Franja

τῑμή, ἡ (τίω) 1. cenitev, določitev cene; a) cena, vrednost, izkupilo NT, αἵματος krvavi denar NT; plačevanje, plačilo; b) kazen, povračilo (škode), zadoščenje, globa τίνω, τιμὴν ἄρνυμαι pridobim zadoščenje; škoda πάντως οὐ σὴ αὕτη ἡ τιμή. 2. čislanje; a) spoštovanje, čaščenje, čast; b) ugled, veljava, odlikovanje, nagrada, τιμὴν ἀπονέμω τινί gledam na, menim se za koga, τιμὰς ἔχω mnogo veljam, sem spoštovan, τιμὴν φέρω τινί sem komu v čast, častim ga, τιμὰς φέρομαι izkazuje se mi čast, dobim plačilo; c) častno mesto, dostojanstvo, (častna) služba, ἄχαρις τιμή neprijetna služba; častno darilo χρυσῆ τιμή; vlada; pl. visoki dostojanstveniki ali uradniki.

τινάσσω ep. poet. [fut. τινάξω, aor. ἐτίναξα, pass. aor. ἐτινάχθην, ep. 3 pl. ἐτίναχθεν] 1. act. vihtim, maham, sučem, tresem, po-, stresam, raznesem, razmečem θημῶνα, preobračam, prekucujem; potegnem (koga, da ga na kaj opozorim), ποσσὶ θρόνον porinem od sebe. 2. med. πτερά maham s perotmi, frfotam, τοῖς ὅπλοις vihtim, maham z orožjem.

Τιτυός, ὁ Gajin sin, velikan; ker je zalezoval Latono, sta ga njena otroka ubila, v podzemlju pa so mu neprestano jastrebi kljuvali jetra.

τρέπω [Et. lat. trepit = vertit, ion. τράπω. – Obl. fut. τρέψω, aor. 1 ἔτρεψα, 2 ἔτραπον, pf. τέτροφα (τέτραφα), pass. pf. τέτραμμαι, aor. 1 ἐτρέφθην, 2 ἐτράπην, fut. τραπήσομαι; med. fut. τρέψομαι, aor. 1 ἐτρεψμάμην trans.; 2 ἐτραπόμην intr.; ep. pf. 3 pl. τετράφαται; plpf. (ἐ) τετράφατο; ion. τράπω, impf. Her. τράπεσκον, aor. pass. ἐτράφθην]. I. act. trans. (za)vrtim, (za)sučem, obrnem a) krenem, obračam, εἰς γῆν proti zemlji, nagibam, vodim, gonim εἴς τι, πρὸς ὄρος; εἰς εὐνήν spravljam v posteljo, τὸ πρῆγμα ἐς γέλωτα smešim, ἄνω zravnam pokoncu; b) odvračam, odbijam, zadržujem, oviram; c) obračam nazaj πάλιν, gonim nazaj ἵππους, zapodim v beg εἰς φυγήν; d) pregovarjam, izpreobračam, izpreminjam γνώμας. II. act. intr., pass. in med. 1. a) obračam se na koga (s prošnjo), krenem kam, napotim se kam, ὁδόν krenem na pot, udarim jo po poti; αἰχμή se zavije; ostajam, prenočujem pri kom πρός τινα; b) vdajam se, prepuščam se, obračam se k čemu; εἰς (πρὸς) ἀλκήν postavljam se v bran, branim se, εἰς ἡδονάς vdajam se veselju, razveseljujem se, ἐπὶ ῥᾳθυμίαν vdam se lahkomiselnosti, ἐπὶ ζήτησιν začenjam preiskovati, ἐπὶ ἔργα lotim se dela, grem na delo, začenjam delo; καθ' ὑποψίαν τινός imam koga na sumu, sumim koga, ἐπὶ τὸ ἄμεινον obračam se na boljšo pot, ἐπί, πρός τι poprijemljem se česa, mislim na kaj. 2. obračam se od koga, εἰς φυγήν zapode me v beg, spustim se v beg, bežim. 3. izpreobračam se (ion. τράπομαι), izpreminjam svoje mnenje (mišljenje), pripravljam se na drugo prepričanje. III. med. (aor. ἐτρεψάμην) 1. odvračam koga od sebe, zapodim ga v beg. 2. pregovarjam, τετραμμένος obrnjen k, ležeč proti, ukvarjajoč se, misleč na; pa tudi: kdor se je premislil.

