-
οὐδ-είς, οὐδε-μία, οὐδ-έν, gen. οὐδενός, οὐδεμιᾶς 1. niti eden, nihče, nobeden, nič, ἤ τις ἢ οὐδείς komaj ta ali oni, zelo malo (njih), οὐδεὶς ὅστις nikdo, οὐδεὶς ὅστις οὐ vsakdo, vsi, οὐδὲν ὅτι οὐκ vse. 2. malovreden, brez vrednosti οὐδένες ἐόντες ἐν οὐδαμοῖσι ἐοῦσι, οὐδὲν λέγω nimam prav, govorim nespametno (neumnosti, nezmisel), οὐδέν εἰμι po meni je, sem uničen, sem nič(la), sem brez veljave (vrednosti), sem nizkega rodu, ὅτῳ ταῦτα παρ' οὐδέν ἐστι kdor se za to ne meni, ἄγω τὸ πρᾶγμα ὡς παρ' οὐδέν smatram stvar za malo važno, δι' οὐδενὸς ποιοῦμαι, τίθεμαι nič ne cenim (veljam), ἐν οὐδενὸς μέρει εἰμί, παρ' οὐδὲν ἄγω, τίθεμαι, εἰμί nič ne veljam, sem brez veljave. 3. adv. οὐδέν v nobenem oziru, nikakor ne, prav nič ἔτισε; sploh ne; οὐδέν τι nikakor ne, οὐδὲν μᾶλλον nič bolj, vkljub temu, pri vsem tem, vendar, οὐδὲν ἧσσον (ἔλαττον) nič manj, ravno tako, tem bolj.
-
οὐρεσι-βώτας, ου, ὁ (ὄρος, βόσκω) poet. χῶρος kraj z gorsko pašo, gorski pašnik, ali k θῆρες: ki se pasejo po gorah Sof. Fil. 1148.
-
οὐρεσί-φοιτος 2 (φοιτάω) ki hodi ali raste po gorah.
-
οὐρός, ὁ ep. jarek, prekop, rov (po katerem so spuščali ladje k morju).
-
ὀφέλλω2 ep. [Et. iz ὀ-φελjω; idevr. phel, lat. sor. follis. – Obl. aor. opt. 3 sg. ὀφέλλειε] (po)množim, povečam, pospešujem, povzdigujem, ojačujem, izkazujem komu večjo čast τινὰ τιμῇ; μῦθον raztegnem pripovedovanje, veliko govorim, trošim preveč besedi.
-
ὀχετεύω (ὀχετός) odvedem ali odpeljem reko (po jarku).
-
ὀχυρόω in med. (ὀχυρός) utrjujem, ὀχυρόω τὰ τείχη φύλαξι razpostavljam straže po zidovju.
-
ὀψέ adv. [Et. sor. ὄπι-θεν, ὄπισθε, lat. ops-, abs-, ab-, op-] pozno, prepozno, naposled, (mnogo) pozneje, pozno po dnevu, zvečer, ὀψὲ τῶν σαββάτων po sobotnem večeru NT.
-
ὀψί-γονος (γένος, γίγνομαι) ki se je (po)rodil pozneje, ἄνθρωποι potomci.
-
Παιᾱ́ν, ᾶνος, ion. poet. Παιήων in Παιών, ῶνος, ὁ 1. a) ep. poet. zdravnik bogov, njegov sin Παιονίδης, ου, ὁ; b) Apolonov priimek; c) zdravnik, pomočnik, rešitelj. 2. a) prošnja, pesem za pomoč (v stiski); b) bojna pesem; c) zmagoslavna pesem. 3. pajan, slovesna pesem na čast kakemu bogu, posebno Apolonu; slavospev, zahvalna pesem (po srečno prestani nevarnosti).
-
παιδεία, ἡ, ion. -ίη, NT -ία (παιδεύω) 1. vzgoja, odgoja, vzreja, pouk, izobraževanje, NT kaznovanje, pokora (t. j. vzgoja po nadlogah in stiskah); slično Evr. I. T. 206 στερρὰ παιδεία trda šola trpljenja. 2. izobrazba, znanost, veda.
