέν nič ne opravim NT; οὐδεὶς ἔρωτος τοῦ δ' ἐφαίνετ' ὠφελῶν nihče mi noče te želje izpolniti. 2. pass. koristi (pomaga) mi kdo, podpira me kdo, dobivam pomoč (dobiček), imam korist (dobiček), ὑπό, πρός τινος od koga, ἀπό, ἔκ τινος od česa; Plut. Arist. 5 obogatim (-éti) na nepošten način πλὴν εἴ τινες ἐκεῖνον λαθόντες ὠφελήθησαν.