Franja

παστάς, άδος, ἡ 1. lopa, veža, preddverje, stebrenik, hram, soba. 2. a) ženinova ali nevestina spalnica; b) grobnica; c) obednica.

παυσί-πονος 2 poet. ki olajšuje ali končava trud, težave, nadloge.

παχνόομαι pass. ep. strdim se, otrpnem, odrevenim vsled strahu, groza me obide, λύπῃ žalost me obide ali prevzame.

πεζο-μάχος 2 (μάχομαι) ki se bori peš ali na suhem.

πείθω [Et. lat. fīdus, foedus; fido (iz bheidhō). – Obl. fut. πείσω, aor. ἔπεισα, pf. πέπεικα, pass. pf. πέπεισμαι, aor. ἐπείσθην; med. fut. πείσομαι, pf. 2 act. πέποιθα; ep. impf. πεῖθον, fut. inf. πεισέμεν, aor. 2 πέπιθον, cj. 3 sg. πεπίθῃσι, k temu fut. πεπιθήσω, pf. 2 cj. 1 pl. πεποίθομεν, plpf. πεποίθεα, 1 pl. ἐπέπιθμεν, aor. 2 med. πεπιθόμην, πιθόμην]. I. act. 1. trans. a) prepričam, pregovorim, preverim, uverim, τινά τι koga o čem; τὸ πεῖθον razlog, πείθω ἐμαυτόν prepričan sem, verujem, ταῦτα ἔπειθε to mnenje je zmagalo; b) pregovorim (koga k čemu) τινά τι, pridobim, pripravim koga k čemu, napotim koga, skušam pregovoriti, svetujem z inf., ὡς; πείθων, πείσας s prigovarjanjem, z dobrimi ali prijaznimi besedami (razlogi), τὰ πείθοντα ἐσθίω jem, kar vzbuja tek, φυλάττομαι τὰ πείθοντα varujem se pred izkušnjavo; c) premamim, (pre) varam, zapeljem γυναῖκα, podkupim χρήμασι, δώροις, najmem μισθῷ; d) izprosim, pregovorim s prošnjami, potolažim, pomirim, podpihujem NT; e) vzbudim, razburim θυέλλας. 2. intr. pf. πέποιθα a) sem prepričan, sem uverjen; b) verujem, zaupam, zanašam se, računam na kaj, nadejam se, opiram se na kaj τινί, ἔν τινι, ἐπί τινι, ἐπί τινα NT, acc. c. inf. II. pass. in med. 1. dam se pregovoriti (prepričati, pripraviti, preprositi), ὑπό τινος od koga, τί, εἴς τι k čemu, acc. c. inf., ὡς, ὥστε, ὅπως itd. 2. slušam, sem pokoren, pokorim se, γήραι vdam se = potrpežljivo prenašam, δαιτί vdam se želji po obedu, νυκτί sledim vabilu noči, uležem se k počitku, πείθεσθέ μοι ῥαβδοῦχον ἑλέσθαι ubogajte in izvolite. 3. verujem, zaupam τινί, ταῦτ' ἐγώ σοι οὐ πείθομαι tega ti ne verujem; pf. πέπεισμαι prepričan sem, uverjen sem.

πειστέον (adi. verb. od πείθομαι) treba je poslušati ali se pokoriti.

πέλτη, ἡ [Et. od πέλλα koža; prim. lat. scutum od cutis] 1. majhen lahek ščit, narejen v obliki polumeseca iz lesa in z usnjem prevlečen. 2. dolga sulica ali kol.

περάτη, ἡ (sc. γῆ) skrajni konec zemlje, skrajni zahod ali vzhod, ἐν περάτῃ na skrajnem koncu, na skrajnem zapadu.

περάω [fut. περᾱ́σω, aor. ἐπέρᾱσα, pf. πεπέρᾱκα, ep. pr. περόωσι, περάαν, impf. iter. περάασκε, ep. ion. fut. περήσω, aor. ἐπέρησα, ep. fut. inf. περησέμεναι; trans. fut. περάσω, aor. (ἐ) πέρασ(σ)α, pf. pass. πεπέρημαι] 1. trans. a) prederem (do nasprotne strani), prebodem, prerežem ὀδόντας; b) o prostoru: prehodim, prepotujem, preplovem kaj, plovem, prepeljem se (jadram) črez kaj θάλασσαν, πόντον, λαῖτμα, τάφρον prekoračim, prebredem; τέρμα τοῦ βίου pridem do konca življenja, umrjem; τὸν βίον preživim, φυλακάς grem, pridem skozi; c) (= πιπράσκω) spravljam črez morje, prodajam. 2. intr. a) (pre)peljem se, vozim se po ali skozi ἐπὶ πόντον, ἐφ' ὑγρήν, δί' Ὠκεανοῖο, ὑπ' οἴδμασιν; b) dospem do smotra, διὰ γήρως ἐπιπόνως prerijem se skozi starost; c) prederem do ὀστέων εἴσω, διά τινος, pridem, odpravim se iz česa δωμάτων ἔξω; grem predaleč πέραν περῶσι; abs. περᾷς γάρ, περᾷς predaleč greš, ὅταν θυμοῦ περάσῃς ko se ti bo jeza ohladila.

