Franja

coniugālis -e (coniūx) zakonski: sacra Val. Max., amor, licentia T., dii Varr., Sen. tr., T., Aug. bogovi zakona, pudicitia c. Eccl., vinculum Eccl., consortium Arn.; (o živalih): grex Col. kokoši. — Adv. coniugāliter: Aug.

coniugātor -ōris, m (coniugāre) združevalec v zakon: c. boni amoris Cat.

coniugium -iī, n (coniūx: coniungere)

1. zveza, združitev: Val. Max., corporis atque animae Lucr.

2. (poseb.) zakonska zveza, zakon (le kot telesna zveza; prim.: coniugium est dictum a iugo, quo in nuptiis copulantur Isid.): Ter., Col., Plin. idr., prima societas in coniugio est Ci., tota domus coniugio et stirpe coniungitur Ci., coniugii dos, coniugium hoc petere O., in eodem coniugio manere T., coniugio accipere alicuius filiam T., nova nobis in fratrum filias (z bratičnami) coniugia T.; z objektnim gen.: huius coniugii cupidus N. želeč si zakona z njo; (o golobih): coniugii fidem non violant Plin.

3. evfem.
a) ljubezenska zveza: sororis (s sestro) O., coniugio, quod fecit, adest dea O., c. ferum Tib. divji zakon.
b) (o živalih) spoj, sparitev: iuvenca coniugii rudis O., illae saepe sine ullis coniugiis vento gravidae V. (o kobilah).

4. met. soprog, mož, soproga, žena, zakonec: (Helena) coniugiumque domumque, patres natosque videbit V. soproga (Menelajeva), Helenum Graias regnare per urbes coniugio … Pyrrhi … potitum V. Pirove soproge (= Andromahe), coniugium optatum V.; pl. coniugia =
a) soproge, zakonske žene: Aur.
b) zakonske dvojice, zakonski pari: Cod. Th.; (o živalih) skupaj živeče dvojice, pari: vagantur fer(m)e coniugia Plin. po dva in dva, po parih, bina coniugia Plin. po dve dvojici.

coniūnctim, adv. (coniūnctus: coniungere) združeno, skupno, skupaj: huius omnis pecuniae c. ratio habetur C., c. de ea re refertur a consulibus SC ap. Ci., c. auxilium petere N., rogationes omnes c. accipere L.

coniūnctiō -ōnis, f (coniungere)

1. krajevna zveza, združitev, stik: Cels., coniunctione portuum insula (urbi) adiungitur Ci., c. tectorum Ci. skupek, skupina.

2. pren.
a) zveza, spoj: Varr., coniunctio confusioque naturae Ci., ad coniunctionem hominum nati sumus Ci. druženje z ljudmi, c. mentis cum externis mentibus Ci. soglasnost, simpatija, c. secundae dubiaeque fortunae Ci., nostra municipia coniunctione vicinitatis moventur Ci. kot najbližji sosedje, c. sortis Ci., criminum Cu., litterarum inter se c. Q.
b) occ. α) zveza po rojstvu ali poroki, sorodnost, svaštvo: Varr., c. sanguinis Ci., coniunctiones fratrum Ci., pro paterna necessitudine et coniunctione Ci., c. adfinitatis Ci., quae coniunctio necessitudinem eorum sanxit N., coniunctione Caesaris (s Cezarjem) dignum credi T. β) prijateljstvo: me Cn. Pompeius semper sua coniunctione dignum putavit Ci., c. benevolentiae, gratiae Ci., novae coniunctiones Ci. γ) politična zveza, stranka: vestram equitumque Romanorum coniunctionem confringere Ci., Pompeium a Caesaris coniunctione avocare Ci.
c) α) log. pojmovna zveza, spajanje pojmov, zveza (združevanje) misli: quae coniunctio, quae diiunctio vera est Ci., haec quoque c. est ex repugnantibus Ci., deinde addunt coniunctionum negantiam Ci., c. syllogismi Gell. β) ret. zveza v govoru: suave autem erit genus dicendi … coniunctione, quae neque asperos habet concursus neque diiunctos atque hiantīs Ci.; govorna podoba = zevgma: Corn. γ) gram. veznik, konjunkcija: Corn., Sen. ph., Serv., cum demptis coniunctionibus plura dissolute dicuntur Ci., sequitur c. Q., quae (figura) quia coniunctionibus caret, dissolutio vocatur Q., neque coniunctiones saepe iterare dubitavit Suet.

coniūngō -ere -iūnxī -iūnctum

I. skupno v en jarem vpreči (vpregati): boves Ca., et biiungum prius est, quam bis coniungere binos Lucr. dvovprega je starejša od štirivprege.

— II. pren.

1. (krajevno) strniti (strinjati), (z)vezati, (z)družiti, skleniti (sklepati), spojiti (spajati): Tib., coniungere dextras ardebant V. desnice si podati, naves c. Cu.; z abl. instrumenti: Cels., Suet., Pan primus calamos cerā coniungere plures instituit V., columellas capreolis inter se c. C., turres pontibus c. C. med seboj povezati z mostički. S kom ali s čim?
a) z dat.: Vitr., Cu., Dig., navi onerariae alteram c. C. sklopiti, dextrae c. dextram V. roke si podati, v roke si seči, victricemque petunt dextrae coniungere dextram O., c. pauca huic commentario Hirt. malo pridejati = knjigo nadaljevati, castra castris L. tik tabora tabor postaviti, castra oppido C., aedifica moenibus L. tik zraven zidovja zgraditi, Commius equum coniungit equo Quadrati Hirt. postavi konja ob bok konju (Kvadrata).
b) s cum: Lucr., epistulam cum altera Ci. ep., hunc montem murus circumdatus … cum oppido coniungit C., Uxiorum gentem cum Susianorum satrapea c. Cu. V pass. biti v zvezi, stikati se s čim, držati se česa: qui (portus) in exitu coniunguntur C., haec insula … ponte cum oppido coniungitur C. ta otok je z mostom povezan z mestom.

2. (časovno) (z)vezati, spojiti (spajati): noctem diei C. noč dnevu pridati = pozno v noč marširati; podobno: tristibus dictis atrocia facta c. T. doda(ja)ti, nox eadem necem Britannici et rogum coniunxit T., abstinentiam cibi c. T. še naprej gladovati, consulatus c. Suet. brez prestanka konzulsko čast imeti.

3. (v razmerah in položajih) združiti (združevati), zediniti (zedinjati), priklopiti (priklapljati); predvsem
a) o vojaškem združevanju: coniuncto exercitu Caesar Gomphos venit C. s skupno (združeno) vojsko; s cum: eas cohortes cum exercitu suo coniunxit C.; z dat.: oppidanos sibi c. Hirt., arma Sidicinis finitimis c. L.; refl.: ut paulatim sese legiones coniungerent C., cum se cum Bibulo coniunxisset C., se Hannibali c. L.; med.: ne tantae nationes coniungantur C., cum aeque coniungi possent L.; potem
b) o kakršni koli osebni zvezi: dedecus est nostrum … te coniungens Ci., inter nos naturā coniuncti et consociati sumus Ci., non dubito, quin … res publica nos inter nos conciliatura coniuncturaque sit Ci. ep., Milonem sibi c. C., socium fallere, qui se in negotio coniunxit Ci. ki je stopil v kupčijsko zvezo, coniungi foedere Teucris V.; poseb. o prijateljski, ljubezenski ali sorodstveni zvezi: Cat., Pr., optimum quemque hospitio atque amicitiā c. Ci. ep., me tibi studia communia coniunxerant Ci. ep., se tecum affinitate coniungi cupit N., multos sibi familiari amicitia c. S.; tudi zakonsko zvezati, v zakon združiti, poročiti: filias suas alicuius filiis matrimonio L., feminam sibi matrimonio L., aliquem matrimonio secum Cu., aliquam sibi iusto matrimonio Suet., nec te c. curas O., c. se cum aliquo O. (o nevesti), exin Poppaeae coniungitur T.
c) o abstr.: c. cum probro privato imperii dedecus Ci., eius salutem cum communi salute Ci., quem ego cum deorum laude coniungo Ci. privzemam v slavo, c. prioribus sequentia Q., omnia vota in unum Petr.

4. (s proleptičnim obj.) iz dveh delov združiti, sestaviti: quod (Epicurus) e duplici genere voluptatis coniunctus est Ci. ker je (Epikur = najvišje dobro) sestavljeno iz dveh vrst slasti; pren. z združevanjem skleniti (sklepati): c. Sabinorum coniugia Ci., conubia L., nuptiae non genere ac nobilitate coniunctae Cu., c. amicitiam Ci., societatem amicitiamque S., necessitudinem Ci., bellum …, quod coniungant reges potentissimi Ci. ki jo skupno vojujejo, cum amicis … c. iniuriam Ci. združiti se s prijatelji v krivične namene. — Od tod adj. pt. pf. coniūnctus 3, adv. -ē,

