Franja

εἰσ-πίπτω (gl. πίπτω) 1. vderem, vpadem, napadem, dospem v τί, εἴς τι zabredem v kaj; εἴς τινα naletim na koga; θάλασσα se izliva. 2. na misel mi pride, obide, loti se me (želja) ὁρμή. 3. vržejo me v ječo, pridem v ječo εἰς εἱρκτήν.

ἐκ-βιάζομαι 1. pass. poet. iztrga se mi kaj s silo, izvije se mi iz rok, izpodrinejo me. 2. med. a) izpodrivam, užugam, premagam, ukrotim, odrivam s silo, prerijem se; b) tiščim, pririjem se do koga πρός τινα.

ἐκ-γίγνομαι d. m. [gl. γίγνομαι, ep. pf. inf. ἐκγεγάμεν, pt. ἐκγεγαώς, plpf. du. ἐκγεγάτην] 1. ep. ion. poet. rodim se komu τινός; pf. izhajam od koga, izviram. 2. oddaljujem se, odhajam τοῦ ζῆν, χρόνος ἐκγίγνεται čas mineva, poteka. 3. impers. = ἔξεστι dovoljeno je, posreči se mi; izpolni se mi kaj, mogoče mi je kaj.

ἐκ-φεύγω [aor. ep. ἔκφυγον] bežim iz česa, ubežim, utečem, uidem, μικρὸν ἐξέφυγεν komaj je utekel, ἐκφεύγει μέ τι uide mi kaj.

ἐλέγχω [fut. ἐλέγξω, aor. ἤλεγξα, pf. pass. ἐλήλεγμαι, aor. pass. ἠλέγχθην] 1. zasramujem, sramotim, pripravim v sramoto, zametam μῦθον, τί, τινά, ὑπέρ τινος zaradi česa. 2. karam, grajam, dolžim. 3. prepričam, dokažem, ovržem, pobijam kaj, ἐλέγχομαι διαβάλλων dokaže se mi, da sem obrekoval. 4. preiskujem, izkušam, izprašujem.

ἐλ-λείπω 1. trans. notri zapuščam, ostavljam, opuščam, zanemarjam μηδὲν λέγων, τὸ μὴ οὐ πυθέσθαι; ἐμαυτῷ πολλά odrekam si. 2. intr. in pass. a) preostajam, zaostajam τινός, τινί, ἔν τινι, εὖ ποιῶν v povračevanju dobrot; b) manjkam, nedostajam, nimam česa, manjka mi; impers. ἐλλείπει μοί τινος manjka mi česa, ὧν ἐνέλειπε τῇ πόλει česar država ni imela; τὸ ἐλλεῖπον pomanjkanje, nedostatek, napaka, krivda.

ἐμ-πῑ́πτω [gl. πίπτω, aor. ep. ἔμπεσον] poet. ἐμπίτνω 1. a) padem v, na τινι, εἴς τι, ἐπί τι, ἔν τινι; b) padem na kaj, napadem, privršim (o vetru), vderem, pridrevim, planem v ὑσμίνῃ, προμάχοις, prederem αὐχένι ἰός. 2. pren. a) vpadem, napadem, zgrabim (o bolezni) εἴς τι, zadenem κακὸν οἴκῳ; b) zabredem, zaidem εἰς ἄτας, εἰς ἀνάγκας, λήθη πολλοῖς εἰς τὴν διάνοιαν pozabljivost se pojavi pri spominu mnogih, ἀθυμία ἐμπίπτει μοι malodušnost se me loti, ἔννοιά μοι ἐμπίπτει pride mi na um (misel), ἔπος θυμῷ spomnim se, λόγος ἐμπέπτωκέ μοι slišal sem novico; c) pridem na kaj (v govoru), ἐπειδάν τι τῶν Φιλίππου ἐμπέσῃ ako se kaj omeni, kar se tiče Filipa; d) loti se, obide, zgrabi me kaj δέος, χόλος, φόβος ἐς τὸ στρατόπεδον.

