Franja

κυνέη, ἡ, skrč. κυνῆ (sc. δορά) 1. αἰγείη kmetska kapa iz kozje kože, popotni klobuk z velikimi krajevci. 2. Ἄϊδος Hadova čelada, ki je storila človeka nevidnega. 3. šlem, čelada (iz kože ali iz kovine).

κύπειρον, τό kiper, dišeča rastlina ali trava.

κῡ́ριος 3 in 2 (κῦρος) 1. adi. a) o stvareh: ki ima popolno ali dejansko veljavo, pravomočen, veljaven δίκαι, določen, dogovorjen, napovedan ἡμέρα, pristojen, spodoben τάφος; b) o osebah: ki ima pravico, popolno oblast ali moč nad čim, močen, mogočen, vpliven, gospodujoč, upravičen, κύριός εἰμί τινος imam pravico (moč, oblast), morem, imam v oblasti, οὐκ ἔσεσθε κύριοι καταλῦσαι ne bodete mogli, κύριός εἰμι τῆς καταλύσεως odločitev o miru je v mojih rokah, κύριόν σε ἵστημι τῶν τέκνων vrnem ti otroke, κύριος καθίσταμαι imam oblast, vladam, smem. 2. subst. ὁ κύριος gospod(ar), vladar, Gospod ali Kristus, mož, soprog; ἡ κυρία razpolaganje τινός, gospodarica, gospa, redna narodna skupščina; τὸ κύριον zakonita oblast, odredba; pl. zakoni τῆς γῆς, vlada; τὰ κυριώτατα najglavnejše, glavni stan (kjer stanuje poveljnik). 3. adv. κυρίως veljavno, natančno, po pravici.

κῡ́ρω [impf. ep. κῦρε, fut. κύρσω, aor. ἔκυρσα; med. κύρομαι], vzpor. obl. κυρέω [fut. κυρήσω itd.] ep. poet. 1. abs. ali z dat. a) namerim se na koga (kaj), naletim, zadenem na kaj, trčim skup ἅρμασι; srečam koga; pren. α.) zabredem v kaj κακῷ, ἐσθλῷ; β.) hočem zadeti, merim na kaj αἰὲν ἐπ' αὐχένι κῦρε δουρὸς ἀκωκῇ; γ.) zadenem (resnico), uganem γνώμῃ ἐπεικάζων, ἦ καὶ δάμαρτα τήνδ' ἐπεικάζων κυρῶ ali morda (slučajno) prav domnevam, da je ta; b) zadene me kaj, pripeti se mi kaj, sem deležen, dosežem ταῦτ' ἐμοὶ κυρεῖν βουλήσομαι; dogodim se, pripetim se τί ποτ' αὐτίκα κύρσει kaj neki se bo zgodilo; ἄλλα δ' ἐξ ἄλλων κυρεῖ nesreča sledi nesreči; c) sem, nahajam se v kakem stanju, πῶς κυρεῖτε kako je, kako se imate, ἐν τῷ πράγματος κυρεῖ v kakšnem položaju se nahaja, ποῦ γῆς κυρεῖ kje biva, ἐνθάδε τοῦ πάθους v tako slabem položaju, τί νῦν κυρεῖ kako je ž njim, τάδε εὖ κυρεῖ to je dobro (v dobrem stanju); d) v zvezi s part. se prevaja z: ravno, slučajno, zares, θύων ἔκυρον ravno sem daroval, ὡς κυρεῖς ἔχων kakršen si, kjer ravno stojiš, πλησίον γὰρ ὢν κυρεῖ bil je ravno blizu, εἰ ζῶν κυρεῖ ako (slučajno) živi, κυρῶ ἔχων imam slučajno, ποῦ κυρεῖ συθείς kam je neki pobegnil, Φοῖβος εἰρηκὼς κυρεῖ Fojb je zares rekel, πρὸς τί ταῦτ' εἰπὼν κυρεῖς čemu neki si to rekel; tudi pt. κυρῶν se slično prevaja: ποῦ κυρῶν εἴης kje se ravno nahajaš. 2. z gen. ali acc. a) segam do, dosežem τέρμονα οὐρανοῦ, dotikam se νεφέλας αἰθερίας; b) dobim, deležen sem česa τινός, ἔκ τινος dobim od koga, δίκης dobim zasluženo kazen.

Λάβδακος, ὁ Polidorov sin, Kadmov vnuk, Lajev oče, tebanski kralj; adi. Λαβδάκειος παῖς in Λαβδακίδης, ου, ὁ [gen. pl. dor. -ᾶν] Labdakov potomec = Laj ali Ojdip.

λαβρεύομαι d. m. ep. drzno blebetam ali govorim.