1. (krajevno) zvezan, spojen, združen, neločljiv, skupaj držeč se, skupaj (skupno): passibus coniunctis spatiari O. z združenimi koraki = skupaj, drug z drugim, c. bubilia Vitr., supercilia Suet. skupaj zrasle, coniunctis digitis nasci Icti., c. possessiones Icti., coniuncte de confirmatione … dicere Corn., si quando risus coniuncte re verboque moveatur Ci., coniuncte ferre ab aliquo promulgatas rogationes L.; pren.: si et sapere expetendum sit et valere, coniunctum utrumque magis expetendum est, quam sapere solum …, sapere separatum Ci. Adv. coniuncte (ret.) = v medsebojni zvezi, pogojno: c. videre rationem verborum Ci., c. efferre aliquid Ci. — Skladi: s cum: vita rustica disiuncta a cupiditate et cum officio coniuncta Ci., ea, quae coniuncta cum illis rebus sunt Ci. kar spada k temu, sublicae cum omni opere coniunctae C.; redk. s samim abl.: mendacitas aviditate coniuncta Ci., ratis coniuncta crepidine saxi V.; z dat.: officii praecepta coniuncta naturae Ci., simulatio vanitati est coniunctior quam honestati Ci.

2. occ. meječ s čim, držeč se česa, seseden; nav. z dat.: Dig., occupat coniunctam Cappadociae Paphlagoniam N., Macedonia Thraciae coniuncta Cu., theatrum coniunctum domui C., loca Caesaris castris coniuncta C., Vari castra muro oppidoque coniuncta C. naslanjajoč se na zid, regio coniuncta Oceano Hirt., balnearia coniuncta culinae Vitr., coniuncta tecta muro portisque L.; pren. (časovno) spojen, bližnji, naslednji: quae proelio apud Arbela coniuncta sunt Cu. kar je neposredno sledilo bitki; (o osebah): coniunctus … Sulpicii aetati P. Antistius fuit Ci. je bil Sulpicijev sodobnik, cui (Hortensio) eram aetate coniunctior Ci.

3. po sorodstvu, zakonu, prijateljstvu, mišljenju zvezan, prijateljski, veren, zaupen, bližnji: ubi tecum coniunctus siem Pl., quoniam in re publica coniuncti sumus Ci. ker smo somišljeniki v politiki, qui cum reo criminum societate coniunctus est Ci., cum eo … adeo coniuncte vixit, ut … N., hunc adeo dilexi, nullo ut cum homine coniunctius viverem Ci. ep., quocum coniunctissime et amantissime vixerat Ci., cum quo a condiscipulatu vivebat coniunctissime N.; animum atque animam dico coniuncta teneri inter se Lucr., ut nosmet ipsi inter nos coniunctiores simus Ci., tum et cum iis et inter se coniunctissimos fuisse M. Curium, Ti. Coruncanium memoriae proditum est Ci.; z abl.: Segestani non solum perpetua societate atque amicitia, verum etiam cognatione se cum populo Romano coniunctos esse arbitrantur Ci., propinqua cognatione coniunctus N., propinquitatibus adfinitatibusque coniuncti C., sanguine coniuncti S., coniunctissimus sanguine Vell., propinquitate, sanguine coniunctus Cu., homo coniunctissimus officiis, usu, consuetudine Ci.; z dat.: homo mihi coniunctus fidissimā gratiā Ci., quis mihi in re publica potest aut debet esse coniunctior? Ci., intima familiaritate coniunctus Caesari N., tam coniuncta populo Romano civitas C. tako tesno povezana z rimskim ljudstvom, coniuncti sontibus, ei familiaritate coniunctus Cu., coniunctior illo nemo mihi est O.; redk. abs.: ipsum Pompeium coniunctum non offendit N., coniunctus an alienus Q.; pren. o prijateljstvu, sorodstvu idr.: quae fuit umquam amicitia consularium in nostra civitate coniunctior Ci. ep. zaupnejše (prim.: quod enim par amicitiae consularis fuit umquam in hac civitate coniunctius, quam fuimus inter nos ego et Cn. Pompeius? Ci.), civium Romanorum omnium sanguis coniunctus existimandus est Ci. vsi rimski državljani se morajo imeti za krvne sorodnike; pesn. (fem.) = zakonsko zvezana, omožena, poročena: dandaque opera, ut habeant (servi) … coniunctas conservas, e quibus habeant filios. Eo enim fiunt firmiores ac coniunctiores fundo Varr., o digna coniuncta viro O.; pren. (o vinski trti): si forte eadem est ulmo coniuncta marito Cat. — Od tod subst. coniūnctum -ī, n

1. kot govorna podoba = zveza, zevgma: et coniuncta quaeremus et genera et … Ci.

2. naravoslovno s čim zvezana lastnost: coniunctum est id, quod nusquam sine perniciali discidio potis est seiungi seque gregari Lucr.

coniūrātiō -ōnis, f (coniūrāre)

I. skupno priseganje, skupna prisega: adversarios coniuratione confirmat N. z vzajemno prisego, coniuratio fit in tumultu, quando urbis periculum singulos iurare non patitur Serv. —

II. met.

1. pod prisego sklenjena z(a)veza v kak namen: quae haec est coniuratio (mulierum) Ter., c. urbana Plin. iun. meščanska stranka; is (Orgetorix) … coniurationem nobilitatis fecit C., principum … coniurationem de bello … factam L., c. Acarnanica L.

