Franja

περι-έσχατος 2 ion. malodane skrajni; subst. τὰ περιέσχατα skrajni rob, okrožje, okolica.

περί-ζυγα, τά nadštevilno jermenje, jermenje v zalogi.

περι-ήκω 1. prišel sem okrog, naletel sem na koga, τά τινα περιήκοντα kar je koga zadelo, kar se mu je prigodilo; περιήκω τὰ πρῶτα dosegel sem največjo srečo. 2. prišel sem (po vrsti) na koga ἡ ἀρχή (εἴς τινα).

πέριξ (περί) adv. 1. krog in krog, okoli in okoli, βωμία πέριξ objemajoč oltar (na domačem oltarju), πέριξ λαμβάνω objemam, ἡ πέριξ πόλις bližnje mesto NT, τὰ πέριξ okolica. 2. praep. z gen. in acc. okrog, okoli česa.

περιπετής 2 (περι-πίπτω) 1. kdor pade okoli česa, objemajoč, περιπετέα ἐποιήσαντο σφίσι αὐτοῖσι, τὰ πρήγματα storili so, da se jim je obrnil položaj na zlo (o nagli izpremembi sreče), περιπετὴς γίγνομαί τινι zadenem na koga, padem komu v roke. 2. ἔγχος meč, na katerega se je kdo nabodel (v telo zaboden meč).

περι-ποιέω 1. act. a) storim, da ostane kdo pri življenju, rešim; storim, da kaj preostane, pri-, ohranim τὰ ἱρά, τὴν πόλιν; b) pripravim, pridobim, preskrbim, nabavim, τὰ πράγματα ἐς ἐμαυτόν spravim pod svojo oblast, pridem do vlade. 2. med. a) rešim kaj svojega, sebi τὸ χωρίον, τὰς ψυχάς rešim svoje življenje; b) priskrbim, pridobim si kaj δύναμιν, ὄνομα ἐμαυτῷ, prihranim si kaj ἀπ' ὀλίγων.

περισσεύω, at. περιττεύω (περισσός) 1. intr. a) sem v izobilju, nahajam se v obilici, sem obilen NT; τοσοῦτον Περικλεῖ ἐπερίσσευσεν tako velika sredstva je imel Periklej na razpolago; b) sem preobilen, nepotreben, τὰ περισσεύοντα τῶν λόγων nepotrebne besede; τὸ περισσεῦον (pre)ostanek, obilica, obilnost, τὸ περισσεῦον τῶν κλασμάτων, τὰ περισσεύσαντα κλάσματα ostali kosci NT; c) imam v obilici, obilujem, prekašam, nadkriljujem (z množico), imam daljšo bojno vrsto τινός; d) preostajam, odlikujem se s čim, množim se, rastem, sem večji τινί NT. 2. trans. obsipljem z bogastvom, obilno dajem, obogatim τινά τινι, τὶ εἴς τινα, pass. περισσευθήσεται imel bo v obilici (preveč) NT.

περισσός 3, at. περιττός 1. črez (navadno) mero, preobilen, prevelik, preveč, izreden, nenavaden, poseben, zelo učen, odličen, imeniten, važen, pomemben, večji (več) nego kdo τινός NT; τὸ περισσόν premoč, prednost, večina, τῶν ἔνδον εἶ περισσά bolj žaluješ nego (sestra), περισσὸν κρῖμα preostra sodba, τὰ περισσὰ τῶν ἀρκούντων več nego je zadosti, τὸ περισσὸν τούτων kar je več (od tega) NT. 2. prevelik, neizmeren, pretiran, odveč, nepotreben, nekoristen. 3. preostal, τὸ περισσόν prebitek, preostanek. 4. liho (število). 5. περισσόν ἐστι ni treba, ἐκ τοῦ περισσοῦ zelo, še povrhu, od prebitka NT –. adv. -ῶς črez mero, na vso moč NT; comp. περισσότερον, περισσοτέρως še bolj, posebno, obilneje, θάψαι sijajneje.

περι-στέλλω 1. na vseh straneh uravnam, skrbno izgotovim, pripravim σφαγέα; oskrbim τάφον, gojim, skrbim za kaj κακά; pren. a) ščitim, branim, uredim πόλισμα, podpiram ἀλλήλους; b) varujem, spoštujem νόμους, τὰ νόμαια. 2. a) oblečem umrlega, krasim, zaljšam, (častno) pokopljem τὸ δέμας, izkažem poslednjo čast; b) za-, prikrijem γλώσσῃ τἄδικα.

περι-στρωφάομαι med. ion. vrtim se (hodim) okrog, πάντα τὰ χρηστήρια motam se okoli vseh proročišč.

περι-φορά, ἡ 1. (περι-φέρω) donašanje, raznašanje, razdeljevanje jedi, prva (druga itd.) jed. 2. (περιφέρομαι) a) premikanje, vrtenje v krogu; obtek, obod, krog, τὰ μὴ ἐν τῇ αὐτῇ περιφορᾷ ὄντα (zvezde), ki niso v istem okrožju; b) družabna zabava, družabnost, občevanje (Plut. Per.).

πέσσω, at. πέττω [Et. iderr. peqwjō, lat. coquo (iz quequo, po assimil. iz pequo), slov. pečem, pekel, pekla, peklo; πεπτός iz peqwtós = lat. coctus. – Obl. fut. πέψω, aor. ἔπεψα, inf. pr. ep. πεσσέμεν]. 1. act. a) mehčam, kuham, pečem σιτία; τὰ πεττόμενα ἐπὶ τράπεζαν pecivo za obed; b) zorím (-íti); c) prebavljam, γέρα uživam, χόλον požiram, kuham, κήδεα gojim, vdajam se, βέλος čutim posledice. 2. med. pečem si πέμματα.