ὑπό, v anastrofi ὕπο, ep. poet. tudi ὑπαί [Et. lat. sub, got. uf, nem. ob (n. pr. Ob-dach)] A adv. spodaj, τοὺς δ' ἄρ' ὑπὸ τρόμος εἶλεν (spodaj, t. j. v nogah), pod njimi ὑπὸ δ' ἡμίονοι ταλάεργοι. B praep. I. z gen. 1. krajevno na vprašanje odkod? (in kje?): pod, izpod, ἵππους λύω ὑπὸ ζυγοῦ izprežem, λύομαι ὑπ' ἀρνειοῦ, νεκρὸν ὑπ' Αἴαντος ἐρύω iztrgam iz rok, ὑπὸ χθονός pod zemljo, τὰ ὑπὸ τῆς γῆς kar je pod zemljo, ῥέει κρήνη ὑπὸ σπείους teče iz(pod) votline, τὸν μοχλὸν ὑπὸ σποδοῦ ἔλασα pod (v) žerjavico. 2. pren. se rabi pri osebah, katere kaj povzročijo: a) tako zlasti pri pasivu in pri glagolih pasivnega pomena (= lat. ab): od, po δάμναμαι, ἀποθνῄσκω, ἀπόλλυμαι, πίπτω ὑπό τινος itd., φοβέομαι (φεύγω) ὑπό τινος bežim pred kom, ἐκπίπτω, ἀνίσταμαι ὑπό τινος izžene me kdo, prisili me kdo, da se izselim, ὡς διάκειμαι ὑπὸ τῆς νόσου kako me je bolezen zdelala, πράγματα ἔχω ὑπό τινος nadleguje me kdo, ὁ τούτων κύριος καταστὰς ὑφ' ὑμῶν ki ste ga vi postavili za gospodarja; δίκην δίδωμι ὑπό τινος kaznuje me kdo, εὖ ἀκούω ὑπό τινος na dobrem glasu sem pri kom; b) vzročno: iz, vsled, zaradi, od: νῆες κονάβησαν ὑπ' ἀυσάντων Ἀχαιῶν vsled kričanja Ahajcev, ὑφ' ἡδονῆς od (iz) veselja, ὑπὸ λύπης vsled (od) žalosti, ὑπὸ φόβου iz (od) strahu, ὑπ' ἀναισχυντίας iz nesramnosti, ὑπὸ ἀπειρίας zaradi premajhne izkušnje, ὑπὸ ταύτης τῆς ἀσχολίας zaradi teh opravkov, οὐκ ἐμῶν ὑπ' ἀγγέλων πορεύεται ne prihaja na moje povelje; c) izraža spremne okoliščine: pod, med, ὑπ' αὐλητρίδων (αὐλῶν) med glasom piščalk, ἐστρατεύετο ὑπὸ συρίγγων, ὑπὸ βροντῆς med gromom, ὑπὸ πομπής ἐξάγω v slovesnem izprevodu, ὑπ' εὐκλείας ἀποθνῄσκω na dobrem glasu (slavno), ὑπὸ μαστίγων pod biči, pod vplivom bičev. II. z dat. 1. krajevno a) na vprašanje kje?: pod ὑπό θάμνῳ κατάκειμαι, μάρναμαι ὑπὸ τείχει, ὑπὸ Ἰλίῳ pod zidovjem Ilija, εὕδω ὑπὸ πέτρῃ, ἔχω ὑπὸ τῷ ἱματίῳ, ὑπὸ Τμώλῳ na vznožju Tmola, οἱ ὑπὸ τοῖς ἅρμασιν ἵπποι (v voz) vpreženi konji; b) pri glagolih premikanja, na vprašanje kam?: τίθημι ὑπ' αἰθούσῃ postavim na mostovž, Σαρπηδόνα εἶσαν ὑπὸ φηγῷ pod bukev, κατακρύπτω ὑπὸ κόλπω, ἔζευξαν ὑφ' ἅρμασιν v (pred) voz, πίπτω ὑπὸ τῷ ἵππῳ pod konja. 2. pren. a) pod oblastjo, δέδμητο δὲ λαὸς ὑπ' αὐτῷ narod mu je bil podložen, ὑφ' ἡνιόχῳ pod vodstvom voznika, εἰμὶ ὑπό τινι sem komu podložen, ἔχω ὑπ' ἐμαυτῷ imam v svoji oblasti, στρατεύομαι ὑπό τινι služim (kot vojak) pod vodstvom koga, γίγνομαι ὑπό τινι pridem pod oblast koga, ποιοῦμαι ὑπ' ἐμαυτῷ spravim pod svojo oblast, podjarmim si, ὑπὸ παιδοτρίβῃ ἀγαθῷ pod varstvom dobrega vzgojitelja; b) = ὑπό z gen.: od, po, vsled, zaradi δάμναμαι ὑπὸ δουρί (ὑπὸ χερσί τινος), Ἀτρείδεω ὑπὸ χερσίν pod Atridovimi udarci, slično τυπεὶς ὑπὸ δουρί, ὑπ' Ἀτρείδῃ πότμον ἀναπλήσαντες, κτεινόμενος ὑπὸ Πατρόκλῳ, ἐφόβηθεν ὑφ' Ἕκτορι so bežali pred Hektorjem, παῖδα τίκτω ὑπό τινι rodim s kom, ὁρμηθέντες ὑπὸ πληγῇσιν gnani od udarcev; c) ὑπὸ σκότῳ v temi, ὑπ' ἀμύμονι πομπῇ pod varnim spremstvom. III. z acc. 1. krajevno (na vprašanje kam? in kje?): pod, tja … pod, ὑπὸ Τροίην ἦλθον prišel sem pod (v) Trojo, εἶμι ὑπὸ γαῖαν grem pod zemljo, ὑπ' αὐγὰς ἠελίοιο pod solnčnimi žarki, podnevi; pred ὑπάγω ὑπὸ τὸν δῆμον, ὑπὸ δικαστήριον ἄγω; ὑπὸ τὸν Κιθαίρωνα ναός ἐστιν pod K., ὁ ὑπὸ γῆν χρυσός. 2. pren. pod oblast (jo), pod varstvo (m), pod zaščito, ὑπ' ἐμαυτὸν ποιοῦμαι spravim pod svojo oblast, podvržem si, γίγνομαι ὑπό τινι pridem pod oblast koga, εἰμὶ ὑπὸ βασιλέα sem pod oblastjo kralja, οἱ ὑπό τινα podložniki, οἱ ὑπό τινα ὑπάρχοντες podpoveljniki; εἰμὶ ὑπὸ τὸν πεζὸν στρατόν sem pod varstvom pehote, slično καταφεύγω ὑπὸ τὸν στρατόν pribežim pod varstvo vojske (na suhem). 3. časovno: pod, proti, ob, ὑπὸ νύκτα pod noč, proti noči, ponoči, ὑπὸ τοὺς αὐτοὺς χρόνους, ob istem času, ὑπὸ τὰς ἡμέρας ἐκείνας one dni, ὑπὸ τὴν κατάλυσιν τοῦ πολέμου kratko pred sklepom miru; ὑπὸ τὸν σεισμόν ob času potresa, πάνθ' ὑπὸ μηνιθμόν dokler se je srdil, ὑπὸ ταῦτα ob tem času. 4. ὑπό τι: nekoliko, nekaj ταῦτ' ἐστὶν ὑπό τι ἄτοπα.

