Franja

προ-νέμομαι poet. naprej grem, pasem se naokrog, razširjam se.

προ-νηστεύω ion. poprej se postim.

προ-νοέω [augm. προεν-, προὐν-; aor. προνόησα, pass. προενοήθην] 1. act. a) poprej opazim, vidim, slutim τί; b) poprej izmišljam, raz-, premišljam τί, ὅ τι; c) skrbim za kaj, mislim na τί, τινός, τὸ παραγγελλόμενον da se zapoved izvrši. 2. med. a) skrbim v svojo korist za koga (kaj) τινός, mislim na, sklepam, trudim se εὖ φέρειν, v skrbeh sem, σῆς φρενός zaradi tvoje namere; b) sem oprezen, varujem se.

προξενέω [impf. προὐξένουν] 1. sem komu (državni) gostinski prijatelj. 2. potegujem se za koga, skrbim za, priskrbujem, dajem, pripravljam komu kaj, pomagam komu, priporočam koga τινί τινα.

προ-ξυγγίγνομαι d. m. poprej se snidem, se pogovorim s kom τινί.

προ-ορᾱτός 3 kar se da (more) naprej videti.

προ-οράω in med. [gl. ὁράω; ion. praes. pt. προορέων, NT impf. med. προορώμην in προωρώμην] 1. naprej ali predse gledam, vidim pred seboj, v daljavi, od daleč, iz daljine zapazim τινά, τί. 2. naprej vidim, zapazim, spoznam, vem, slutim, vidim v bodočnost τί. 3. a) skrbim za koga, pazim na kaj τινός, oziram se na kaj τί; b) sem previden, imam pred očmi; c) premišljam, preudarjam.

προ-ορμάω in pass. naprej se pomaknem, hitim, vozim se, spredaj grem.

προ-οφείλω, skrč. προὐφείλω [fut. προ-οφειλήσω] 1. act. od prej dolgujem, sem dolžen. 2. pass. od poprej sem dolžen, se dolgujem, še nisem (po)plačan, povrnjen, μισθὸς προοφειλόμενος neplačan, zaostal; ἔχθρα προοφειλομένη εἴς τινα sovraštvo, ki je kdo že zdavnaj goji proti komu, εὐεργεσία še ne poplačana (nepovrnjena) dobrota.

προ-παρασκευάζω 1. act. še naprej pripravljam, oskrbujem kaj τί τινι, oborožujem. 2. med. že poprej pripravljam sebi kaj, že poprej se oborožujem, ταῦτα pripravim (preskrbim) vse potrebno, ἐκ πολλοῦ προπαρεσκευασμένοι že zdavnaj pripravljeni.

προ-παρέχω 1. act. naprej ponudim, dam, ἐμαυτόν σοι σύμμαχον ponudim se ti naprej za zaveznika. 2. med. naprej se preskrbim s čim τί.

προ-πάσχω (gl. πάσχω) poprej čutim, (pre)trpim, zgodi se mi poprej krivica, προπέπονθα ἀγαθόν τι prejel sem prej kaj dobrega, προπεπονθώς užaljenec.

προ-πέμπω [augm. προεπ- in προὐπ-] I. act. 1. naprej ali dalje pošiljam, poprej odpošiljam, odpuščam, odpravljam, (do)pošiljam σέ. 2. javljam, oznanjam. 3. dajem, donašam ξίφος ἢ βελέων τι. 4. spremljam, τινὰ χθονός iz dežele, ποῦ δ' … χοἱ προπέμψαντες φίλων spremstvo prijateljev, ψωμόν jemljem (k vsakemu grižljaju kruha) grižljaj mesa. 5. τινὰ πρός τι grem za kom, preganjam, zasledujem. II. med. 1. odpošiljam od sebe. 2. naprej pošiljam, velim komu, da gre naprej.

προ-πετάννῡμι [aor. pt. προπετάσας] spredaj razprostiram, ἐμαυτόν τινος postavljam se, stopam pred koga (da ga branim).

προ-πῑ́πτω, προ-πίτνω ep. poet. 1. naprej padem, zrušim se, zvrnem se, padem v kaj, dam se obvladati. 2. pren. a) naprej se nagibam, sklanjam (pri veslanju), delam z velikim naporom; b) vržem se komu pred noge, ponižno prosim; c) prodiram, grem dalje.