2. occ. zarota, naklep, naplet, kovarstvo: c. Catilinae S., servorum L., vindex coniurationis Ci. ep., auctores coniurationis Vell., conscius coniurationis S., in coniuratione esse S. soudeležen v zaroti biti, sozarotnik biti, extra coniurationem esse S. ne udeležiti se zarote, coniurationem facere contra Caesarem Hirt., c. contra rem publicam facta est Ci., coniurationem aperire, patefacere S., mea virtute perditorum hominum coniurationem patefactam esse Ci., c. coepta simul et aucta T., manifestus coniurationis T., coniurationem prodere alicui T., coniurationem detegere Suet., quod nefas … ad coniurationem pertinere existimabatur N., c. nefanda in omne facinus L., coniuratio deserendae Italiae ad Cannas facta L., convicti adversum se coniurationis Eutr.

3. met. (so)zarotniki, zbor („klub“) zarotnikov, zarotniška drhal: hac in coniuratione quid tam coniunctum, quam ille cum Catilina? Ci., nemo est extra istam coniurationem perditorum hominum Ci., princeps (principes S.) coniurationis Ci., capita (caput Cu.) coniurationis L., Cethegus aliique ex coniuratione S., si c. valuisset S.

coniūrō -āre -āvī -ātum

I.

1. skupaj (z drugim, z drugimi) priseči (prisegati): quae iurat mens est, nil coniuravimus illā O.

2. voj. (skupaj) na zastavo priseči (prisegati), prisego da(ja)ti: ut omnes Italiae iuniores coniurarent Ci.; od tod pt. pf. masc.: ut consul, quos coniuratos haberet, dimitteret L. na zastavo zaprisežene = vso sklicano vojsko.

— II.

1. v kak namen s prisego zavez(ov)ati se, zapriseči (zaprisegati) se k čemu, zarotiti se: barbari coniurare … coeperunt C., simul omne tumultu coniurat trepido Latium V.; cum tota Italia c. pro partibus alicuius Suet.; c. in (zoper) Troiam Mel., si ab omnibus in (k) legem dei coniuraretur Lact. ko bi se vsi iskreno zavezali, da se bodo držali božje zapovedi; z ACI fut.: per suos principes inter se coniurant nihil nisi communi consilio acturos C., pedites coniurabant sese non abituros esse L.; s finalnim stavkom: inter nos coniuravimus, … neuter stupri causā caput limaret Pl., equites Romanos coniurasse omnes, ut transitionem facerent Auct. b. Hisp.; pesn. pren.: alterius sic altera poscit opem res et coniurat amice H. se prijateljsko ujema, arena coniurans Cl.

2. occ. v zle namene zarotiti se, skleniti (sklepati) tajno zvezo: me scito tantum habere aeris alieni, ut cupiam coniurare Ci. ep., coniurasse supra septem milia virorum ac mulierum L.; principes inter se coniurant S., servos Milonis se interficiendo Pompeio coniurasse Ci., ii, quibuscum coniurasti Ci. tvoji sozarotniki, Catilina contra rem publicam coniuravit Ci., c. adversus rem publicam, adversus patriam L., adversus cives suos patriamque Lact., in Philippi caedem Cu., in mortem patris Q., cum aliquo ad delendam patriam Eutr.; brezos.: spes Campanae defectionis, in quam coniuratum est L., nondum sic contra virtutes coniurabitur Sen. ph., coniuratum est in eum (Caesarem) a sexaginta … senatoribus equitibusque Romanis Eutr.; z inf.: coniuravere nobilissumi cives patriam incendere S., haec (tecta) … omnia incendere centum septuaginta Campani … coniuraverunt L.; s finalnim stavkom: servitia urbem et incenderent … coniurarunt L.; z odvisnim vprašanjem: qui coierint coniurarintve, quo stuprum flagitiumve inferretur L. — Od tod pt. pf. coniurātus 3

1. s prisego zavezan, zavezen, zaprisežen: coniuratae mille rates V. ladjevje zaveznih Grkov, c. Hister V., c. agmina O., coniurati veniunt ad classem venti Cl.; pesn. z inf.: Graecia …, coniurata tuas rumpere nuptias H.