ὑπο-βλήδην adv. (ὑπο-βάλλω) segši v besedo, ἀμείβομαι prestrežem mu besedo, prekinem ga.

ὑπο-μένω 1. a) (za)ostanem ἔν τινι, οἱ ὑπομένοντες ki so ostali (= ki niso zbežali); τὸ ὑπομένον preostanek; ostanem na svojem mestu, vztrajam, ostanem pri življenju Her. 4, 149; ἐν ὁδῷ mudim se na potu; b) čakam, počakam, pričakujem τινά, οὐκ ὑπέμεινε γνώμεναι ni pa čakal, da bi ga spoznali, ni se dal spoznati, ὅσα ἡμᾶς ὑπέμενεν ki so nas čakala. 2. čvrsto stojim, ne bežim, uprem se, ustavim se τινὰ τὰς χεῖρας προσφέροντα, ἐρωὴν Πηνελέωο, Πάτροκλον, ὑπομενέουσι χεῖρας ἐμοὶ ἀνταειρόμενοι drznili se bodo, se proti meni v bran postaviti. 3. pretrpim, prenesem, sem stanoviten, vztrajam do konca, vzdržim, trpim, pripustim δουλείαν, ἀλγηδόνα; αἰσχρόν τι, ὑπομένουσα πονεῖν pripravljena se truditi, ὑπομένω τοῦτο ποιῆσαι upam si to storiti; s pt. κηδεύων.

ὑπο-τρέχω [aor. ὑπέδραμον] 1. tečem, utečem izpod (vzdignjene) roke ὑπό τι, τινί; pritečem h komu τινί, νησίον jadram mimo, zanese me na (otočič) NT. 2. dirjam za kom, prehitim v teku koga in ga ujamem λῃστάς. 3. uležem se na kaj τινί, prikupim se, priliznem se.

ὑπο-φθάνω ep. [aor. ὑπέφθην, pt. ὑποφθᾱ́ς, ep. med. ὑποφθάμενος] pretečem, prehitim koga τινά; s pt. se prevaja s "prej", pt. pa z verb. fin.: ὑποφθάμενος κτεῖνεν prej ga je ubil.

ὑφ-αρπάζω, ion. ὑπ-αρπάζω (tudi v tmezi) skrivaj zmikam, kradem, (u)grabim, λόγον τινί prestrižem komu besedo, sežem komu v besedo, prekinem ga, τὸν πόρον prebredem z nepričakovanim (nenadnim) napadom.

φαίνω [Et. kor. bhē, svetiti se; slov. bel (= svetel), lat. fenestra, gršk. σαφής, φάος (iz φάϝος), φαλός, φάλιος. – Obl. fut. φανῶ, aor. ἔφηνα, pf. 1 πέφαγκα, 2 πέφηνα, pass. pf. πέφασμαι, inf. πεφάνθαι, aor. 1 ἐφάνθην, 2 ἐφάνην, fut. φανήσομαι, adi. verb. φαντός – med. fut. φανοῦμαι, aor. ἐφηνάμην; ep. inf. pr. φαινέμεν, impf. φαῖνον, pass. φαινόμην, iter. φαινέσκετο, aor. pass. φάνην, 3 pl. φάνεν, cj. φανήῃς, inf. φανήμεναι, iter. φάνεσκε, fut. 3 πεφήσεται, ion. fut. med. φανέομαι]. I. act. 1. trans. a) storim, da se sveti, spravim na dan (na svetlo), od-, razkrijem κακὰ ἐς τὸ φῶς, kažem ὁδόν τινι, pokažem, pošljem τέρας, ὀνείρατα, σημεῖα, σήματα, odkrijem μηρούς, κεφαλήν, dam, podelim, naklonim γόνον, παράκοιτίν τινι, τινὰ δειλόν slikam koga kot bojazljivca; ἔφηνα ἄφαντον φῶς izzval sem skrito iskro; b) pren. o sluhu: storim, da se kaj sliši (razlega), ἀοιδήν zapojem, začnem κωκύματα; c) (po)kažem, odkrijem νοήματα, ἀρετήν, ἀεικείας, εὔνοιαν, ὕβριν; ἔπη uresničim, potrdim; d) razjasnim, razložim λόγον, λόγων ὁδούς; e) sodno: naznanim, ovadim, zatožim τοὺς δρῶντας; f) o vojski: skličem vojsko φρουρὰν ἐπί τινα, εἴς τινα. 2. intr. a) sijem, svetim se, bleščim se NT; b) svetim komu τινί. II. med. trans. kažem kaj svojega, τὰ τόξα kažem kot svoj plen. III. med. intr. in pass. 1. pri-, pokažem se, pridem na dan (na svetlo), sem viden, svetim se ὄσσε, οὐδαμοῦ φαίνεται Κῦρος nikjer ga ni videti, οὐδαμοῦ φαίνομαι nikjer se ne nahajam = malo me cenijo, nič ne veljam; πόθεν φαίνει odkod prihajaš? φαίνομαι παρά τινος prihajam od koga; rodim se, postanem ἐκ βασιλέως ἰδιώτης, nastanem οὖροι, nastopim τέλος; pos. o zvezdah: vzhajam ἄστρα, ἅμ' ἠοῖ φαινομένηφιν z jutranjo zarjo, s prvim svitom. 2. v zvezi z določili: a) s subst. ali adi.: kažem se kot kaj οὗ ἀρίστη φαίνετο βουλή, φαίνομαι ψευδής = ψεύδομαι, εὖ ποιοῦντες φαίνεσθε jasno je, da; b) z inf. zdim se, kažem se πῶς ὔμμιν ἀνὴρ ὅδε φαίνεται εἶναι; δμωάων, ἥτις τοι ἀρίστη φαίνεται εἶναι; pogosto = δοκεῖν: οὐδὲ τοῦτο ἐφαίνετο αὐτῷ niti tega ni veroval; τὰ ἐκ τοῦ λόγου φαινόμενα kar se vidi iz govora; c) s part. očitno, očividno (je), da (= δῆλός εἰμι), φαίνομαι ἐπιορκῶν očitno je, da sem po krivem prisegel, ἐὰν φαίνωμαι ἀδικῶν ako se pokaže, da sem storil krivico; d) v odgovoru: φαίνομαι dà, tako je.

