Franja

ἐλελίζω² ep. poet. [aor. ἐλέλιξα, med. -ξάμην in 2 ἐλέλικτο; pass. ἐλελίχθην, 3 pl. ep. ἐλέλιχθεν] 1. stresem, pretresem, obrnem, sučem, (za)podim v beg; pass. hitro se obrnem, tresem se, zatrepečem, γυῖα drhte, se šibe; med. vihram, zvijam se. 2. premikam, φόρμιγγα brenkam na, ubiram strune, citram.

Ἕλενος, ὁ sin Priama in Hekabe, vedeževalec.

ἐλεύθερος 3 in 2 [Et. kor. (e)leudh; slov. ljud-stvo, nem. Leute (srvn. liute ; lat. liber, prost; prv. pom. = domačega rodu)] adv. -έρως 1. svoboden, prost, nezavisen, nevezan; ἦμαρ dan svobode, κρητήρ mešalnik (ki se je mešal) v slavo osvoboditve domovine, ἀγορά vsem svobodnim dostopen; τὸ ἐλεύθερον svoboda, prostost; πάντα ἐλ. v vsakem oziru svoboden. 2. plemenit, prostodušen, odkritosrčen.

Ἐλεφαντίνη, ἡ mesto in otok v gornjem Egiptu.

ἐλλισσάμην in sl. gl. λίσσομαι.

ἔλσαι in sl. gl. εἴλω.

ἐμ-βαίνω [gl. βαίνω, aor. ἐνέβην, ep. ἔμβην, cj. ἐμβέῃ, ἐμβήῃ, pt. pf. ἐμβεβαώς, poet. ἐμβεβώς, ep. 3 pl. plpf. ἐμβέβᾰσαν] 1. intr. a) stopim na (v) kaj, εἰς ναῦς, νηΐ, ἐν νηΐ na ladjo, ἵπποις, δίφροις, γῆς ὅρων na čigavo zemljo; pren. napotim se kam, lotim se česa, vzamem nase εἰς κίνδυνον, τῷ ἐπιτηδεύματι; b) stopam, hodim, grem po τινί; o konjih: potegnem, stopam, ἔμβητον naprej; pf. stojim na ἐπ' ἀπήνης, nahajam se v čem ἐν τοῖς δεινοῖς, pritrjen sem na čem κατά τι; c) prihajam odkod, stopim vmes (in oviram) ἀπό τινος. 2. trans. (aor. ἐνέβησα) spravljam, postavljam, nalagam na kaj μῆλα(v tmezi); εἰς φροντίδα spravljam v skrb.

ἐμ-πί(μ)πρημι, ἐμπιπράω [impf. ἐνεπίμπρην, (3 pl. -πρᾰσαν) in -πίπρων, fut. ἐμπρήσω itd.; (gl. πίμπρημι) ep. pr. ἐμπρήθω, ἐνιπρήθω, fut. ἐνιπρήσω, aor. ἔμπρησα, inf. ἐνιπρῆσαι] zažgem, palim, sežgem, o vetru: piham v, napenjam ἱστίον.

ἔμ-πλεος 3, at. ἔμπλεως, ων, ep. ἔμπλειος in ἐνιπλειος napolnjen, poln česa τινός.

ἐμπνέω, ion. ἐμ-πνείω [aor. ἐνέπνευσα, ep. ἔμπνευσα; med. ἔμπνῡτο, pass. ἐμπνύνθη] 1. diham v, piham na, puham (o konju) μεταφρένῳ. 2. vdahnem komu kaj, navdihnem, navdam koga τινί τι, inf. 3. diham, živim βραχὺν βίοτον; pass. zavem se, okrevam. 4. ἀπειλῆς καὶ φόνου drhtim (grožnje in moritve) NT.