-
παιδεύω (παῖς) 1. act. a) odgajam, vzgajam, poučujem, izobražujem, učim τινά, τινά τι, τινί, ἔν τινι, περί τι, κατά τι NT koga v čem, εἰς, ἐπί, πρός τι (v) za kaj, τινὰ κακόν vzgojim koga za hudobneža, τινὰ στρατηγεῖν odgojim za poveljnika; pass. παιδεύομαι τὰ προσήκοντα (po)uči me kdo o dolžnostih; b) svarim, pokorim, kaznujem NT; c) navadim koga česa τινί, πρός τι. 2. med. a) dam (po)učiti ali vzgajati; b) = act.
-
παιδικός 3 (παῖς) 1. kar se tiče otrok ali dečkov, otroški, deški, mlad. 2. otročji, malenkosten φθόνος. 3. kar se tiče ljubezni do dečkov, λόγος ljubavna povest, (po)govor o ljubljenih dečkih. – subst. τὰ παιδικά a) ljubimec, ljubljenec; b) najljubše opravilo (delo) φιλοσοφία.
-
παίω [Et. lat. pavio, īre, tolči, pavimentum, tla] I. act. 1. trans. bijem, tolčem, udarjam, suvam, zabodem, zadenem, ranim, τινὰ κατὰ τὸ στέρνον, ὀλίγας (πληγάς) zadam (pre)malo udarcev ali premalo nabijem, διπλῆν udarim še enkrat, ἀνταίαν zadam rano v prsi = smrtno ranim, ἅλμην veslam, ἄρθρα τῶν κύκλων iztaknem si oči, εἰς τὴν γῆν τινα pobijem na tla, ἐπὶ νόσῳ νόσον zadam k rani novo rano. 2. intr. udarim se, trčim, naletim na kaj πρὸς πέτρας. II. med. udarjam se, bijem se, τὸν μηρόν po stegnu.
-
Παλαμήδης, ους, ὁ kralj na Evboji, ki je bil po krivem zatožen veleizdaje in je bil kamenjan.
-
πάλλω ep. ion. poet. [Et. inf. πῆλαι iz πάλσαι, πάλτο iz πάλστο; sor. πελεμίζω, πόλεμος; slov. plah (iz polso-); strslov. plahъ = strah. – Obl. aor. ἔπηλα, ep. πῆλα, redupl. πέπαλον, pf. πέπηλα, aor. med. 3 sg. ἔπαλτο, πάλτο, pf. p. πέπαλμαι; πεπαλέσθαι, πεπάλεσθε in πεπαλάσθαι, πεπάλασθε je inf. oz. imp. pf. med. od παλάσσω (παλάζω)] I. act. 1. trans. maham, vihtim δοῦρε, tresem, stresam, potresam, κλήρους žrebam, λίθον mečem, υἱόν ujčkam, κλήροις ἔπηλαν αὐτούς razvrstili so jih po žrebanju. 2. intr. in pass. tresem se, trepetam, δείματι πάλλομαι strahu se tresem, strah me stresa (trese). II. med. a) tresem se, drhtim, skačem, utripljem, poljem, ἦτορ πάλλεται ἀνὰ στόμα srce mi hoče skočiti iz, mi utriplje, mi hoče počiti, ἐν ἄντυγι udarim, treščim ob ščit; b) vihtim, κλήρῳ žrebam μετά τινος.
-
πάμ-πολις, εως, ὁ, ἡ poet. po vseh mestih (povsod) veljaven.
-
πάν-δικος 2 (δίκη) poet. popolnoma pravičen. – adv. πανδίκως po vsej pravici, popolnoma pravično.
-
παπταίνω [fut. ep. παπτανέω, aor. πάπτηνα] gledam, δεινόν strašno gledam, plašno se oziram okrog sebe, ogledujem, oprezujem, varujem se, pazim μή, gledam po kom τινά.