φαλλός, ὁ lesen klinec (ki je predstavljal moško rodilo in ki so ga nosili ob Bakhovih svečanostih v izprevodu).

φέρω [Et. lat. fero, ferre; nem. gebären (stvn. beran, nositi), slov. berem, brati, nabiram; lat. fors, feretrum, -fer, fer-tilis; nem. Bahre, Bürde, frucht-bar. – Obl. fut. οἴσω, aor. ἤνεγκα, -ον, pf. ἐνήνοχα, pass. ἐνήνεγμαι, -νεγξαι, -νεγκται, aor. ἠνέχθην, fut. ἐνεχθήσομαι, οἰσθήσομαι, adi. verb. οἰστός, οἰστέος, φερτός; med. fut. οἴσομαι (tudi pass.), aor. ἠνεγκάμην, -όμην, imp. ἐνεγκοῦ – ep. praes. cj. 3 sg. φέρῃσι, imp. 2 pl. φέρτε, inf. φερέμεν, impf. φέρον, iter. φέρεσκε, fut. act. inf. οἰσέμεν; aor. act. ἤνεικα, ἔνεικα, inf. ἐνεικέμεν, ἐνεῖκαι, med. ἠνεικάμην in ἐνεικάμην, aor. mixt. imper. οἶσε, οἰσέτω, οἴσετε, inf. οἰσέμεν(αι) ion. aor. inf. οἶσαι, pass. pf. ἐνήνειγμαι, aor. ἠνείχθην. – vzpor. obl. φορέω, ep. praes. cj. 3 sg. φορέῃσι, inf. φορέειν, φορῆναι, φορήμεναι; impf. φόρεον, iter. φορέεσκε, aor. φόρησε; NT fut. φορέσω, aor. ἐφόρεσα]. I. act. trans. 1. a) nosim, imam na sebi ἱμάτιον, χερμάδιον, ὅπλα sem oborožen, κοῦρον γαστέρι nosim pod srcem, ἄψοφον βάσιν = ἀψόφως βαίνω; b) prinašam, τὶ πρός τινα kaj h komu; pt. φέρων pogosto = s, z: πρέσβεις ἦλθον δῶρα φέροντες z darili, ἦλθον τὰ ὅπλα φέροντες z orožjem; pt. φέρων stoji tudi pogosto za natančni opis dejanja: ἔγχος ἔστησε φέρων prinesel je sulico in jo je postavil, σῖτον παρέθηκε φέρουσα prinesla je jed in jo je postavila pred njega; c) pren. prenašam, pretrpim, vzamem nase λυγρά, κακά, τύχας, τὰς διατριβάς prenašam, ῥᾷστα τὸν βίον, συμφορήν; ἀλγεινῶς, χαλεπῶς φέρω težko prenašam, težko mi dé, žalosten sem, zamerim, nejevoljen sem, tudi z dat. τῷ πολέμῳ, ἐπὶ τῇ πολιορκίῃ; o jedi: prenašam, prebavim ἐσθίουσι πλείω ἢ δύνανται φέρειν. 2. a) (nosim in) premikam, odnesem, odpeljem πόδες μιν ἔφερον, μένος ἰθύς τινος grem naravnost nad koga; o ladji: vozim, pripeljem ἐνθάδε, ἐπὶ πόντον; o vetru: ženem, podim ἄνεμος νῆας (ἄνεμος φέρων ugoden veter); zanesem ἄελλαι ἐπὶ πόντον, podim semtertja ἔνθα καὶ ἔνθα, raznesem πῦρ, odnesem ἔπος; ἅρμα vlečem, vozim, peljem πόλινδε. – pass. α.) meče, zanaša, podi me kdo ἀνέμοις φέρομαι, φέρομαι τῇ ἐπιθυμίᾳ žene (prevzame) me poželenje; β.) padam, tečem, letim πᾶν δ' ἦμαρ φερόμην, ἧκε φέρεσθαι vrgel ga je, da je padel; πόδα προέηκε φέρεσθαι izpustila je nogo, da je padla, ὁμόσε drevim, planem na kaj ἐπί τινι, εἰς, ἐπί τινα, κατὰ τῶν πέτρων zvrnem se (padem) s skale, δρόμῳ πρός τινα v skoku dirjam proti komu; o konju: ἵππος βίᾳ φέρεται uide, uteče; ἐπὶ τῷ ἅρματι vozim se; φυγῇ εἴς τινα bežim h komu, ὅποι γῆς gl. ὅποι; τὸ βέλος διπλάσιον φέρεται sega (nese) dvakrat tako daleč; part. φερόμενος naglo, hitro, urno, nenadoma; φερόμενοι ἐσέπιπτον hitro so napadali, ἥξει φερόμενα τὰ κακά hitro bo prišla nesreča, ᾠχόμην φερόμενος ἀπὸ τῆς ἐλπίδος bil sem nenadoma razočaran; γ.) uspevam, imam uspeh, srečno se iztečem, νόμοι οὐ καλῶς φέρονται slabo se godi zakonom, καλῶς (εὖ) φέρομαι dobro se mi godi, κακῶς φέρομαι slabo je z menoj, slabo se mi godi; b) odnesem, u-, pograbim τεύχεα, ἔναρα, grem si po kaj τεύχεα παρά τινος, φάρμακα; pos. α.) pridobim, več dosežem, μισθόν dobivam plačo, imam korist; β.) ἄγω καὶ φέρω robim in plenim, oropam do golega, zasužnjim; c) α.) nosim kam, pri-, donašam, dajem, δῶρα, plačujem φόρον, μισθόν; ψῆφον glasujem, χάριν izkazujem ljubav, ustrezam, storim kaj komu na ljubo; toda Sof. O. T. 764 χάριν φέρω izkaže se mi milost, hvaležen mi je kdo; pren. prispevam, pripomorem εἴς τι; β.) prinašam vest, sporočam, javljam μῦθον, ἀγγελίαν; φέρεται(lat. fertur) govori se, baje; pos. govorim o čem, pripovedujem, κλέος razširjam; pass. εὖ φέρομαι sem na dobrem glasu; oppos. πονηρῶς φέρομαι sem na slabem glasu; d) α.) nosim, rodim, donašam καρπόν NT, φάρμακα, ὥρια πάντα; abs. ἡ γῆ φέρει zemlja je rodovitna; donašam korist, δόξαν vzbujam mnenje; β.) nosim v sebi; τὸ πᾶν τοῦ πολέμου αἱ νέες φέρουσι odločitev boja je odvisna od ladij; γ.) naredim, povzročim, pripravim τὸ σωθῆναι, κακά, νίκην, πόλεμον vnamem, ὥσπερ τὸ δίκαιον ἔφερε kakor je zahtevala pravičnost. II. act. intr. 1. žene (podi) me kdo, hitim, φέρουσα(sc. ἑαυτήν) ἐνέβαλε νηῒ φιλίῃ z vso silo (naravnost) se je zagnala na prijateljsko ladjo. 2. a) razprostiram se, segam do λιμήν, ležim proti čemu ἡ ἐπὶ θάλασσαν φέρουσα χώρη; b) o potu (tudi brez ὁδός): vodim, peljem kam ὁδὸς φέρει ἐς ἱρόν, αἱ ἐς τὴν πόλιν φέρουσαι πύλαι, ἡ πρὸς ἕω ἐπὶ Σοῦσα φέρει; c) nanašam se na kaj, merim (kažem) na kaj, ἡ γνώμη ἔφερε mnenje je bilo, τοῦ στρατηγοῦ ὁ νόος ἔφερε poveljnik je menil (mislil), da, αἱ γνῶμαι τὸ αὐτὸ ἔφερον so isto mislili; d) sem (služim) za kaj εἰς ἄκεσιν, φέρει ἐς αἰσχύνην sem v (delam) sramoto, τὰ πρὸς τὸ ὑγιαίνειν φέροντα kar pripomore k zdravju; e) τὸ ἐκ θεῶν φέρον božja volja, usoda; f) imper. φέρε prinesi; nav. kot adv. daj(te)! hajdi(te)! urno! kvišku! φερ' εἰπὲ δή μοι daj, povej mi, povej mi no! φέρε ἀκούσω povej (da slišim), φέρε δὴ ἴδωμεν poglejva torej! III. med. 1. od-, prinašam zase (s seboj), ugrabim si, jemljem s seboj, grem si po kaj, οἶνον pijem, zauživam; prinesem s seboj ὕδωρ, ποδάνιπτρα, nosim s seboj φορβήν, σῖτον οἴκοθεν prinesem si z doma, φέρομαί τι ἐν χεροῖν nosim kaj v svojih rokah. 2. pridobivam si, prejemam, imam, dobivam (dosežem) zase δῶρα, δέπας, πλέον več dobim ali dosežem, μάντις πλέον φέρεται je modrejši.