2. zarotivši se (= potem ko se je kdo zarotil, zavezal): exsules, testes c. Ci., homines coniuratos deduci a Catilina sciebam Ci., in proditionem urbium suarum coniurati L. da izdajo svoja mesta, tum partu Terra … creat … coniuratos caelum rescindere fratres V.; pesn.: arma coniurata O. orožje zarotnikov. Pogosto subst. coniurātus -ī, m zarotnik; residebit in re publica reliqua coniuratorum manus Ci., cum consul bellum gesserim cum coniuratis Ci., de omnibus coniuratis decernere S., consilia coniuratorum detegere Suet., duos de coniuratis interficere Iust.

coniūx, bolje coniūnx, -iugis, f m (coniungere)

I. sovpreženka, sovpreženec: me … equo factum … coniugem Ap.; (o stvareh): coniuges copulae Ap. zvezane.

— II. pren.

1.
a) klas. le fem. soproga, zakonska žena, zakonska družica: Lucr., V., H., O., Cat. idr., c. fidelissima Ci., ista tua minime avara coniux Ci., coniugem viro reddere Cu., principum coniuges T., liberos, coniuges in servitutem abstrahi C., celebratote illos dies cum coniugibus ac liberis vestris Ci., tudi: coniuges et liberi Ci., L. ali liberi et (ac) coniuges Ci., L. ali coniuges liberique L. ali liberi coniugesque L.; coniuges ducere Iust. (o)ženiti se; pl. coniuges soproge (žene) kakega orientalskega kneza: ubi ipse domicilium, coniuges liberosque habebat Auct. b. Afr.
b) skoraj le pesn. in poklas. kot masc. soprog, zakonski mož: Pl., Cat., Sen. ph. idr., ne eadem mulier cum suo coniuge et fratre … honestissimum adulescentem oppressisse videatur Ci., huic coniunx Sychaeus erat V., coniugis augurio quamquam Titania mota est O., suus coniunx ubi sit, circumspicit O., mulier … nectere moras … repertaque spe ditioris coniugis promissa exuere T.; pl. coniuges zakonska dvojica, zakonski par, zakonca: Val. Max., boni coniuges Cat., non prius unanimis corpora coniugibus tradite Cat.

2. occ. fem.
a) zaročenka, nevesta: ereptae magno inflammatus amore coniugis … Orestes V., coniuge praerepta (Turen o Laviniji, ki mu jo je prevzel tujec) V., raptā coniuge lentus eris? O., durus et ille fuit, qui tantum ferre dolorem, vivere et erepta coniuge qui potuit Tib.; tudi ljubica, priležnica: Picus, … quem capta cupidine coniunx … fecit avem Circe V., abreptā desertus coniuge Achilles Pr., intonuit signumque dedit Mavortia coniunx Val. Fl.
b) živalska samica: Plin., suo coniunx abducta marito … alba columba O.

cōnīveō, slabše connīveō -ēre (-nīvī ali -nīxī), (—) (cum in nīvēre; prim. nictāre, nītī)

1. „skupaj nagniti (nagibati) se“, okleniti (oklepati) se, zapreti (zapirati) se, strniti (strinjati) se: claustra mobilia coniventia vicissim et resurgentia Gell., quae (cava intus ventris ac stomachi vacua et hiantia) ubi aut cibo complentur aut inanitate diutinā contrahuntur et conivent Gell., coniventibus ad regulam lineis Ap.

2. occ.
a) oči zatisniti (zatiskati), (za)mižati, mežikati: Pl., Plin., Sil., coniventem somno consopiri sempiterno Ci., tamquam somno coniveret T., ad (ob) minima tonitrua et fulgura c. Suet., c. paululum Ap.; z abl.: altero oculo c. Ci., ciliis alterna conivens Ap. izmenoma mežikajoč; pesn. (o soncu in luni, kadar mrkneta): cum quasi conivent Lucr.; pren.: certa sunt pleraque et, nisi coniveamus, in oculos incurrunt Q. če le ne dremljemo, iura interquiescere paululum et conivere Gell. dremljejo.
b) (o očeh) zaprt (zatisnjen) biti: oculis somno coniventibus Ci., coniventes illi oculi abavi tui Ci. oslepele.
c) pren. „eno oko zatisniti“, skozi prste (po)gledati, spregledati, oprostiti (oproščati) komu kaj: consulibus si non adiuvantibus, at coniventibus certe Ci., vae, nisi conives Pers.; sed haec ipsa concedo, quibusdam etiam in rebus coniveo Ci., dii interdum in hominum sceleribus conivent Ci., desertorum … punitor acerrimus, conivebat in ceteris (delictis) Suet.

Opomba: Inf. pf. cōnīvĕre: Calvus ap. Prisc.

cōnor -ārī -ātus sum

1. zagnati (zaganjati) se, telesno truditi se, ubadati se, upirati se: dum (mulieres) moliuntur, dum conantur, annus est Ter., conari manibus pedibus noctes diesque Ter., c. alicui obviam Ter. komu nasproti iti hoteti; preg.: c. contra fluminis tractum ali contra ictum fluvii Aug., Vulg. proti toku reke plavati = zaman truditi se.

