Franja

ἕλκω [Et. kor. selq, lat. sulcus; sor. kor. welq, slov. vleči, vlekel. – fut. ἕλξω, aor. εἵλκυσα, pf. εἵλκῠκα, -υσμαι, aor. pass. εἱλκύσθην; ep. praes. inf. ἑλκέμεν(αι), impf. ἕλκε, ion. pf. pass. ἕλκυσμαι, ep. praes. ἑλκέω, fut. ἑλκήσω, aor. ἥλκησα] I. act. 1. trans. a) potegnem, izderem ξίφος NT, vlečem, vlačim τί, τινά, νεκρὸν ποδός mrtveca za nogo; βίᾳ delam silo, trpinčim, mučim; b) vlečem za seboj ali k sebi, srkam; c) napenjam νευράς, τόξα; privabim, pričaram, ἴυγγα ἐπί τινι pričaram k sebi ljubimca; pren. vabim, mikam ἐπί τι; d) potegnem proč (doli), odganjam, νῆας εἰς ἅλα potegnem ladje v morje, τινὰ ἀπὸ τοῦ βήματος pahnem z govorniškega odra; e) potegnem kvišku, ἱστία razpenjam, τάλαντα potegnem tehtnico kvišku = tehtam, tudi intr. z acc. teže τρίτον ἡμιτάλαντον; f) pulim (lase), rujem, (raz)trgam; g) πλίνθους delam opeko, προφάσεις zvijam se, izgovarjam se. 2. intr. zavlačujem se, σύστασις boj se vleče. II. med. 1. vlačim svoje, ξίφος potegnem si (svoj) meč, τόξον napenjam si lok, χαίτας pulim si lase. 2. vlečem k sebi, grabim si, δίφρον πυρὸς ἀσσοτέρω potegnem svoj stol bliže k ognju.

ἑλληνίζω 1. intr. govorim grški. 2. tr. pogrčim, napravim za Grka; pass. ἡλληνίσθησαν τὴν γλῶσσαν ἀπὸ τῶν Ἀμπρακιωτῶν naučili so se od A. grškega jezika.

ἐλλιπής 2 (ἐλ-λείπω) 1. pomanjkljiv, nepopoln, τινός v čem. 2. kdor kaj opusti ali zanemari, kdor zaostaja za kom, μνήμης ἐλλιπὴς γίγνομαι pozabim; τὸ ἐλλιπές nedostatek, neizpolnitev (želj).

ἐμπάζομαι med. [Et. k ἔμπαιος vešč. – ep. impf. ἐμπάζετο] maram za kaj, brigam se za, oziram se na koga τινός, τινά.

ἐμ-ποδών adv. (πούς) pred nogami 1. na poti, za napotje, ovirajoč; τὸ ἐμποδών zadržek, ovira, zapreka, τὸ ἐμποδὼν καθαρὸν γίνεται zapreka se odpravlja, ἐμποδών εἰμι na poti sem, τί ἐμποδών; kaj ovira ali brani? τινός, ἀποθανεῖν, τοῦ μὴ ὁρᾶν; ἐμποδὼν ἔστην ovrl sem, da … 2. kar pride komu na pot, na kar kdo naleti, ἐμποδὼν γίγνομαι pridem na pot (pod roke), oviram, zastopim pot.

ἐμπόλημα, ατος, τό (ἐμπολάω) poet. 1. izkupiček, dobiček. 2. plačilo τῆς ἐμῆς φρενός za svoje zvesto srce.

ἔμ-πυρος 2 (πῦρ) v ognju, ognjen, goreč, τέχνη umetnost delavcev z ognjem, τὸ ἔμπυρον žgalna daritev, žrtev za umrlim (iz katere se je izpraševala božja volja).