πετ(ε)εινός 3 ion. πετεηνός 3 ep. krilat, leteč, goden; subst. τὰ πετεινά in πετεηνά ptice NT.

Πήδασος, ἡ mesto 1. v Kariji (tudi Πήδασα, τά); preb. οἱ Πηδασέες. 2. v Meseniji.

πηλίκος 3 [Et. idevr. qwā-li-ko-s; τηλί-κος iz ta-li-kos, sor. slov. kolik, tolik, lat. qualis, talis] kolik(šen)? kako velik? koliko star? NT.

πῑ́πτω [Et. fut. πεσέομαι iz πετέομαι, sor. πέτομαι, ποταμός. – Obl. fut. πεσοῦμαι, aor. ἔπεσον, pf. πέπτωκα, ep. fut. πεσέομαι, inf. πεσέεσθαι, aor. πέσον, cj. 3 sg. πέσῃσι, inf. πεσέειν, pf. pt. πεπτεώς, poet. πεπτώς; NT aor. ἔπεσα, pf. 2 sg. πέπτωκες, 3 pl. πέπτωκαν]. 1. a) padem (na tla), zvrnem se, zgrudim se ἐπὶ χθονί, ἐπὶ γᾷ, χαμαί, (πρὸς) πέδῳ, χαμάδις, ἔρᾱζε, πεδίῳ, ὑπὸ ἄξοσι pod kolesa, ἐν κονίῃσιν v prah, μετὰ ποσσὶ γυναικός rodim se, ἐκ, ἀπό τινος padem s česa, εἴς τι treščim (o blisku); metafor. οὐ χαμαὶ πεσεῖται ne bo ostalo brez uspeha; b) vržem se, skočim, planem ἐκ νηός (z ladje v morje); planem (navalim) na kaj, napadem ἐνὶ νήεσσι, ἐν βουσί, πρὸς μῆλα, περὶ ξίφει nasadim se na meč; c) padem v boju, ὑπό τινος od koga, νέκυες πίπτοντες, οἱ πεπτωκότες (v boju) padli vojaki, ὑπ' Ἀτρείδῃ vsled udarcev Atridovih. 2. a) zrušim se, poderem se σκληρὰ φρονήματα, poginem γένος, uničijo me, podležem, trpim škodo, ἡ πόλις οὐκ ἂν ἔπεσε τοιοῦτον πτῶμα mesto bi ne bilo doživelo takšnega poraza, μεγάλα πρήγματα πίπτει ὑπὸ ἡσσόνων velika podjetja propadajo vsled manjših, αὐτὸς ὑπ' ἐμωυτοῦ sam sem vzrok svojega padca, πολλὰ στρατόπεδα ἔδη ἔπεσε ὑπ' ἐλασσόνων je bilo premaganih od manjših; b) padem, grešim NT, motim se (Pl. Fajd. 100 e), ἀπὸ δόξης motim se v upanju. 3. a) zaidem, zabredem (v kaj) ἐς κακόν, ἐς ἀνάγκας, δυσπραξίαις, αἰσχύνῃ; ἐς δάκρυα uderejo se mi solze, εἰς ὕπνον zaspim, εἰς ἔρον τοῦ μαθεῖν obide me želja izvedeti; ποῖ γνώμης πέσω kaj naj pomislim; b) ἔκ τινος padem iz česa, ἐκ θυμοῦ izgubim naklonjenost (ljubezen) koga, τοὔμπαλιν φρενῶν zopet izgubim razum. 4. a) poležem se ἄνεμος πέσε, ὁ κλῆρος ἔπεσε ἐπί τινα kocka je padla za koga; b) pripeti se mi kaj, zadene me kaj, τὰ πεπτωκότα usoda, nesreča Evr. Hip. 718; c) izidem (iztečem) se, obnese se mi kaj, posreči se mi kaj καθαρμός, τῇ πεσέεται ἡ μάχη kako se bo končala bitka.

πιστός 3 (gl. πείθω) 1. komur se sme zaupati, zvest, zanesljiv, pošten, iskren, vdan, verodostojen, prepričevalen, gotov, nedvomen; οἱ πιστοί zvesti prijatelji, zaupniki, τὸ πιστόν, τὰ πιστά zagotovilo, poroštvo, jamstvo; zvestoba, zaveza (δίδωμι, λαμβάνω dajem, dobivam, sklepam); pogodba, talnik; τὰ πιστὰ ἐγένετο zaveza se je sklenila; τὰ πιστὰ διδόναι καὶ λαμβάνειν medsebojno si zvestobo obljubiti. 2. verujoč, zaupajoč, zanašajoč se, veren, οἱ πιστοί verniki NT.

πίτνω = πίπτω 1. a) padem, (z)rušim se θριγκὸς δόμων, padem na kolena; b) poginem, preminem. 2. a) napadam, planem na ἐν ποίμναις; b) iztekam se, končavam se κακῶς, τὰ κακῶς πίτνοντα nezgoda, nesreča.

πλάγιος 3 [Et. gl. πέλαγος] (v)prečen, poševen, postrani (postavljen); ἐκ πλαγίου (-ίων) od strani, v bok, εἰς πλάγιον ἀποτεταμένος počez stegnjen; subst. τὰ πλάγια krilo, stran vojske, πλαγίους λαμβάνω τοὺς πολεμίους zgrabim (napadem) sovražnika od strani, εἰς τὰ πλάγια παράγω postavim proti boku sovražne vojske.

Πλειάδες, αἱ, ion. Πληιάδες Plejade, gostosevci, sedem majhnih zvezd v ozvezdju bika, vidne od srede maja do konca oktobra; ta čas je bil ugoden za plovbo.