ἐν, ep. εἰν, εἰνί [Et. gršk. še ἐνί, ἔνι z lokal. končn. idevr. eni, lat. in (strl. en), slov. v (strsl. vъ iz vъn, kar je iz on)] I. adv. v, na, pri tem, poleg tega, notri. II. praep. z dat. 1. kraj.: a) v, na (na vprašanje kje?) ἐν οἴκοις, ἐν ξένᾳ, ἐν ἵπποις, ἐν νήσῳ, ἐν οὐρανῷ, ἐν τῷ δεξιῷ na desnem krilu, ἐν πέτροισι na (ob) skali, ἐν τοῖς βοτοῖς αἱμάξαι z živino; b) α.) pred, τἂν ποσὶν κακά pred nogami = sedanje zlo, λέγω ἐν τοῖς στρατιώταις, ἐν μάρτυσι, ἐρέω ἐν ὑμῖν, ἐν πᾶσι vpričo vseh; β.) pri ἡ ἐν Μαραθῶνι μάχη, ταῦτα ἐν θεοῖς ἐστὶν καλά, ἐν Κορωνείᾳ κινδυνεύω, ἐν Πέρσαις; γ.) med ἐν τοῖς δένδροις ἔστην, ἐν πρώτοις μάχομαι, νεῖκος ἐν ἀθανάτοισιν ὄρωρεν, ἐν πολλοῖς ἀνάσσω, οἱ ἐν γένει sorodniki, ἐν τοῖς ἀρίστοις λέγομαι prištevajo me med najboljše, ἐν φίλοις med prijatelji; c) posebni pomeni: α.) ἐν τοῖς pri sup. v prvi vrsti, zlasti, najbolj, pred vsem, τοῦτό μοι ἐν τοῖσι θειότατον φαίνεται γίγνεσθαι, ἐν τοῖς πρώτη ἡ στάσις ἐγένετο, ἐν τοῖς βαρύτατα najteže, nadvse težko, ἐν τοῖς μάλιστα največ, najbolj; β.) pri glagolih premikanja (na vprašanje: kam?) namesto εἰς: πέσε ἐν κονίῃσιν, βάλλω ἐν χερσίν, ἐν βουσὶ θορών, ἐν τάφῳ τίθημι, ἐν φρεσὶν βάλλω, ἐν ποίμναις πίτνω, ἐν ἐχυρωτάτῳ ποιοῦμαι spravim na najvarnejši kraj, ἐν τούτοις ἀνακεκομισμένοι ἦσαν so bili spravili gori, ἐν δεσμῷ δέω, ἐν πέδαις δέδεμαι vklenjen sem v; γ.) eliptično z gen. ἐν Ἅιδου, ἐν ἀφνειοῦ πατρός, ἐν διδασκάλων(sc. οἴκῳ), ἐν ἡμετέρου v naši hiši, ἐν Ἀσκληπιοῦ(sc. νεῴ); δ.) o orožju in obleki: ἐν ἐσθῆσι, ἐν ὅπλοις pod orožjem, ἐν μαλακοῖς ἱματίοις ἠμφιεσμένος oblečen v mehka oblačila NT; ε.) pren. izraža stanje ali razmere; εἰμὶ ἐν πολέμῳ, ἐν ὀργῇ, ἐν πένθει, βιοτεύω ἐν ἀφθόνοις, ἐν φιλοσοφίᾳ εἰμί bavim se s filozofijo, οἱ ἐν ποιήσει γενόμενοι pesniki, ἐν τούτοις εἰμί s tem se bavim, οἱ ἐν πράγμασιν državniki, ἐν ἐμαυτῷ εἰμι obvladam se, τοῦτο ἐν ἐμοί ἐστι to je v mojih rokah, moja dolžnost je to, to zavisi od mene, ἐν σοὶ σῴζομαι ti si moja rešitev, ἐν ἴσῳ εἰμί sem enak, ἐν ὁμοίῳ ποιοῦμαι enako cenim, ἐν παρέργῳ τίθεμαι smatram za manj važno, ἐν ἡδονῇ μοί ἐστιν kaj mi vzbuja veselje. 2. čas. v, ob, med, tekom, ἐν τοῦτῳ med tem, v tem trenotku, ἐν ᾧ dokler, medtemko (NT zaradi tega, ker), ἐν καιρῷ ob pravem času, ἐν τάχει hitro, ἐν χρόνῳ s časom. 3. pren. a) o sredstvu ali orodju: s, z, po, s pomočjo, ἐν χερσὶ λαμβάνω z rokami, ἐν τοῖς τόξοις z lokom, ἐν ὀφθαλμοῖς ὁρῶσιν z očmi, τὰ πραχθέντα ἐν ἐπιστολαῖς ἴστε iz pisem, πίνω ἐν ἐκπώματι iz čaše pijem, ἐν τοῖς νόμοις παιδεύω po zakonih vzgojujem; b) NT ὄμνυμι ἔν τινι pri, ἀγοράζω ἔν τινι za, ἀλλάσσω ἔν τινι s, z; c) glede na, z ozirom na ἄριστος ἐν τοῖς πολεμίοις, ἐν πᾶσιν ἔργοις δαήμων, χρηστὸς ἐν τοῖς οἰκείοις, ἐν ὑμῖν κωλύομαι vi mi branite kaj, ἐν τοῖς δικασταῖς ἐσφάλη po krivdi sodnikov, ἐγὼ ἐν τῷ μέρει kar se mene tiče, ἐν τῷ τοιούτῳ v takšnih razmerah.