ἐν, ep. εἰν, εἰνί [Et. gršk. še ἐνί, ἔνι z lokal. končn. idevr. eni, lat. in (strl. en), slov. v (strsl. vъ iz vъn, kar je iz on)] I. adv. v, na, pri tem, poleg tega, notri. II. praep. z dat. 1. kraj.: a) v, na (na vprašanje kje?) ἐν οἴκοις, ἐν ξένᾳ, ἐν ἵπποις, ἐν νήσῳ, ἐν οὐρανῷ, ἐν τῷ δεξιῷ na desnem krilu, ἐν πέτροισι na (ob) skali, ἐν τοῖς βοτοῖς αἱμάξαι z živino; b) α.) pred, τἂν ποσὶν κακά pred nogami = sedanje zlo, λέγω ἐν τοῖς στρατιώταις, ἐν μάρτυσι, ἐρέω ἐν ὑμῖν, ἐν πᾶσι vpričo vseh; β.) pri ἡ ἐν Μαραθῶνι μάχη, ταῦτα ἐν θεοῖς ἐστὶν καλά, ἐν Κορωνείᾳ κινδυνεύω, ἐν Πέρσαις; γ.) med ἐν τοῖς δένδροις ἔστην, ἐν πρώτοις μάχομαι, νεῖκος ἐν ἀθανάτοισιν ὄρωρεν, ἐν πολλοῖς ἀνάσσω, οἱ ἐν γένει sorodniki, ἐν τοῖς ἀρίστοις λέγομαι prištevajo me med najboljše, ἐν φίλοις med prijatelji; c) posebni pomeni: α.) ἐν τοῖς pri sup. v prvi vrsti, zlasti, najbolj, pred vsem, τοῦτό μοι ἐν τοῖσι θειότατον φαίνεται γίγνεσθαι, ἐν τοῖς πρώτη ἡ στάσις ἐγένετο, ἐν τοῖς βαρύτατα najteže, nadvse težko, ἐν τοῖς μάλιστα največ, najbolj; β.) pri glagolih premikanja (na vprašanje: kam?) namesto εἰς: πέσε ἐν κονίῃσιν, βάλλω ἐν χερσίν, ἐν βουσὶ θορών, ἐν τάφῳ τίθημι, ἐν φρεσὶν βάλλω, ἐν ποίμναις πίτνω, ἐν ἐχυρωτάτῳ ποιοῦμαι spravim na najvarnejši kraj, ἐν τούτοις ἀνακεκομισμένοι ἦσαν so bili spravili gori, ἐν δεσμῷ δέω, ἐν πέδαις δέδεμαι vklenjen sem v; γ.) eliptično z gen. ἐν Ἅιδου, ἐν ἀφνειοῦ πατρός, ἐν διδασκάλων(sc. οἴκῳ), ἐν ἡμετέρου v naši hiši, ἐν Ἀσκληπιοῦ(sc. νεῴ); δ.) o orožju in obleki: ἐν ἐσθῆσι, ἐν ὅπλοις pod orožjem, ἐν μαλακοῖς ἱματίοις ἠμφιεσμένος oblečen v mehka oblačila NT; ε.) pren. izraža stanje ali razmere; εἰμὶ ἐν πολέμῳ, ἐν ὀργῇ, ἐν πένθει, βιοτεύω ἐν ἀφθόνοις, ἐν φιλοσοφίᾳ εἰμί bavim se s filozofijo, οἱ ἐν ποιήσει γενόμενοι pesniki, ἐν τούτοις εἰμί s tem se bavim, οἱ ἐν πράγμασιν državniki, ἐν ἐμαυτῷ εἰμι obvladam se, τοῦτο ἐν ἐμοί ἐστι to je v mojih rokah, moja dolžnost je to, to zavisi od mene, ἐν σοὶ σῴζομαι ti si moja rešitev, ἐν ἴσῳ εἰμί sem enak, ἐν ὁμοίῳ ποιοῦμαι enako cenim, ἐν παρέργῳ τίθεμαι smatram za manj važno, ἐν ἡδονῇ μοί ἐστιν kaj mi vzbuja veselje. 2. čas. v, ob, med, tekom, ἐν τοῦτῳ med tem, v tem trenotku, ἐν ᾧ dokler, medtemko (NT zaradi tega, ker), ἐν καιρῷ ob pravem času, ἐν τάχει hitro, ἐν χρόνῳ s časom. 3. pren. a) o sredstvu ali orodju: s, z, po, s pomočjo, ἐν χερσὶ λαμβάνω z rokami, ἐν τοῖς τόξοις z lokom, ἐν ὀφθαλμοῖς ὁρῶσιν z očmi, τὰ πραχθέντα ἐν ἐπιστολαῖς ἴστε iz pisem, πίνω ἐν ἐκπώματι iz čaše pijem, ἐν τοῖς νόμοις παιδεύω po zakonih vzgojujem; b) NT ὄμνυμι ἔν τινι pri, ἀγοράζω ἔν τινι za, ἀλλάσσω ἔν τινι s, z; c) glede na, z ozirom na ἄριστος ἐν τοῖς πολεμίοις, ἐν πᾶσιν ἔργοις δαήμων, χρηστὸς ἐν τοῖς οἰκείοις, ἐν ὑμῖν κωλύομαι vi mi branite kaj, ἐν τοῖς δικασταῖς ἐσφάλη po krivdi sodnikov, ἐγὼ ἐν τῷ μέρει kar se mene tiče, ἐν τῷ τοιούτῳ v takšnih razmerah.