2. pren. (pogumno in samozavestno) kaj zače(nja)ti, poskusiti (poskušati), drzniti (upati) si kaj storiti; abs.: qui … prius cogitare quam conari consuesset N., conantibus, priusquam id effici posset, adesse Romanos nuntiatur C., Atheniensium populum celerem et supra vires audacem esse ad conandum L.; z obj.: Ter., Vell., magnum opus omnino et arduum … conamur Ci., desperent se id, quod conantur (svoje namere), consequi posse Ci., quo facilius ea, quae conabatur, efficeret Ci., vides profecto illum (Demosthenem) multa perficere, nos multa conari Ci., Dumnorigi Aeduo, … ut idem conaretur, persuadet C., quem etsi multa stulte conari videbat, tamen nulla deseruit in re N., id ne fieret, omnia et conanda et audenda Magnetibus esse L., rapit … conantem plurima frustra V.; z inf.: Lucr., V., Cat., quod planum facere non modo non possis, verum ne coneris quidem Ci., Helvetii id, quod constituerant, facere conantur C., cum Lacedaemonii quererentur … eum in ea re conari fallere N., mihi res, non me rebus subiungere conor H.; z odvisnim vprašanjem: saepius noctu, si (ali) perrumpere possent, conati C. — Od tod subst. pt. pf.: (s pass. pomenom) cōnātum -ī, n početje, podjetje, poskus, drzno dejanje: cuius ego non modo factum, sed inceptum ullum conatumve contra patriam deprehendero Ci., conatum simulare Q., conatum efficere Auct. b. Hisp.; pogosteje v pl.: Pl., Lucr., Q., Iuv., Suet. idr., conata efficere Ci. ali perficere C., N., Carthaginiensium conata exposuit L., Persei conatis obviam ire L.

conqueror -querī -questus sum tožiti o čem, zaradi česa, jadikovati, tarnati, potožiti komu kaj, pritožiti (pritoževati) se nad čim, zaradi česa; abs.: cum conqueri coeperit Ci., conquerar an sileam? O.; z dopolnili: his de rebus satis graviter c. Ci., nihil de aliqua re cum aliquo (proti komu) c. Ci. ep., de eadem re apud aliquem per epistulam c. Suet., apud aliquem de collegarum suorum iudicio c. Aug., c. in senatu Suet., sed quid ego ignaris nequiquam conqueror auris? Cat., c. alicui Sil.; z obj. v acc.: Corn., Tib., T. idr., conqueri fortunam adversam, non lamentari decet Pac. ap. Ci., c. fortunas suas cum aliquo Pl., si … ad saxa et ad scopulos haec conqueri … vellem Ci., nihil ab eo praetermissum est, quod pro re publica conquerendum fuit Ci., c. patris in se saevitiam intolerabilem L., apud patres vim atque iniuriam dictatoris L.; z ACI: se deseri c. Suet., pretia in immensum exarsisse conquestus Suet.; s cur ali quod: ut viseret conquereturque, cur Pisonem aditu arceret T., Seneca missum ad se Natalem conquestumque nomine Pisonis, quod ab eo visendo prohiberetur, … respondit T.

conquestiō -ōnis, f (conquerī)

1.
a) toženje, tožba, tarnanje ljudi: aliqua exclamatio vel admirationis vel conquestionis Ci., longa de bellis civilibus c. Q.; z objektnim gen. (o čem, zaradi česa): praeteritorum dolorum conquestiones Sen. ph.; ret. toženje = tarnanje, tisti del govora, ki naj v poslušalcu vzbudi usmiljenje: me non minus Sulpicii conquestio quam Catonis accusatio commovebat Ci., conquestio est oratio auditorum misericordiam captans Ci., conquestio est oratio, quae incommodorum amplificatione animum auditoris ad misericordiam perducit Corn.
b) tožeč glas živali: c. coturnicum volantium labore expressa Plin.

2. pritožba: ubi nullum auxilium est, nulla c. (zoper oblastnike) Ci., conquestiones in senatu habitae Ci., c. adversus omnes Q.

conquiēscō -ere -quiēvī -quiētūrus

I.

1. umiriti se, upokojiti se: videmus, ut conquiescere ne infantes quidem possint Ci., oportet conquiescere, cubare molliter Cels.