ἐνδεής 2 (ἐν-δέω ²) 1. komur kaj manjka, potreben, reven τινός, ἐνδεὴς (γίγνομαι) εἰμί τινος manjka mi, nimam česa, οὐδὲν ἐνδεὲς ποιοῦμαι ničesar ne zamolčim. 2. a) pomanjkljiv, nepopoln συνθῆκαι, nezadosten, nedostaten πρός τι, πρήγματα ἐνδεέστερα nedostatna, pomanjkljiva moč; b) zaostajajoč, slabši, nižji, γένος po rodu, ἐνδεᾶ τῆς δυνάμεως πράττω storim manj nego morem, σοῦ γε ἐνδεέστερος φαίνομαι zaostajam za teboj, sem manj voljen (kaj storiti) nego ti. 3. subst. τὸ ἐνδεές pomanjkanje, (telesna) napaka ἐν τῷ σώματι, nepopolnost, dušna omejenost αὐτῶν, τἀνδεᾶ λέγω(oppos. κρείσσω) omenjam, naštevam napake. 4. adv. ἐνδεῶς, comp. ἐνδεεστέρως in -έστερον; nezadostno, ἔχω zaostajam, sem slab.

ἐν-ίστημι [intr. ἐν-ίσταμαι, fut. ἐνστήσομαι, aor. ἐνέστην, pf. ἐνέστηκα] I. tr. 1. act. postavljam v (na) kaj εἴς τι. 2. med. začenjam, lotim se česa τί, vpeljem, uvedem. II. intr. 1. a) postavljam se kam; pf. stojim, sem, nahajam se (v čem); b) εἰς τὴν ἀρχήν nastopim vlado, zavladam, βασιλεύς zakraljuje; c) nastanem, ἡμέρα ἐνίσταται dan napoči; pt. ἐνεστώς sedanji, τὰ ἐνεστηκότα (πράγματα) sedanje razmere. 2. a) čaka me kaj, preti mi kaj; b) postavljam se nasproti, upiram se, oviram τινί, πρός τινα, ὅπως μή.

ἐξ-αιτέω 1. act. in pass. zahtevam, terjam, prosim σμικρόν, τινά τινος koga od koga (za ženo), τινά τι, z acc. c. int. zahtevam, da kdo kaj stori; poseb. zahtevam, da se mi kdo izroči. 2. med. zahtevam, prosim zase, τινά τι prosim koga česa, izprosim si kaj od koga χάριν, NT τινά poželim si koga; izprosim si koga, izprosim komu osvoboditev ali pomiloščenje Ἀσπασίαν, odvrnem kaj od koga s prošnjo, preprosim koga μὴ φεύγειν; πρόσχημα ἡμέας zahtevajo (samo na videz) našo izročitev.

ἐξ-ελέγχω [gl. ἐλέγχω, pf. pass. ἐξελήλεγμαι] 1. izprašujem, preiskujem τινά, τί, kaznujem τινὰ περί τινος NT. 2. spravljam na dan, dokazujem τινὰ ἀδύνατον ὄντα da kdo ne more, iz podbijam, odkrivam, sramotim; pass. dokaže se mi kaj; s pt. διαβάλλων dokaže se mi, da obrekujem; ἐς τὸ ἀληθές pokažem se v pravi luči, ἡ πεῖρα poskus se ne posreči.