περί praep. I. z gen. 1. a) krajevno: okoli, okrog τετάνυστο περὶ σπείους ἡμερίς, περὶ τρόπιος βεβαῶτα ko je sedel okobalo na gredlju; b) pren. pri glagolih μάχομαι, μάρναμαι, ἀμύνομαι, δηιόω, σπουδάζω itd. navaja predmet, za katerega se borimo, katerega branimo, oz. katerega hočemo doseči: o, za, zaradi περὶ νίκης, περὶ τῆς πατρίδος, τρέχω περὶ τρίποδος da bi dobil, μαχήσονται περὶ σεῖο, περὶ πτόλιος μαχήσεται da bi osvojil mesto, ὕφαινον ὥστε περὶ ψυχῆς kot bi šlo za moje življenje, ἀγὼν περὶ ψυχῆς, περὶ τῶν μεγίστων boj za življenje in smrt, ἐρίζεσκον περὶ τόξων tekmovali so v streljanju z lokom; c) pri glagolih μερμηρίζω, φροντίζω, κήδομαι skrbim za koga ali kaj, πένθος φέρω žalujem za kom, φοβέομαι περί τινος bojim se za koga, zaradi česa; slično pri glagolih πέμπω, ἥκω, ἀφικνέομαι περί τινος zastran (zaradi) česa; περὶ συμμαχίας πέμπω zaradi zavezništva, da bi sklenili zavezo, περὶ ὧν ἀφικόμην zaradi česar sem prišel; d) pri glagolih οἶδα, ἀκούω, λέγω, διαλέγομαι, πυνθάνομαι, κρίνω itd. navaja osebo ali stvar, o kateri se vé, sliši, govori, izve, sodi; περὶ νόστου ἤκουσα slišal sem o vrnitvi, πυνθάνομαι περί τινος poprašujem po kom, νόμῳ χράομαι περί τινος postopam s kom po zakonu; e) zastran, glede na, kar se tiče, οὐ θαρσῶ περί τινος v skrbeh sem zastran koga, φρόνιμος περί τινος preudaren glede česa, τὰ περί τινος kar se koga tiče, njegova usoda, τά περὶ τῆς μάχης tek bitke, περὶ τοῦ χρηστηρίου glede na prorokovanje, περὶ πάντων glede vseh stvari, τὰ περὶ τῆς ἀρετῆς kar se tiče kreposti (hrabrosti). 2. črez (nad) kaj, bolj nego, περὶ πάντων τίον nad vse, περὶ πάντων βροτῶν σε αἰνίζομαι bolj kot vse ljudi, γίγνομαι περί ἄλλων prekašam (presegam) druge, νόον περὶ βροτῶν ἐστι; περὶ πολλοῦ (πλείονος, πλείστου) ποιοῦμαι, ἡγέομαί τινα zelo (bolj, najbolj) cenim, περὶ παντὸς ποιοῦμαι cenim nad vse, bolj kot vse drugo, περὶ πάντων nad vse, pred vsem. II. z dat. 1. krajevno (na vprašanje kje?) okrog, na, ob τὰ ψέλια περὶ ταῖς χερσί, ἔχω θώρακα περὶ τοῖς στέρνοις, περὶ τῇσι κεφαλῇσι εἶχον τιάρας (na glavah), κεῖται νεκρὸς περὶ νεκρῷ mrlič ob mrliču, περὶ χροῒ εἵματ' εἶχον, πάρδαλις περὶ δουρὶ πεπαρμένη naboden na kopje = od kopja preboden, ἑλισσομένη περὶ κάπνῳ v dimu; slično pri glagolih premikanju ἔνδυνε περὶ στήθεσσι χιτῶνα, εἵματα ἕσσε περὶ χροΐ, χεῖρας βάλλω περὶ φασγάνῳ položim roko na meč = primem z roko meč. 2. pren. o čuvstvih, ki koga popolnoma prevzamejo: περὶ κῆρι φιλέω iz celega srca (prisrčno) ljubim, ἀπέχθομαι περὶ κῆρι zelo omrzim komu, λύκοι τοῖσίν τε περὶ φρεσὶν ἄσπετος ἀλκή v katerih (srcu) biva neizrečena moč, ἀλύσσοντες περὶ θυμῷ besneči v svojem srcu. 3. pren. izraža brambo ali zaščito pri glagolih μάχομαι, κινδυνεύω, ἀγών ἐστι itd.: za, ὡς τίς τε λέων περὶ οἷσι τέκεσσιν (ἑστήκει) kakor stoji lev okrog svojih mladičev (da bi jih branil), μάχομαι περὶ δαιτί borim se za obed (ki mi ga hoče kdo ugrabiti), κυβεύω περὶ τοῖς φιλτάτοις postavim najdražje v nevarnost. 4. pri glagolih φοβέομαι, δειμαίνω, ὀρρωδῶ itd.: za, zaradi περὶ σφίσι αὐτοῖσι δειμαίνοντες. 5. izraža povod pri glagolih πταίω, σφάλλομαι itd.: po, vsled, ἦν ἀρρωδίη, μὴ περὶ Μαρδονίῳ πταίσῃ ἡ Ἑλλάς bali so se, da ne bi doživela Grecija po M. poraza (da ne bi M. porazil Grecije), ἐδόκει περὶ αὑτῷ καταλυθήσεσθαι zdelo se je, da bo sam po sebi poginil. III. z acc. 1. kraj. (na vprašanje kam? in kje?): okoli, okrog, blizu, v bližini, pri, do, v, περὶ δὲ φρένας ἤλυθ' ἰωή do njih je prišel glas, περὶ φρένας ἤλυθε οἶνος vino mu je stopilo v možgane (ga je omamilo); περὶ νεκρὸν ἤλασαν ἵππους okrog; καθίστημι περὶ βασίλειον postavim okrog palače; περὶ Πελοπόννησον πλέω krožim (z ladjami) ob peloponeški obali, οἰκέω περὶ τὴν θάλασσαν ob (pri) morju, εἰμὶ περὶ Βυζάντιον sem blizu B., περὶ αὑτὰ περιρρεῖ zruši se samo vase, ἡ περὶ Λέσβον ναυμαχία pomorska bitka pri Lezbu, οἱ περὶ αὐτόν njegova okolica, spremstvo, pristaši, vojaki, učenci, οἱ περὶ τὸν Ἀριαῖον A. in njegovi ljudje, περὶ πᾶσαν τὴν Σικελίαν ᾤκουν prebivali so po celi Siciliji, περὶ τοὺς βαρβάρους pri barbarih, χρονίζω περὶ Αἴγυπτον mudim se v Egiptu. 2. pri glagolih: εἰμί, γίγνομαι, διατρίβω, πένομαι, πονέομαι περί τι bavim se s čim, ukvarjam se, trudim se s čim, περὶ δεῖπνον πένοντο pripravljali so obed, περὶ ἄριστον γενόμενος ko se je usedel k zajutreku, οἱ περὶ τὰς τελετάς ki so v misterije posvečeni, οἱ περὶ τὴν τοῦ σώματος τροφήν trgovci z živili. 3. a) čas.: ob, o, περὶ μέσας νύκτας o polnoči, περὶ τὰ Μηδικά ob času perzijskih vojsk, περὶ τούτους τοὺς χρόνους ob tem času, tačas, περὶ τὰς ἡμέρας ἐκείνας one dni; b) pri števnikih: blizu, okoli, do περὶ ἑβδομήκοντα, περὶ ἑπτακοσίους. 4. pren. glede, z ozirom na, nasproti, kar se (koga ali česa) tiče (posebno kadar se govori o ravnanju, obnašanju, mišljenju nasproti komu): τοιοῦτός εἰμι (γίγνομαι) περί τινα tako se obnašam nasproti komu, tako ravnam ž njim, οἷα εἴωθε γίγνεσθαι περὶ τοὺς ὀρφανούς kakor se navadno godi s sirotami, τὰ περὶ Μίλητον γενόμενα kar se je z M. zgodilo, εὐσεβέω περὶ τοὺς θεούς pobožen sem proti bogovom, τοιοῦτος περὶ ἐμέ nasproti meni, ἄδικος, ἀνόσιος περί τινα, ἡ περί τινα ἀρετή usluga, katero smo komu izkazali, ὅ τι πονηρὸν περὶ τὸ σῶμα kar je telesu škodljivo, τὸ πρᾶγμα τὸ περὶ σέ vsa ta stvar, ki tebe zadeva; λέγω περί τι govorim o čem, καινοτομέω περὶ τὰ θεῖα uvajam novotarije v verstvu, τὰ περὶ τὸν Κῦρον vse, kar se tiče Kira, τὰ περὶ τὰς ναῦς brodarstvo, mornarica, τὰ περὶ θεούς bogočastje, τὰ περὶ τὰς τάξεις taktika.