ἐν, ep. εἰν, εἰνί [Et. gršk. še ἐνί, ἔνι z lokal. končn. idevr. eni, lat. in (strl. en), slov. v (strsl. vъ iz vъn, kar je iz on)] I. adv. v, na, pri tem, poleg tega, notri. II. praep. z dat. 1. kraj.: a) v, na (na vprašanje kje?) ἐν οἴκοις, ἐν ξένᾳ, ἐν ἵπποις, ἐν νήσῳ, ἐν οὐρανῷ, ἐν τῷ δεξιῷ na desnem krilu, ἐν πέτροισι na (ob) skali, ἐν τοῖς βοτοῖς αἱμάξαι z živino; b) α.) pred, τἂν ποσὶν κακά pred nogami = sedanje zlo, λέγω ἐν τοῖς στρατιώταις, ἐν μάρτυσι, ἐρέω ἐν ὑμῖν, ἐν πᾶσι vpričo vseh; β.) pri ἡ ἐν Μαραθῶνι μάχη, ταῦτα ἐν θεοῖς ἐστὶν καλά, ἐν Κορωνείᾳ κινδυνεύω, ἐν Πέρσαις; γ.) med ἐν τοῖς δένδροις ἔστην, ἐν πρώτοις μάχομαι, νεῖκος ἐν ἀθανάτοισιν ὄρωρεν, ἐν πολλοῖς ἀνάσσω, οἱ ἐν γένει sorodniki, ἐν τοῖς ἀρίστοις λέγομαι prištevajo me med najboljše, ἐν φίλοις med prijatelji; c) posebni pomeni: α.) ἐν τοῖς pri sup. v prvi vrsti, zlasti, najbolj, pred vsem, τοῦτό μοι ἐν τοῖσι θειότατον φαίνεται γίγνεσθαι, ἐν τοῖς πρώτη ἡ στάσις ἐγένετο, ἐν τοῖς βαρύτατα najteže, nadvse težko, ἐν τοῖς μάλιστα največ, najbolj; β.) pri glagolih premikanja (na vprašanje: kam?) namesto εἰς: πέσε ἐν κονίῃσιν, βάλλω ἐν χερσίν, ἐν βουσὶ θορών, ἐν τάφῳ τίθημι, ἐν φρεσὶν βάλλω, ἐν ποίμναις πίτνω, ἐν ἐχυρωτάτῳ ποιοῦμαι spravim na najvarnejši kraj, ἐν τούτοις ἀνακεκομισμένοι ἦσαν so bili spravili gori, ἐν δεσμῷ δέω, ἐν πέδαις δέδεμαι vklenjen sem v; γ.) eliptično z gen. ἐν Ἅιδου, ἐν ἀφνειοῦ πατρός, ἐν διδασκάλων(sc. οἴκῳ), ἐν ἡμετέρου v naši hiši, ἐν Ἀσκληπιοῦ(sc. νεῴ); δ.) o orožju in obleki: ἐν ἐσθῆσι, ἐν ὅπλοις pod orožjem, ἐν μαλακοῖς ἱματίοις ἠμφιεσμένος oblečen v mehka oblačila NT; ε.) pren. izraža stanje ali razmere; εἰμὶ ἐν πολέμῳ, ἐν ὀργῇ, ἐν πένθει, βιοτεύω ἐν ἀφθόνοις, ἐν φιλοσοφίᾳ εἰμί bavim se s filozofijo, οἱ ἐν ποιήσει γενόμενοι pesniki, ἐν τούτοις εἰμί s tem se bavim, οἱ ἐν πράγμασιν državniki, ἐν ἐμαυτῷ εἰμι obvladam se, τοῦτο ἐν ἐμοί ἐστι to je v mojih rokah, moja dolžnost je to, to zavisi od mene, ἐν σοὶ σῴζομαι ti si moja rešitev, ἐν ἴσῳ εἰμί sem enak, ἐν ὁμοίῳ ποιοῦμαι enako cenim, ἐν παρέργῳ τίθεμαι smatram za manj važno, ἐν ἡδονῇ μοί ἐστιν kaj mi vzbuja veselje. 2. čas. v, ob, med, tekom, ἐν τοῦτῳ med tem, v tem trenotku, ἐν ᾧ dokler, medtemko (NT zaradi tega, ker), ἐν καιρῷ ob pravem času, ἐν τάχει hitro, ἐν χρόνῳ s časom. 3. pren. a) o sredstvu ali orodju: s, z, po, s pomočjo, ἐν χερσὶ λαμβάνω z rokami, ἐν τοῖς τόξοις z lokom, ἐν ὀφθαλμοῖς ὁρῶσιν z očmi, τὰ πραχθέντα ἐν ἐπιστολαῖς ἴστε iz pisem, πίνω ἐν ἐκπώματι iz čaše pijem, ἐν τοῖς νόμοις παιδεύω po zakonih vzgojujem; b) NT ὄμνυμι ἔν τινι pri, ἀγοράζω ἔν τινι za, ἀλλάσσω ἔν τινι s, z; c) glede na, z ozirom na ἄριστος ἐν τοῖς πολεμίοις, ἐν πᾶσιν ἔργοις δαήμων, χρηστὸς ἐν τοῖς οἰκείοις, ἐν ὑμῖν κωλύομαι vi mi branite kaj, ἐν τοῖς δικασταῖς ἐσφάλη po krivdi sodnikov, ἐγὼ ἐν τῷ μέρει kar se mene tiče, ἐν τῷ τοιούτῳ v takšnih razmerah.