-
παρά, ep. παραί, ep. poet. πάρ [Et. idevr. pr̥, lat. por-, n. pr. portendo] I. adv. poleg, ob strani, zraven, mimo. II. praep. pri, poleg, zraven 1. z gen. a) o prostoru: iz bližine kake osebe (kraja), od (koga sem), posebno pri glagolih premikanja ἔρχομαι, εἶμι, ἥκω, πλέω παρά τινος, nadalje pri glagolih φέρω, ἀγγέλλω itd.; ὁ παρ' ὑμῶν ἁρμοστής od vas postavljeni namestnik, οἱ παρὰ Νικίου od N. poslani poslanci, οἱ παρὰ βασιλέως ἄγγελοι kraljevi poslanci, δαπανήσασα τὰ παρ' αὐτῆς potrošila je vse svoje imetje NT, οἱ παρ' αὐτοῦ njegovi sorodniki, rojaki NT, παρ' ἐμαυτοῦ δίδωμι dajem iz lastnega (premoženja); ἐρυσσάμενος φάσγανον παρὰ μηροῦ od boka, παρ' ἀσπίδος ἐξεφαάνθη izpod ščita, τὰ παρ' ἐμοῦ moje mnenje, νόμον θὲς παρ' ἐμοῦ po mojem nasvetu; b) pren. naznanja početnika in izvir kake stvari: α.) pri glagolih: αἰτέομαι, λαμβάνω, δέχομαι, μανθάνω, ἀντιάζω itd. παρά τινος; γίγνομαι παρά τινος izhajam iz česa, παρ' ἐμαυτοῦ ἐννενόηκα iz lastne moči, δεῖ ὑπάρξαι παρ' ὑμῶν z vaše strani; λέγω παρά τινος govorim v čigavem imenu; β.) pri pass. παρά θεῶν δίδοταί τι od bogov se kaj podeli, ὁμολογεῖται παρὰ πάντων vsi soglašajo, τὰ παρὰ σοῦ λεγόμενα tvoje besede; γ.) pri subst. τὰ παρὰ τῶν θεῶν božje zapovedi, τὰ παρὰ Κύρου Kirova naročila, ὁ παρ' ἐμοῦ λόγος moja izjava; τὸ παρ' ἐμοῦ ἀδίκημα od mene storjena krivica; c) poet. ob, pri (= παρά z dat.) παρ' ὑγρῶν ῥεέθρων, παρ' κυανέων πελαγέων. 2. z dat. pri (zlasti pri osebah), poleg, zraven, ob, blizu, οἱ παρ' ἐμοί moji ljudje, τὰ παρ' ἐμοί moj položaj, moje razmere, παρ' ἑαυτῷ doma v svoji hiši, παρ' ἐμαυτῷ γίγνομαι zavem se, pridem k zavesti, okrevam, καταλύω παρά τινι (Tuk. παρά τινα) ostanem (pomudim) se pri kom, οἱ παρ' ἡμῖν ἄνθρωποι tukajšnji ljudje, οἱ παρ' ἑκάστοις προδόται izdajalci v posameznih državah, ἡ παρά τινι δύναμις čete, ki jih ima kdo pri sebi, κρύπτω κακὸν παρ' ὑμῖν prikrijem vam; pos. παρ' ἐμοί, παρ' ἡμῖν po mojem (našem) mnenju, παρὰ Δαρείῳ κριτῇ po Darejevi sodbi, τοὺς παρὰ σφίσι αὐτοῖσι δοκέοντας ὀλβίους εἶναι ki se sami smatrajo za srečne, ὁ παρ' αὑτῷ βίοτος lastno življenje. 3. z acc. a) kraj.: α.) pri glagolih dotikanja (zadenem, ranim): na, ob οὖτα παρ' ὀμφαλόν, βάλε παρ' ὦμον, δησάμενος τελαμῶνι παρὰ σφυρόν; β.) pri glagolih premikanja: tja do, k εἶμι παρ' Ἥφαιστον, φοιτάω παρὰ τὸν Σωκράτη, πέμπω πρέσβεις παρὰ τινα, εἶμι παρὰ νῆας, ἤγαγον παρὰ Κῦρον; γ.) izraža premikanje (razprostiranje) ob čem: ob, poleg, blizu, kraj βῆ δ' ἀκέων παρὰ θῖνα θαλάσσης, Μηλίδα παρ' λίμναν, παρὰ πᾶσαν φιλίαν(sc. γῆν) κομισθήσεται; δ.) mimo (česa) παρὰ τὴν Βαβυλῶνα πάρειμι, παρὰ πόλιν ἄγω, παρὰ σκοπιὴν ἐσσεύοντο; ε.) pri glagolih mirovanja: ob, pri, blizu, k ὁ παρὰ τὸν Ἀχέροντα θεὸς ἀνάσσων; Ἀσία, ἣ παρ' ἁλμυρὰν ἅλα κεῖται, παρὰ τὴν ὁδὸν κρήνη ἦν, παρὰ πόδα takoj; slično ἧσο παρ' αὐτόν usedi se k njemu, ἕζοντο παρ' Ἀτρείδην, λεξάσθων παρὰ τάφρον; b) čas: za, ob, skozi (celo življenje) παρ' ὅλον τὸν βίον, παρὰ πότον med pijačo, παρ' ἦμαρ (ἡμέραν) vsak dan, dan na dan, παρὰ τὴν ζόην v teku življenja, παρὰ πάντα τὸν χρόνον ves ta čas, παρὰ τὸν καιρόν ob svojem (ugodnem) času, παρὰ τὰς μάχας v bitkah, παρ' αὐτὰ τἀδικήματα takoj, ko se je krivica storila, παρὰ τὴν ἐκείνου ἀρχήν za njegove vlade; c) pren. α.) mimo česa, črez kaj, proti, παρὰ δύναμιν črez svoje moči, παρὰ δίκην proti pravici, παρὰ μοῖραν proti usodi, παρὰ τοὺς νόμους proti zakonom, παρὰ τὸ εἰωθός proti navadi, παρὰ γνώμην proti pričakovanju, παρὰ δόξαν drugače nego se je mislilo, παρὰ τὸ βέλτιστον proti dolžnosti, παρὰ τὸ δοκοῦν ἡμῖν proti naši volji, παρὰ τὴν ἀξίαν nezasluženo, brez lastne krivde; β.) v primeri z, pred, nad, ὥστε τὸν Δαρείου στόλον παρὰ τοῦτον (v primeri z) μηδὲν φαίνεσθαι, κατεφρόνησε τοῦ κινδύνου παρὰ τὸ αἰσχρόν τι ὑπομεῖναι v primeri s sramoto = bolj nego sramoto, παρὰ τοὺς ἄλλους bolj nego drugi, παρὰ τὰ ἄλλα ζῷα ὥσπερ θεοὶ βιοτεύουσιν οἱ ἄνθρωποι v primeri z drugimi živalmi; sem spadajo tudi zveze z ἄλλος, ἕτερος in s komparativi: ἄλλα λέγουσιν παρὰ τὴν ἑαυτῶν δόξαν drugače govore nego mislijo, παρὰ ταῦτα πάντα ἕτερόν τι poleg (razen) vsega tega nekaj drugega, μὴ γράφειν παρὰ ταῦθ' ἕτερα ne predlagati temu predlogu nasprotnega, ἔχομέν τι παρὰ ταῦτα ἄλλο λέγειν ali moremo nasproti temu kaj drugega reči? χειμὼν μείζων παρὰ τὴν καθεστηκυῖαν ὥραν hujši mraz nego je bilo v tedanjem letnem času pričakovati; γ.) izraža oddaljenost ali razliko: παρὰ τοσοῦτον ἐγένετο αὐτῷ μὴ περιπεσεῖν τοῖς Ἀθηναίοις tako malo je manjkalo, da ni padel v roke, παρὰ νύκτα ἐγένετο λαβεῖν samo še ena noč, pa bi bil osvojil, παρὰ τοσοῦτον γιγνώσκω tako zelo sem drugega mnenja, παρ' ἐλάχιστον ἦλθε ἀφελέσθαι prav malo je manjkalo, da ni, παρὰ πέντε ναῦς razen petih ladij, παρ' ἓν πάλαισμα ἔδραμε νικᾶν razen borjenja je zmagal (samo v borjenju je bil premagan); sem spadajo tudi zveze: παρ' ὀλίγον ἀπέφυγες (komaj), παρ' οὐδὲν ἄγω, ποιοῦμαι zaničujem, preziram, παρ' ὀλίγον malo cenim, παρὰ πολύ (ὀλίγον) ἐστί velik (majhen) razloček je, παρὰ πολὺ ἡσσάομαι hudo me porazijo, πάντες παρ' ὀλίγους z malimi izjemami vsi; δ.) vzročno: zaradi, vsled, po: παρὰ τὴν ἑαυτοῦ ἀμέλειαν zaradi (po) svoje brezbrižnosti, παρὰ τὴν ἐκείνου ἀργίαν vsled njegove lenobe.