Franja

ὑπ-είκω [fut. ὑπείξω itd., ep. praes. ὑποείκω, impf. ὑπόεικον, fut. med. ὑποείξομαι, aor. ὑπόειξα, cj. 1 pl. ὑποείξομεν, vzpor. obl. ὑπεικάθω] 1. umikam se, izogibljem se, odstopam, odhajam, τινός od česa, τινὶ ἕδρης vstanem pred kom s sedeža, dam prostor komu, χεῖρας ubežim, uidem, πρός τι nagibam se k čemu. 2. pren. vdajam se, uklonim se, odjenjam, odneham, popustim, sem podložen, pokoravam se, τινί τι komu v čem; λόγων τινί dovoljujem, prepuščam komu prvo besedo; s pt. χωόμενος neham se srditi.

ὕπ-ειμι¹ (εἰμί) [ep. 3 pl. praes. ὑπέασι] 1. sem vmes, ležim, sem skrit, tičim pod čim τινί; ὑφ' ἅρματι sem vprežen v voz. 2. zraven sem, sem pri rokah (blizu, v pomoč, na razpolago), ὕπεστί μοι imam.

ὑπ-εῖπον [pf. ὑπείρηκα, pass. ὑπείρημαι] 1. zraven sem pri-, dostavil, dodal, opomnil, rekel sem kaj v predgovoru. 2. rekel sem kaj skrivaj, namignil sem (v predgovoru), pošepetal sem. 3. tolmačil sem, razumel sem (tako).

ὑπ-έκκειμαι (pf. pass. k ὑπ-εκτίθημι) skrivaj sem spravljen v varnost, sem varen (na varnem).

ὑπ-εκφέρω 1. trans. skrivaj odnesem, odvedem τινὰ πολέμοιο, nekoliko odmaknem, odtrgam τινά, τί. 2. intr. odhitim, pretečem, sem pred kom, ἡμέρης ὁδῷ za dan hoda.

ὑπέρ, v anastrofi ὕπερ, ep. ὑπείρ [Et. sor. ὑπό, ὑπέρα; nem. (der) obere, lat. super, supernus (iz s + upero-)] A adv. poet. v obrambo (sc. γῆς Sof. Ant. 518); še več, še bolj (NT 2 Kor. 11. 23). B praep. I. z gen. 1. krajevno na vprašanje kam? in kje? a) črez, nad, na στέρνον ὑπὲρ μαζοῖο, οἱ Σικελοὶ οἱ ὑπὲρ τῶν ἄκρων na višinah, τὸ οὖρος τὸ ὑπὲρ τῆς Τεγέης ki se dviga nad Tegejo, στῆ δ' ὑπὲρ κεφαλῆς nad glavo (pri glavi), χιτωνίσκους ἐνδεδύκεσαν ὑπὲρ γονάτων nad koleni so bili oblečeni v; b) onkraj, onostran ὑπὲρ πόντου, ὑπὲρ Χερρονήσου. 2. pren. a) za, v obrambo, v korist ὑπὲρ νεῶν τεῖχος ποιήσασθαι, μάχομαι, κινδυνεύω, βοηθέω, θνῄσκω, λέγω ὑπέρ τινος, ἐκατόμβην ῥέζω ὑπέρ τινος; εἰμὶ ὑπέρ τινος sem na strani koga NT; b) namesto (v imenu) koga ἀποκρίνομαι, ἐρωτάω, προλέγω, αἰσχύνομαι ὑπέρ τινος; c) zavoljo, zaradi αἰτιᾶται ἐμὲ ὑπὲρ τὸῦ πολέμου, εὐδαιμονίζω τινὰ ὑπέρ τινος, φοβέομαι, φροντίζω, δίκαν δίδωμι ὑπέρ τινος; d) pri λίσσομαι ὑπέρ τινος; ὑπὲρ τοῦ z inf.: zato, da; e) (= περί) o αἴσχε' ἀκούω ὑπὲρ σέθεν, διαλέγομαι ὑπέρ τινος, τὰ λεγόμενα ὑπέρ τινος; f) bolj nego, nad τὰν ἔκπαγλα τιμᾷς ὑπὲρ πασᾶν πόλεων. II. z acc. nad, preko, črez, onkraj 1. kraj.: ὑπείρ ἅλα κίδναται ἠώς, ὑπὲρ ὦμον ἀριστερὸν ἤλυθ' ἀκωκή; βαδίζω ὑπὲρ Πύλας, ὑπὲρ γῆν nad zemljo, οἰκέω ὑπὲρ Ἑλλήσποντον. 2. čas.: ὑπὲρ τὰ στρατεύσιμα ἔτη γέγονα prekoračil sem leta, ki so vojaščini podvržena; včasih = pred ὁ ὑπὲρ τὰ Μηδικὰ πόλεμος. 3. pri določilih mere in pri števnikih: a) črez, nad, več (bolj) nego, ὑπὲρ δύναμιν črez moč, ὁ φιλῶν πατέρα ὑπὲρ ἐμέ bolj kot mene NT, ὑπέρ ἄνθρωπον φρονέω več si domišljam nego bi si kot človek smel, ὄνομα ὑπὲρ τοὺς πολλοὺς ἔχω imam ime, ki nadkriljuje druge; εἴ τι ὑπὲρ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν ἀκούει ako kaj sliši, kar presega njegove zmožnosti (moči); ἔπεσον ὑπὲρ διακοσίους ἄνδρας padlo je nad dvesto mož, ὑπὲρ ἥμισυ nad polovico; b) proti: ὑπὲρ μοῖραν (μόρον, αἶσαν) proti usodi (zoper usodo), ὑπὲρ θεόν proti božji volji, ὑπὲρ τὴν ἀξίαν proti zaslugi, ὑπὲρ τὴν ἐλπίδα proti pričakovanju.