ἐνδεής 2 (ἐν-δέω ²) 1. komur kaj manjka, potreben, reven τινός, ἐνδεὴς (γίγνομαι) εἰμί τινος manjka mi, nimam česa, οὐδὲν ἐνδεὲς ποιοῦμαι ničesar ne zamolčim. 2. a) pomanjkljiv, nepopoln συνθῆκαι, nezadosten, nedostaten πρός τι, πρήγματα ἐνδεέστερα nedostatna, pomanjkljiva moč; b) zaostajajoč, slabši, nižji, γένος po rodu, ἐνδεᾶ τῆς δυνάμεως πράττω storim manj nego morem, σοῦ γε ἐνδεέστερος φαίνομαι zaostajam za teboj, sem manj voljen (kaj storiti) nego ti. 3. subst. τὸ ἐνδεές pomanjkanje, (telesna) napaka ἐν τῷ σώματι, nepopolnost, dušna omejenost αὐτῶν, τἀνδεᾶ λέγω(oppos. κρείσσω) omenjam, naštevam napake. 4. adv. ἐνδεῶς, comp. ἐνδεεστέρως in -έστερον; nezadostno, ἔχω zaostajam, sem slab.

ἐν-δίδωμι 1. trans. a) dam v roko, izročim, predam, prepustim, nudim, τριβήν dam čas za premislek, τινί τι komu kaj, πράγματα, πόλιν τινί; pren. izdam, ἐμαυτόν τινι izročim, zaupam se komu; b) povzročim, dam povod za kaj σπασμόν, πρόφασιν, ἀφορμὰς διαβολῆς; καιρόν dam priliko; c) kažem δικαιοσύνην, οὐδὲν μαλακόν ne kažem nobene popustljivosti; d) popuščam, οὐδέν na noben način se nočem vdati; dopustim, dovolim ὅσον ἐνέδωκαν αἱ μοῖραι, priznam ὁτιοῦν; e) τόνον ubiram. 2. intr. a) nagibljem, prepustim, vdam se τινί, πρός τι, οἴκτῳ usmiljenje me premaga, storim kaj iz usmiljenja; b) umaknem se, podvržem se (o vojski); c) izlivam se (o reki).

ἐν-δοιάζω (δοιή) omahujem, dvomim, pomišljam se; pass. ἐνδοιάζεταί τι smatra se kaj za možno.

ἔνερθε(ν), ep. poet. tudi νέρθεν 1. adv. a) od spodaj gori, iz podzemlja; b) spodaj v podzemlju, οἱ ἔνερθε θεοί spodnji, podzemeljski bogovi. 2. praep. z gen. pod, doli za, ἔνερθέν εἰμι nisem kos, podležem.

