Abeōna -ae, f (abīre) Abeona, in Adeōna -ae, f (adīre) Adeona, boginji zaščitnici otroškega shojevanja, otroškega tekanja iz naročja enega v naročje drugega človeka: Abeona = varuhinja odhajanja iz naročja, Adeona = varuhinja prihajanja v naročje: Aug.
aberrātiō -ōnis, f (aberrāre) zgrešitev, zabloda, pren. odtegnitev od česa mučnega, razvedrilo: a dolore, a molestiis Ci. ep.
aberrō -āre -āvī
1. zabloditi, zaiti, zahajati: a patre Pl., taurus, qui pecore aberrasset L., aberrantes ex agmine naves L.
2. pren.
a) (z abl. instrumenti) (z)motiti se v čem: si aedilis verbo aut simpuvio aberravit Ci., coniecturā aberrare Ci. ep. (prim.: admonitu liber aberrat amor O. zablodi.)
b) oddaljiti (oddaljevati) se, zaiti, zahajati, odmakniti (odmikati) se od česa: a regula naturae, a proposito Ci., animus aberrat a sententia Ci., suspicio aberrat a coniectura Ci. jo zgreši: oratio aberrat ad alia Ci., in melius aberrare Plin. iun., olepševaje oddaljiti se od izvirnika.
c) rešiti (reševati) se česa, razvedriti se: a miseria quasi aberrare Ci. ep., nihil equidem levor, sed tamen aberro Ci. ep.; v pf. = razmišljen biti: ubi non aberravit eius animus Augustus ap. Suet.
abhinc, adv.
1. krajevno = od tod: aufer abh. lacrimas Lucr., toto abhinc orbe Ap.
2. klas. le časovno:
a) od zdaj (računajoč nazaj) = pred; abs.: Gell., Fr., dies abhinc quintus an sextus est, cum ... Ap.; pred acc. extensionis: abh. triennium Kom., Ap. pred tremi leti, tega je zdaj tri leta, abh.annos prope viginti Ci. skoraj pred dvajsetimi leti; pred abl. = pred: quiabh. sexaginta annis occisus foret Pl., comitiis iam abh. diebus triginta factis Ci.
b) redko: od zdaj naprej, odslej (računajoč naprej): inde abh. Pac. ap. Char.
abhorreō -ēre -uī
1. (o osebah) zgroziti (zgražati) se nad čim, imeti odpor do česa, mrziti kaj, izvržen biti, biti zoper kaj; abs.: Auct. b. Afr., omnes aspernabatur, omnes abhorrebant Ci.; z acc. (neklas.): Tit. ap. Non., Porph., cadaverum tabem, pumillos Suet.; pren.: quid ... tam abhorret hilaritudo? Pl.; z abl.; animus tanto facinore abhorrens Cu., non abhorrere spectaculorum oblectamentis T.; navadno z a(b): Ter., N., a pace C., ab optimo civitatis statu Ci., a ducenda uxore Ci., animus abhorret a scribendo Ci. ep. noče se mi pisati, retroque vulgus abhorret ab hac (philosophandi ratione) Lucr.; abhorrere s pristavkom animo (v srcu) Ci.; z inf.: Aug., Porph.
2. (o stvareh) ne skladati (zlagati, strinjati, ujemati) se, nič opraviti imeti s čim, nasprotovati čemu, razlikovati se od česa; abs.: mores abhorrent N. si niso podobni, z a(b): abhorret a fide L. neverjetno je, consilium abhorret a tuo scelere, hoc verbum abhorret a virtute, temeritas tanta, ut non procul abhorreat ab insania Ci., abhorrere ab oculorum auriumque approbatione Ci. spotikljiv biti očem ...; pozneje z abl.: haec abhorrent moribus nostris Cu., abhorrens peregrinis auribus carmen Cu., neque abhorret vero T. resnici je podobno, bržkone, nec abhorrebat moribus uxor Fl.; ali z dat.: tam pacatae profectioni abhorrens mos L.; tudi: orationes abhorrent inter se L. — Od tod pt. pr. abhorrēns -entis
1. sovražen, tuj: ego ipse non abhorrens a studio antiquitatis Ci., res non modo non abhorrens a consuetudine, sed usitata etiam Ci.
2. neprimeren, nedopusten, neumesten: carmen nunc abhorrens Cu., absurdae atque abhorrentes lacrimae L.
abiciō -ere -iēcī -iectum (ab in iacĕ,re)
I.
1. odvreči, odmetati, proč, vstran, od sebe, s sebe vreči (metati): togam Ci., scutum Ci., suasor fui armorum non deponendorum, sed abiciendorum Ci. ep., si te forte uret sarcina ..., abicito H., statuas aëneas in propatulo domi abiecit N., abi. amiculum Ci., infantes Arn. izpostaviti; preg.: abi. scutum, hastam Ci. = vse pustiti, obupati.