λαγχάνω [Et. strslov. poląčiti, dobiti, idevr. lenqh-. – Obl. fut. λήξομαι, aor. ἔλαχον, pf. εἴληχα, pass. εἴληγμαι, pt. εἰληγμένος, aor. ἐλήχθην; ep. aor. cj. λάχῃσι, λελάχω, pf. λέλογχα, ion. fut. λάξομαι]. I. intr. 1. žrebam, srečkam περί τινος NT. 2. po žrebu komu pripadem, pridem na del ἔς τι, ἐς ἑλάστην ἐννέα λάγχανον αἶγες na vsako ladjo je prišlo po žrebu devet ovac. 3. sem po žrebu določen, izvoljen za kaj βασιλεύς ali z inf. βουλεύειν, NT τοῦ θυμιάσαι zadene me, določen sem, da zažgem kadilo. II. trans. 1. po žrebu dobim, izžrebam kaj τὶ πάλῳ, κλήρῳ, prejmem, dosežem, dobim τινός; pf. dobil sem v oblast, vladam, upravljam τί, τινός; postanem, sem deležen česa, pridem do česa τινός, ὕπνου zaspim, κακά nakopljem si. 2. δίκην τινί naperim, začnem tožbo proti komu, zatožim koga, πρός τινα pri kom, τινός zaradi česa. 3. deležnega storim koga česa, dajem komu kaj, τινὰ πυρός sežigam, pokopavam koga.

λαθι-κηδής 2 (λανθάνω, κῆδος) ep. ki uteši ali odpravi skrbi (žalosti).

λακ-πάτητος 2 (λάξ, πατέω) poet. z nogami pogažen ali poteptan.

λαμβάνω [Et. kor. slabh, gl. λάφυρον. – Obl. fut. λήψομαι, aor. ἔλαβον, imper. λαβέ, pf. εἴληφα, med. pass. εἴλημμαι, aor. pass. ἐλήφθην, fut. pass. ληφθήσομαι, adi. verb. ληπτός, ληπτέος; med. aor. ἐλαβόμην, ep. aor. ἔλλαβον in λάβον, iter. λάβεσκον, cj. 3 sg. λάβῃσι, med. ἐλλαβόμην, inf. λελαβέσθαι, ion. fut. λάμψομαι, pf. act. λελάβηκα, med. in pass. λέλαμμαι, aor. pass. ἐλάμφθην, adi. verb. λαμπτέος; poet. fut. λαψοῦμαι, NT fut. λήμψομαι]. A act. I. trans. primem, vzamem 1. a) primem, popadem, zgrabim τί, τινά, τί τινι kaj s čim, ἔν τινι, εἰς χεῖρας vzamem v roke, τινὰ τῆς ζώνης koga za pas, χεῦμα zajamem, γούνων oklenem se, πέτρης držim se skale, πλαγίους τοὺς πολεμίους primem (napadem) od strani; θυμόν ali μένος ohrabrim se, osrčim se, πεῖράν τινος poskusim, napravim poskus; b) vzamem, ujamem, spravim v svojo oblast, uplenim, ugrabim τί, τινά; ἐν ταῖς χερσί dobim v roke, στράτευμα potegnem na svojo stran, πόλεις osvojim si; pren. ἀραῖόν τινα (za)vežem koga z zakletvijo, πίστι καὶ ὁρκίοισί τινα zavežem koga s sveto prisego; c) dosežem, dobim, pridobim si κλέος, τὶ παρά, πρός, ἀπό τινος, τινὰ γυναῖκα dobim za ženo, oženim se (pa tudi brez γυναῖκα); μισθὸν ἔκ τινος dobivam plačo; σθένος dobim moč, postanem močen, καρπόν žanjem, ἀρχήν začenjam NT, ὑπόμνησιν spominjam se NT, λήθην pozabim NT, χαράν, τέρψιν uživam, συμβούλιον posvetujem se NT, συμμέτρησιν κλιμάκων posnamem, določim, πιστά, δίκην, δεξιάν (gl. te besede); ὕψος postanem visok, ἐπίδοσιν napredujem, ἐλπίδα začnem upati, upam, θέαν vidim, pogledam, τὴν Ἴδην ἐς ἀριστερὴν χέρα dobim na levo stran, pustim na svoji levi strani; d) nakopljem si, trpim κακά, ζημίαν, συμφοράν, ὀνείδη, τὴν ἀξίαν (sc. δίκην) dobim (trpim) zasluženo kazen, αἰτίαν obdolžijo me, δίκας λαμβάνω καὶ δίδωμι gl. δίκη. 2. sprejmem, (pre)vzamem (kar mi kdo da), dobim ἄποινα, δῶρα, χάριν, μισθούς; pos.: a) vzamem s seboj κήρυκας, ἐσθῆτα oblečem si; odvzamem κτήματα; b) sprejmem pri sebi Od. 7, 255, τὸν ἱκέτην sprejmem gostoljubno, τινὰ ἐχέγγυον sprejmem v varstvo; c) λόγον zahtevam račun; d) prevzamem (delo) ἔργον, trudim se πόνον, ἔργον ἰατρικόν dobim službo zdravnika; e) pt. λαβών z acc. se prevaja pogosto s s, z: στρατὸν λαβὼν ἐπακτὸν ἔρχεται. 3. duševno: z umom dosežem, (raz)umem, uvidim, spoznam νόῳ, ἐν νῷ, φρενί, ἐν τῇ ψυχῇ; πρόσωπον gledam na NT, ἐν ταῖς γνώμαις βεβαίως sem trdno prepričan, πῇ τι razumem kaj na kak način, pojasnjujem, smatram za kaj τί, χαλεπῶς περί τινος zamerim komu, hudujem se nad kom. 4. a) o telesnem in dušnem stanju: napade, prevzame, obide, izpreleti me kaj χόλος, φόβος, πένθος, ἄλγος λαμβάνει τινά; navdušim θεὸς ἡμᾶς; b) najdem ἀνεῳγμένην τὴν θύραν, iznenadim, zasačim τινὰ μόνον, ἀπαρασκευότατον βασιλέα, τινὰ ἀδικοῦντα, κλέπτοντα; pass. δρῶσ' ἐλήφθης. II. intr. καιρὸς λαμβάνει prilika se ponudi, ugoden čas je. B med. 1. jemljem zase, držim se česa, polastim se, osvojim si τινός. 2. dosežem, doidem τῶν ὀρῶν; primem, zgrabim, χειρός za desnico, χαλεπῶς τινος hudo ravnam s kom.