ἐν-άλιος 3 in 2 εἰνάλιος 3 ep. in poet. morski, λεώς mornarji, τὸ ἐνάλιον morska žival NT.

ἐνδεής 2 (ἐν-δέω ²) 1. komur kaj manjka, potreben, reven τινός, ἐνδεὴς (γίγνομαι) εἰμί τινος manjka mi, nimam česa, οὐδὲν ἐνδεὲς ποιοῦμαι ničesar ne zamolčim. 2. a) pomanjkljiv, nepopoln συνθῆκαι, nezadosten, nedostaten πρός τι, πρήγματα ἐνδεέστερα nedostatna, pomanjkljiva moč; b) zaostajajoč, slabši, nižji, γένος po rodu, ἐνδεᾶ τῆς δυνάμεως πράττω storim manj nego morem, σοῦ γε ἐνδεέστερος φαίνομαι zaostajam za teboj, sem manj voljen (kaj storiti) nego ti. 3. subst. τὸ ἐνδεές pomanjkanje, (telesna) napaka ἐν τῷ σώματι, nepopolnost, dušna omejenost αὐτῶν, τἀνδεᾶ λέγω(oppos. κρείσσω) omenjam, naštevam napake. 4. adv. ἐνδεῶς, comp. ἐνδεεστέρως in -έστερον; nezadostno, ἔχω zaostajam, sem slab.

ἕν-δεκα, οἱ, αἱ, τά num. indecl. enajst; οἱ ἕνδεκα(sc. ἄνδρες) enajsteri možje, ki so nadzorovali ječe in izvrševali telesne kazni.

ἔν-δημος 2 (δῆμος) v deželi, doma, domač(in), ὁ ἐνδημότατος kdor je večinoma v domovini, αἱ ἀρχαί domače oblasti, τὰ ἔνδημα deželni davki ali dohodki.

ἐν-δύω [1. act. in pass.: fut. ἐνδῡ́σω, aor. ἐνέδῡσα, pass. pt. ἐνδέδῠμαι, aor. ἐνεδῠ́θην, 2. med. ἐνδύομαι, ep. ion. poet. NT ἐνδύνω (δυνέω), fut. ἐνδῡ́σομαι, aor. ἐνέδῡν, pt. ἐνδέδῡκα, aor. med. ἐνεδυσάμην] 1. act. in pass. zavijem, odevam, oblačim komu kaj τινά τι NT. 2. med. a) odevam se, opravljam se (v orožje), oblačim si (in nosim); b) vdiram, vhajam, plazim se v τί, εἴς τι; α.) pren. vzamem, jemljem kaj na se, lotim se česa εἰς ἐπιμέλειαν; β.) NT oblečem Χριστόν, καινὸν ἄνθρωπον.

ἐνένῑπε in sl. gl. ἐνίπτω.

ἐν-έχω, ἐν-ίσχω [pass. s fut. med. ἐνέξομαι, aor. ἐνεσχέθην in ἐνεσχόμην] 1. trans. a) act. imam, gojim v sebi, χόλον kuham jezo, gojim srd, jezim se τινί; b) pass. sem (za)držan, zadržuje me, drži me kaj, obtičim, sem v čem; ἐνέχομαι ζυγῷ dam se vpreči v jarem NT, ἐν θωύματι čudim se, strmim; ἐν ἀπορίῃσι, ἐν κακῷ podvržen sem čemu, obtežen, zadet sem od česa; ἐν τῷ ἄγει preklet, izobčen sem, ἐν τοῖς σκεύεσι obvisim, zamotam se. 2. intr. pritiskam na koga, zalezujem koga, srdim se, jezim se τινί NT.

ἔνθα adv. [Et. od pronom. debla eno-] 1. krajevno: a) demonstr.: α.) tam, tu, tamkaj, tukaj; β.) sem(kaj), tja(kaj), ἔνθα μὲν – ἔνθα δέ tu – tam; ἔνθα καὶ ἔνθα tu in tam, zdaj tu – zdaj tam, od vseh strani, ἔνθα δή tu torej; b) α.) relat. kjer, kamor; β.) pri glagolih premikanja: tja – kjer, odkoder. 2. časovno: takrat, tedaj, nato, kadar.

ἐνθάκησις, εως, ἡ poet. sedenje, sedež v; ἡλίου διπλῆ sedež, kjer sije solnce dopoldne in popoldne.