χέω [Et. kor. g'heu, liti; lat. fundo, fūdi (iz g'heu-d-), nem. gießen (got. giutan, stvn. giozan). – Obl. fut. χέω, aor. ἔχεα, pf. κέχυκα, pass. pf. κέχυμαι, aor. ἐχύθην, fut. χυθήσομαι, adi. verb. χυτός, med. fut. χέομαι, aor. ἐχεάμην; ep. impf. χέον, fut. χεύω, aor. ἔχευα, χεῦα, cj. 1 pl. χεύομεν, imp. χεῦον, inf. χεῦαι, pt. χεύας, plpf. pass. 3 sg. κέχυτο, aor. med. (ἐ) χευάμην, cj. 3 sg. χεύεται, kor. aor. (ἐ) χύμην, 3 sg. χύτο, pt. χύμενος, ion. pf. 3 pl. κεχύαται]. I. trans. 1. act. a) o tekočinah: lijem, iz-, po-, razlivam ὕδωρ, οἶνον; o Zevsu: ὕδωρ pustim, da dežuje, pošljem dež; χιόνα pustim, da sneži; χέει sneg pada, sneži; δάκρυα prelivam solze; b) o suhih stvareh: α.) sipljem, sujem, po-, nasipljem, stresam (na tla) φύλλα, ἄλφιτα, δούρατα mečem, τύμβον, σῆμα nasujem (napravim) gomilo, postavim spomenik; β.) pustim, da pade ἡνία, καλάμην pokosim; γ.) pustim, da se razlega, pojem μέλος, φωνήν, λειρά nežno pojem; δ.) pustim, da visi, pobešam δένδρεα καρπόν; ε.) razprostiram, razgrnem, razširim ἀνέμους, ἀχλὺν κατ' ὀφθαλμῶν, ὕπνον. 2. med. izlivam svoje (od sebe), (iz)sipljem sebi κόνιν, τινί komu, κατά τινα na koga, εἴς τι kam, πρός τινα proti komu obrnjen, χοάς izlivam pitne daritve komu na čast, βέλεα streljam, πήχεε ἀμφί τινα ovijem roke okoli koga, objamem. II. intr. (med. pass.) 1. iz-, razlivam se, tečem, razprostiram se črez kaj, širim se, razpršim se, χυθέντος πάγου kadar je led zemljo pokrival, φρίξ ἐπὶ πόντον ἐχεύατο se je razlilo črez morje, ἀὴρ πάλιν χύτο megla se je razpršila (je izginila), ἀχλὺς κατ' ὀφθαλμῶν tema se je razgrnila črez oči, νόσος κέχυται bolezen se je razširila po celem telesu. 2. sem nasut (nakopičen), ležim (zbiram se) v trumah, stekam se (o ljudeh); κέχυντο ἀθρόοι ležali so drug na drugem (v kupih), ἀμφί τινι zbiram se okrog koga, objemam ga ἀμφ' αὐτῷ χυμένη.

ψῡχή, dor. ψυχᾱ́, ἡ 1. življenjska sila, dih, življenje: ψυχὴ ἔλιπεν αὐτόν življenje ga je zapustilo (ali: izgubil je zavest), ἀγωνίζομαι, μάχομαι περὶ τῆς ψυχῆς borim se za življenje, τρέχω (θέω) περὶ τῆς ψυχῆς, ὁ ἀγὼν περὶ τῆς ψυχῆς boj na življenje in smrt, κινδυνεύω περὶ τῆς ψυχῆς gre mi za življenje, življenje je v nevarnosti, ψυχὴν παρατίθεμαι zastavim svoje življenje. 2. a) duša (umrlih v podzemlju), τῶν τελευτησάντων sence umrlih; b) (= oseba, človek) μεγάλων ψυχῶν ἱείς na visoke ljudi, ὀκτὼ ψυχαὶ διεσώθησαν osem duš (ljudi) NT, ψυχαὶ ὡσεὶ τρισχίλιαι tritisoč duš NT. 3. duša (opp. σῶμα) kot sedež duševnih zmožnosti in strasti: a) razumnost, pamet, zavest; b) pogum, srce, hrabrost; c) želja, težnja, nagon, poželenje; tek ἡ ψυχὴ σῖτον οὐ προσίετο; ἐκ τῆς ψυχῆς iz (celega) srca NT; ἐκ τῆς ψυχῆς φίλος pravi (resničen) prijatelj. 4. pogosto opisuje ψυχή osebo: μηδεὶς κρατείτω τῆς ἐμῆς ψυχῆς (moje osebe), ἡ ψυχή μου in ἡ ἐμὴ ψυχή = ἐγώ, ἡ ψυχή μου παρεσκεύασται pripravljen sem, hočem; tudi v nagovoru: φίλη ψυχή, ὦ ἀγαθὴ καὶ πιστὴ ψυχή.