2. occ.
a) ležé počivati, mirno ležati: Varr., c. in lecto Cels., necessarium autem est, donec cicatrix sit, conquiescere Cels.
b) spati in tako počivati, (za)spati, (za)dremati: ut meridie conquieverat C., interdiu vigilare, noctu conquiescere Cels., post cibum meridianum paulisper c. Suet.; preg.: de hac re in oculum utrumvis conquiescito Pl. spi, bodi čisto brez skrbi.
c) voj. odpoči(va)ti se, počiti, počivati, imeti dan počitka: haec (impedimenta) conquiescere ante iter confectum vetuit C., ibi sub armis proxima nocte conquiescit C., consul respirare et conquiescere paulisper milites iubet L. —

II. pren.

1. umiriti se, upokojiti se, odpoči(va)ti si, počivati: pergunt turbare usque ut ne quid possit conquiescere Pl., ita postremo eiciuntur, ut ne ad saxa quidem mortui conquiescant Ci.; s praep.: si … urbs ab armis sine clade Milonis numquam esset conquietura Ci., c. a continuis bellis et victoriis Ci., a diuturnis dissensionibus conquiescamus Ci., nullum esse tempus, quo funestorum principum manes a posterorum exsecrationibus conquiescant Plin. iun., nos ex omnibus molestiis et labo-ribus uno illo in loco conquiescimus Ci. ep., quoniam tu nisi perfectā re de me non conquiesti (gl. opombo) Ci. ep.; ubi … aures convicio fessae conquiescant Ci., postquam satiatus caede animus conquevit Iust.; negativno non (nec) conquiescere ne (in ne) mirovati, ne (in ne) pri miru biti, tudi ne (in ne) miru (pokoja) najti: nec conquiescere ipsa (Tullia) potest L., non manes, non stirpem eius conquiescere viri L., numquam conquiescam … ante, quam illorum ancipites vias … percepero Ci., nec conquiescere socios posse, quoad regia Pergami sit L., nec illam furiam pestemque conquiesse (gl. opombo), donec ipsa manibus suis nefaria sibi arma adversus hospitem atque amicum induceret L.

2. occ.
a) α) duševno umiriti (umirjati) se, utešiti se, negativno = ne najti utehe in miru: habebam, quo confugerem, ubi conquiescerem Ci. ep., in nostris studiis libentissime conquiescimus Ci. ep., qui potest esse vita vitalis, ut ait Ennius, quae non in amici mutua benevolentia conquiescat Ci., nec nocte nec interdiu virum conquiescere pati L. pri miru pustiti. β) s čim zadovoljiti (zadovoljevati) se, zadovoljen biti: ambitio non patitur quemquam in eadem mensura honorum conquiescere, quā … Sen. ph.
b) (o stvareh) umiriti se, mirovati, poneha(va)ti, preneha(va)ti, odleči (odlegati), zasta(ja)ti, izosta(ja)ti: ne umquam possit conquiescere fletus bonorum Ci., conquiescent litterae (dopisovanje), nisi quid novi exstiterit Ci. ep., mercatorum navigatio conquiescit Ci., quando illius postea sica illa … conquievit? Ci., imbre conquiescente L., ubi febris conquieverit, antequam sudor et calor domi conquierint (gl. opombo), ubi bene sanguis conquievit, cum iam bene venae conquieverunt Cels., plurimis dolor cito conquiescit Cael. poneha, fluctūs … conquiescere iussit Lact. poleči se.

Opomba: Sinkop. obl. iz perfektove osnove: conquiēstī (= conquievisti) Ci., conquiēsse (= conquievisse) L., conquiērint (= conquieverint) Cels.

conquīrō -ere -quīsīvī -quīsītum (cum in quaerere)

1. (po)iskati, nab(i)rati, zb(i)rati, skupaj spraviti (spravljati): Apronii tabulas cum conquirerem, eas non inveni Ci., c. pecuniam Ci. ep., scuta conquiruntur a privatis in bello Ci., ex omnibus castellis quod esset frumenti conquiri iussit C., c. naves toto flumine C., iumenta undique C., urorum cornua studiose conquisita C., c. ex agris quam plurimum domiti pecoris S., impedimenta T.

2. occ.
a) (povsod) (po)iskati, izslediti (izsledovati): Ceres, cum (Liberam) … conquirere vellet Ci., conquiri Diodorum totā provinciā iubet Ci., consulem quoque Romanum conquisitum (namreč na bojišču) sepultumque quidam auctores sunt L., c. desertores de exercitu volonum, perfugas L., misit, qui conquirerent alios (duces) Cu., roganti tempus ad conquirendum non dedit Sen. ph., c. aliquem ad mortem, ad necem Vell., centum autem et viginti … conquiri … imperavit Suet., c. dona ac pecunias per omnia municipia T. povsod nabirati.
b) osebe, poseb. naselnike in vojake od vsepovsod nab(i)rati, zb(i)rati, skupaj spraviti (spravljati), zgrniti (zgrinjati): undique nequissimos homines conquisivit Ci., isti a Rullo conquisiti coloni Ci., conquisivit, quos potuit, primum Siculos, dein Corintho arcessivit colonos N., c. socios ad eum interficiendum N., sagittarios omnes C., magnum numerum eorum, qui equo merere deberent L., quieti animi cives per nomenclatorem Val. Max., pueros minutos undique Suet., virgines alicui undique Suet.