περι-βάλλω [gl. βάλλω, ion. plpf. 3 pl. περιεβεβλήατο] I. act. in pass. 1. trans. a) vržem (denem) okoli česa, ogrinjam, oblačim τινά τι NT, obdajam, ovijem χεῖρε, objemam ἀλλήλους; pren. τινὰ κακοῖς zapletem (pahnem) v nesrečo, τινὶ ἀγαθόν dajem, pripravim, podelim, podarim komu kaj, ναῦν περὶ ἕρμα potisnem ladjo na pečino ali čer, τεῖχος πόλει obdam mesto z zidom, πλῆθος ἰχθύων ujamem, nalovim; b) peljem se okoli česa, objadram τὸν Ἄθων, Σούνιον; c) presegam, prekašam μνηστῆρας δώροισι. 2. intr. sem boljši od koga, presegam v čem ὅσσον ἐμοὶ ἀρετῇ περιβάλλετον ἵπποι. II. med. 1. mečem na se, ogrinjam, odevam, oblačim si kaj; pren. lastim si, prisvajam si, pridobivam si, spravljam v svojo last τί, dosegam δόξαν. 2. postavljam, zidam si kaj (v svojo obrambo), ἕρκος delam si plot, ograjo; obdajam z jarkom. 3. vrtim se, sučem se okoli česa, obkoljujem, obstopam, zajemam, τὸ περιβεβλημένον okolica, κύκλῳ skušam kaj s praznimi besedami prikriti, μακράν hodim po dolgi stranski poti.