ὡς¹ [Et. sor. lat. sīc, si, nem. so] I. adv. načina in primerjanja: kakor, takorekoč, kot, kakor bi (ako stoji za primerjano besedo, se naglaša ὥς) 1. a) pri primerah; v prejšnjem stavku stoji (ali se more dostaviti): οὕτως, ὧδε, ὥς; kakor πάντα ἀγορευέμεν, ὡς ἐπιτέλλω, διατίθει τὸ χωρίον οὕτως, ὡς ἄξιον ᾖ, ἐκινήθη ἡ ἀγορὰ ὡς κύματα μακρὰ θαλάσσης, ὡς ἂν ἐγὼ εἴπω, (οὕτω) πειθώμεθα πάντες; b) v omejujočih in pogojnih vmesnih stavkih: ὡς λέγουσι kakor pravijo, ὡς ἐμοὶ (δοκεῖ) po mojem mnenju, kakor sodim, ὡς ἀκούω, ὡς ὁρᾶτε; pogosto je v teh stavkih ὡς (z inf. ali acc. c. inf.) = kolikor, ako, če: ὡς μικρὸν μεγάλῳ εἰκάσαι ako (da) primerjamo majhno z velikim; ὡς ἐμὲ εὖ μεμνῆσθαι kolikor (ako) se prav spominjam, ὡς εἰκάσαι kolikor se dá soditi, bržkone, ὡς ἐμοὶ δοκεῖν po moji sodbi, ὡς ἔπος εἰπεῖν, ὡς συνελόντι εἰπεῖν gl. ἔπος in εἰπεῖν; ὡς ἂν εἶναι Ῥοδώπιος za Rodopine razmere; ὡς εὑρίσκειν kolikor najdem (ako preudarjam pri sebi); c) z gen.: ὡς ποδῶν εἶχον kakor hitro so mogli = ὡς εἶχε τάχους ἕκαστος. 2. v zavisnih vprašanjih: kako (= ὅπως): μερμήριζε κατὰ φρένα, ὡς Ἀχιλῆα τιμήσειε. 3. pri adi. in adv. a) pri vzkliku: kako (zelo) ὡς ἀθύμως ἔχετε, ὡς ἄνοον κραδίην ἔχει, ὡς ἡδὺς εἶ, ὡς ὑπερδέδοικά σου kako zelo sem v skrbeh zate! ὥς μοι δέχεται κακὸν ἐκ κακοῦ kako (mi) pač sledi nesreča za nesrečo; θαυμασίως (θαυμαστῶς) ὡς čudo veliko, ὑπερφυῶς ὡς χαίρω prav izredno se veselim; b) pri sup.: kolikor (je) mogoče, kar: ὡς δύναντο ἀδηλότατα kolikor mogoče skrivaj, ὡς δυνατὸν τάχιστα kar najhitreje, ὡς οἷόν τε ἄριστα kolikor mogoče dobro, kar najbolje; ὡς βέλτιστος kolikor mogoče dober, ὡς ἐς ἐλάχιστον = εἰς ὡς ἐλάχιστον, ὡς οἷόν τε μάλιστα πεφυλαγμένως kolikor mogoče previdno; slično: ὡς ἀληθῶς povsem zares, ὡς ἑτέρως popolnoma drugače, ὡς ἐτητύμως prav zares, ὡς ἠπίως prav tiho; c) pri števnikih: približno, okoli, blizu, pri σὺν ἀνθρώποις ὡς εἴκοσι, ὡς τὸ τρίτον μέρος, παῖς ὡς ἑπταετής; ὡς ἕκαστος skoraj vsak, ὡς τὰ πολλά, ὡς (ἐπὶ) τὸ πολύ, ὡς ἐπὶ πλεῖστον večinoma, večji del, navadno. 4. pri subst. in pronom. a) kakor, kot ὡς θεὸν σέβεται, ὡς ταμιείῳ ἐχρῆτο τῷ οἰκήματι, ἐπίσταμαι ὥς τις καὶ ἄλλος μάλιστα tako dobro kot vsak drug; b) (omejujoč) za, po razmerju: ὡς Λακεδαιμόνιος οὐκ ἀδύνατος εἰπεῖν za Lakedajmonca (= kolikor se more od L. pričakovati), πιστός ὡς νομεὺς ἀνήρ kolikor se more zahtevati od pastirja; φρονεῖ γὰρ ὡς γυνὴ μέγα ako pomislimo, da je ženska, μακρὰν γὰρ ὡς γέροντι ὁδὸν προὐστάλης za svojo starost si prehodil dolgo pot, ὡπλισμένοι ὡς ἐν τοῖς ὄρεσιν ἱκανῶς za gorske prebivalce so bili dobro oboroženi; ὡς ἀπ' ὀμμάτων kolikor se more videti, νέος ἦν ὡς ἐν ἄλλῃ πόλει ako sodimo po drugih državah, ὡς ἐμοί za človeka v mojih razmerah, ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν (ὑπαρχόντων) kolikor se dá vsled razmer storiti, ὡς ἐκ τῶνδε pri (v) teh razmerah. 