προ-πολεμέω vojskujem se, borim se za koga ὑπέρ τινος, τὸ προπολεμοῦν vojaški stan.

προ-πονέω 1. act. a) (po)prej delam, poprej se trudim, τῶν εὐφροσυνῶν pred zabavami, τὰ προπεπονημένα prejšnji napori; b) delam, trudim se za koga τινός. 2. med. sem v veliki stiski (nadlogi) γῆ.

προπρο-κυλίνδομαι med. ep. 1. venomer, neprestano se valjam, zvijam se pred kom τινός (in ga prosim). 2. potikam se, klatim se vedno dalje.

πρό-ρρησις, εως, ἡ 1. napoved(ovanje), ἐκ προρρήσεως πολεμέω vojskujem se po (prejšnji) napovedi vojske; pos. prorokovanje. 2. ukaz, zapoved, povelje, navodilo. 3. prepoved.

πρός, ep. προτί, ep. poet. ποτί [Et. iz idevr. proti = nasproti; nastalo iz προτj; n. pr. πρόσωπον iz προτjωπον; sor. slov. proti, protiven; gršk. προτί] A adv. zraven, povrhu, vrhu tega, razen tega, πρὸς δέ povrhu pa. B praep. I. z gen. 1. o prostoru: a) od, od (strani) … sèm: ὁ πρὸς Σάρδεων ἤλεκτρος (ki prihaja) iz S. = sardski, πρὸς Πλαταιέων od Platej sem; b) v bližini česa, ob, na, pri, εἰσὶ πρὸς θαλάσσης leže pri (ob) morju, νῆσοι πρὸς Ἤλιδος otoki poleg Elide, pri Elidi, πρὸς τοῦ ποταμοῦ na strani, kjer je reka; c) πρὸς μεσημβρίας z juga, južno, proti jugu, πρὸς ἄρκτου s severa, proti severu, οἰκεῖν πρὸς νότου; d) pri osebah: πρός τινος εἶναι, γίγνεσθαι stati na strani koga, stopiti na stran koga, biti njegov pristaš, πρὸς Διός εἰσι ξεῖνοι so pod Zevsovim varstvom, πρὸς Διός εἰρύαται θέμιστας varujejo po Zevsu, dobivši od njega nalog in oblast. 2. pren. od, od … sèm, a) izraža izvir, početek: od, po: πρὸς πατρός po očetu, οἱ πρὸς γένους, αἵματος rojaki, sorodniki; b) pri pass. in glagolih λαμβάνω, ἀκούω, πάσχω, ἄρνυμαι, μανθάνω itd.: od (= ὑπό): πρὸς Διὸς τιμὴν ἔχω, ἀκούω πρός τινος, ἔπαινον λαμβάνω πρός τινος, ἔρημος πρὸς φίλων zapuščen od prijateljev, διδάσκομαι πρός τινος, τὸ ποιεύμενον πρὸς Λακεδαιμονίων, μνήμη πρός τινος, πειθὼ πρὸς κακοῦ ἀνδρός; c) α.) po sodbi, po mnenju, na povelje, pred, v korist, v prid: μάρτυροι ἔστων πρὸς θεῶν μακάρων, δρῷμεν ἂν ἄδικον οὐδὲν οὔτε πρὸς θεῶν οὔτε πρὸς ἀνθρώπων ne pred bogovi ne pred ljudmi, πρὸς ἄλλης ὑφαίνω na povelje (v službi) druge; λέγω πρός τινος komu v korist, ἐλπίσας πρὸς ἑωυτοῦ τὸν χρησμὸν εἶναι da je zanj ugoden; β.) = primerno, pristojno, spodobno: ταῦτα οὐκ ἦν πρὸς τοῦ Κύρου τρόπου to ni bilo primerno (lastno) Kirovemu značaju, ἄτοπα λέγεις καὶ οὐδαμῶς πρὸς σοῦ kar ti nikakor ne pristoji, πρὸς κακῶν ἐστιν hudobnim pristoji, πρὸς λόγου ἐστίν stvari je koristno, πρὸς ἡμέων