ἔπ-ειμι² (εἶμι) [ep. impf. 3 sg. ἐπήιεν, pl. ἐπήισαν, fut. ἐπιείσομαι, aor. med. ἐπιεισάμην; praes. pogosto s pom. fut.] 1. kraj. a) pridem zraven, (pri)bližam se, pojdem, grem v ἀγρόν, obiščem (s kaznijo) μέλαθρα; ὁ ἐπιών ki se ravno približa, katerisibodi, kdorkoli; b) o govorniku: vstanem, nastopim; c) sovražno: pomaknem se proti komu, napadem, naskočim τινί, τινά, ἐπί, πρός τινα, ὡς ἐπιών čim navali, pri prvem naskoku, ὁ ἐπιών napadalec; d) obhodim, prehodim χώρους, pregledam στράτευμα; e) pride mi kaj na misel ἐμοί τι, εἰρῆσθαι τὸ ἐπιόν česar se je domislil, kar mu je prišlo na misel; f) zadene me, loti se me, preti mi kaj, τὰ δεινά τινι nevarnosti prete komu, γῆρας ἔπεισί με postaram se, τὸ ἐπιόν (ἀποτρέπω) kar mi preti, nevarnost. 2. čas. bližam se, nastopim, sledim ὀρυμαγδός, ὁ ἐπιών naslednik, ἡ ἐπιοῦσα (ἕως, νύξ, ἡμέρα) nastopno, sledeče, prihodnje jutro (noč, dan) NT, ἐν τῷ ἐπιόντι χρόνῳ v prihodnje, pozneje, τὰ ἐπιόντα bodočnost, naslednje, sledeče.

ἐπ-έρχομαι med. [ep. fut. ἐπελεύσομαι, aor. ἐπήλυθον] 1. a) prihajam, prispem, (pri)bližam se, pridem, stopim δόμους, εἰς τόπον, obiščem ἀγρόν, ναούς; φάτις kroži, se razširja med ljudmi, dospem h komu τινί, τινά; ἡ ἐσύστερον ἐπελθοῦσα γυνή druga žena; tudi o času νύξ, Ὀλύμπια; ὧραι ἐπήλυθον so se povrnili; b) pri-, nastopim (kot govornik), stopim pred koga, nastopim pred ἐπί τινα; c) zabredem v kaj, εἰς λόγου στάσιν sprem se; d) obide, loti se me (želja, spanec itd.), zaloti me, iznenadi me ὕπνος τινά in τινί, pride mi kaj na misel, obide me misel, mika me τινά, τινί, τοιαῦτα λέγειν, πταρεῖν. 2. a) napadem, vderem, τὴν τῶν πέλας v sosedno deželo, τινί koga, αὐχέν' ἐπήλυθε je oprasnila tilnik; b) prehodim, prepotujem πολλὴν γαῖαν, ὅσην χώραν, ἄγκεα; c) hodim po čem, črez kaj (Tuk. 3, 23), o reki: razlijem se, poplavim τί; d) razložim, izvršim, storim τοσάδε πολέμῳ.

ἐπι-βάλλω (tudi v tmezi) I. act. 1. trans. a) mečem, polagam, postavljam kaj na, v kaj τί τινι, κρίκον natikam (obroč), ἐμαυτὸν ἐς τὸ πῦρ vržem se v ogenj; ἱμάσθλην νόῳ švrkam z bičem po pameti, τὸν δακτύλιον pritisnem pečatni prstan; NT χεῖρα (ἐπί) τινι polagam roko na, ἐπίβλημα ἐπί τινι prišijem; b) nalagam davek φόρον, φυγὴν ἐμαυτῷ nalagam si pregnanstvo, bežim; pošiljam nad koga, tepem s čim, naklanjam ζημίην, λύπην, κακά; c) omenjam, imenujem κακόν. 2. intr. a) odpravim se kam, jadram proti, napadam; τὰ κύματα εἰς τὸ πλοῖον valovi so drli v ladjo, ἐπιβαλὼν ἔκλαιε ko se je tega spomnil, je jokal NT; b) impers. ἐπιβάλλει μοι pripada, pristoja mi kaj, tiče se me kaj; τὸ ἐπιβάλλον (μέρος) pristojni del (ki komu pripada) NT. II. med. 1. padem črez kaj, vržem se, planem na kaj ἐνάρων; z inf. nameravam ὅρκους λύειν. 2. a) nalagam si kaj, mečem (za sebe) črez kaj κῶας, lotevam se česa, τοξόται ἐπιβεβλημένοι na strel pripravljeni strelci; b) πλόκον χαίταισι vpletam si v lase, δουλείαν jemljem nase, κλήρους mečem kocke, žrebam.