5. pri part. a) da izraža subjektivni vzrok, domnevek ali mnenje: kakor da, češ da, meneč da, ker, s pretvezo (včasih je treba part. dostaviti): ὡς ἂν στρατηγικῷ(sc. ὄντι) kakor da si izkušen vojskovodja, ὡς βουλόμενος kakor bi nameraval, πολλοὶ τὸν θάνατον δεδίασιν ὡς εὖ εἰδότες, ὅτι μέγιστον τῶν κακῶν ἐστιν kakor bi vedeli. Tako stoji tudi pri abs. gen. in acc. ὡς τοὺς θεοὺς κάλλιστα εἰδότας češ da bogovi to najbolje vedo, ὡς οὕτως ἐχόντων = ἡγούμενος, ὅτι οὕτως ἔχει, ἐρώτα ὅ τι βούλει, ὡς τἀληθῆ ἐροῦντός μου prepričan, da ti bom resnico povedal; κτύπος ὡς τειρομένου του kakor od človeka, ki, ὡς μάχης ἐσομένης ker je bil mnenja, da se bo vnela bitka; b) pri part. fut. izraža namen: ὡς ἀποκτενῶν (z namenom) da bi ga umoril, οἱ Ἀθηναῖοι παρεσκευάζοντο ὡς μαχούμενοι; c) namesto ὡς s pt. fut. stoji pogosto ὡς s predlogi: ἀνήγοντο ὡς ἐπὶ ναυμαχίαν = ὡς ναυμαχήσοντες, φρύγανα συνέλεξαν ὡς ἐπὶ πῦρ (da bi si zakurili), κατέλαβε τὴν ἀκρόπολιν ὡς ἐπὶ τυραννίδι da bi se polastil; ἐπέκαμπτες ὡς εἰς κύκλωσιν kakor bi hotel obkoliti, ὡς πρὸς τί kaj misliš, da? ὡς πρὸς τί λέξων kaj da pove? πλεῖν ὡς πρὸς οἶκον da ploveš proti domu. II. veznik 1. v povednih stavkih (= ὅτι) da, γνοῖεν, ὡς δὴ ἐγὼ πολέμοιο πέπαυμαι, οἶσθ', ὡς πρεσβυτέροισιν Ἐρινύες ἀεὶ ἕπονται. 2. v posled. stavkih (= ὥστε): (tako) da z inf. ali acc. c. inf.: ὑψηλὸν δὲ οὕτω δή τι λέγεται τὸ οὖρος, ὡς οὐκ οἷά τε εἶναι ἰδέσθαι; posebno za komp. ἢ ὡς: kakor da bi οἱ ἀκοντισταὶ βραχύτερα ἠκόντιζον ἢ ὡς ἐξικνεῖσθαι. 3. v namernih stavkih: da bi (= ἵνα, ὅπως) βουλὴν ὑποθησόμεθα, ὡς μὴ πάντες ὄλωνται, ἐάσομεν ἕκηλον αὐτόν, ὡς ἂν εἰς ὕπνον πέσῃ. 4. v časovnih stavkih: ko, potem ko, brž ko, dokler: ἄσβεστος δ' ἄρ' ἐνῶρτο γέλως μακάρεσσι θεοῖσιν, ὡς ἴδον Ἥφαιστον ποιπνύοντα, Ἕκτωρ ὡς οὐκ ἔνδον τέτμεν ἄκοιτιν. 5. v vzročnih stavkih: ker, ὡς δὲ ἄρα ko pa torej, ὡς δή češ da, χαίρει μοι ἦτορ, ὥς μου ἀεὶ μέμνησαι; pogosto = kajti: ὡς μᾶλλον ἂν ἕλοιτό με kajti raji bi mene ujel, ὡς οὐκ οἶδα kajti ne vem, ὡς ταῦτ' ἐπίστω δρώμενα kajti vedi, da. 6. v želelnih stavkih: o da bi (= εἴθε, εἰ γάρ): ὡς ἔρις ἔκ τε θεῶν ἔκ τ' ἀνθρώπων ἀπόλοιτο; navadno stoji v zvezi ὡς ὤφελον z inf.: ὡς ὤφελες αὐτόθ' ὀλέσθαι o da bi bil tam poginil!

