Franja

κρῖ, τό ep. gl. κριθή.

αἷμα, ατος, τό 1. kri; meton. prelivanje krvi, umor, ubojstvo. 2. pren. krvno sorodstvo, rod, sorodnik, οἱ πρὸς αἵματος sorodniki.

αἱματηρός 3 in 2 (αἷμα) krvav, okrvavljen; krvaveč; στόνος tožba (tarnanje) radi krvave rane; φλόξ kakor kri rdeč.

αἱματόεις 3 (αἷμα) 1. krvav, krvaveč, rdeč kakor kri. 2. πόλεμος pogubna.

αἱματώδης 2 (εἶδος) krvav, rdeč kakor kri, s krvjo zalit.

αἱμο-βαφής 2 (βάπτω) poet. v kri pomočen, krvav, okrvavljen.

ἀμνίον, τό [Et. sor. ἄμη vedro, ἀμίς posteljna posoda] ep. posoda, v katero so prestregali kri darovane živali, darilna skledica.

ἀμφί-θρεπτος 2 (τρέφω) poet. popolnoma strjen; αἷμα okrog rane strjena kri.

ἀνδρό-φθορος 2 poet. ubit, umorjen; αἷμα kri umorjenega človeka.

ἀπό [Et. lat. ab, iz star. ap (n. pr. aperio) po apokopi iz apo, nem. ab] I. kot adv. se nahaja samo pri pesnikih in Her., kjer se navadno smatra za tmezo. II. praep. z gen. (zapostavljen ἄπο); naznanja pa vobče ločitev od kake stvari ali osebe, in sicer 1. kraj.: a) od, z, na; ἀφ' ἵππων μάχεσθαι na konjih se boriti, ἁψαμένη βρόχον ἀπὸ μελάθρου privezala je vrv na tramovje; στᾶσ' ἀπὸ ῥίου stoječ na skali; ἀπὸ ῥυτῆρος σπεύδω dirjam brez uzd = na skok; κεκρυμμένος ἀπ' ἄλλων pred drugimi skrit; ἀπὸ θυμοῦ sovražen, mrzek; ἀπὸ δόξης, ἐλπίδων proti pričakovanju; ἀπὸ σκοποῦ daleč od cilja; ἀπ' οἴκου daleč od doma; εἷς ἀπὸ πολλῶν eden od mnogih; ἀφ' ἵππων ἆλτο z voza; b) od … sem: ἀπὸ πύργου od stolpa sem; ἀπὸ τῶν ἵππων τοξεύω, ἡ ἀστραπὴ ἔρχεται ἀπὸ ἀνατολῶν; c) s, raz: καταβαίνω ἀπὸ τοῦ οὐρανοῦ; καθαιρέω δυναστὰς ἀπὸ θρόνων s prestola NT. 2. čas.: a) od: ἀπὸ τούτου od tedaj; ἀφ' οὗ odkar; τὸ ἀπὸ τοῦδε odslej; ἀπὸ παίδων od mladih nog; ἀπὸ παλαιοῦ od nekdaj; εὐθὺς ἀφ' ἑσπέρας ko se je zmračilo; b) po, izza: ἀπὸ δείπνου po obedu; ἀπὸ στρατείας po vojni; ἡμέρῃ δεκάτῃ, ἀφ' ἧς παρέλαβε τὸ τεῖχος (= ἀπὸ ταύτης, ᾗ = decimo die post captam arcem). 3. vzročno: od, po, iz, skoz, vsled, s za označenje a) rodu: οὐ γὰρ ἀπὸ δρυὸς ἔσσι … οὐδ' ἀπὸ πέτρης ne izhajaš od = nisi neznanega rodu; οἱ ἀπ' ἐκείνων potomci onih, εἷς ἀπὸ Σπάρτης iz Sparte; ὁ ἀπὸ βουλῆς senator; b) izvira: αἷμα ἀπὸ Τρώων trojanska kri; βάλανος ἡ ἀπὸ τοῦ φοίνικος želod od palme = datel; ἀπὸ θεοῦ (εἶναι) od boga; ὁ ἀπὸ τῶν πολεμίων φόβος strah pred sovražniki; οἱ ἀπὸ Πελοποννήσου = οἱ Πελοποννήσιοι; τὰ ἀπ' ἐμοῦ kar moram jaz storiti; τὰ ἀπὸ σεῦ tvoje mnenje; τὰ ἀπὸ τοῦ πλοίου ostanki ladje NT; οἱ ἀπὸ Πλάτωνος Platonovi pristaši (učenci); se pogosto rabi v NT v zvezi z adi. in glagoli: καθαρός (ἀθῷός) εἰμι ἀπὸ τοῦ αἵματος nedolžen sem pri krvi; ἀφιέναι ἀπὸ τῶν καρδίων iz srca odpustiti; ἰᾶσθαι ἀπό τινος ozdraveti od česa; σώζειν, ῥύειν ἀπὸ τοῦ πονηροῦ rešiti hudega; δικαιοῦσθαι ἀπό τινος opravičiti se od česa; φυλάττεσθαι, βλέπειν, φεύγειν, προσέχειν ἀπό τινος varovati se česa; διελέξατο αὐτοῖς ἀπὸ τῶν γραφῶν iz svetega pisma; ἐκρύβη ἀπὸ ὀφθαλμῶν skrito je pred očmi; c) sredstva: ἀπὸ βιοῖο πέφνεν z lokom ga je usmrtil; ἀπὸ χρημάτων z denarjem, ζῆν ἀπὸ θήρης živeti od divjačine; στέφανος ἀπὸ ταλάντων ἑξήκοντα venec vreden 60 talentov; d) načina in povoda: ὡς ἀπ' ὀμμάτων na videz; ἀπὸ σπουδῆς vneto, z vnemo, iskreno; ἀπὸ γλώσσης ustno; ἀπὸ τοῦ ἀδοκήτου nepričakovano; ἀπὸ τοῦ προφανοῦς očito; ἀπὸ τῆς χαρᾶς od veselja; ἀπὸ φόβου od strahu; ἀφ' ἑαυτοῦ sam od sebe NT; ἀπό τινος καλεῖσθαι nazvan biti po kom; κρίνειν ἀπὸ τῶν ἔργων soditi po delih; θαυμάζω ἀπό τινος radi česa; ἀπὸ σημείου na znamenje; ἀπὸ μιᾶς enoglasno.