ἐν-έχω, ἐν-ίσχω [pass. s fut. med. ἐνέξομαι, aor. ἐνεσχέθην in ἐνεσχόμην] 1. trans. a) act. imam, gojim v sebi, χόλον kuham jezo, gojim srd, jezim se τινί; b) pass. sem (za)držan, zadržuje me, drži me kaj, obtičim, sem v čem; ἐνέχομαι ζυγῷ dam se vpreči v jarem NT, ἐν θωύματι čudim se, strmim; ἐν ἀπορίῃσι, ἐν κακῷ podvržen sem čemu, obtežen, zadet sem od česa; ἐν τῷ ἄγει preklet, izobčen sem, ἐν τοῖς σκεύεσι obvisim, zamotam se. 2. intr. pritiskam na koga, zalezujem koga, srdim se, jezim se τινί NT.

ἔν-θεος 2 od boga navdahnjen, navdušen; obseden; τέχναι proroška veda, ἔνθεον ποιῶ navdušim koga za kaj πρός τι.

ἐνθῡμιστός 3 ion. = ἐνθύμιος; ἐνθυμιστόν τι ποιοῦμαι ženem si k srcu, smatram za vredno, da se uvažuje, smatram za greh.

ἐν-νοέω [gl. νοέω; ion. pt. aor. ἐννώσας, pf. 3 pl. ἐννενώκασι] 1. act. a) imam v mislih, premislim, preudarim, uvažujem, razmišljam, mislim τί, περί τινος, ὅτι; b) nameravam ἐπιτάσσειν, προδοῦναι, ὧνπερ ἐννοεῖς = τούτων, ἅπερ kar nameravaš; c) opazim na kom τινός ὡς, ἐννενόηκά σου λέγοντος slišal sem, da si rekel; d) razumem, uvidim, spoznam τί; e) najdem, izmislim ὁδόν; f) brigam se za, bojim se, skrbi me μή. 2. med. z aor. pass. mislim zase, pri sebi, opazim, slutim, bojim se τί, ὅτι, μή; s pt. ἐννοοῦμαι φαῦλος οὖσα uvidevam, da sem.

ἐν-τάφιος 2 (τάφος) ki spada k pogrebu, pogreben, τὸ ἐντάφιον mrtvaška obleka, pogreb, sprevod, τὰ ἐντάφια mrtvaške žrtve, daritve za umrle, pogrebni stroški.

ἐντός [Et. lat. intus] 1. adv. notri, znotraj, v sredi, ἐέργω oklepam, zaklepam, τὰ ἐντός notranji deli, drob, ἐντὸς ποιῶ spravim noter v sredo, ἐντὸς ποιοῦμαί τινα πλαισίου vzamem, spravim koga v sredo četverokota, ἐντὸς γίγνομαι pridem noter, ἐκ τοῦ ἐντός na (od) znotraj, ἡ ἐντὸς θάλαττα Sredozemsko morje. 2. praep. z gen. a) kraj. znotraj, v, med, ἐντὸς βελῶν za streljaj, ἐντὸς τοῦ ποταμοῦ tostran reke, ἐντὸς λογισμῶν εἰμι pri pameti sem, ἐντὸς ἐμαυτοῦ (εἰμί) sem pri (zdravi) pameti, ἐντὸς ἐμαυτοῦ γίγνομαι spametujem se, umirim se, οὐδ' ἐντὸς πολλοῦ niti od daleč ne, niti izdaleka; b) čas. za, v, ἐντὸς εἴκοσιν pod dvajset, tekom dvajsetih dni, v dvajsetih dneh, ἐντὸς ὀλίγων ἡμερῶν črez malo dni.

ἐν-τρέπω 1. act. obračam, τὰ νῶτα hrbet, spustim se v beg; pren. NT izpreminjam, sramotim. 2. pass. a) obračam se, gane me v ἦτορ; b) oziram se na kaj μηδέν; obotavljam se, mudim se; c) brigam se za kaj, NT bojim se (spoštujem) koga, sramujem se, sram me je τινά, τινός.

ἐντῡ́νω, ἐντῠ́ω 1. act. ep. poet. na-, pripravljam εὐνήν, prirejam, ἵππους vpregam, δέπας mešam, ἀοιδήν (za)pojem (pesem), ἐντύνασα ἓ αὐτήν ki se je nakitila, okrasila. 2. med. pripravljam se (sebi), napravljam si kaj δεῖπνον, ἄριστον.