λαμπαδηδρομία, ἡ (λαμπάς, δραμεῖν) λαμπαδηφορία, ἡ bakljada, slovesni obhod ali tek s plamenicami (v rokah).

λανθάνω, ep. ion. λήθω [Et. kor. lā, skrit biti, lat. lateo, strslov. lajati, zalezovati. – Obl. fut. λήσω, aor. ἔλαθον, pf. λέληθα, med. fut. λήσομαι, aor. ἐλαθόμην, pf. λέλησμαι; ep. impf. iter. λήθεσκον, aor. λάθον, cj. 3 sg. λάθῃσι, redupl. λελάθῃ, med. λαθόμην, redupl. λελαθόμην, pf. λέλασμαι, poet. fut. med. λελήσομαι]. I. act. 1. intr. sem pozabljen, skrit, prikrit, ostanem neopažen, τινά pred kom; pt. λαθών skrivaj, neopažen; λαθὼν ποιῶ = λανθάνω ποιῶν; λανθάνει ἐμέ prikrito mi je, ne opazim, ne vem, neznano mi je, ἔλαθεν αὐτὸν σύνθημα μὴ δοῦναι pozabil je dati, οὐ λανθάνεις, ὅ τι λέγεις dobro vem, kaj govoriš; pogosto stoji s pt. in z acc. (pa tudi brez acc.); v tem slučaju izraža pt. glavno dejanje, dočim se λανθάνω prevaja s "skrivaj, neopaženo, brez vednosti," n. pr.: ἔλαθον ἡμᾶς ἀποδράντες skrivaj so pobegnili, ἔλαθε τρεφόμενος na skrivnem, ἔλαθε Κῦρον ἀπελθών odšel je, ne da bi bil Kir to opazil (= a Kir tega ni opazil); λανθάνω τινὰ ποιήσας τι prikrito je komu, da sem kaj storil, ἐλάνθανον αὑτοὺς ἐπὶ τῷ λόφῳ γενόμενοι prišli so na grič, ne da bi vedeli = preden so se nadejali. 2. trans. storim, da kdo kaj pozabi, osvobodim, oprostim koga česa τινὰ ὀδυνάων. II. med. 1. pozabim τινός. 2. (nalašč) opustim, zamudim kaj. 3. pt. fut. pass. οὔποτε λησόμενον κακόν ki se ne more nikoli pozabiti ali preboleti.

λεαίνω, ep. λειαίνω [fut. λεανῶ, aor. ἐλέᾱνα, ion. ἐλέηνα, ep. fut. λειανέω, aor. λείηνα] 1. gladim, likam, ravnam χορόν. 2. a) (z)drobim, manem, zgrizem (jedi); b) uničujem, iztrebljam φυόμενα; c) storim (delam) sprejemljivo ali prikladno, priporočam, kažem v milejši luči λόγον.

λεύσσω [Et. iz λεύκjω, kor. leuq, gl. λευκός, slov. lukati] ep. poet. 1. gledam, vidim, motrim εἰς, ἐπί τι, πρόσω καὶ ὀπίσσω naprej in nazaj = sem pazljiv ali moder, ὁ μὴ λεύσσων umrlec. 2. opažam, zagledam τί, τινά, s pt. Ὀδυσσέα στείχοντα.

λήθη, ἡ, dor. λάθα, poet. λησμοσύνη, λῆστις, εως, ἡ (λήθω) pozabljenje, pozabljenost, pozabljivost, λήθην τινὸς ποιοῦμαι ne spominjam se česa, pozabim, λήθη ἔχει τινά ali ἐγγίγνεταί τινί τινος nekdo kaj pozabi.

λήιτον, τό (λεώς) ion. mestna ali občinska hiša.

λήκυθος, ἡ steklenica za olje ali mazilo.

ληρέω (λῆρος) nespametno blebetam, sem neumen ali nespameten.

λίσπαι, αἱ razpolovljene kocke (Polovici sta vzela gostinska prijatelja, da sta se spoznala po njih ali sama ali potomci.).

λογογραφία, ἡ pisanje govora ali spisa v prozi.