ὥσ-τε I. adv. (pri Hom. tudi ὥς τε) 1. = ὡς tako, kakor, ἤσθιεν ὥστε λέων. 2. kot, ker, ὥστε θεός kot boginja, ker je bila boginja, ὥστε περὶ ψυχῆς ker je šlo za življenje, ὥστε φυλασσομένων τῶν ὁδῶν ker so bila pota zastražena. II. veznik 1. v glavnih stavkih: torej, zato, tedaj, in tako, in zato. 2. v zavisnih stavkih: a) konsekutivno: α.) z ind., ako izraža resnično posledico: tako da (nikalnica οὐ): οὕτως δοκεῖ παντὸς ἄξια εἶναι, ὥστε πάντες φεύγομεν da se vsi varujemo; β.) z inf., ako je posledica namišljena, možna ali nameravana (nikalnica μή): ἤδη γὰρ ὑπέφαινέ τι ἡμέρας, ὥστε καταφανῆ αὐτὸν γενέσθαι tako da sem ga mogel videti; posebno za komp. ἢ ὥστε: μεῖζον κακὸν ἢ ὥστε φέρειν kakor da bi se moglo prenašati; tudi za. pozit. ψυχρὸν ὥστε λούσασθαι premrzlo, ἡμεῖς γὰρ νέοι (premladi) ὥστε διελέσθαι; ἄν stoji pri inf., ako bi stal v nezavisnem stavku opt. z ἄν: ὥστε καὶ ἰδιώτην ἂν γνῶναι; b) kondicionalno z inf.: pod pogojem da, da le, samo da, samo ako (bi): χρήματα ἐδίδοσαν, ὥστε μὴ ἐμβάλλειν; ἃ ἐπαγγέλλοιντο, ὥστε ἐκπλεῖν; βούλεται πονεῖν, ὥστε πολεμεῖν samo da se more vojskovati; c) finalno: da bi (za glagoli ἱκανός εἰμι, ἔξεστι, μέλει μοι, διαπράττομαι itd.:) ἐμέλησεν ὥστε εἰδέναι, ἀνήλωσεν γυνὴ λόγων ἐλέγχους ὥστε σὴν πεῖσαι φρένα.