ἐπι-βουλεύω [fut. med. s pas. pom.] 1. act. in pass. a) kujem hudobne naklepe, namerjam ali snujem kaj zlobnega; zalezujem koga, prežim na koga, strežem po življenju τινί; pass. preganjajo me, zalezuje me, žuga mi kdo, ἐπιβουλευθεὶς ἀνῃρέθη iz zasede je bil ubit; b) snujem, nameravam, delam na kaj, imam v mislih τί, τινί, z inf.; hrepenim po τυραννίδι; s ὅπως prežim, čakam na ugoden čas. 2. med. premišljujem, preudarjam pri sebi, snujem.

ἐπι-λείπω 1. intr. poidem, zmanjka mi česa λόγος, τῷ σίτῳ ἐπιλιπόντι πιέζομαι tare me pomanjkanje žita, ὁ σῖτος (τὰ ἐπιτήδεια) ἐπέλιπε τὸ στράτευμα živež je pošel vojski, ὕδωρ voda usiha, vode primanjkuje; tudi z acc. osebe: ὕδωρ μιν ἐπέλιπε zmanjkalo mu je vode, τῶν ὄμβρων ἐπιλιπόντων τοὺς ποταμούς ako ne dovažajo rekam vode. 2. trans. a) zapustim ἐλπίδες, ἡμέρα, χρόνος με dan, čas mi pri tem poteče, Σκάμανδρος τὸ ῥέεθρον zapusti strugo, se posuši; pass. zaostajam, τὸ ἐπιλειπόμενον zaostali del; b) opustim οὐδὲν τῶν ἐμῶν.

ἐπι-μελέομαι, ἐπι-μέλομαι d. p. [fut. ἐπιμελήσομαι, aor. ἐπεμελήθην, pf. ἐπιμεμέλημαι] 1. a) imam skrb za, skrbim za, brigam se za τινός, ὑπέρ, περί τινος, ὅπως, ὡς, acc. c. inf., τῶν ἄλλων naredim, odredim vse ostalo, πᾶσαν ἐπιμέλειαν skrbim z vso skrbjo, τὰ τοιαῦτα πάντα ἐπεμέλετο spomnil se ga je v vseh takih rečeh; b) trans. preskrbim, pripravim τί. 2. a) načelujem, nadzorujem, opravljam, oskrbujem τῆς πόλεως; b) skrbno gojim, mar mi je kaj, zanimam se za, urim se v, brigam se za ἀρετῆς, μαντικῆς.

ἐπιμελής 2 (ἐπι-μέλομαι) 1. ki ima skrb, skrben, skrbeč, skrbljiv, vnet, marljiv τινός, περί τι. 2. kar dela skrb; ἐπιμελές μοί ἐστί (γίγνεταί) τι ali τινος na srcu mi je, zanima me, vzamem si k srcu, nekaj vzbuja mojo pozornost, skrbi me kaj, osupnem Κύρῳ ἐπιμελὲς ἐγένετο, τὰ Κροῖσος εἶπεν; ἐπιμελὲς ποιοῦμαι εἰδέναι brigam se, trudim se; subst. τὸ ἐπιμελές skrb. – adv. ἐπιμελῶς skrbno.

ἐπίνοια, ἡ 1. misel, nakana, namera, načrt, prizadevanje, hrepenenje, ἐς ἐπίνοιαν (εἶμι) ἔρχομαί τινος pride mi kaj na misel, premišljujem o čem. 2. poet. poznejše spoznanje.