ὑπερ-αγαπάω neizmerno, črez mero ljubim, posebno spoštujem, zelo sem vesel česa τί.

ὑπερ-αλγέω ion. poet. preveč žalujem, silno se žalostim, čutim neznosne bolečine τινός, τινί; μή τι πάθηθ' ὡς ὑπεραλγῶ kako me peče skrb (sem v skrbeh), da ne bi se vam kaj hudega pripetilo.

ὑπερ-άχθομαι d. p. poet. ion. [pt. aor. ὑπεραχθεσθέντες] zelo sem nejevoljen ali žalosten nad čim τινί.

ὑπερ-βιάζομαι d. m. sem premogočen, nadvladujem.

ὑπερ-δείδω [aor. pt. ὑπερδείσας, pf. ὑπερδέδοικα] ion. 1. zelo se bojim, τινά koga. 2. zelo sem v skrbeh za koga, preveč se bojim za koga τινός.

ὑπερ-έχω, ὑπειρ-έχω [gl. ἔχω; ep. impf. ὑπείρεχε, aor. 2 iter. ὑπερέσχεθον] 1. trans. držim kaj nad kom, χεῖρα (ς) branim, ščitim τινός, τινί. 2. intr. a) presegam, prekašam, nadvladujem, zajamem (sovražnika), nadkriljujem, sem odličen, odlikujem se τινός; τί, κατά τι, τινί s čim; o zvezdah: vzhajam, prisijem; τὸ ὑπερέχον prednost, preobilnost NT; b) visim črez kaj, molim nad kaj, stojim iznad česa, τὸ ὑπερέχον kar moli nad kaj, ἡ ὑπερέχουσα πέτρα štrleča stena.

ὑπερηφανέω (ὑπερή-φανος) ep. prevzamem se, sem prevzeten, ošaben, ohol.

ὕπερ-θε(ν) adv. 1. a) od zgoraj; b) zgoraj, nad τινός, τὰ ὕπερθεν gornji deli. 2. pren. še več, še bolj, ὕπερθέν εἰμι ἤ sem večji (močnejši) od koga.

ὑπερ-λῡπέομαι pass. ion. silno sem žalosten, preveč žalujem.

ὑπερ-παθέω (παθεῖν) silno trpim, zelo sem žalosten.

ὑπερ-περισσεύω sem v izobilju, postajam prevelik; pass. imam preobilo česa, τινί NT.

ὑπερ-πλεονάζω sem zelo obilen, preobilen NT.

ὑπερ-φρονέω (ὑπέρ-φρων) 1. sem prevzeten, ošaben, ponosen, τινί na kaj NT. 2. preziram, zaničujem, malo cenim τινά, τί ali τινός.

ὑπερ-χλῑ́ω, -χλιδάω poet. sem zelo ponosen, prevzeten, ošaben.