ἄ-ποινα, ων, τά (iz ἀπό-ποινα, ποινή) 1. globa, ki se je morala plačati za prelito kri, odkupnina, τινός za. 2. odškodnina. 3. plačilo, kazen, globa.

βρότος, ου, ὁ ep. krvotok, potok krvi, strjena kri.

ἐκ-χέω [gl. χέω; ep. aor. med. ἐκχεύατο, ἔκχῠτο, ἐξέχῠτο, pt. ἐκχύμενος, plpf. ἐξεκέχυντο, NT fut. ἐκχεῶ] 1. act. iz-, razlivam, prelivam (kri), pretakam (solze); zapravljam, razsipljem, uničim, preprečim σόφισμα. 2. med. izspem si, izsujem si ὀϊστούς. 3. pass. raz-, izlivam se, vrem, valim se, planem iz česa, τινὸς χολάδες ἔκχυντο (v tmezi) čreva so se mu izsula, ὄμβρος ploha se vlije, αἱ ὁμολογίαι ἐκκεχυμέναι εἰσίν so splavale po vodi, μελαθρόφιν visim s česa; NT zabredem v zmote τῇ πλάνῃ.

ἔν-αιμος 2 (αἷμα) kdor ima kri, krven, krvav.

ἐρεύγομαι² d. m. [Et. lat. erūgo, ere, ructo, are, slov. rigati (se), riga se mi. – Obl. fut. ἐρεύξομαι, aor. ἠρευξάμην]. 1. intr. riga, kolca se mi, bljuvam; pljuskam ob, razbijam se, lomim se (o morskih valovih). 2. trans. bljuvam, mečem iz sebe, φόνον αἵματος kri pobitih zverin; širim, razprostiram σκότον; (glasno) pripovedujem κεκρυμμένα NT.

ῑ̓χώρ, ῶρος, ὁ [acc. ἰχῶ = ἰχῶρα] 1. ep. božja kri, (krvi podobna tekočina, ki teče v žilah bogov). 2. krvna sirotka.

καρύκινος 3 rdeč kakor kri, temnordeč.

κρέας, κρέως, τό [Et. iz κρέϝας, qrewes, lat. cruor (iz cruos, crowos, crewos), cruentus, slov. kri, krvav, nem. roh (stvn. hrō). – Obl. dat. κρέᾳ, ep. κρέαι, pl. κρέατα, κρέα, κρέ'; gen. κρεῶν, ep. κρεάων, κρειῶν; dat. κρέασι, ion. κρέεσι] meso; pl. kosi mesa, mesne jedi.

κρῑθή, ἡ nav. pl. [Et. iz ghr̥zd-, lat. hordeum (ghorzd-), nem. Gerste (iz gherzdā)], ep. κρῖ, τό ječmen.

λύθρον, τό λύθρος ὁ (gl. λῦμα) ep. 1. onesnaženje, oskrumba, onečaščenje. 2. s krvjo pomešan prah, umazana kri.