2. pren.
a) pognati, (po)tratiti: Pl., Ter., pecuniam Ci., moecha agros abiciet Ph.
b) odreči (odrekati) se, odpoved(ov)ati se čemu, izogniti (izogibati) se česa, pustiti (puščati) kaj: Pl., memoriam veteris doloris, dolorem, curam, oboedientiam, amorem, timorem, aedificationem, consilium aedificandi, consilium belli faciendi Ci., spem omnem Ci., Cu., salutem pro aliquo ali vitam Ci. žrtvovati, personam abicere et sumere Ci., se abi. Ci. sam nad sabo obupati, abiciamus ista Ci. pustimo to, sapere est abiectis utile nugis H. pustivši šale, abi. legem L., uxorem Aur. zavreči.
— II.
1. dol, na tla vreči (metati): glebam in sepulcrum Varr., Cu., anulum in mare Ci. ali in profundum Val. Max., phialam in pelagus Cu., insigne regium de capite Ci., frumentum ex equo L., tela ex vallo C., caput centurionis ante pedes eius L.; pogosto refl.: se in herba Ci., se in puteos Cu. ali se e muro in mare Ci. strmoglaviti, se humi Plin. = corpus humi Cu., ubi se abiceret T.; abs.: multis vulneribus acceptis se abiecit exanimatus Ci., de industriā se abiecit Val. Max.; poseb.o prosečih: abi. se ad pedes ali se alicui ad pedes ali se ad alicuius pedes Ci. na kolena pasti, vreči se pred koga, poklekniti pred kom, ego me plurimis pro te supplicem abieci Ci. pred mnogimi sem zate proseč padel na kolena; occ. (v boju) pobi(ja)ti, podreti (podirati), uničiti (uničevati): Val. Fl., Servilium ad terram virgis abiectum Ci., super abiectum (hostem) pede nixus V.; abi. Erymanthiam beluam Ci.: poët. podreti, ustreliti
2. oddaljiti: tenebris abiectis Enn., Ap. ko je bila prešla.
3. pren.
a) poraziti, ponižati (poniževati), znižati (zniževati), (o)slabiti, omalovaževati: intercessorem Ci., sic te abicies atque prosternes, ut ... Ci., exaggerantem virtutem Ci., auctoritatem senatūs Ci., extenuantem cetera et abicientem Ci., natura ceteras animantes ad pastum abiecit Ci. je uklonila, cogitationes suas in rem tam humilem abicere Ci. tako nizko nameriti, ea lex tota a me reprehensa et abiecta est Ci., abi. hostem, inimicum Val. Max., animum Q. srčnost vzeti duhu.
b) (v govoru) nemarno podtakniti (podtikati): numquam agit hunc versum Roscius ..., sed abicit Ci., ponendus est ... ambitus, non abiciendus Ci. perioda se mora polagoma zaključevati, ne pa naenkrat končati. — Od tod adj. pt. pf. abiectus 3, adv. -ē
I.
1. (tja) vržen: olor udis abiectus in herbis O. ležeč.
2. nemarno izdelan, nemaren, nizek = brez poleta: comicorum senarii propter similitudinem sermonis ... sunt abiecti Ci., oratio humilis et abiecta Ci. (naspr. alta et exaggerata).
— II.
1. podrt, poražen, oslabljen: Mars spoliantem evertit ab abiecto Ci. od premaganega, nimiis adversarii viribus abiectus Ci., civitas Spartana iacet armis nostris abiecta Val. Max.
2. pren.
a) pobit, potrt, malosrčen, malodušen, obupan: se perculsum atque abiectum sentit Ci., abiecta metu filia (civitas) Ci., nec abiecte illum casum tuli Ci., ne quid abiecte faciamus Ci.; z loc.: maestior et abiectior animi (v srcu) L.
b) nizek (po rodu, stanu ali mišljenju), zavržen, zaničljiv, podel: Aur., vestra familia abiecta et obscura Ci., homines abiecti ac perditi Ci., nihil humile, nihil abiectum cogitare Ci., aut animus abiectior aut spes fractior Ci., animus abiectissimus Q., abiectissimum negotium Val. Max., sordidus et abiectius nati T., abiectius se proicere Amm.
abiectiō -ōnis, f (abicere)
1. odmetavanje: manuum Cael. povešanje, abiectiones S litterae Prisc. odpah črke S.
2. pren.
a) potrtost, malodušnost: animi Ci.
b) poniž(ev)anje, zaničevanje: Eccl.
abiēgnus 3 (iz abies po vzoru ilignus, salignus) jelov: Enn., Pl., Varr., Col., Vulg., hastile L., abiegnus equus Pr. trojanski konj. — Soobl. abiēgneus 3: Vitr.
abiēs -etis, f
1. jelka, hoja: Enn., Varr. fr., Plin., Vitr., abietis arbores L. jelovi rili, sectae abietes L. jelove deske, sectāque intexunt ábi͡ete costas V. iz jelovih desk; kolekt.: colles nemus ábi͡ete cingunt V. z jelovjem.
2. met. iz jelovine narejene reči
a) ladja: labitur vadis abies V.
b) jelovo kopje: transverberat ábi͡ete pectus V.
c) pismo na jelovi deščici: Pl.
č) platnici pisalne deščice: Mart.
abietārius 3 (abiēs) ki se tiče jelovine, jelovega lesa: negotia P. F. lesarstvo; od tod subst. abietārius -iī, m mizar: Vulg.