ἐστί za nas je ugodno, οὐ πρὸς ὑμετέρας δόξης τάδε to se ne ujema z vašo slavo, πρὸς δίκης οὐ στένεις po pravici; d) pri prošnjah in prisegah: pri (zaradi) πρὸς τῶν θεῶν, τὰ πρὸς θεῶν ὅσια kar je pri bogovih sveto, ἐλεήσατε πρὸς παίδων, γουνάζομαί σε πρὸς ἀλόχου, ἱκετεύω πρὸς τῶν θεῶν. II. z dat. 1. o prostoru: pri, pred, ob, na, blizu, βάλλω ποτὶ γαίῃ, ποτὶ πέτρῃ vržem na zemljo, ob skalo, πρὸς πέδῳ κεῖμαι na zemlji, πρὸς τριπλαῖς ἁμαξιτοῖς, τὰ πρὸς ποσί kar je pred nogami, najbližje; γίγνομαι, εἰμὶ πρός τινι ukvarjam se, bavim se (marljivo) s čim. 2. razen, poleg tega: ἄασάν μ' ἕταροί τε κακοὶ πρὸς τοῖσί τε ὕπνος in razen njih še spanje, πρὸς τῷ ἀθάνατος εἶναι ne glede na to, da je nesmrten, πρὸς τοῖς ἄλλοις poleg tega še, še razen tega, πρὸς τούτοις vrhu tega, mimo tega. III. z accus. 1. o prostoru: k, v, proti, na πρὸς ξόφον, πρὸς Ἠῶ, πρὸς ἑσπέραν, πλέω πρὸς οἶκον domov, διασωθῆναι πρὸς τὴν Ἑλλάδα v Grecijo, κακὰ πρὸς τοὺς φίλους στείχοντα, εἶμι πρὸς τοὺς πολεμίους, λέγω πρός τινα, ὄμνυμι πρός τινα prisegam pri kom, μαρτυρέω πρὸς τοὺς δικαστάς pred sodniki, πρός τινά εἰμι bivam, mudim se pri kom NT. 2. o času: proti: πρὸς ἡμέραν proti jutru, ποτὶ ἕσπερα, πρὸς ὀλίγου za malo časa. 3. pren. a) o prijaznem ali sovražnem razmerju: nasproti, proti, v, na σπονδὰς ποιοῦμαι πρὸς βασιλέα, πολεμέω, μάχομαι πρός τινα, πρός δαίμονα proti volji boga, εὔνοια (φιλία, ἔχθρα) πρός τινα, εὐσεβὴς πρὸς τοὺς θεούς; b) proti, v primeri z πρὸς τὸ μέγεθος τῆς πόλεως, οὐδὲν τὰ χρήματα πρὸς ἀρετήν, ὁ ἔλεγχος οὐδενὸς ἄξιός ἐστι πρὸς τὴν ἀλήθειαν, κοῖός τις ἀνὴρ δοκέοι εἶναι πρὸς τὸν πατέρα; c) po, v zmislu, zavoljo, zastran, glede na, kar se tiče, z ozirom na: βουλεύομαι πρὸς τοὺς καιρούς sklepam po razmerah, z ozirom na razmere, τὰ πρὸς τὸν πόλεμον kar se tiče vojske, vojne zadeve, τὰ Κύρου πρὸς ὑμᾶς Kirovo razmerje do vas, τὰ πρὸς θεούς kar se tiče bogov, razmerje do bogov, verske razmere, πρὸς τὰ πυνθάνομαι z ozirom na to, kar slišim, πρὸς ἐμαυτόν v sebi, θαυμάζω πρός τι čudim se čemu, κακὸς πρὸς αἰχμήν bojazljiv v boju, ἕτοιμος, χρήσιμος πρός τι; πρὸς τί čemu? zakaj? πρὸς τοῦτο, πρὸς ταῦτα zato; d) finalno: za, zaradi, k, v namen: λέγω πρὸς χάριν govorim komu na ljubo (po volji), πίνω πρὸς ἡδονήν zaradi slasti, po volji, καταλύω πρὸς τὸ δόρπον, παιδεύω πρὸς ἀρετήν, ἅπαντα πρὸς ἡδονὴν ζητέω; e) adverb. πρὸς ἡδονήν rad, πρὸς ὀργήν v jezi, πρὸς καιρόν o pravem času, πρὸς πάντα vobče, sploh, πρὸς βίαν siloma, prisiljen, πρὸς φιλίαν prijateljsko.