περι-βρύχιος 2 ki se krog in krog dviga ali kopiči; drugi: zelo globok οἶδμα.

περί-εργος 2 ki se po nepotrebnem trudi za kaj, preveč skrben ali delaven, malenkosten, prenatančen, radoveden, nepotreben, odveč, τὰ περίεργα čarovnije, vraže, περίεργόν(sc. ἐστι) je odveč.

περι-κλάω u-, odlomim, upognem, zakrenem na stran, zavišem, odvračam, odpeljavam τὶ εἴς τι; pass. postavljen sem napošev ali vprek.

περι-πίπτω (gl. πίπτω) 1. padem okoli česa, črez kaj, na (v) kaj, navalim (planem) na koga, napadem τινί, zabredem, zaidem v nesrečo ἐπὶ συμφορήν, zapadem δουλοσύνῃ, ἀδίκοισι γνώμῃσι (krivični sodbi), πληγῇ prizadene mi kdo rano, rani me. 2. slučajno naletim na koga ali kaj τινί, τόπον, snidem se s kom, srečam koga; ἔν τισι udarim se s kom, ἐμαυτῷ spotaknem se nad seboj, postanem (sam) vzrok svoje nesreče, αὐτοὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς περιπεσόντες ἐσφάλησαν sami s seboj so trčili skupaj in so bili uničeni; ταρασσομένων τε τῶν νεῶν καὶ περιπιπτουσέων περὶ ἀλλήλας ker so se ladje zapletale in udarjale druga ob drugo.

περι-σκελής 2 (σκέλλω) poet. zelo trd ali krhek σίδηρος; pren. neupogljiv, svojevoljen φρένες.

περι-φανής 2 περί-φαντος 2 (περι-φαίνομαι) 1. od vseh strani viden, pred očmi vseh, zelo jasen, razločen, vsem očit ali znan νόσος. 2. odličen, sijajen, slaven, izvrsten.

περι-ωπή, ἡ (gl. ὄπωπα) 1. stolp za stražo, stražnica, opazovališče, opazovalnica. 2. previdnost, preudarnost, περιωπήν τινος ποιοῦμαι sem (v čem) zelo previden ali oprezen.

πετάννῡμι, -ύω [Et. lat. pateo (iz p°t-), patulus; nem. Faden (prv. pom.: toliko preje (niti), kolikor se je s stegnjenimi rokami zmeri). – Obl. fut. πετάσω in πετῶ, aor. ἐπέτασα, pf. πεπέτακα, pass. πέπταμαι, poet. πεπέτασμαι, aor. ἐπετάσθην, ep. aor. πέτασ(σ)α]. 1. act. razprostiram, razpenjam, razvijam, odpiram πύλας, θυμόν razširjam, razvedrim, razveselim. 2. pass. razprostiram se, odpiram se; pf. sem odprt ali razprostrt.

πευκήεις 3 poet. πεύκινος 3 poet. smrekov, Ἥφαιστος πευκήεις ogenj smolnic ali smrekovih plamenic, πεύκινον δάκρυ smola.