3. pren. poiskati, razisk(ov)ati, zaslediti (zasledovati), zb(i)rati: undique suavitates Ci., voluptatem Ci., voluptates C., vetera exempla Ci., omnium factorum historiam Ci., naturae primas causas Ci., quas (causas) mecum ipse plerumque conquiro T., c. aliquid sceleris et flagitii Ci. poskušati storiti, omnia studiose contra sensus Ci., si quid ex litteris Syracusanorum conquirerem Ci., omnes acerbitates suppliciorum ex annalium monumentis c. Ci., verba ficta conquisitaque Ci., carmina conquisita diu Lucr., figurae conquisitae Q. po katere se je daleč seglo, conquirere piacula irae deûm L., solacia T., argumenta c. in eo, quod sapientioribus deliberatum est T., qui (Nero) infensus Senecae omnes ad eum opprimendum artes conquirebat T. — Od tod adj. pt. pf. conquīsītus 3 izbran, imeniten, izvrsten, odličen: mensae conquisitissimis epulis exstruebantur Ci., conquisita et composita medicamina Cels., conquisiti omnis generis honores Val. Max. — Adv. conquīsītē strogo izbiraje, po strogi izbiri: c. commercatis edulibus Afr. ap. Non., c. haec conscripsisse de aliqua re Gell.

Opomba: Kontr. obl. cj. pf. conquisierit (= conquisiverit) Ci.

conquīsītiō -ōnis, f (conquīrere)

1. iskanje, zbiranje, pobiranje: omnis c. rationis Ci., talium librorum L., pecuniarum T.; pren.: c. piaculorum L.

2. occ. voj. nabiranje vojakov, nabor, novačenje: exercitus noster ille superbissimo dilectu et durissima conquisitione collectus Ci., edixit, ut c. volonum fieret L., in Piceno agro conquisitionem militum habere L., per conquisitionem numerum equitum augere L., intentissima conquisitione triginta milia peditum conficere L.

cōnsalūtātiō -ōnis, f (cōnsalūtāre) skupno ali hkratno pozdravljanje več oseb, skupni pozdrav: forensis Ci. ep.; poseb. vojaški pozdrav, pozdravljanje, salutiranje: vix prae fletu usurpata c. T., nulla inter coëuntes exercitus c. T., cum … ex inproviso atque in ipsa consalutatione dimicandum fuisset Suet.

cōnsalūtō -āre -āvī -ātum hkrati (skupaj, s kom vred) glasno pozdraviti (pozdravljati): laeti ergo et manantibus gaudio lacrimis consalutant eum Cu., cur sternuentīs consalutamus Plin., aliqui nomine quoque consalutare religiosius putant Plin.; qui cum inter se, ut ipsorum usus ferebat, amicissime consalutassent Ci.; z dvojnim acc.: quam … municipales … Volumniam consalutabant Ci. ki so jo vsi mun. pozdravljali kot Volumnijo, dictatorem eum legati consalutant L., c. uxorem ut Augustam Suet.; v pass. z dvojnim nom.: Pompeius Magnus e tota contione consalutatus est L. epit., cum deus undique consalutabor Sen. ph., Nero … imperator consalutatur T.; abs.: exercitus consalutant (sc. se) Fl.; (o eni osebi, ki pozdravlja): c. aliquem Petr., (Tiberius) populo consalutato circum templa deductus est Suet.; (o pticah): oscines corvi … aurorae facem consalutantes Sid.

cōnsanguineus 3 (cum in sanguis) sokrven, istokrven, po krvi soroden, v krvnem sorodstvu: Dig., Cl., consanguineo lacrimans commendat Acestae V., consanguineo totiens data dextera Turno V., consanguineae turbae centesima O. stoti del bratovščine, populus c. T. istorodni (bratski) narod; (o živalih): c. arietes Acc. ap. Ci., angues Stat. Subst. cōnsanguineus -ī, m brat: Ci. ep., Aur., c. Leti Sopor V. (prim.: Ὕπνος κασίγνητος Θανάτοιο Hom.); cōnsanguinea -ae, f sestra: linquens consanguineae complexum Cat.; pren.: res rustica proxima et quasi consanguinea sapientiae Col., humanitas et pietas, quas sapientes consanguineas virtutum esse definiunt bonas Amm.; pogosto v pl. cōnsanguineī -ōrum, m sorodniki, sorodstvo: Ambarri necessarii et consanguinei Aeduorum C., fratres consanguineosque saepe numero a senatu appellatos C.

cōnsanguinitās -ātis, f (cōnsanguineus) krvno sorodstvo: consanguinitate propinquus V., c. populi L.; pren. sorodnost, podobnost: c. doctrinae Tert.